بۇگىندە الەمدەگى اڭگىمەنىڭ دەنى – سوڭعى ايلاردا ادامزاتتىڭ ەكى اياعىن ءبىر ەتىككە تىققان جۇقپالى ىندەت تۋرالى. قىتايدىڭ ۋحانىنان ىرعىپ شىعىپ بۇكىل الەمدى ءبىر ورىندا شىر اينالدىرعان ىندەت تۋرالى. بۇل ىندەت جاھاندىق سوعىستىڭ جاڭا ءبىر ءتۇرىن كورسەتتى. نەمەسە، الەم الپاۋىتتارى كوز الدىمىزدا جويقىن قارۋدىڭ جاڭا ءبىر ءتۇرىن سىناپ جاتقانداي. قان شىعارماي جان شىعاراتىن بۇل قارۋ بۇرىنعى قارۋ اتاۋلىنى شاڭ قاپتىرعانداي. وسىنداي جويقىن قارۋدى ويلاپ تاپقان زالىمدار مەن عالىمدار بۇگىندە بوركىن اسپانعا اتىپ جاتقان بولۋى كەرەك. كەيبىر وقىرمانىمىز «سوندا قالاي؟» دەۋى مۇمكىن. سولاي. بيولوگيالىق بۇ قارۋدى جارتى عاسىر سارىلا ىزدەگەن عالىمدار ءۇشىن بۇل اتىشۋلى ىندەت ەرىككەننىڭ ەرمەگى ەمەس ەدى. جويقىن قىرعىن ءۇشىن كەرەك ەدى. تايتالاس يمپەريالاردىڭ تۇقىمىن تۇزداي قۇرتۋ كەرەك ەدى. بىراق بۇ قارۋ دوس، دۇشپاندى تالعامادى. جولىندا تۇرعاندى جايپاپ كەتتى. قىسقاسى، بۇنى جاساعان عالىمدار مەن زالىمدار كۇللى ادامزاتقا قارسى اقىلعا سىيماس اۋىر قىلمىس جاسادى. سوندا، بۇل تاجالدى جاساۋعا ولاردى نە يتەرمەلەدى؟ جەر بەتىن جاپپاي مولاعا اينالدىرۋ يدەياسى ولاردىڭ باسىنا قالاي كەلدى؟ وسى ساۋال مازالايدى ءبىزدى.

وتكەن ءبىر ماقالامىزدا («جويۋدىڭ باستى جوسپارى») يمپەرياليستىك يدەولوگيانىڭ XIX عاسىردا قۇدايدى قالاي تاقتان تايدىرعانىن ايتىپ ەدىك. قاندىبالاق اشكوز يمپەرياليستىك يدەولوگيا ارمانى جاھاندى ءبىر-اق جالماۋ بولدى. كۇللى ادامزاتتى قۇل ەتۋ بولدى. سوندا ونىڭ الدىنان قۇداي شىعا بەردى، «ولتىرمە!» دەپ، «وبال!» دەپ. قۇتىرىنىپ تۇرعان كاپيتاليزم قۇدايدىڭ وزىنە باس سالدى. اقشانى توگىپ عىلىمدى جالداپ اقىرى قۇدايدان قۇتىلىپ تىندى. سايتاننىڭ دەگەنى بولدى. ءتورت قۇرلىقتى تۇگەل جۇتقىسى كەلگەن اشكوزدىك، اقىرى، دۇنيەجۇزىلىك ەكى سوعىستى باستاپ الەمدى الەمتاپىرىق ەتتى. سوعىستان كەيىن دە بۇل سايتانعا ەرگەندەر تىنىش جاتا المادى. ارمانى سوعىستان امان قالعان ادام بالاسىن ىشتەي ءىرىتۋ ەدى. ىبىلىسكە ىلەستىرۋ ەدى. وسى ماقساتىنا جاپپاي جەتۋگە سايتانعا بەيبىت زامان تىپتەن ءتيىمدى بولىپ شىقتى. جولىندا تۇرعان كەدەرگى – جاراتۋشى جوباسى، ۇيات، ۇجدان ۇياسى – ءداستۇرلى وتباسى ەدى. ساتانيستەر وسى ۇيانى نىساناعا الدى. وسى ۇيانى ويرانداسا، ادام بالاسىن سوعىسسىز-اق سوراقى كۇيگە تۇسىرۋگە بولادى ەكەن.

XX عاسىر. الپىسىنشى جىلدار. اقش. سايتاننىڭ بالاپانىنداي بىجىناپ ومىرگە حيپپيلەر كەلدى. بۇل جەلوكپە جاستار ەڭ الدىمەن وزدەرى وسكەن ۇيا ءداستۇرلى وتباسىن كۇيرەتۋگە كىرىستى. ۇيات، ۇجدان ۇياسىن كۇيرەتۋ ءۇشىن سايتاننىڭ سىبىرىمەن «سەكسۋالدى رەۆوليۋتسيا!» جاريالادى. بۇ جەلوكپەلەر ۇزىن شاش ءوسىرىپ، جىرتىق دجينسى كيدى. قىزدار، جىگىتتەر بولىپ توپ-توبىمەن تەنتىرەپ ەل ارالاپ ۇياتتى جيىپ قويىپ توبىرلىق سەكسپەن اينالىستى. بۇلاردى كينووندىرۋشىلەر مەن تەلەكومپانيالار جەردەن جەتى قويان تاپقانداي دۇرىلدەتىپ اكەتتى. حيپپيلەر جاڭعىرىعى جالپاق الەمگە تارادى.

