نۇرتاي ءسابيليانوۆ: مەنىڭ سوتتالماۋىمنىڭ سەبەبى، كەشىگىپ قولعا ءتۇسۋىم
- دەپۋتات بولعانىڭىز ءبىر باسقا، كاسىپكەر رەتىندە دە ەسىمىڭىز بەلگىلى. وسىلاردان بۇرىن ەل ءسىزدى جەلتوقسانشى رەتىندە تانيدى. كگب-نىڭ كادرىن قاراساق، اراسىندا مەگافون ۇستاپ جۇرەسىز. سول كەزدە تاسپاعا تۇسكەندەردىڭ دەنى اياۋسىز جازالانىپ، 5-6 جىلدى ارقالاپ كەتە باردى. وسىنداي زوبالاڭنان قالاي امان قالدىڭىز؟ كىم اراشالاپ قالدى؟
- دەپۋتات بولعانىڭىز ءبىر باسقا، كاسىپكەر رەتىندە دە ەسىمىڭىز بەلگىلى. وسىلاردان بۇرىن ەل ءسىزدى جەلتوقسانشى رەتىندە تانيدى. كگب-نىڭ كادرىن قاراساق، اراسىندا مەگافون ۇستاپ جۇرەسىز. سول كەزدە تاسپاعا تۇسكەندەردىڭ دەنى اياۋسىز جازالانىپ، 5-6 جىلدى ارقالاپ كەتە باردى. وسىنداي زوبالاڭنان قالاي امان قالدىڭىز؟ كىم اراشالاپ قالدى؟
- 1986 جىلى ورتالىق كوميتەتتىڭ شەشىمىنە نارازىلىعىمىزدى ءبىلدىرىپ، الاڭعا شىقتىق. ويىمىزدى، پىكىرىمىزدى ايتتىق، كۇرەستىك، تىرەستىك. ۇلتتىق مۇددەمىزدى كوزدەپ، نامىسىمىزدى اياققا تاپتاتپاۋعا تىرىستىق. سول كەزدەگى قازاق جاستارى ءوزىنىڭ رۋحى مىقتى ەكەندىگىن كورسەتە ءبىلدى. كوتەرىلىس كەزىندە قاسىمدا جۇرگەن ازاماتتار ماعان مەگافوندى بەرىپ، توبەلەرىنە كوتەرىپ الدى. ەشكىمنەن جاسقانباي: «وسى الاڭنان كەتپەيىك، ورتالىق كوميتەتتىڭ شەشىمىمەن ءبىز كەلىسپەيمىز. باسشى بولار ازامات حالىق اراسىندا دا بار» - دەگەن ءوز ويىمدى اشىق تۇردە ايتتىم. جىگىتتەر مەنى كوتەرىپ تۇرعاندا تاسپاعا تۇسكەن بولۋىم كەرەك. باسقا دا ازاماتتار سول كۇنى جول-جونەكەي، كوشەدەن، الاڭنان ۇستالىپ كەتە باردى. ۇستالعاننان كەيىن جازالاۋ سويقانى باستالدى. ۇستالعاندارعا قاۋلى شىعارىپ، تۇرمەگە جاۋىپ، ءىسىن سوتقا جولداپ جاتتى. مەن سەكىلدى الاڭدا كادرعا ءتۇسىپ قالىپ، ونى فوتوسۋرەت قىلىپ شىعارعان سوڭ، جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان ازاماتتاردى ىزدەۋ كەزىندە جوو-عا، زاۋىت-فابريكالارعا جىبەرىپ جاتتى. سول كەزدە كگب: «سۋرەتتەردىڭ ىشىنەن ستۋدەنتتەرىڭىز بەن جۇمىسشىلارىڭىز بولسا كورسەتۋلەرىڭىزدى تالاپ ەتەمىز»، - دەستى. جەلتوقساننىڭ ىزعارى ءالى باسىلماعان، اقپان ايى بولاتىن. بۇل ۋاقىتقا دەيىن مەنى ۇستاي العان جوق. بار بولعانى، كادرداعى فوتوسۋرەتپەن تاۋىپ الدى. مەنىڭ سوتتالماۋىمنىڭ باستى سەبەبى، كەشىگىپ قولعا ءتۇسۋىم بولىپ وتىر. كەيبىر ازاماتتار «ول كادرعا تۇسسە، نەگە جازالانبادى؟» دەپ جاتادى. زاڭدى سۇراق. مەنى تاۋىپ العاننان كەيىن 6-7 اي تەرگەۋمەن بولدى. ءىس-ارەكەتىمنەن قىلمىس تاپپاعان بولۋى كەرەك، الدە ءىستى ارى قاراي اپارا الماعان شىعار. قالاي بولعاندا دا