«31 ارنا» باسشىسى باعدات قوجاحمەتوۆ كونفەرەنتسيا بارىسىندا وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا تولىق جاۋاپ بەرىپ وتىر.  باعدات مىرزا وقىرماندارمەن سۇحبات بارىسىندا ءوزى باسقارىپ وتىرعان تەلەارنا قازاق كورەرمەندەرى ءۇشىن جۇمىس جاساۋعا بەيىلدى ەكەنىن باسا ايتادى: «شىنىن ايتۋ كەرەك، شەتەلدىك قۇرىلتايشىرىمىز قازاقتاردىڭ كۇشەيگەنىن قۇپتايدى، ءبىزدىڭ بايراعىمىزدىڭ بيىكتەن كورىنگەنىن قالايدى. نەگە دەسەڭىز، ولاردىڭ ماقساتى كورەرمەندەردىڭ سانىن كوبەيتۋ جانە سونىڭ ارقاسىندا پايدا تابۋ.  بۇعان ءبىر ەرەكشە كوزقاراسپەن قاراۋدىڭ قاجەتى جوق، كەرىسىنشە جاڭا كوزقاراسپەن قاراعان ءجون»

«اباي-اقپارات»

- ءسىز جۇمىسقا كەلگەن بەتتە ارنادا قازاق ءتىلىنىڭ كۋرسىن اشتى دەپ ەستىدىك. ارناداعى قازاقشا بىلمەيتىن قىزمەتكەرلەر تاڭەرتەڭ ساعات توعىزدا كۋرستا وتىرادى ەكەن. وسى راس پا؟ راس بولسا، بارەكەلدى! ەندى ارنانىڭ ءىشىن عانا ەمەس، ەفيرىن دە قازاقتاندىرادى دەپ سەنەمىز. اباي ايتپاقشى، "ادامنىڭ ادامشىلىعى ءىستى باستاعانىنان كورىنەدى". قانداي قازاقشا حابارلار اشاسىز؟

تەلەجۋرناليست.

«31 ارنا» باسشىسى باعدات قوجاحمەتوۆ كونفەرەنتسيا بارىسىندا وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا تولىق جاۋاپ بەرىپ وتىر.  باعدات مىرزا وقىرماندارمەن سۇحبات بارىسىندا ءوزى باسقارىپ وتىرعان تەلەارنا قازاق كورەرمەندەرى ءۇشىن جۇمىس جاساۋعا بەيىلدى ەكەنىن باسا ايتادى: «شىنىن ايتۋ كەرەك، شەتەلدىك قۇرىلتايشىرىمىز قازاقتاردىڭ كۇشەيگەنىن قۇپتايدى، ءبىزدىڭ بايراعىمىزدىڭ بيىكتەن كورىنگەنىن قالايدى. نەگە دەسەڭىز، ولاردىڭ ماقساتى كورەرمەندەردىڭ سانىن كوبەيتۋ جانە سونىڭ ارقاسىندا پايدا تابۋ.  بۇعان ءبىر ەرەكشە كوزقاراسپەن قاراۋدىڭ قاجەتى جوق، كەرىسىنشە جاڭا كوزقاراسپەن قاراعان ءجون»

«اباي-اقپارات»

- ءسىز جۇمىسقا كەلگەن بەتتە ارنادا قازاق ءتىلىنىڭ كۋرسىن اشتى دەپ ەستىدىك. ارناداعى قازاقشا بىلمەيتىن قىزمەتكەرلەر تاڭەرتەڭ ساعات توعىزدا كۋرستا وتىرادى ەكەن. وسى راس پا؟ راس بولسا، بارەكەلدى! ەندى ارنانىڭ ءىشىن عانا ەمەس، ەفيرىن دە قازاقتاندىرادى دەپ سەنەمىز. اباي ايتپاقشى، "ادامنىڭ ادامشىلىعى ءىستى باستاعانىنان كورىنەدى". قانداي قازاقشا حابارلار اشاسىز؟

تەلەجۋرناليست.

-ءبىرىنشى سۇراعىڭىزعا جاۋاپ بەرمەس بۇرىن، ەكىنشى سۇراعىڭىزعا جاۋاپ بەرگەن دۇرىس شىعار. ويتكەنى ارنانىڭ باس ديرەكتورىن ىزدەگەن كەزدە، قويىلعان ءبىرىنشى تالاپ - بولمىسى قازاقي قازاق ازاماتى بولۋ كەرەك ەدى.  سول تالاپقا سايكەس ماعان وسىنداي ۇسىنىس ءتۇستى. سىزدەر بىلەسىزدەر، وسى ارنانىڭ 20 پايىزى امەريكاندىق «ستس مەديا» كومپانياسىنىڭ قاراماعىندا،  شتاب پاتەرى ماسكەۋدە ورنالاسقان. «ستس مەديا» باسشىلارى  قازاقيلاندىرۋ ماسەلەسىن كەڭىنەن قولدايدى جانە ولاردىڭ الدىنا قويعان ماقساتتارىنىڭ ءبىرى - وسى. شىنىن ايتۋ كەرەك، شەتەلدىك قۇرىلتايشىرىمىز قازاقتاردىڭ كۇشەيگەنىن قۇپتايدى، ءبىزدىڭ بايراعىمىزدىڭ بيىكتەن كورىنگەنىن قالايدى. نەگە دەسەڭىز، ولاردىڭ ماقساتى كورەرمەندەردىڭ سانىن كوبەيتۋ جانە سونىڭ ارقاسىندا پايدا تابۋ.  بۇعان ءبىر ەرەكشە كوزقاراسپەن قاراۋدىڭ قاجەتى جوق، كەرىسىنشە جاڭا كوزقاراسپەن قاراعان ءجون. بۇل دەگەن قازاق ەلىنىڭ بۇرىننان بەرى اڭساپ جۇرگەن ءبىر دارەجەسىنەن، ساتىسىنان اسقانىنىڭ بەلگىسى. بۇل - شەتەلدىك بيزنەسمەندەر قازاقتاردىڭ سانى جانە مۇمكىنشىلىكتەرىمەن ساناساتىن كورسەتكىشتىڭ بەلگىسى. مىسالى، وسىعان دەيىن 20 جىلدىڭ ىشىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا انا ءتىلىمىزدى دامىتامىز، بىلمەيتىندەردى ۇيرەتەمىز دەپ قانشا اۋرەگە تۇستىك. سونداي-اق، ۇلتجاندى ازاماتتارىمىز دا ءوز باعدارلامالارىن ساياسي تۇرعىدان يتەرمەلەپ، قوعامعا ىقپال جاساۋ ءۇشىن نەشە ءتۇرلى ارەكەتتەر جاساۋدا. شەتەلدەن كەلگەن قاراجات، ولاردىڭ قازاقتىڭ بيزنەسىنە قوسىلۋى - قازاق ەلىمەن ساناسا باستادى دەگەن ءسوز. سوندىقتان ءبىز مۇنى مىندەتتى تۇردە پايدالانۋىمىز كەرەك.