بىزگە دە جەتتى. «ەڭ جابىق ەل» سوۆەت ەلىنە دە جەتتى. ول كەزدە ءبىز ستۋدەنت ەدىك. جىرتىق دجينسيگە قول جەتپەگەن سوڭ، جالبىراتىپ شاش قويدىق. وسىمەن، ءبىز دە، باتىس جاستارىنىڭ قاتارىنا قوسىلدىق دەپ قومپيدىق. بۇل، ءبىر جاعىنان، ءبىزدىڭ سول كەزدەگى قاتىپ-سەمگەن كوممۋنيستىك يدەولوگياعا دەگەن قارسىلىعىمىز ەدى. ءبىزدىڭ كوزىمىزدە امەريكا – اسىپ-تاسقان الەم ليدەرى. ازاتتىق، ليبەراليزم تۋۇستارى. ءبىر جاعىنان، شىنىندا دا سولاي ەدى. اقش ازاتتىق، ليبەراليزم تۋۇستارى بولدى. ۇرانى – ادام بوستاندىعى. «بوستاندىق» دەگەن ءسوز ەركىندىك، ەگەمەندىك اڭساعان كەز-كەلگەن ەلدىڭ قۇلاعىنا مايداي جاعادى. بىراق، ءبىر وكىنىشتىسى، اقش-تا، وسىناۋ ۇلى ەلدە تاريحتىڭ وسى تۇسىندا اسىرە بوستاندىقتى جەلەۋ ەتىپ سايتان سالتانات قۇرا باستادى. الپىسىنشى جىلدار اياعىندا تاريحتا تۇڭعىش رەت وسى ەلدە رەسمي تۇردە سايتان شىركەۋى تىركەلدى. ياعني، سايتان زاڭداستىرىلدى. ساتانيستەر، ەندى، تىرلىككە تىكەلەي ارالاسا باستادى. زامانىندا قۇدايعا قارسى شىققان ءىبىلىس اشىق ناسيحاتتالا باستادى. ازاتتىق ءۇشىن قۇدايدىڭ وزىنە باعىنباعان كاھارمان رەتىندە ناسيحاتتالدى. ءسويتىپ، سايتاندى اقتاۋشىلار مەن جاقتاۋشىلار قاتارى كوبەيدى. سايتان شىركەۋىن تىركەۋ قۇدايدان قۇتىلعان وليگارحتارعا ارمان بولعان. سوعان قول جەتتى. ساتانيستەر، وسىلايشا، بۇكىل باتىسقا تارادى. رەسەيگە دە تارادى. اقش-تا اقىرى سايتانعا ەسكەرتكىش قويىلدى. ال ۇجدان، مورال قورعانى بولۋعا ءتيىس كاتوليك شىركەۋلەرى پەدوفيلدىك بىلىققا باتىپ الەم الدىندا ابىرويدان ايىرىلدى.

ءبىز جابىق قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندىقتان بۇلاردان حابارسىز بولدىق. الەمدە بولىپ جاتقان قۇبىلىستار تۋرالى تۇسىنىگىمىز تايىز ەدى. باتىس – جۇماقتا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانداي كورىنەتىن بىزگە. ءبىز بالالىق شالالىقتان جۇماق ەمەس، باتىستا سايتاننىڭ سىبىرىمەن دوزاق ورناي باستاعانىنان حابارسىز بولدىق. سوندىقتان كسرو قۇلاعاندا قۋاندىق. كسرو يمپەرياسى «تەمىر پەردەسىمەن» قوسا قۇلادى. ءبىز شەتەل شىعىپ باتىس ورناتقان «جۇماقتى» ءوز كوزىمىزبەن كورۋگە اسىقتىق. باردىق. باردىق تا باتىستىڭ شىن بەتىن كوردىك.

باتىستىڭ رۋحاني بەت-بەينەسى سايتاني سىقپىت الا باستاپتى. باتىستا ءداستۇرلى وتباسى ورنىنا ءبىر جىنىستى ءداستۇرسىز وتباسىلار كەلە باستاپتى. ول زاڭداستىرىلا باستاپتى. قۇدايسىز پروگرەسس باتىستى ماتەريالدىق بايلىققا جەتكىزسە دە، رۋحاني بايلىقتان جۇرداي ەتە باستاپتى. شوشىدىق.

جاس كەزىمىزدە ءبىز ەلىكتەگەن باتىستا بۇدان دا وتكەن سوراقىلىقتار باس كوتەرىپتى. مىسالى، ريمدە 1968 جىلى قۇرىلعان «ريم كلۋبى» 1972 جىلى العاشقى بايانداماسىنىڭ وزىندە-اق ءبىر ميلليارد اقتاردىڭ جەر بەتىندە بەيمارال ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن قالعان حالىقتاردىڭ كۇلىن كوككە ۇشىرۋ يدەياسى كوتەرىپتى. ءبىز سول كۇلى كوككە ۇشۋعا ءتيىس كەرەكسىز حالىقتار قاتارىندا ەكەنبىز. بۇل كىساپىر يدەيانى پاش ەتكەن امەريكالىق عالىم مەدوۋز. وركەنيەتتى باتىستا وسىنداي وركەنيەتسىز فاشيستىك يدەيا باس كوتەرگەن. سەنەر-سەنبەسىمىزدى بىلمەيمىز. ويتكەنى ادامزاتقا قارسى باعىتتالعان بۇنداي كىساپىر يدەيا، تىپتەن فاشيستەردىڭ دە اۋىزىنان شىقپاپ ەدى. ەڭ قيىنى، بۇنداي مالىمدەمە الەم ينتەللەكتۋالدارى باس قوسقان «ريم كلۋبى» اتىنان ايتىلعان! ادامزات بولاشاعى ءۇشىن باس قاتىرعان الەم ينتەللەكتۋالدارى اتىنان ايتىلعان. سەنبەي كور! شاقشا باسىمىز شاراداي. زەرتتەي كەلە بۇل مالىمەدەمەنىڭ سىرىن تۇسىندىك. الەمدى شۋلاتقان «ريم كلۋبى» جاريالاعان وسىناۋ مالىمدەمە سىرتىندا ات توبەلىندەي الپاۋىتتار تۇر ەكەن. «كىمدەر؟» دەيسىز عوي. ولار قولىندا شەكتەن تىس بايلىق شوعىرلانعان شونجارلار بولىپ شىقتى.