ول كەزدەگى جاعداي باسقا، ساياسي احۋال بولەك ەدى. سوندىقتان مەنىڭ حالىق الدىندا ارىم تازا دەپ ويلايمىن. ەگەر مەن باسقا ءىس-ارەكەتكە بارىپ، دۇرىس سويلەمەگەن بولسام، قاسىمدا جۇرگەن ستۋدەنتتەر، كۋرستاستارىم سودان بەرگى ۋاقىتتا ماعان قاتىستى جاعىمسىز اڭگىمەلەردىڭ شەتىن شىعارار ەدى. سول كەزدەرى ساباق بەرگەن وقىتۋشىلار ماعان بارىنشا كومەكتەسىپ باقتى. مىسالى، ۇلان ساعىنىشۇلى دەگەن «سوۆەتتىك قۇقىق» پانىنەن بەرەتىن ازامات (قازىر سۋديا بولىپ جۇمىس ىستەيدى - اۆت.) وڭاشا شاقىرىپ الىپ، جاسىرىن تۇردە تەرگەۋگە دايىندادى. بۇرىن تەرگەۋشى بولىپ ىستەگەن كىسى عوي، قانداي شارا قولداناتىنىن، نە دەپ جاۋاپ بەرۋ كەرەكتىگىن ءجىتى ءتۇسىندىردى. دەكانىمىز كاكىم دۇيسەنباەۆ قولىنان كەلگەنشە قورعاپ قالدى. سولاي بولا تۇرا، ماعان قارسى ستۋدەنتتەر اتىنان ءتۇرلى حاتتار ۇيىمداستىرىلا باستادى. ماعان قارسى جازىلعان پىكىرلەر بولدى. تەرگەۋ كەزىندە كوتەرىلىسكە قاتىسقان كوپتەگەن ستۋدەنتتەردىڭ ءتىزىمىن كورسەتتى. مەن بولسام، «بىردە-بىرەۋىن تانىمايمىن» دەگەننەن باسقا ءلام-ميم دەپ جاق اشپادىم. تەك ءوز ىسىمە جاۋاپ بەرىپ، ارتىق اڭگىمە ايتقانىم جوق. كوپتەگەن جاستار كوتەرىلىس بولعاندا ۇستالىپ، تەمىر توردىڭ ارعى جاعىنا توعىتىلدى. الاڭداعى بارلىق ادامدى سوتتاۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. 15 مىڭ ادام كوشەگە شىققان بولسا، سونىڭ 99-ى عانا سوتتالدى. قالعاندارى اكىمشىلىك جاۋاپپەن شەكتەلدى.
- جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىستى ۇيىمدار جەتىپ ارتىلادى. سونداي بىرلەستىكتەر نەگە بىرىكپەيدى؟
- جەلتوقسانعا قاتىستى ۇيىمدار قاراسى وتە كوپ شىنىندا. سولاردىڭ باسى بىرىككەنى دۇرىس ەدى. نەگە كوپ دەسەڭىز، ارقايسىسىنىڭ ءوز پىكىرلەرى بار. قوسىلۋعا ەشقايسىنىڭ نيەتى جوق. ءبىرى «ءبىز سوتتالعانبىز» دەسە، ەندى ءبىرى «اناۋ نەگە سوتتالمادى؟. سەبەبى، قاتىسقان جوق» دەگەن سەكىلدى وي-پىكىر ءبىلدىرۋى مۇمكىن. مەنى وسى جاعىنان كىنالايتىن ازاماتتار دا بار. بىراق قانداي جاعدايدا دا ونىڭ بارلىعى قۇجاتپەن دالەلدەنۋى كەرەك. تاعى بىرەۋى «مەن ورتاسىندا ءجۇردىم. ماعان جاعداي جاساسىن» دەگەندى العا تارتادى. جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان ازاماتتار تەك جەلتوقسان ايى جاقىنداعاندا عانا ەمەس، جىل بويى جۇمىس جۇرگىزۋىمىز كەرەك. ءبىز ءبارىن ۇندەۋدەن باستايمىز. ارقايسىسىنىڭ ارەكەتى ۇندەۋگە قول قويۋمەن شەكتەلىپ جاتىر. جەلتوقسانعا قاتىسقان ءار ازامات ءبىر-بىرىمىزگە كىنا تاققانشا، بىرىگىپ، زاڭدى مارتەبەسىن ايعاقتايتىن زاڭ جوباسىن قابىلداۋعا اتسالىسۋىعا ءتيىسپىز.