2011 جىلدان باستاپ، جاڭا باعدارلامالار تەك قانا قازاق تىلىندە اشىلا باستادى. ارى قاراي دا تۋرا سولاي بولادى. قۇداي بۇيىرسا، وسى ەكى-ءۇش جىلدىڭ ىشىندە 31 ارنا كوممەرتسيالىق جانە جەكە ارنالاردىڭ ىشىندە العاشقى بولىپ تۇتاستاي قازاق تىلىنە كوشكەن تەلەارنا بولۋى ىقتيمال.  ال ەندى قازاق ءتىلىنىڭ كۋرسىنا كەلەتىن بولساق، ونىڭ بارلىعىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن، ارناداعى مامانداردىڭ بارلىعى انا ءتىلىمىزدى 100 پايىزعا مەنگەرۋى كەرەك. ونى مەڭگەرمەي قانداي دا ءبىر ناتيجەگە قول جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان كۋرس اشتىق.  شىنىن ايتساق،  ول كۋرسقا باسىندا تەك ءتورت-بەس ادام جازىلعان. قارجى دەپارتامەنتى مەن كادرلار بولىمىنەن. قالعاندارى  «قاجەت بولا ما، بولماي ما» دەگەن سەنىمسىز كوزبەن قارادى. وسىدان سوڭ، مەن كەزەكتى جيىنداردىڭ بىرىندە  ءبولىم باسشىلارىنا «قازاق ءتىلىن بىلمەگەن ازاماتتار قازاقستاندا،  ونىڭ ىشىندە 31 ارنادا جۇمىس ىستەۋى مۇمكىن ەمەس» دەگەن ەدىم. ءسوزىم اسەر ەتكەن شىعار بىلمەيمىن، بىراق، اتالمىش كۋرسكا كەلۋشىلەردىڭ سانى كەلەسى كۇنى ون ەسەگە ءوستى.

دۇرىس تۇسىنىڭىزدەر، ول مەنىڭ  جەكە باسىمنىن مۇددەسى ەمەس،  ول قازىرگى ۋاقىتتىڭ  تالابى.  ونىڭ ۇستىنە ايتا كەتەر تاعى ءبىر اقپارات، قازىرگى تاندا قازاقستانداعى ورىس ۇلتى وكىلدەرىنىڭ ورتا جاسى 50-دەن اسقان بولسا، ەلىمىزدەگى قازاق ۇلتىنىڭ  ورتا جاسى 25-27-دە. بۇل دەگەن نەنىڭ كورسەتكىشى؟ قازاقتار جاس، قازاقتار كوپ، ءالى كوبەيەدى، باسقا ۇلت وكىلدەرىمەن سالىستىرعاندا جاقىن ارادا قازاقتار سانىمەن-اق باسىم بولادى. سوندىقتان قايتالاپ ايتامىن، «ستس مەديانىڭ» ءبىزىدىڭ ارنانىڭ قۇرىلتايشىسى رەتىندەگى كوزقاراسى تەلەكورەمەندەردىن سانىن كوبەيتىپ، كىرىس كىرگىزۋ. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ورىس تىلىندە سويلەيتىن ازاماتتاردىڭ سانى ازايدى، ياعني بار كۇش-قۋاتىمىزدى قازاق اۋديتورياسىنا جۇمسايمىز.

- 31 ارنaنىڭ ەكى تىزگىن ءبىر شىلبىرى «ستس-مەديا» باسشىلارىنىڭ قولىندا ەكەنى بەلگىلى. ولار قازاق اۋديتورياسى تۋرالى بىلەدى مە؟ قازاق اۋديتورياسىنىڭ سۇرانىسىن ەسكەرە مە؟

جانىبەك

- ارينە، «ستس مەديا» ءبىزدىڭ قۇرىلتايشىلاردىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، ولار باسشىلىق ەتىپ وتىر. بىراق ايتا كەتۋ كەرەك، 31/ستس ارناسى ناعىز دەموكراتيالىق تۇرعىداعى بيزنەس كومپانيانىڭ ءبىرى.  بۇل جەردە ءبىر ادام وتىرىپ الىپ، شەشىم قابىلدامايدى. بارلىعىمىز قوسىلىپ، كوپتىڭ داۋسىن، پىكىرىن ، لەبىزىن ەستىگەننەن كەيىن ءبىر شەشىمگە كەلەمىز. سول شەشىم ەڭ الدىمەن ءبىزدىڭ كورەرمەنىڭ كوڭىلىنەن شىعۋى كەرەك. ويتكەنى ءبىز كورەرمەن ءۇشىن جۇمىس ىستەيمىز. حالىقارالىق «TNS GALLUP MEDIA » دەگەن كومپانيا بار. ولار كۇندەلىكتى زەرتتەۋلەر جاسايدى. سول زەرتتەۋدىڭ ارقاسىندا ءبىز كۇندەلىكتى اقپارات الىپ وتىرامىز. قانشا كورەرمەن، تاۋلىكتىڭ  قاي ساعاتىندا، قاي مينۋتىندا، قاي سەكۋندىندا قاي ءونىمدى كورگەنىن ءبىلىپ وتىرامىز. مىسالى كورەرمەندەردىڭ سانى قازاقستاندا ءجۇز پايىز دەسەك، 2011 جىلدىن كورسەتكىشى بويىنشا 16,1 پايىزى 31 ارنانى  كورگەن ەكەن. ءبىز ەكىنشى ورىندامىز. ال ەندى كورەمەندەردى قازاق، ورىسقا شاعاتىن بولساق قازاق اراسىندا ءبىز ءبىرىنشى ورىندامىز. ال ورىس كورەرمەندەر «ورت» مەن ورىسشا بەرەتىن تەلەارنالاردىن كورسەتىلۋ قۇرامىنا كىرىپ كەتكەن ەكەن. «TNS GALLUP MEDIA » كومپانياسىنىڭ بەرگەن مالىمەتى بويىنشا، ءبىز قاي باعىتتا جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك، قازاق اۋديتورياسىنداعى كورەرمەندەرىن قانداي باعدارلامالار قىزىقتىراتىنىن ءبىلىپ، سول باعىتتا جۇمىس ىستەۋگە تالپىنامىز. ءبىزدىڭ ماقسات -  جالپى كورەرمەندەردىڭ سانىن كوبەيتۋ، ونىڭ ىشىندە قازاقتاردىڭ سانىن كوبەيتۋ.