بۇگىندە ادامزاتتىڭ جارتى بايلىعى نەبارى 26 ادامنىڭ قولىندا. كاپيتال قوعامىندا بايلىق كىمنىڭ قولىندا بولسا، بيلىك سونىڭ ءسوزىن سويلەيدى. سەبەبى بيلىكتىڭ قالىپتاسۋىنا بايلىق ىقپال ەتەدى. بيلىك پەن بايلىق – كاپيتال قوعامىندا مەملەكەت ارباسىن سۇيرەپ كەلە جاتقان قوس ات. سوندىقتان كاپيتال قوعامىندا، كەيدە، بايلىق مۇددەسىنە قارسى شىققان پرەزيدەنتتەرىن اتىپ تا تاستايدى. بۇل وليگارحتاردان تۇراتىن استىرتىن بيلىكتى بۇگىندە «استىرتىن مەملەكەت»، «deep state» دەپ ءجۇر. ەرتەرەكتە بۇل استىرتىن بيلىكتى «ماسوندار» دەدى. بۇل استىرتىن بيلىك پەن بايلىق يەلەرىنىڭ قۇرىعى، كەيدە، قۇدايدىڭ قۇرىعىنان دا ۇزىن. ماقساتى – قۇدايسىز قالعان الەمنىڭ قوجاسى بولۋ. ياعني، الەمنىڭ «ەكى تىزگىن ءبىر شىلبىرىن» قولعا الۋ. جاڭا قۇداي بولۋ. بۇلاردى سوندىقتان گلوباليستەر دەيدى. بۇل شىنجىر بالاق، شۇبار توستەر ارمان ەتكەن بولاشاقتا تاۋەلسىز مەملەكەتتەرگە ورىن جوق. ويتكەنى تاۋەلسىز مەملەكەتتەر وليگارحتاردان تاۋەلسىز ءومىر سۇرگىسى كەلەدى. الەمدى «اشسا – الاقانىندا، جۇمسا – جۇدىرىعىندا» ۇستاعىسى كەلەتىن گلوباليستەرگە بۇل جاقپايدى. ولاردىڭ ارمانى – الەمدى ءبىر ورتالىققا باعىندىرۋ جانە ءبىر ورتالىقتان باسقارۋ. بۇگىنگى 7 ميلليارد ادامزاتتى 1 ميللياردقا دەيىن قىسقارتىپ جەردىڭ جۇگىن جەڭىلدەتۋ. جەر شارى 7 ميللياردتى اسىراۋعا قاۋقارسىز دەيدى. كوروناۆيرۋس گلوباليستەردىڭ وسىناۋ عاسىرلىق ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا ادامزاتقا قارسى اشقان العاشقى مايدانى بولدى. ولار بۇل ۆيرۋسقا ۇلكەن ءۇمىت ارتتى. سۋپەر باي بيلل گەيتس بۇل ىندەت، ەڭ بولماعاندا، ادامزاتتىڭ 15 پايىزىن قىسقارتۋعا ءتيىس دەپ ۇمىتتەندى.