- قازىر ەلىمىز ساياسي ناۋقاننىڭ الدىندا تۇر. سايلاۋدان كەيىن پارلامەنت كەمىندە ەكى پارتيالى بولسا، قانداي وزگەرىس اكەلۋى مۇمكىن؟
-پارلامەنتتە پوپۋليزم، ءوزىن كورسەتۋ، باق الدىندا سويلەپ تۇرىپ، جۇمىس توبىنا كەلمەي جاتاتىن جايتتار ءجيى بولادى. بولاشاقتا وسىنداي جايتتاردى بولدىرماۋىمىز كەرەك. كوپپارتيالى بولۋ ارقىلى وي-پىكىرلەر، كوتەرىلەر ماسەلەلەر، ايتىلار ويلار اشىق بولادى. ويتكەنى ارقايسىسىنىڭ العا قويعان ماقساتى، سايلاۋالدى باعدارلاماسى بار. سول كولەمدە حالىققا قىزمەت كورسەتۋگە اتسالىسادى. وسى جەردە پىكىر قاراما-قايشىلىعى تۋى مۇمكىن. مۇندايدا تەك بەرەكە-بىرلىك قاجەت. اينالىپ كەلگەندە، جۇمىستىڭ ءبارى زاڭ شىعارۋ پروتسەسىن جەتىلدىرۋگە، جانداندىرۋعا ارنالسا دۇرىس بولار ەدى. دەپۋتاتتار ءبىر-بىرىمەن ايتىسىپ، ءتۇرلى ۇسىنىس جاساۋى مۇمكىن. بىراق سونىڭ بارلىعى، سايىپ كەلگەندە، داۋىس بەرۋمەن شەشىلەدى.
- «نۇر وتانعا» بىردەن-ءبىر باسەكەلەس پارتيا «اق جول» دەيتىن بولدىق. ال «اق جولدى» اۋىزعا الساق، قۇرامىنداعىلاردىڭ دەنى قالتالىلار. «نۇر وتانداعىلاردىڭ» دا قالتاسى جۇقا ەمەس ەكەنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. دەپۋتات بولۋ ءۇشىن قالتانىڭ قالىڭ بولۋى مىندەتتى مە؟
- حالىق قالاۋلىسى بولۋ ءۇشىن ءبىلىم، تاجىريبە، حالىقپەن جاقىن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ كەرەك. دەپۋتاتقا قويىلار تالاپ وسى. كەيبىر دەپۋتاتتار بۇرىن كاسىپكەرلىكپەن اينالىسىپ، باسقا سالادا قىزمەتتە بولعان شىعار. اقشاسى مول بولىپ، سونى كورسەتكىسى كەلۋى مۇمكىن. الايدا پارلامەنتكە وتكەننەن كەيىن بارلىعىنىڭ باعاسى بىردەي. ءماجىلىس وي مەن پىكىر، ۇسىنىس جاساي الاتىن دەڭگەيدى تالاپ ەتەدى. مويىندايمىن، بىزدە ءتۇرلى ازاماتتار بار. ارقايسىنىڭ قوعامدا وزىندىك ورنى بولعان سوڭ، ءار پارتيا تىزىمىنە قوسىپ، «وسى ازاماتتار بولاشاقتا دەپۋتات بولسا، حالىققا ادام قىزمەت ەتە الادى-اۋ» دەگەن ۇمىتپەن ۇمىتكەرلىككە ۇسىنۋدا. سوندىقتان بۇل جەردە ەشقانداي پارتيانىڭ ىسكەرلىك بەدەلىنە، تىزىمدەگى ازاماتتاردىڭ ار-نامىسىنا، قادىر-قاسيەتىنە نۇقسان كەلتىرمەۋىمىزگە تىرىسۋىمىز كەرەك. قوس پارتيا اراسىندا باسەكە - اتقارىلعان جۇمىستار.