- ءىىم-ءنىڭ ءباسپاسوز ورتالىعىن باسقارىپ جۇرگەن كەزىڭدە راحات اليەۆتىڭ قىلمىسىنا بايلانىستى اقپاراتتى الدىمەن سەنىڭ اۋزىڭنان ەستيتىنبىز. سول كەزدە راحاتتىڭ تاراپىنان بىردەڭە بولىپ قالادى-اۋ دەپ قاۋىپتەنگەن جوقسىڭ با؟ مۇحامەدجانوۆپەن بايلانسىڭ بار ما؟

- جالپى جۇمىس ىستەگەنىمە جيىرما جىل بولدى. سول جىلدار ارالىعىندا كوپتەگەن باسشىلار جولىقتى. ولاردىڭ ىشىندە قازىرگى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى باۋىرجان مۇحامەدجانوۆپەن ءىىم-دە ءۇش جىل بىرگە قىزمەت ىستەدىك. ول كىسى وتە ۇلتجاندى ادام، ونىڭ ۇستىنە ءبىلىمدى ءارى بىلىكتى زاڭگەر. وسى ۋاقىت ارالىعىندا مەنىڭ جۇمىس بەرۋشىم - مەملەكەت الدىنداعى قارىزىمدى، پارىزىمدى تولىعىنان ورىندادىم دەپ ەسەپتەيمىن. بۇعان دەيىن ون بەس جىل تەلەارنادا جۇمىس ىستەدىم. ودان سوڭ، قارجىلىق جاعىنا اۋىسىپ، «حالىق بانكىنە» كەلدىم. ماعان باسشى بولعان ادامدارعا ريزامىن، دەگەنمەن ەڭ باستىسى - مەن مامانمىن. سونداىقتان الدىمەن وتباسىما، ەلىمە جانە ءوزىمنىڭ ەڭبەك جولىمنىڭ وسۋىنە ىقپال ەتەتىن جۇمىس ىزدەيمىن. مىسالى، جۇمىس بەرۋشىنىڭ قويعان تالابى - مەنىڭ ءبىلىمىم مەن ىسكەرلىگىم ءبىر-بىرىنە سايكەس كەلەتىن بولسا، ونىڭ ار جاعىندا كىم تۇرعانى مەن ءۇشىن ماڭىزدى ەمەس. جۇمىس قىزىقتى بولۋى كەرەك ، سونداي-اق، ونىڭ اقىسى دا سايكەس بولعانى ءجون. مەن «31 ارنانىڭ» بۇرىنعى باس ديرەتكورى نۇرجان جالاۋقىزىنان: «ءسىز بىرنەشە كومپانيالاردا ىستەدىڭىز، قازىر «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنداسىز. جالپى ءسىزدىڭ بۇعان بەرەر باعاڭىز قالاي ؟» دەگەنىمدە، ول كىسى:  «ءبىز جالدامالى مەنەدجەرلەرمىز. قاي جەرگە كەرەكپىز، قاي جەرگە پايدامىز تيەدى، سول جەردە جۇرەمىز»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن ەدى. مەن دە سونداي «جالدامالى مەنەدجەرمىن».

ال ر.اليەۆ تۇرالى تاقىرىپقا كەلەتىن بولساق، مەن بۇل قىلمىستىق ءىستىڭ ورتاسىندا ءجۇردىم. سول ءىستى تەرگەۋگە العان تەرگەۋشىلەرمەن تىكەلەي بايلانىستا بولىپ، ناقتىلانعان اقپاراتتاردى الدىم. سوندىقتان تىلشىلەر مەن قوعامعا بەرىلگەن مالىمەتتەردىڭ بارلىعى دالەلدەنگەن اقپاراتتار بولعاندىقتان، مەن وزىمە سەنىمدى بولدىم. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، زاڭ بويىنشا سوت شەشىمىنسىز، ءبىز قىلمىسقا قاتىستى تۇلعالارعا «قىلمىسكەر» دەگەن اتاۋ تاعا المايمىز. سوعان سايكەس ءىس قوزعالعان كەزدە «كۇدىكتى» دەپ، سوتتىڭ ارنايى شەشىمىنەن سوڭ عانا «قىلمىسكەر» دەپ بەردىك. جاسىراتىنى جوق، اليەۆتىڭ ءىسى باستالعاندا دوستارىم، اتا-انام «ماعان زيانى ءتيىپ كەتە مە؟»، - دەپ مەن ءۇشىن الاڭدادى. ال مەن ول كەزدە ونى ويلامادىم. مەن تەك باستالعان ءىستىڭ ساپالىلىعى مەن اقپاراتتىڭ ناقتى بولۋىنا كونىل ءبولدىم. ونىڭ  ۇستىنە ءبىر كەزدەرى مينيستر ارقىلى ەلباسى : «باعدات ەشتەڭەدەن قورىقپاسىن، ارتىندا مەن تۇرمىن، حالقى تۇر. ال حالىققا ادىلدىك كەرەك، سوندىقتان بارلىق بار اقپاراتتى ەش بۇرمالاۋسىز ايتسىن»، - دەپ سالەم ايتىپ جىبەرىپتى. بۇل دا ماعان كۇش بەردى.