گلوباليست ساتانيستەر سويقانى بۇنىمەن دە شەكتەلمەيدى. ازعىندىق، جاۋىزدىق جارىسىندا ساتانيستەر الدىنا جان سالمادى. ميللياردتاردى قىرعىسى كەلگەن بۇل قورقاۋلار ءوز ومىرلەرىنە قاتەر تونگەندە قوياننان دا قورقاق ەكەن. قارتايىپ ولۋدەن زارەسى ۇشادى. ماڭگى جاس بولىپ قالعىسى كەلەدى. وسى جولدا وزگەنىڭ قانىن تىرىدەي ىشۋدەن تايىنبايدى. ءسىز سەنەر-سەنبەسىڭىزدى بىلمەي شوشيسىز. بىراق سوڭعى ايلاردا جەر بەتىندە ويناق سالعان ءتاجتاجال بالا قانىن ىشەتىن ساتانيستەردىڭ سۇمدىقتارىن ايداي الەمگە جاريالادى. بۇل «جاڭالىق» – بۇگىندە الەمدىك الەۋمەتتىك جەلىنىڭ باستى تاقىرىبى. بۇل مالىمەتتەر بويىنشا بۇگىندە الەمدە كۇن سايىن 2000 بالا جوعالادى. اقش-تا جىل سايىن 500 مىڭ بالا، ەۋروپادا جىلىنا 250 مىڭ بالا، رەسەيدە 40-50 مىڭ بالا جوعالادى. دۇرىسى: ۇرلانادى. بۇل بالالاردى «ءتىرى تاۋار» رەتىندە ۇرلاپ ساتۋشىلاردىڭ جىل سايىنعى تابىسى 500 ميلليون دوللار كورىنەدى. نەگە «بالالار» دەيسىز!؟ ويتكەنى بالا قانىنان قورقاۋ ساتانيستەر ىشەتىن ادرەنوحروم اتتى ەسىرتكى وندىرىلەدى. ونى ىشكەن ادام قارتايمايدى. جانە ەسىرتكىگە تاۋەلدى بولعانداي ونى ىشپەسە قۋراپ ءولىپ كەتە جازدايدى. سوندىقتان بالا قانىنان جاسالاتىن ۋداي قىمبات ادرەنوحروم ءۇشىن بۇل قورقاۋلار اقشا ايامايدى. سونىڭ ارقاسىندا الەمدە اجال ماحوۆيگى اينالىپ تۇر. ونداعان جىلدار قاتارىنان. ونى اشكەرەلەۋگە ەشكىمنىڭ ءداتى بارماعان. ءتاجتاجالدىڭ ءبىر پايداسى وسى الەمدىك قىلمىستىڭ بەت-پەردەسىن سىپىردى. اقش پرەزيدەنتى د.ترامپ ساتانيستەردىڭ بۇل سۇراپىل قىلمىسىنا قارسى مايدان اشتى. قىلمىسكەرلەردىڭ الدى تۇرمەگە توعىتىلىپ، سوڭى سوت الدىندا وتىر. الەم بويىنشا بۇل قىلمىسقا قاتىستى 500 مىڭ كىسىگە ايىپ تاعىلدى. ولاردىڭ اراسىندا اتىنان ات ۇركەتىن وليگارحتار، مەملەكەت باسشىلارى، كاتوليك ءدىن يەلەرى، شوۋ-بيزنەس جانە گولليۆۋد جۇلدىزدارى بار. بۇل تىزىمدە باتىس ەليتاسىنىڭ ءبىز تابىناتىن تالاي تۇلعالارى ءجۇر.

سونىمەن، كىسىنىڭ ازا بويىن قازا ەتەتىن بۇل اقپاراتتاردان نە ۇقتىق؟

ۇققانىمىز – ادام اللادان بەزسە، سايتانعا اينالادى ەكەن. سايتاننىڭ سويىلىنا اينالادى ەكەن. سايتان اقىرزامانعا شەيىن ادام بالاسىن ازعىرا بەرۋگە اللا الدىندا سەرت بەرگەنى بەلگىلى. ەندەشە، اللادان اجىراعان ءىبىلىستى ءپىر تۇتقان بۇنداي ەليتادان نە كۇتۋگە بولادى؟ جاماندىقتان باسقانى كۇتۋگە بولمايدى ەكەن. سوعان كوزىمىز جەتتى. بۇل ەليتادان جاقسىلىق كۇتۋگە بولمايدى ەكەن. وعان دالەل دەپ الدارىڭىزعا تاريحتىڭ تالاي قاسىرەتتەرىن تارتتىق. قۇدايدان بەزگەن يمپەرياليستەر، كوممۋنيستەر، فاشيستەر، ساتانيستەردىڭ قانمەن جازعان تاريحىن كولدەنەڭ تارتتىق. بۇگىنگى دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن ءتاجتاجالدىڭ تاعى ءبىر جاڭالىعى – قۇدايدان بەزگەندەرگە قارسى، نە بۇك، نە شىك بولاتىن مايدان اشاتىن مەزگىل جەتكەنىن كورسەتتى. ويتكەنى الەم تاعدىرىن بۇ سايقالدارعا بەرىپ قويۋعا بولمايدى ەكەن. بۇگىندە بۇل «استىرتىن وكىمەتكە» قارسى ترامپ باستاپ، پۋتين قوستاپ بىرنەشە الەۋەتتى ەلدەر جارياسىز كۇرەس سالىپ جاتىر. بۇل مايدان بۇگىنگى كۇنى الەمدى سپرۋتتاي تورلاعان قارا كۇشتەرگە قارسى ادامي اق كۇشتەردىڭ دە بار ەكەنىن كورسەتتى. الەمدىك ادىلەت ءۇشىن بۇل كۇرەس ءبىزدىڭ بولاشاققا دەگەن سەنىمىمىزگە – سەنىم، ۇمىتىمىزگە ءۇمىت جالعادى.

«الەم تاعدىرى» دەپ، ءبىراز ءتىل بەزەدىك. ءتىلىمىز قانشا الىستى شارلاعانمەنەن جۇرەگىمىز «وتان تاعدىرى!»، «قازاق تاعدىرى؟!» دەپ، قىلقىلداپ وتىر. ول تۇسىنىكتى. جۇمىرباستى پەندە ءۇشىن جەر كىندىگى – ءوز وتباسى، ءوز وتانى. ءبىز ءۇشىن، قازاق ءۇشىن جەر كىندىگى – قازاقستان. بىراق، بايقاعانىڭىزداي، قازاقستان امان بولۋى ءۇشىن الەم امان بولۋى كەرەك ەكەن. الەمدى شارپىعان ءورت قازاقستاندى اينالىپ وتپەيدى ەكەن. وسىعان كوزىمىز جەتتى. ال الەم اماندىعى الەمدەگى اقش، رەسەي، قىتاي ءتارىزدى الىپ يمپەريالارعا بايلانىستى ەكەن. بۇل الىپ يمپەريالار قوزعالسا، دۇنيە قوزعالادى ەكەن. سوندىقتان بۇل الىپتارعا الەم مويىن بۇرادى. الدىمەن – قازاقستان. قوس يمپەريا قىسپاعىندا وتىرعان قازاقستان.