- قازاقستانداعى سايلاۋعا سىرتقى ساياسي كۇشتەر ءوز ىقپالىن تيگىزۋى مۇمكىن بە؟
- بىزدە پارتيالاردى سىرتتان قارجىلاندىرۋعا تىيىم سالىنعان. سىرتقى ساياسي كۇشتەردىڭ ارالاسۋىنا جول بەرىلمەۋى كەرەك. جاسىرىن تۇردە ءجۇرىپ جاتسا، ونى مەملەكەت ءجىتى نازاردا باقىلاپ وتىرادى. ال ءاربىر پارتيا سىرتتان كەلەتىن قاراجاتقا ەمەس، قولدا بارىمەن، ءوز كۇشىمەن جۇمىس ىستەگەنى ابزال. ويتكەنى، بۇل ءبىزدىڭ تۇراقتىلىعىمىزعا، مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە ءوز اسەرىن تيگىزەرى انىق. سودان كەيىن پارتيا سايلاۋدا ەمەس، سايلاۋ وتكەننەن كەيىن كەلەسى سايلاۋعا بىردەن دايىندىققا كىرىسىپ جاتسا ەش ۇتىلمايدى. «قاشان سايلاۋ كەلەدى» دەپ كۇتىپ ءجۇرىپ، ۋاقىت جاقىنداعاندا بەلدى بەكەم بۋ ەشكىمگە جەڭىس اكەلمەيدى. مەن 1992 جىلى العاش رەت جوعارعى كەڭەسكە دەپۋتاتتىق سايلاۋعا ءتۇستىم. ول كەزدە جاسپىن، جولىم بولمادى. كەيىن 1999 جىلى ءماجىلىس سايلاۋىنا ءتۇستىم. وندا دا وتە العانىم جوق. حالىقپەن تىعىز جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، تەك 2004 جىلى پارلامەنتتىڭ ءۇشىنشى شاقىرىلىمىندا عانا سايلاۋدا تازا جەڭىسكە جەتتىم. سول سەكىلدى الەمدىك تاجىريبەگە سۇيەنسەك، ءبىر سايلاۋدا بىردە-ءبىر داۋىس الا الماعان پارتيا بەس جىلدان كەيىن بيلىك پارتياسىنا اينالىپ جاتادى. ءبىز بولساق، سايلاۋدا ءبىر-ءبىرىمىزدى سىناۋعا بەيىمبىز دە، جۇمىس ىستەيتىن كەزدە كورىنبەي كەتەمىز. سوندىقتان قاي پارتيا حالىقپەن تىعىز قارىم-قاتىناستا بولسا، جۇرت سوعان داۋىس بەرەدى.
- تىعىز قارىم-قاتىناستا بولۋ كەرەك دەيسىز. ءسىز قايبىر جىلدارى سايلاۋشىلارىڭىزبەن سوتتاسىپ، سوڭىندا جەڭىپ كەتتىڭىز. ءىستى نەگە سوتقا دەيىن اپاردىڭىز؟
- بۇعان دەيىن وسى ماسەلە باق-تا بىرنەشە رەت كوتەرىلگەن ەدى. اياگوز اۋدانىنا قاراستى تارباعاتاي اۋلىنىڭ 3-4 ازاماتىنىڭ مەنىڭ سىرتىمنان جاساعان ءىس-ارەكەتى «جاس الاش» گازەتىنە شىققاننان كەيىن ءورشي ءتۇستى. اۋداننىڭ بىرقاتار ازاماتتارى اتالعان باسىلىمعا حات جىبەرىپ، «جاس الاش» گازەتىندەگى ماقالانى قولدايمىز، ءسابيليانوۆ اۋلىمىزعا كەلگەن ەمەس» دەگەن ماعىنادا ماقالا جاريالاندى. سودان كەيىن مەن ءوزىمنىڭ ار-نامىسىمدى قورعاپ، ونى تەرىسكە شىعارۋ ءۇشىن ءبىرىنشى «جاس الاش» گازەتىنە، سودان كەيىن اۋىل تۇرعىندارىنا وسىنى سوتقا جەتكىزبەي-اق تەرىسكە شىعارىڭىزدار دەدىم. ويتكەنى «جاس الاشتاعى» دۇنيە شىندىققا جاناسپايتىن، ىسكەرلىك بەدەلىمە نۇقسان كەلتىرەتىن اڭگىمە ەدى. سەبەبى، تارباعاتاي اۋلىندا وعان دەيىن ءتورت رەت بولعانمىن. اۋىلدىڭ اۋىز سۋ ماسەلەسىنە كەرەك قاراجاتتى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قاراستىرۋعا