- شىنىن ايتۋ كەرەك، «31» ارنادا قازاق كورەرمەندەرى ءۇشىن جۇمىس ىستەپ جاتقان تەك قانا ينفورمبيۋرو عوي. ءبىز كورەتىن باعدارلامالار بولا ما؟

- قۇدايعا شۇكىر دەيمىن، «ستس مەديا» كومپانياسىنا 20 پايىز بەرىلگەننەن كەيىن، ولاردىڭ تاراپىنان ارنا جۇمىسىنا باقىلاۋ جۇرگىزەتىن ءبىر ادام بولىنگەن. تاعى دا قۇدايعا شۇكىر دەيىن، ول - تاتار ازاماتى مارات دەۆلەت-كيلدەەۆ . ونىڭ ورنىنا وزگە ۇلت وكىلى بولسا، «31 ارنانىڭ» بۇگىنگى جەتىستىكتەرى دە، بولاشاققا دەگەن جوسپارلارى دا باسقاشا بولۋى ابدەن مۇمكىن ەدى. ارنانىڭ بۇرىنعى باسشىسى نۇرجان مۇحامەدجانوۆا ەكەۋىنىڭ ويى ءبىر جەردەن شىقتى. سونىڭ ارقاسىندا «31 ارنانىڭ» بولمىسى قازاقي بولىپ قالىپتاستى. ماراتقا ايتار العىسىم شەكسىز. تۇركى تىلدەس، قانداس ازامات بولعاندىقتان، ءبىر جاعىنان قازاق كورەرمەندەرىنىڭ  جاعدايىن ويلاپ، ەكىنشى جاعىنان قۇرىلتايشىلاردىڭ بەرگەن تاپسىرماسىن ورىندايمىن دەپ، ۇلكەن جەتىستىككە وزىمەن بىرگە ارنانى دا جەتكىزدى. ارنامىزداعى ۇلكەن-ۇلكەن جوبالاردىڭ كوبى،  وسى مارات دەۆلەت-كيلدەەۆتىڭ ىسكەرلىگىنىڭ ارقاسىندا جۇزەگە استى دەسەم ارتىق ايتپايمىن. مارات قازاق حالقىنا قۋانا دا، قىزىعا دا قارايدى. ول «سەندەر ەگەمەندى ەلدە ءومىر سۇرەسىڭدەر، بىراق سونىڭ قادىرىن بىلمەيسىڭدەر»، - دەيدى. ول ءۇشىن تاتار حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىك الۋى - الىپ ارمان. ۇنەمى «باستارىڭا تۇسكەن بۇل باقتى باعالاڭدار، باۋىرلار!»، - دەپ ءوزىنىڭ يگى لەبىزىن ءبىلدىرىپ جۇرەدى.

- وركەنىڭ ءوسسىن! «31» كانال شىندىقتى كورسەتىپ جاتىرسىڭدار، وسى بەتتەرىڭنەن تايماڭدار. جاڭاوزەندەگى شىندىقتى كورسەتە بەرىڭدەر.

- راحمەت. ءار ۋاقىتتا اشىق ارنا بولۋعا تىرىسامىز. «ينفورمبيۋرونى» كورىڭىزدەر. ال ەندى «وركەنىڭ ءوسسىن» دەگەن تىلەكتى مەن العاش رەت اتامنان ەستىگەن ەدىم. ەسەيگەندە قازاق ءتىلىنىڭ ماماندارىنان سۇرادىم، «ءورىس دەگەنىمىز نە؟»، دەپ. بىرەۋلەرى «جاستىق» دەدى، بىرەۋلەرى «كۇننىڭ شىعىسى» دەپ ءتۇسىندىردى. سويتسەم ول ساۋلىق قوي قوزى تۋعاندا، ەڭ العاشقى ۋىزىن ءىشىپ، سودان العاشقى قۇمالاق تاستاعانىن قازاقتار «وركەن» دەيدى ەكەن. ياعني «وركەنىڭ ءوسسىن» دەگەن «قوزىڭ كوپ بولسىن» دەگەن ءسوز ەكەن. ەندى وتباسىمدا دا، جۇمىستا دا وركەندەپ كەلە جاتىرمىز دەپ ويلايمىن.

- «دودا» دەگەن باعدارلامانى نەگە جاۋىپ تاستادىڭىزدار؟

- «دودانىڭ» پايدا بولۋىنا دا، جابىلۋىنا دا مەنىڭ قاتىسىم جوق. بىراق «دودانى» جۇرگىزگەن، سول جوبانىڭ جارىق  كورۋىنە ۇلەس قوسقان بەلگىلى جۋرناليست بەرىك ءۋالي جاقىندا عانا كەلىپ قايتقان. ءوزىنىڭ جەكە تالابىمەن، لەبىزىمەن. جالپى ءار حاباردىڭ، ءار كورسەتىلىمنىڭ ءوز ۋاقىتى، ءوز زامانى بولادى. «دودا» دەگەن حابار كوعام تالابىمەن تۋدى. ال قوعام ءپىسىپ-جەتىلىپ، جاڭا ساتىعا كوتەرىلگەن كەزدە  كەرەكسىز بولىپ قالعاندا شىعار. «دودا» دەگەن  - شىڭنىڭ باسىنا شىعىپ الىپ، تانىمال تۇلعالاردىڭ پىكىر الماسۋى. ال قوعام مۇشەلەرى سول تارتىستان شەشىم قابىلداۋ كەرەك بولدى. ونداي تايتالاس حابارلار ءبىزدىڭ ارنادا قايتا اشىلۋى مۇمكىن. ويتكەنى سايلاۋ ناۋقانى بار. ونىڭ ۇستىنە قازىر قازاق كورەرمەندەرى بۇرىنعىداي ەمەس، ساياساتقا جاقسى ارالاسا باستادى. ءبىز تەلەارنا بولعاندىقتان، كورەرمەننىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ ءۇشىن ولاردىڭ ويىمەن سايكەس كەلەتىن باعدارلامالاردى جاساۋىمىز قاجەت. سوڭعى ەكى-ءۇش جىلدىڭ كولەمىندە ءازىل-سىقاق ، كوڭىل كوتەرەتىن حابارلار كوپ بولسا، ەندى ولاردىڭ قاتارى ازايۋى دا مۇمكىن. كەرىسىنشە، ساياسي سالماقتاعى تانىمدىق باعدارلامالار اشىلۋى ىقتيمال.

- ءسىز ۇلتشىلسىز با، ۇلتجاندىسىز با؟

- ۇلتشىل دا، ۇلتجاندى دا جاقسى ءسوز دەپ ويلايمىن. سەبەبى ەكەۋى دە ءوزىنىڭ ەلىنىڭ، مەملەكەتىنىڭ كامىن ويلايتىن ازاماتتىڭ كوزقاراسىن بىلدىرەدى. بىراق مەنىڭ جانىما «ۇلتجاندى» دەگەن ءسوز جاقىن. ءبىر جاعىنان، «ۇلت» جانە «جان» دەگەن ءسوز ايىرىلمايتىن تۇسىنىك. سوندىقتان جانىم ۇلتىم ءۇشىن، ۇلتىم جانىم ءۇشىن بولسا، مەن «ۇلتجاندى» ازاماتپىن.

- قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايىنا شىن جاناشىر بولىپ كورىنىپ ۇپاي جيناعىسى كەلەتىن ادامدار بولادى. ماسەلەن، بىرنەشە جىل بۇرىن "استانا" تەلەارناسىنان قۋىلعان ءمادي ماناتبەك، دانيار ەسەن سياقتى جىگىتتەر ءبىزدى، ستۋدەنتتەردى پايدالانىپ، ءتىل جوقشىسى بولعان. بيلىكتى جامانداپ-جامانداپ، اقىرى سوڭىندا سولاردىڭ تەلەارنالارىنا بارىپ تۇراقتادى. ءسىز سول ۋاقىتتا "استانا" ارناسىنىڭ ورىس ءتىلى ءبولىمىنىڭ رەداكتورى، جۇرگىزۋشىسى بولدىڭىز. نە ىستەدىڭىز؟

- مەن ول كەزدە تەك ورىس ءبولىمىنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل ارنانىڭ باس رەداكتورى بولدىم. سول كەزدەگى تەلەارنا باسشىلارى، باق زاڭى بويىنشا، 50/50 دەگەن ءتىل بويىنشا ۇلەستى ورىندايمىز دەپ،بيلينگۆالدى /ەكى تىلدە بىردەي/ اقپارات تاراتاتىن جاڭا تەحنولوگيانى قولدانباق بولدى. ياعني، بەينە - بىرەۋ، ال دىبىسى ەكى تىلدە - قازاق جانە ورىس تىلىندە قاتار شىعارالاتىن ءتاسىل. سونى قابىلداماعان ارنانىڭ قىزمەتكەرلەرى قازاقتاردى ءتۇسىرىپ، ورىستاردى كوتەرىپ جاتىر دەگەن داۋ كوتەرگەن. ەكى مىڭىنشى جىلدارداعى جاس ارىپتەستەرىمنىڭ اشۋىن تۇسىنۋگە بولادى. بىلگەندەرى، كورگەندەرى سول شىعار. بىراق شىنايى ناتيجەگە قول جەتكىزەم دەگەن ادام ىسىمەن كورسەتۋ كەرەك - تەق قانا داۋمەن ەشتەڭەنى شەشە المايسىڭ. ونىڭ ۇستىنە ۇستازىنا جاماندىق ىستەگەن ادام ارەكەتى - اكە-شەشەشىسىنە قول جۇمساعانمەن بىردەي. وندايلار ءتۇبى وڭبايدى. ەڭ باستىسى، ءار قايسىسى ءوز ىستەگەن ىسىنە جاۋاپ بەرۋى قاجەت.

- زامانبەك نۇرقادىلوۆ ءوزىن ءوزى ءۇش رەت اتىپ ولگەن دەگەنگە سەنەسىز بە؟

- بۇل جەردە ماسەلە سەنۋ، سەنبەۋدە ەمەس. اڭگىمە، قىلمىستى زەرتتەۋ سالاسىنداعى ماماندار جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى. وتاندىق تەرگەۋشىلەرگە سەنىمسىز بولىپ، ءتىپتى امەريكادان اتاقتى فبر-ءدىڭ  كريمينالدىق زەرتتەۋ بولىمىنەن كەلگەن مامانداردىڭ جۇرگىزگەن ساراپتاماسى دا، جەرگىلىكتى تەرگەۋ ناتيجەسىن اينا-قاتەسىز كورسەتتى.  بۇعان سەنۋ مۇمكىن ەمەس شىعار. بىراق ول كەزدەگى ءىىم ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ ماقساتى رەسمي تۇردە جاريالانعان مالىمەتتى كوعامعا جەتكىزۋ. ال ەندى ونى قوعام قابىلداي ما، قابىلداماي ما، سەنە مە، سەنبەيدى مە دەگەن ول مۇلدەم باسقا سۇراق. قالاي بولعانىن ءبىر اللانىڭ ءوزى بىلەتىن شىعار. مۇنداي تۇلعادان ايىرىلۋ قازاق ەلىنىڭ ورتاق قايعىسى. بۇل قازاقتىڭ كەلبەتىنە كەلىسپەيتىن دۇنيە. بولاشاقتا وندايدى كورگىم دە كەلمەيدى. مەنىڭ تۇسىنىگىمدە التى الاشتىڭ تۇلعالارى وزگەنىڭ قولىنان دا، ءوز قولىنان دا و دۇنيەگە مەزگىلسىز اتتانباۋى كەرەك.

- التىنبەك سارسەنبايۇلى مەن ونىڭ ەكى سەرىگىن ولتىرۋگە بانكتەن كرەديت الىپ، ارنايى تاپسىرىس بەرگەن - ەرجان وتەمباەۆ دەگەنگە سەنەسىز بە؟

- قىلمىستىق ءىستى زەرتتەۋ ەرەجەلەرى بويىنشا تۋرا سولاي بولىپ شىقتى. كەلىنىنە قوڭىراۋ شالىپ «بانكتەن نەسيە ال» دەگەنى، ونىڭ العانى، العان اقشانى قىلمىسكەرلەرگە اپارىپ بەرگەنى دە انىقتالدى. سول قىلمىسكەرلەردەن تابىلعان اقشا، بانكتەن الىنعان بانكنوتتاردىڭ نومىرىمەن سايكەس كەلدى. وسىنشاما ۇقساستىقتى كورىپ تۇرىپ قايتىپ سەنبەيسىن؟

-  جاڭاوزەندە «بانديتتەر» پوليتسيا ومىرىنە قاۋىپ توندىرگەندىكتەن سوڭ «باسقا ەش امالى قالماعان» پوليتسيا ولاردى ەرىكسىز اتقان دەگەنگە سەنەسىز بە؟

- مەن مۇنداي جاعدايدا بولىپ كورگەن ەمەسپىن، بولعىم دا كەلمەيدى. ەكى جاقتى دا تۇسىنۋگە بولادى. وكىنىشتىسى سول، ەكى جاق تا ءوزىمىزدىڭ قاراكوز باۋىرلارىمىز. ولار ءبىر-بىرىنە قاستاندىق ىستەدى مە، جوق ءبىر جاعى قورعانعاندىقتان اتتى ما الدە، سوڭدارىنان قۋىپ ءجۇرىپ اتتى ما، ونى قوزعالعان قىلمىستىق ءىس ناتيجەسى كورسەتەتىن بولادى. ال ءبىزدىڭ پوزيتسيامىز باق ەرەجەسىنە سايكەس كەلەدى. شىنايى اقپاراتتى قوعامعا جەتكىزە ءبىلۋىمىز كەرەك. ورنىقتى، تەز ءارى ۋاقتىلى. وسى تۇرعىدان دۇرىس جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز دەپ ويلايمىن.