بۋىنى بەكىپ، بۇعاناسى قاتپاعان قازاقستان الەم كارتاسىنا شىققاندا تاۋلسىزدىكپەن قوسا يىعىنا تالاي تاۋقىمەتتەر ءىلىپ شىقتى. ەكونوميكالىق، ساياسي تاۋقىمەتتەر بىلاي تۇرسىن، مەملەكەت قۇراۋشى قازاقتىڭ ءوزى ۇلت رەتىندە ۇيىسىپ ۇلگەرمەگەن شاعى ەدى. كەزىندە، قازاقتى ۇلت رەتىندە ۇيىستىرۋدى قولعا العان الاشوردانى بولسا قىزىلدار جورگەگىندە تۇنشىقتىردى. ودان كەيىنگى جىلداردا قىزىل تەررور قازاقتى بىرەسە قىردى، بىرەسە جەرىنە اۋىز سالدى. سانالى تۇردە ءتىلىن، ءدىنىن، تاريحي ساناسىن تۇرالاتتى. ءبىز، سول كەزدەگى بالالار، «اقتى – قارا، قارانى – اق» دەيتىن سوۆەتتىك مەكتەپتەن وتتىك. نە مۇسىلمان ەمەس، نە كاپىر ەمەس ءدۇبارا كۇي كەشتىك. قۇدايعا ەمەس، كرەملگە تابىندىق. ءوز ءتىلىمىزدى ۇمىتىپ، ورىسشا سايرادىق. ورىسشا سايراعان قازاقتى ماسكەۋ ارقادان قاقتى. سوعان ءماز بولدىق. ودان بەتەر ورىستاندىق. قالا قازاقتارى بالالارىن انا تىلىنەن ايىرىپ ورىسشا وقىتتى. نە قازاق ەمەس، نە ورىس ەمەس ءدۇبارا ۇرپاق پايدا بولدى. قالالاردا اكەسىنىڭ ءتىلىن ۇلى تۇسىنبەيتىن، شەشەسىنىڭ ءتىلىن قىزى تۇسىنبەيتىن احۋال قالىپتاستى. ءدۇبارا زيالىلار: «تۇبىندە ءبىر تىلدە – ورىس تىلىندە سويلەيتىن «سوۆەت حالقى» بولامىز»، – دەپ لەپىردى. وزگە ءتىل، وزگە مادەنيەتتى قابىلداعان بۇل ءدۇبارالار، ءوز ۇلتىنىڭ رۋحاني شامىن ءوز ۇيىندە ءوشىردى. وسىلايشا، قالا قازاقتارى كىشى حالىقتاردى ورىستاندىرۋ ساياساتىنىڭ قۇربانى بولدى.

بىراق، وسى تۇستا، 90-جىلدار باسىندا، كۇتپەگەن جەردەن تاريح دوڭعالاعى شىر اينالىپ سالا بەردى. باتىستا باس كوتەرگەن ساتانيزم سالقىنىنا شالدىققان گورباچەۆ كسرو شاڭىراعىن ءوز قولىمەن ءوزى ورتاسىنا ءتۇسىردى.

90-جىلدار. ەندى كسرو ورنىندا بالاپانداي شۇپىرلەپ پايدا بولعان تاۋەلسىز ەلدەرگە باعىت تۇزەپ باتىستىق سايتاني يدەولوگيا جىنداي قاپتادى. قازاقستانعا دا جەتتى. سول يدەولوگيا اكەلگەن پورنوفيلمدەرگە بالالارىمىز شىبىنداي ۇيمەلەدى. ءوزىمىز دە پورنوسۋرەتتەردەگى قۇلىن ءمۇسىندى قىزداردان كوز الا الماي قالدىق. ساتانيزم سانامىزعا وسىلاي شابۋىلدى باستادى. بىراق ءبىز بۇل جاڭالىقتاردى باسقاشا قابىلدادىق. «كوممۋنيستىك تەمىر پەردە قۇلادى. باتىستان بوستاندىق لەبى ەستى» دەپ قابىلدادىق. بىراق ءبىز باتىستان ەسكەن وسىناۋ بوستاندىق لەبىنىڭ سوڭىندا قازاق شاڭىراعىن شايقايتىن كارا داۋىلدىڭ كەلە جاتقانىن بايقامادىق.