كومەك قولىمدى سوزدىم. ەندى ونىڭ جۇمىسى دۇرىس جۇرمەي جاتسا، ول ماسەلە اتقارۋشى ورگانعا قويىلاتىن ماسەلە. ازاماتتار كەي جاعدايدا دۇرىس تۇسىنبەي جاتادى. جول جوندەلمەي جاتىر، دەمەك دەپۋتات كەلىپ وسى ماسەلەنى شەشىپ بەرۋى كەرەك دەپ ويلايدى. وسىلارعا قاتىستى مەن دەپۋتاتتىق ساۋال دا جولدادىم. جۇرت ودان دا حاباردار. نەگىزىنەن بەلگىلى ءبىر توپتىڭ ۇيىمداستىرعان ءىس-ارەكەتى بولدى. جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن حالىق الدىندا ارىمنىڭ تازالىعىن قالايمىن. كەيىننەن سوتقا كەلگەندە ازاماتتار كەشىرىم سۇراپ، قالعاندارى: «ءبىز تەك اق قاعازعا قول قويدىق. حاتتى كورگەنىمىز جوق. اۋىز سۋ ماسەلەسى بويىنشا جازىلىپ جاتقان حات دەپ ايتتى»، - دەپ مويىنداپ، كەشىرىم سۇرادى. قالعان ءتورت ادام سوتتا مەنىڭ دەپۋتاتتىق قىزمەتىمە قوياتىن تالابى جوق ەكەنىن ايتىپ، كەشىرىم سۇراعاننان كەيىن بىتىمگەرشىلىك كەلىسىممەن اياقتالدى. ماقالانى گازەتكە جاريالار كەزدە مەنىڭ دە پىكىرىمدى باسقان بولسا، مۇنداي داۋ تۋماس ەدى.
- جالپى، وزىڭىزگە قاتىستى جازىلعان ماقالالاردىڭ بارلىعىنىڭ دااق-قاراسىن اجىراتىپ، ءارىسى عالامتورداعى ءوزىڭىز تۋرالى پىكىرلەردىڭ دە كىم جازعانىن انىقتايدى ەكەنسىز. وسى جاعى راس پا؟
- كەي جاعدايدا جۋرناليستەر حابارلاسىپ، «ءسىز تۋرالى تۇگەن دەگەن ستۋدەنت وسىنداي پىكىر ايتىپ ەدى. سول بويىنشا حابارلاسىپ تۇرمىز»، - دەيدى. سودان كەيىن مەن رەداكتوردان: «ول قاي جەردە جازىلعان پىكىر، ماعان كەلىپ ايتسىنشى»، - دەپ تەلەفون ءنومىرىمدى بەرەم. كەيىننەن بايقاساق، ونداي ستۋدەنت ومىردە جوق ەكەن. كەيبىر كەزدە وسىنداي پىكىر قاراما-قايشىلىق بولۋ ءۇشىن، ويدان شىعارىپ جازىپ جىبەرەتىندەر دە بار. بىلتىر «ازاتتىق راديوسىنىڭ» سايتىنا: «مەن ءسابيليانوۆتى تابا الماي جاتىرمىن. تاۋىپ بەرۋگە كومەكتەسسەڭىزدەر ەكەن. مەنىڭ وتباسىلىق جاعدايىمنىڭ ناشارلىعىنا بايلانىستى ول كىسىدەن كومەك سۇرايىن دەپ ەدىم. وقۋىمنىڭ اقشاسى تولەنبەي جاتىر»، - دەپ اياگوز اۋدانىنىڭ بارشاتاس اۋىلىنىڭ قىز بالاسى پىكىر قالدىرىپتى. پىكىردى وقىپ، كومەكشىم راديونىڭ سايتىنا: «جاز بويى ەلدى ارالادى. بارشاتاس اۋىلىندا بولدى»، - دەپ، بايلانىس ءنومىرىمىزدى كورسەتىپ، پىكىر جازدى. الگى قىز ونى وقىپ، بىزگە حابارلاساتىن شىعار دەپ ەدىك، ارادا ءبىراز ۋاقىت وتسە دە ەش حابار بولمادى. سودان سەگىز اي وتكەندە بارىپ، قىزىمىز حابارلاسىپ، كومەك سۇرادى. سويلەسە كەلە، بۇرىنعى ءمان-جايدى ايتسام، «مەن ەشقاشان ول سايتقا پىكىر جازعان ەمەسپىن»، - دەپ وتىر. ءتىپتى ەش حابارى جوق. وسىنداي جايتتاردى كەيبىر جۋرناليستەر ادەيى ۇيىمداستىرۋعا شەبەر.