- الداعى جىلى "ۇلى دالا ويىندارى بالقاش-2012" ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن حالىقارالىق ويىندار وتپەكشى. ۇلتتىق سپورتتىڭ اتاسى سادىبەك تۇگەلدىڭ ايتۋىنشا، ۇلكەن فۋتبول الاڭى سەكىلدى ادامدار 4 جاعىنان وتىرىپ كورەتىن كوكپار الاڭى سالىنادى، اتشابار سالىنادى، ۇلتتىق سپورتتىڭ بارلىق تۇرىنەن جارىس وتەدى. ءبىر سوزبەن وليمپياداعا پارا-پار قازاقتاردىڭ بارلىق ۇلتتىق ونەرىنەن جارىس وتەدى، ءسىز سونى ۇلتجاندى ازامات بولساڭىز تىكەلەي ەفيردەن كورسەتە الاسىز با؟

- ءبىزدىڭ تەلەارنادا بارلىق مۇمكىندىك بار. كەز كەلگەن قىزىقتى جوبا بولسا، كەلىڭىزدەر، ەسىگىمىز اشىق. ودان باسقا دا ۇسىنىستارىڭىز بولسا قاراۋعا، تالقىلاۋعا دايىنبىز.

- «31» ارنانىڭ «ستس» كانالى اراسىنداعى قارىم-قاتىناسى قالاي،بولاشاقتا قاپتاعان تۇرىك كينولارىن كورسەتە بەرەتىن كانال وسى سەريالداردىڭ سانىن ازايتىپ قازاقتىڭ جانىنا جاقىن كينولار كورسەتۋ ويلارىنىزدا بار ما؟ ارنانىڭ تىكەلەي حابار تاراتا الاتىن مۇمكىنشىلىگى قالاي؟ سپورت باعدارمالارىن قولعا الۋ ويلارىنىزدا بار ما؟

- جوعارىدا «31 ارنا» مەن «ستس مەديا» اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىرىپ بەردىم. ال سەريالدارعا كەلەتىن بولساق، توقسانىنشى جىلدارى برازيليانىڭ، مەكسيكانىڭ، امەريكا مەن رەسەيدىڭ  تەلەسەريالدارى بولسا، قازىر كارىس پەن تۇرىك تەلەحيكايالارىنىڭ ءداۋىرى ءجۇرىپ تۇر. ءبىر كەزدەرى «رابىنيا  يزاۋرا» دەگەن سەريال كورەرمەندەردىڭ كوڭىلىنەن قالاي شىقتى دەيتىن بولساق، ول كەزدە قازاق حالقى ەندى عانا كەڭەس زامانىنان بوساپ، ەگەمەندىكتىڭ اۋاسىن ەندى-ەندى جۇتا باستاعان كەزدە، وسى سەريالدىڭ باس كەيىپكەرىنىڭ ءومىرى ءبىزدىڭ تۇتاستاي قازاق ەلىنىكىمەن ۇقساس بولدى. سوندىقتان، كوپشىلىك جاقىن قابىلدادى. ال «پروستو  ماريا». «سانتا-باربارانى» كورگەن حالىق، فيلمدەگى سياقتى باي بولامىز دەپ ارمانداپ، ولار دا ازاماتتاردىڭ جۇرەگىن جاۋلادى. ءسويتىپ، ءار زاماندا ءبىر-ءبىر ەلدىڭ تەلەسەريالدارى حالىق اراسىندا سانگە اينالىپ تۇردى. ال تۇرىكتەرمەن ءتۇبىمىز ءبىر، مەنتاليتەتىمىز ءبىر. سوندىقتان ءبىز تۇرىكتەردىڭ، تۇرىكتەر ءبىزدىڭ ءونىمىزدى جەڭىل قابىلدايمىز. ال كارىس سەريالدارى اسىرەسە، جاستاردىڭ ەبىن تاپتى. ال وتاندىق فيلمدەرگە كەلەتىن بولساق، تەلەارنالار مەن پروديۋسسەرلىك ورتالىقتار تۇرىكتىڭ نەمەسە امەريكانىڭ سەريالدارىن جاساپ شىعارۋعا كۇشتەرى جەتپەيدى. مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىرىلىپ وتىرعان «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى باسىن ەندى عانا كوتەرىپ كەلەدى. تەلەارنالار، پروديۋسسەرلىك ورتالىقتار مەن «قازاقفيلم» نەعۇرلىم كۇشتى بولسا، كورەرمەندەر دە شەتەلدىڭ ەمەس،  جەرگىلىكتى ارنالاردى كورسە، سوعۇرلىم قازاقشا سەريال، مۋلتفيلم تۇسىرۋگە مۇمكىنشىلىگىمىز مول بولادى. ال سپورتقا ۇنەمى كوڭىل اۋدارۋعا دايىنبىز. بىراق مەنىڭ ويىمشا، سپورتتىق تەلەارنا اشىلۋى كەرەك. ول دا مەملەكەتتىڭ قولداۋىنسىز بولمايتىن نارسە. جاقىندا عانا اقپارات مينيسترىمەن كەزدەسۋدە 2012-2013 جىلدارى ەلىمىزدە سپورت تەلەارناسىن اشۋ جوسپاردا بار ەكەنىن ايتتى.

-ءتۇسى جىلى جىگىت سياقتى, وسىدان 3-4-جىل بۇرىنعى «31» كانالداي بولسا دەگەن تىلەك بار. قاسىم امانجول دەگەن جۋرناليست جىگىتتى شاقىرساڭىز كەز-كەلگەن تانىمدىق حاباردى جۇرگىزەر دەپ ويلايمىن. جانە دوكۋمەنتالنىي حابارلار كوپ بولسا ەكەن.

- قازىرگى تاڭدا دەرەكتى حابارلار كورسەتىپ جاتقان جوقپىز.  كورسەتپەيتىن دە شىعارمىز.  ويتكەنى، ءبىزدىڭ ارنانىڭ فورماتى، ۇستانعان باعىتى مەن جوسپارى بولەك. «31 ارنا» - وتباسىمەن وتىرىپ كورەتىن ارنا.

-ۇلتتىق قۇندىلىققا قانىقپاعان ادام - انا ءسۇتىن تويىپ ەمبەگەن نادان. وسى سوزگە كەلىسەسىز بە؟

- كەلىسەمىن. جالپى ۇلتتىق قۇندىلىق  بۇل - تامىرى تەرەڭدە جاتقان ۇعىم. ءتىل بىلمەگەن ادام، ول ويىن دا جەتكىزە المايدى. ازاماتتار اراسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىك تە سول ءتىلدى بىلمەگەننەن شىعادى.