ءبىز، قازاق اڭعال ەدىك. دالاداي دارحان، بالاداي بەيقام ەدىك. وسى تۇستا ۇرپاعىمىزعا يە بولا الماي قالدىق. باتىستىڭ ىشىنە ۋ قوسقان كامپيتتەي كينوسىماق ۇلگىلەرىن ۇل-قىزدارىمىز جىلدار بويى كۇندىز-ءتۇنى قىلعىتتى. ساتانيزم سايقالدىڭ دەگەنى بولدى. ەكران ارقىلى ۋ تاراتۋ ءتاسىلى – ءساتانيزمنىڭ ۇلتتىق بولمىسقا قارسى قولدانار العاشقى سوققىسى ەكەن. بۇ ءجايلى اتىشۋلى «باتىس اجالى» اتتى كىتاپ جازعان امەريكالىق ويشىل پاتريك بيۋكەنەننىڭ وسى تۇستا: «ءبىز ونەرسىماق ونىمدەرىمىز ارقىلى الەمگە ۋ تاراتىپ وتىرمىز. بۇنى مويىنداۋىمىز كەرەك!» – دەپ، قاققان دابىلىن دا قۇلاققا ىلمەدىك. الدىمەن امەريكادان، سودان كەيىن ەۋروپادان كەلىپ جاتقان ساتانيزم سوققىلارىنا ءبىز: «ۇرا بەر!»، «ۇرا بەر!» دەپ، ەكى بەتىمىزدى كەزەك توستىق. ياعني، قازاقستان ەكرانىن جات يدەولوگيا جىنويناعىنا بەرىپ قويدىق. بالاۋسا ۇرپاق ونداعان جىلدار بويى ۇلتتىق ەمەس، ۇلتتان بەزدىرەتىن تاربيە الدى. سول اڭعالدىق زاردابىن بۇگىن شەگىپ وتىرمىز. بۇگىنگى ستاتيستيكاعا قاراڭىز! جاپپاي اجىراسۋدان جاستارىمىز الدىنا جان سالار ەمەس. ەسىرتكى مەن اراقتان كورشىلەرگە شاڭ قاپتىرىپ كەتتى. تەك تىركەلگەن ناشاقورلاردىڭ سانى ەلىمىزدە 300 مىڭنان استى. تىركەلمەگەنى قانشا! جاستار اراسىنداعى سۋيتسيدتەن، تىپتەن، الەم الدىنا شىعىپپىز. كوررۋپتسيانى ايتپاي-اق قويالىق. ونى كۇندە كورىپ وتىرمىز.

بۇلاردان بولەك اتا سالتىمىزدا بولماعان قىلمىستىڭ نەبىر تۇرلەرى شىقتى. كەيبىرەۋىن ايتۋعا اۋىزىڭ بارمايدى. تاۋەلسىزدىك تۇسىندا ساتانيستەر اكەلگەن سوراقىلىقتاردان ەدى وسىنىڭ ءبارى. ساتانيستەر ماقساتى – بالاۋسا ۇرپاقتى ءبۇلدىرۋ ەدى. اتامزاماننان ۇيات، ۇجدان، يمان ۇياسى بولىپ كەلگەن قازاقتىڭ ءداستۇرلى وتباسىن ويرانداۋ ەدى. قازاقتىڭ ءداستۇرلى وتباسى سايتان الا الماي جۇرگەن تاسقامال ەدى. سول تاسقامالدى تالقانداۋدى قۇدايدان بەزگەندەر ايەلدى ەركەككە، بالانى اكەگە قارسى قويىپ سوناۋ 20-30 جىلدارى باستاعان بولاتىن. تاۋەلسىزدىك تۇسىندا تاعى قۇتىردى. جىنويناقتارىن جىلدامداتىپ تورىمىزگە شىعاردى. سونىڭ ءبىرى – قالالاردا قاپتاپ كەتكەن تۇڭگى كلۋبتار. تۇنگى كلۋبتارعا جاستار يمان ىزدەپ بارمايدى. ءداستۇرلى تاربيەدەن العان بويىنداعى ازدى-كوپتى ۇيات ءۇنىن ءوشىرۋ ءۇشن بارادى. ۇل، قىزدارىڭىز تۇنگى كلۋبتان شىقپايتىن بولسا، وندا ولار ىرگەلى ءۇي بولادى دەگەن ۇمىتتەن ارىلۋىڭىز كەرەك. ويتكەنى بۇل ۇل-قىزداردىڭ دەنى بۇل جىنويناقتان شىققاندا ۇياتتان ارىلىپ شىعادى. ۇياتتان بەزگەندەردىڭ باستى جاۋى ۇيات بولادى ەكەن. بۇگىندە، اسىرەسە، كەيبىر ءورىستىلدى باق مۇسىلماننىڭ باستى قاسيەتى ۇياتقا قارسى اتويلاپ اتتان سالىپ ءجۇر. ادامدى ادام ەتكەن ۇيات سەزىمىن، بۇگىندە، ۇلتسىزدانعان ۇرپاق اتا جاۋعا اينالدىردى. بۇل سوراقىلىقتان نەنى كوردىك؟ بۇل ۇياتتان بەزگەندەردىڭ ماقساتى – (ىشىندە ءورىستىلدى جاس ۇرپاق اراسىندا بەدەلى بار ءبىر قالامگەر جۇزىقارا دا ءجۇر) قازاق ۇل-قىزدارىن وزدەرى ءتارىزدى ازعىنعا اينالدىرۋ ەكەنىن كور­دىك. بۇلاردىڭ شۋىلى – قازاققا قارسى اتتان­داعان سايتاننىڭ شۋىلى. بىراق وسى تۇستا ءسىز «جاستارىمىز تۇنگى كلۋبتارعا عانا ەمەس، مەشىتتەرگە دە اعىلىپ بارىپ جاتقان جوق پا؟» دەيسىز. ءبىز «قۇدايعا شۇكىر!» دەيمىز.