- ءسىزدى ەل 2000 جىلداردىڭ باسىندا ايتىستىڭ دەمەۋشىسى رەتىندە تانىدى. كەيىننەن ءسىز ول جاقتان توبە كورسەتپەدىڭىز. «ءجۇرسىن ەرمانمەن كەلىسپەي قالىپتى» دەگەن قاڭقۋ ءسوز دە ايتىلدى. بىراق تاۋەلسىزدىككە ارنالعان ايتىستا ءسىزدى كورىپ قالدىق قوي ...
- بۇل تۋراسىندا «نۇرتاي ايتىسقا قايتا ورالدى» دەسەك بولادى (كۇلدى). ايتىس ۇلتىمىزدىڭ ءتول ونەرى بولعاننان كەيىن، مۇمكىندىگىمە قاراي ۇنەمى قولداۋ كورسەتتىم. شىن جۇرەكتەن ونەردى قادىرلەپ، دامىسا ەكەن دەگەن نيەت بولدى. اقىندار ءوز ويلارىن ايتسا ەكەن دەگەن نيەتپەن جاسالعان ارەكەت ەدى مەنىكى. سوڭعى ءۇش-ءتورت جىلدا ايتىسقا دەمەۋشى بولماعانىم راس. بىراق ول مەن ايتىستان جەرىپكەتتى دەگەن اڭگىمە ەمەس. «نەگە دەمەۋشىلىكتەن كەتتى» دەسەڭىز، ايتىستىڭ وتكىزىلۋىنە بايلانىستى ءجۇرسىن اعا ەكەۋىمىزدىڭ اراسىندا ءبىراز تۇسىنبەۋشىلىكتەر بولعانى شىندىق. ول تۇسىنبەۋشىلىك ەكەۋىمىزدىڭ جەكە ماسەلەمىز بولعاندىقتان، ءبىر-بىرىمىزگە دەگەن ەشقانداي وكپە-رەنىشىمىز جوق. وتكەن جولى ءبىراز ازاماتتار وتىرعان جەردە «قاتەلىك جىبەرگەن بولسام، كەشىرىم سۇرايمىن» دەپدىم. ويتكەنى مەن جۇكەڭنەن كىشىمىن، جاسپىن. وعان ارلانبايمىن. بولاشاقتا، باستاعان جۇمىسىمىزدى توقتاتپاي جالعاستىرا بەرەمىز. سەبەبى، بۇل حالىققا كەرەك نارسە. جەكە باسقا قاتىستى ءبىر-ءبىرىمىزدى ەل الدىندا كىنالاپ جاتساق، ۇيات بولار. جىراقتاپ كەتسەك تە، ايتىستى قۇر جىبەرگەن كەزىم سيرەك. مەنەن كومەك سۇرايتىندار وتە كوپ، بىراق بارىنە بىردەي قولداۋ كورسەتۋ مۇمكىن ەمەس.
- ءسىزدىڭ الداعى ۋاقىتتا قىزمەتتەوسۋىڭىز مۇمكىن بە؟
- ول جاعىن بىلمەيمىن. بىراق قانداي جۇمىستى اتقارسام دا، ەشكىمگە زيانىمدى تيگىزبەي، تازا ىستەۋگە تىرىسام. بىرەۋلەرگە كەي ءسوزىم ءتيىپ كەتىپ، مەنىڭ جىبەرگەن ساۋالدارىم ۇناماي جاتادى. بىرەۋدەن اتتاپ، تىكەلەي ۇكىمەتكە ساۋال جولداپ جاتام. سونداي كەزدە مەن تۋرالى كوزقاراسى وزگەرۋى مۇمكىن. بىلايشا ايتقاندا دەپۋتات بولعانعا دەيىن دە، كەيىن دە مەنى بيلىك تاراپىنان مەملەكەتتىك قىزمەتكە شاقىرعان ۇسىنىس بولعان ەمەس. ەكونوميكا سالاسىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن بىزگە قىزمەتكە سۇرانۋ دەگەن وي كەلمەيدى دە. كەيبىرەۋلەر وسى سالادا جۇمىس ىستەسەم، سوعان لايىقتىمىن دەپ ويلايدى عوي. دەپۋتات بولدىم با - مىندەتىمدى ادال اتقارۋ پارىزىم. بۇل جاققا وتپەي قالدىم با، قايتادان قارجى سالاسىنداعى ءوز جۇمىسىمدى جالعاستىرا بەرەم. ەگەردە باسقا قىزمەتكە تاعايىنداپ جاتسا، ويداعىداي اتقارۋعا تىرىسامىز (كۇلدى).