- وسى بىزدەر، قازاقتار، قازاقستاندا جاڭالىقتى نەگە باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ اۋزىنان ەستۋىمىز كەرەك؟ بىزگە اقپارات جەتكىزەتىن قازاقتىڭ ۇل-قىزدارى جوق پا؟ سوڭعى ۋاقىتتا قازاق ەمەس ديكتورالار، كوممەنتاتورلار قاپتاپ كەتتى. ماعان، مىسالى، قازاق ەلىنىڭ قالىپ دامىپ جاتقانىن باسقا ۇلت وكىلى ءتۇسىندىرىپ جاتقانى قاجەت ەمەس.

- 2002-2003 جىلدارى مەن العاش رەت قازاقشا جەتىك مەڭگەرگەن وزگە ۇلت وكىلدەرىن ىزدەي باستادىم. ولاردى «استانا» تەلەارناسىنا حابارلار جۇرگىزۋگە دايىنداپ شىعاردىم. سول كەزدە قازىرگى قر جوعارى سوتىنىڭ رەسمي وكىلى وكسانا پەتەرس تا بولعان ەدى. ول بىرىنشىدەن، ءوزىنىڭ انا ءتىلىن بىلمەيتىن قازاق اعايىنداردىڭ ساناسىنا، وزگە ۇلت ازاماتىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدە سويلەپ وتىرعانى اسەر ەتسە دەگەن وي بولعان. ال ەكىنشىدەن، باسقا تەلەارنالاردان ەرەكشەلەنۋ ەدى. قۇدايعا شۇكىر، قازاق ۇل-قىزدارىمىز دا جەتەرلىك. بىراق كەز كەلگەن بيزنەس سالاسىنىڭ ەرەجەسى ۇلتقا قارامايدى. ءبىزدىڭ جۋرناليستەردىڭ الدىنا قويعان تالاپ - قازاق ءتىلىن مەڭگەرىپ قانا قويماي، ونى قولدانىسقا ەڭگىزۋ. بالكىم قازىرگى قوعامنىڭ بۇل ماسەلەگە دەگەن كوزقاراسى وزگەرگەن شىعار. دەگەنمەن، ءوزىنىڭ انا تىلىندە ورىستاردىڭ نەمەسە نەمىستەردىن سايراپ وتىرعانى، شالا قازاقتاردىڭ قازاق ءتىلىن  مەڭگەرۋگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى دەگەن ويدامىن.

- جاس انا رەتىندە سۇرارىم: بالا تاربيەسىندە قانداي ءپرينتسيپتى ۇستانعانىمىز ءجون؟ ءوزىڭىز بالالارىڭىزدى تاربيەلەۋگە ۋاقىت تاباسىز با، الدە بالا كۇتۋشى ۇستايسىزدار ما؟ بالا ومىرىندەگى تەلەديداردىڭ ءرولى قانداي بولۋعا ءتيىس؟ بالالارىڭىز قانداي مەكتەپتە وقيدى؟ راحمەت.

- بالا كۇتۋشى ۇستايمىز. ويتكەنى، قۇدايعا شۇكىر، بەس-التى بالامىز بار. جالپى قازاقتار، كوز تيمەسىن دەپ مالىنىڭ دا، بالاسىنىڭ دا سانىن بەس-التى دەپ ايتادى عوي. مەنى وقۋشى كەزىمدە اتا-انام قالاي جازعى دەمالىس بولادى سولاي اۋىلعا اتا-اجەمنىڭ قولىنا اپارىپ تاستايتىن. 25 مامىر - سوڭعى قوڭىراۋ جانە تۋعان كۇنىم. سول كۇننەن باستاپ تامىزدىڭ وتىزىنا دەيىن اۋىلدا بولاتىنمىن. جيىرما شوبەرەسىنىڭ ىشىنەن اجەم مەنى عانا ارقاسىنا سالىپ الىپ، اۋىلدى ارالايتىنبىز. سوندا مەنىڭ ايتقىم كەلىپ وتىرعانى، ءبىزدىڭ بالالار قازىر اۋىلدارعا اسا بارعىلارى كەلە بەرمەيدى. بىلاي قاراساڭ، عالامتور دا بار، سپۋتنيكتىك تەلەارنالار كورسەتىپ تۇر. قالانىڭ ءوزىنىڭ تارتىپ الاتىن قاسيەتى بار عوي، سول قاسيەت ءبىزدىڭ بالالاردىڭ دا بويىندا بار. ال ءوزىم جۇمىستان ەرتە كەتۋگە تىرىسامىن. سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى بالالارىمنىڭ جانىندا بولۋعا بارىمدى سالامىن. مىسالى، ورىستار دەمالىس بولسا بولدى، وتباسىمەن سەرۋەنگە شىعىپ كەتەتىنى قىزىقتىرادى. ءبىز دە جانۇيامىزبەن قازان-وشاعىمىزدى الىپ،  الاتاۋدىڭ بوكتەرىنە دەم الۋعا شىعىپ تۇرامىز. بىراق جاسىراتىنى جوق، وتە سيرەك بولادى ونداي ساتتەر. ال مەن بالالارىمدى  ەلىن،  جەتى اتاسىن بىلۋگە ۇيرەتەمىن. جانە ۇلكەندى سىيلاۋ، ۇلكەنگە قۇرمەت كورسەتۋ سياقتى تاربيەمەن ءوسىپ كەلەدى. ۇيگە كەلەتىن قوناقتار بالالارىمىز جۇبايىمىز ەكەۋىمىزگە «ءسىز» دەپ سويلەگەندە تاڭ قالادى. سىڭلىدەرى اپكەلەرىنە، باۋىرلارى اعالارىنا سىيپايلىلىقپەن «ءسىز» دەپ سويلەيدى. بۇل دا تاربيەنىڭ ءبىر كورسەتكىشى دەپ بىلەمىن.