بىراق ءسىز تاعى دا وڭمەڭدەپ: «جاقسىلىقتار دا جەتەدى عوي! تاۋەلسىزدىك تۇسىنداعى تاۋداي تابىستارىمىز قايدا؟ ونى نەگە ايتپايسىز؟ ەكونوميكا قارىشتاپ ءوستى! جاڭا استانا سالدىق! مىنگەنىمىز – ينوماركا! ايماق كوشباسشىسىمىز! قازاقستاندى الەم تانىدى!» دەپ سىدىرتا جونەلەسىز. «راس. بۇل دا – شىندىق. بىراق بۇ شىندىق شىڭنىڭ كوپ ايتىلعان كۇنگەي جاعى. شىندىق اتتى شىڭنىڭ كوپ ايتىلماعان كولەڭكە جاعى دا بار ەمەس پە؟ بۇگىن ءبىز سول كولەڭكەمىزگە كوز سالىپ وتىرمىز!» دەيمىز. «دامىعان ەلدەرگە دالاقتاپ ەرىپ كەلە جاتىرمىز. ال دامىعان ەلدەر ماتەريالدىق بايلىققا يە بولسا دا، ۇجداني بايلىقتان جۇتاپ بارادى!» دەپ وتىرمىز. باتىسقا ەرگەن ءبىز ءوز قۇبىلامىزدى تاپپاساق، الداعى باتىس تۇسكەن دوزاققا ىزىمەن بارىپ ءبىز دە تۇسەمىز!» دەپ وتىرمىز.

وسى تۇستا ءسىز:

– قۇداي ساقتاسىن! بۇنداي بولاشاقتان ءبىزدى قۇداي ساقتاسىن! ەندى دامىعان ەلدەرگە ەرمەگەندە، كىمگە ەرەمىز؟ – دەيسىز.

بۇل جانايقايىڭىزعا جاۋاپ:

– ەشكىمنىڭ دە ىزىنە ەرمەۋ كەرەك! قازاقستان ءوز جولىمەن ءجۇرۋى كەرەك! ءوز قۇبىلاسىن تابۋى كەرەك! ول جول – تاريح تەزىنەن وتكەن بابالار جولى. «مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن» حالىقتى تالاي تايعاق كەشۋلەردەن امان الىپ شىققان جول. اتا-بابالار جولى، اباي جولى. وكىنىشكە قاراي ول جولدان كوممۋنيستەر قازاق كوشىن بۇرىپ اكەتتى. اباي جولى ءشوپ باسىپ، شاڭ باسىپ دالادا قالدى. كوممۋنيستەر، ءسويتىپ، قازاقتى ءوز جولىنان تايدىردى. سايتان جولىنا سالدى. سونىڭ زاردابىن ءبىز ءالى تارتىپ كەلەمىز. ىشكى بىرلىگىمىز ءىرىدى. ۇلتتىق ىدىراۋعا ۇرىندىق. تىلدىك تۇرعىدان دا، دىندىك تۇرعىدان دا. جامان ايتپاي جاقسى جوق. ەل باسىنا الدەقانداي كۇن تۋسا، ىشكى بىرلىگى جوق قازاقستان حالقى ءبىر تۋ استىنان تابىلا الا ما؟! قازاقستاندى قورعاي الا ما؟ وسىنداي سۇراق شيىرشىق اتادى.

ءبىر تۋ استىنان تابىلار قازاقستان حالقىن قالاي، قايتىپ قالىپتاستىرامىز؟

ءبىر تۋ استىنان تابىلار حالىقتىڭ ەڭ الدىمەن ءتىلى ءبىر بولۋى كەرەك. ءتىل بىرلىگى – ەل بىرلىگى. ءتىل بىرلىگى بولماسا، ەل بىرلىگى قايدان بولادى؟ بۇگىنگە دەيىن قازاقستان جاستارىنىڭ دەنى ەكى ءتىلدى ەكى مەكتەپتە وقىپ كەلدى، جانە وقىپ جاتىر، قازاق مەكتەپتەرى، ورىس مەكتەپتەرى بولىپ. بۇل مەكتەپتى بىتىرگەن بالالار ءبىرىن-ءبىرى تۇسىنبەيدى. ۇيدە دە، تۇزدە دە ءبىرى قازاق ءتىلى ءۇشىن، ەكىنشىسى ورىس ءتىلى ءۇشىن كۇرەسەدى. سوندىقتان قازاقستان قوعامى بۇگىن «قازاق ءتىلدى»، «ورىس ءتىلدى» بولىپ ەكىگە ءبولىنىپ وتىر. ولار ەكى ءتۇرلى ءتۇس كورەدى. ەل باسىنا كۇن تۋسا بۇل ءبىرىن-ءبىرى تۇسىنبەيتىن ەكى ءتىلدى قاۋىم ءبىر تۋ استىنان تابىلا الا ما؟