- دەپۋتاتتىقتان كەتىپ مەملەكەتتىڭ باسپاناسىن تاپسىرعاننان كەيىن قايدا تۇرىپ جاتىرسىز؟
- ايەلىم، ءتورت بالاممەن ءاۋ باستان ءوزىمنىڭ جەكە پاتەرىمدە تۇرامىن. دەپۋتات بولعالى ۇكىمەتتىڭ ءۇيىن الماپپىن. كەزىندە 9 جىل جاتاقحانادا تۇردىق. ءبىر بولمەدە 5-6 بالا ءومىر سۇرگەن كەزدەرىمىز بولدى. جەتىم بۇرىشتى دا جاعالادىق. ەڭ العاش رەت ەلەكتروتەحنيكالىق زاۋىتتا ەكونوميست بولىپ ىستەپ جۇرگەندە ءوز-وزىمە 1992 جىلى نەسيە بەرىپ، ءۇي ساتىپ الدىم. ونىڭ وزىندە قولدا بار اقشام ازدىق ەتىپ، «شۇعىلا» كينوتەاترىنىڭ الدىنداعى ءۇيدىڭ بەسىنشى قاباتىنان زورعا تاپقانىم بار. بەرتىندە بيزنەسىم دۇرىس جولعا ءتۇسىپ، جاعداي ەداۋىر دۇرىستالدى. الماتىدا 21 جىل، ەكى جىل لەنينگرادتا اسكەردە بولعانىمدى قوسىپ ەسەپتەگەندە سەمەيدە 21 جىل تۇرىپپىن. ەندى استانادا 21 جىل تۇرساق، زەينەتكە شىعاتىن شىعارمىز (كۇلىپ الدى).
- وتباسىڭىزداعى قارا سانى كوڭىلگە قونادى ەكەن، بالالارىڭىز تۋرالى ايتىڭىزشى...
- ۇلكەنىم اكەجان - 17 جاستا، نۇرلان - 14, سارا - 6 جاستا، اياگۇل 2 جاستان استى. قىزىعى سول، قىزىم سارا پارلامەنتتىڭ ءۇشىنشى، اياگۇل سوڭعى شاقىرىلىمىندا ومىرگە كەلدى. ۇلكەن ۇلىم ون ءبىرىنشى سىنىپتا وقيدى. اراسىندا اتا-انالار جينالىسىنا دا ءوزىم بارىپ تۇرامىن.
- دەپۋتاتتاردىڭ دەنى شەت ەلدە دەمالىپ، شەت ەلدەن كيىنەدى دەپ جاتادى. بۇل ماسەلەدەگى ءسىزدىڭ تالعامىڭىز قالاي؟
- ءالى كۇنگە دەيىن پارلامەنت جۇمىسىمەن بولماسا، ەگەمەندىك العان جىلداردان باستاپ دەمالىس ءۇشىن شەت ەل اسقان ەمەسپىن. كەرىسىنشە، ءوزىمىزدىڭ الاتاۋ، بۋراباي، قاپال-اراسان، قاتون-قاراعاي، الاكول سەكىلدى جەرلەردە وتباسىممەن 10-15 كۇن دەمالاتىنىم بار. بويىم الاسا بولعاننان كەيىن ماعان كيىمدەر شاق كەلە بەرمەيدى. كوبىنە ارنايى تىكتىرەمىن. كەي كەزدەرى قاسىما ايەلىمدى ەرتپەي-اق، استاناداعى دۇكەندەردەن ساتىپ الام. كۇندە جۇمىسقا ءبىر كوستيۋم كيۋ ادەتىمدە جوق. ونى ايتاسىز، جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسى الدىندا پارلامەنت شاشتارازىنا كىرىپ، شاشىمدى ءبىر جوندەتىپ الاتىنىم بار.
سۇحباتتاسقان - جانكەلدى قارجان