بۇل كەلەڭسىزدىكتەن، سوندا، قالاي قۇتىلا­مىز؟

بۇل كەلەڭسزدىكتەن قۇتىلۋدىڭ جالعىز جولى – مەملەكەتتىك بالاباقشادان باستاپ تاربيە مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلۋى كەرەك. مەكتەپتەر قازاق، ورىس بولىپ تىلدىك نەگىزدە ەكىگە بولىنبەۋى كەرەك، مەملەكەتتىك مەكتەپتەر بولىپ بىرىگۋى كەرەك. ول مەكتەپتە بارلىق ۇلت بالالارى بىرەگەي مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا ءبىلىم الۋى كەرەك. پاندەردىڭ دەنى قازاق تىلىندە ءجۇرۋى كەرەك. اعىلشىندى جوعارى سىنىپقا قالدىرۋ كەرەك. بۇل بىرەگەي مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا ءبىلىم العان بالالار ەرتەڭ ۇلتىنا قاراماي قازاقشا سايراپ شىعاتىن بولادى. ورىسشا دا سايراپ شىعادى. سوندا 10 جىل ىشىندە قازاقستان بالالارى تىلدىك تۇرعىدان ءبولىنۋ دەگەندى ۇمىتاتىن بولادى. ورىس تىلىندەگى پاندەر كيريلليتسادا وتەدى. سوندا بۇل مەكتەپتى بىتىرگەندەر 70 جىل بويى كيريلليتسادا جاسالعان مادەنيەتتەن قول ءۇزىپ قالمايدى. ەگەر دە، 2024 جىلدان باستاپ ءبىز بۇرىنعىداي قازاق مەكتەپتەرىن قازاقشا لاتىنعا كوشىرىپ، ورىس مەكتەپتەرىن كيريلليتسادا قالدىراتىن بولساق، بۇل قادام قازاقستان بولاشاعىن تاعى دا ەكىگە ءبولۋ بولىپ شىعادى. تىلدىك نەگىزدە بولىنگەن بۇل قاۋىمنىڭ باسى ەندى، ەشقاشان قايتىپ قوسىلماۋى مۇمكىن. بۇل – قازاقستاندى ىشتەي ىرىتۋگە باستايتىن جول.

ىشتەي ىرىگەن قازاقستاندى بولشەكتەۋگە رەسەي دە، قىتاي دا مۇددەلى. ويتكەنى بۇل كورشىلەرىمىز بىزگە قانشا دوسپىز دەگەنمەن، ولار – يمپەريالىق ەلدەر. يمپەريالىق ەلدەردىڭ ىندىنى ەشقاشان تويعان ەمەس، تولعان ەمەس. يمپەريالىق ەلدەر وزگە ەلدەردى جۇتقان سايىن جۇتا بەرگىسى كەلەدى. ال ادامزات اقىلماندارى بولسا: «ماڭگىلىك دوس تا جوق، ماڭگىلىك دۇشپان دا جوق، تەك ۇلت مۇددەسى عانا ماڭگىلىك!» دەپ، كەتكەن.

بۇنداي گەوساياسي قىسپاقتاعى قازاقستان، ەندەشە، ولمەۋدىڭ جولىن، وشپەۋدىڭ جولىن ىزدەۋگە ءماجبۇر. وسى جولدا ۇلت بولىپ ۇيىسۋ – امان قالۋدىڭ العاشقى شارتى. ياعني، ءتىلى ءبىر، ءدىلى ءبىر ۇرپاق ءوسىرۋ – ءبىرىنشى مىندەت. وسىنداي ۇرپاعىمەن عانا قازاقستان ۇلت بولىپ ۇيىسا الادى. قازاقستان حالقىنىڭ ۇلت بولىپ ۇيىسۋىنا ءبىزدىڭ وزىمىزدەن باسقا ەشكىم مۇددەلى ەمەس. ەڭ الدىمەن گلوباليستەر، ساتانيستەر، يمپەرياليستەر مۇددەلى ەمەس. تەك، قازاقستان حالقى مۇددەلى. قازاق حالقى مۇددەلى. تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە امان قالۋدىڭ ەكىنشى شارتى – رەسەيمەن دە، قىتايمەن دە، امەريكامەن دە دوستىقتى ساقتاي وتىرىپ 65 ميلليون حالقى بار ورتا ازيا وداعىن قۇرۋ. ورتا ازيا ەلدەرى اراسىنداعى ىشكى شەكارانى اشىپ ەۋرووداق ۇلگىسىمەن ورتاق سىرتقى شەكارانى عانا قالدىرۋ. ياعني، ورتا ازيا شەنگەنىن قۇرۋ. ورتا ازيا وداعى نەعۇرلىم تەز قۇرىلسا، ورتا ازيا تاعدىرى ءۇشىن سوعۇرلىم ءتيىمدى بولماق. ۋاقىت وزدىرۋ جالعىز قازاقستان ءۇشىن عانا ەمەس، كۇللى ورتا ازيا ءۇشىن قاۋىپتى. ورتاازيالىق وداق قۇرۋعا تىلدىك، دىندىك، دىلدىك، تاريحي نەگىزدەر جەتىپ ارتىلادى. تۇركىستان قالاسىندا كۇللى تۇركىنىڭ رۋحاني كوسەمى ياسساۋي جاتىر. ۇلى ءپىر زامانىندا تۇركىستان كۇللى تۇران استاناسى بولدى. تۇركىستان ءوزىنىڭ وسى مارتەبەسىن قالىپقا كەلتىرۋى كەرەك.

بۇل ەۋرازيا كەڭىستىگىن بەيبىتشىلىكتىڭ الىپ الاڭىنا اينالدىرۋعا بەرىك كەپىل بولار ەدى. سوندا قازاق حالقى الدىندا جاڭعىرعان اتا-بابا جولىمەن، اباي جولىمەن تابيعي دامۋعا، تابيعي دامىپ الەمدىك وركەنيەتكە ءوز ۇلەسىن قوسۋعا مول مۇمكىندىك، داڭعىل جول اشىلار ەدى.

سوندا بىزگە بۇگىندە الەمدى تورلاعان سايتان جولى – ساتانيزمنەن ساقتانۋ، وعان تويتارىس بەرۋ قيىنعا سوقپاس ەدى.

دەرەككوز: قازاق ادەبيەتى گازەتى

سماعۇل ەلۋباي

Abai.kz