ءبىز استانا مەن الماتى اراسىندا ءۇش رەت كوشكەن وتباسىمىز. پاتەرىمىز جوق بولعاندىقتان، قالالاردىڭ ىشىندە دە ءبىراز باسپانا اۋىستىردىك. جالپى مەن دە، جۇبايىم دا بىرنەشە رەت مەكتەپ اۋىستىرىپ وقىعانمىز. بالالارىمىز دا سولاي. ۇيگە جاقىن ماڭداعى ورتا ءبىلىم بەرەتىن ورىنداردا وقي بەرەدى. قازىر ۇلكەن قىزىمىز مەكتەپ بىتىرگەن. شەتەلدە وقيدى، ستۋدەنت. اعىلشىن ءتىلىن تولىق مەڭگەرگەن. ال ەكى قىزىمىزدىڭ ءبىرى قازاق مەكتەبىنە، ءبىرى ورىس مەكتەبىنە بارىپ ءجۇر. قالعان ەكەۋى ازىرگە مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاي قويعان جوق. بىراق مىندەتتى تۇردە قازاق مەكتەبىنە باراتىن بولادى.

قازىر تەلەارنالار دارەجەسى ءبىر شاما ءوستى.  زامان سولاي بولعاندىقتان با، كوپ جاعدايدا اتا-انالارى جۇمىستا بولادى دا، بۇگىنگى بالالار تاربيەسىمەن تەلەارنالار اينالىسادى. بۇل تۇرعىدا «بالاپان» ارناسىنىڭ اشىلۋى قۋانتادى. ءبىزدىڭ ارنادا دا بالالارعا ارنالعان «بۇلدىرگەن» باعدارلاماسى اشىلادى. مۋلتفيلمدەر دە كوپ. ولاردىڭ وزىندە زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەر بولسا قيىپ الىپ تاستايمىز نەمەسە مۇلدەم قابىلدامايمىز. ال قازاقي قالىپقا جاقىن، ەرتەگى جانرىندا بولسا ول مىندەتتى تۇردە «31 ارنادان» كورسەتىلەتىن بولادى.

- مەن «31» ارنانى كورمەيمىن، ونى كەزىندە ءپرينتسيپتى تۇردە الىپ تاستاعانمىن. ورىسشىل باعىتى بولعاندىقتان. قازىرگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ تەحنولوگييالارى جانە مۇمكىندىكتەرى جىلدان جىلعا ارتىپ تۇرعان كەزدە كەز-كەلگەن اقپاراتتى جاسىرىپ قالۋ تۇبەگەيلى مۇمكىن ەمەس. جاڭاوزەن وقيعاسىنا بايلانىستى بيلىكتىڭ تەلەارنالارى حالىققا وتىرىك اقپارات تاراتىپ تۇرعانى مەنىڭ جانە باسقا كوپتەگەن حالىقتىڭ اشۋ-ىزاسىنا ءتيىپ تۇر.  بۇگىنگى زاماندا شىن اقپاراتتى جاسىرىپ قالۋ اقىماقتىقتىڭ ەڭ سوڭعى مەجەسى بولار. ەگەر بيلىكتىڭ شەكسىز تۇرمايتىنىن ەسكەرسەك، ەرتە مە، كەش پە ونىڭ بارلىعى ايقىندالىپ، باق وكىلدەرىن دە سوتقا بەرەتىن تالابىمىزدى مىندەتتى تۇردە قوياتىنىمىزدى ايتامىن. وسىعان وراي، سىزگە سۇراعىم: ءسىزدىڭ ارنا You Tube سايتىندا سوڭعى شىققان (كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ قارۋسىز حالىققا وت جاۋدىرىپ،قىرىپ جاتقان) ۆيدەونى ەفيرگە شىعاردى ما؟ شىعارماسا شىعاراسىزدار ما؟ بولماسا نەگە؟

- ءبىز جاڭاوزەندەگى عانا ەمەس، جالپى ءبىرىن-ءبىرى ءولتىرىپ، بىرىنە-ءبىرى قارسى شىققان جانتۇرشىگەرلىك بەينەتاسپالاردى ەكراننان كورسەتپەيمىز. اسىرەسە ول قازاقتارعا قاتىستى بولسا. ويتكەنى بىزدە اقپارات تاراتۋ ساياساتى بويىنشا وعان تىيىم سالىنادى.

- اسسالاۋماعاليكۋم!

جاڭا ورنىڭىز قۇتتى بولسىن! ەلىڭىز ءۇشىن ەلەۋلى قىزمەت ەتە بەرىڭىز! سىزگە قويار سۇراعىم:

ءبىرىنشى، جاڭا وزەن ۋاقيعاسى بارىسىندا بيلىكتىڭ "قازاقستان" "حابار", "7 ارنا"  جانە "31" ارنالار جاپپاي اقپاراتتىق بۇرمالاۋشىلىقتارعا جول بەرىپ، ەرەۋىلشىلەردى كىنالاپ، ولاردى "بۇزىقتار، قۇتىرعان يتتەر، ناشاقورلار" دەپ اقپارات تاراتىپ، جازىقسىز ەلدى ايىپتادى. ارينە، بىرلىك، تۇتاستىق بارىمىزگە كەرەك. الايدا ءوز حالقىمىزعا وسىلاي كۇيە جاعۋ دۇرىس پا؟ قازاقستان حالقىنىڭ شىنايى اقپارات الۋعا قۇقى جوق پا؟ ءبىز قازىرگى دامىعان تەحنولوگيا زامانىندا ءبارىبىر تاۋەلسىز شىنايى اقپاراتتارعا قولىمىز جەتە الادى، ءبىزدىڭ كوزىمىزدى كولەگەيلەي المايتىنىن سول اتالعان ارناداعىلار بىلمەي مە؟

ەكىنشى، اقاپارات سالاسىنداعى مامان رەتىندە، ءبىر كەزدەگى ىشكى ىستەر مينستىرلىگى ءباسپاسوز حاتشىسى بولعان ادام رەتىندە تيمۋر كۋلباەۆتىڭ، ەرتيسباەۆتىڭ،ۋميرزا شۋكەۆتىڭ "جاڭاوزەندەگى قاقتىعىستى تۋدىرعان ورالماندار!"دەگەن مالىمدەمەلەرىنە قالاي قارايسىز؟ مۇندا قانداي ساياسي استار بار؟ ءبىر قازاقتى ەكىگە ءبولۋ، ءبىر بىرىنە ايداپ سالۋدىڭ ارتى ەرتەڭ ۇلكەن قاقتىعىسقا اكەلەدى دەپ ويلامايسىز با؟

شىنايى جاۋاپ بەرەدى دەپ سەنەمىن!

- كوپ-كوپ راحمەت. سىزگە دە بارلىق جاقسىلىقتى تىلەيمىز.

باسقا تەلەارنالار ءۇشىن جاۋاپ بەرە المايمىن جانە وعان قاندايدا ءبىر باعا بەرۋگە مەنىڭ قۇقىعىم دا جوق. ال «31 ارناعا» كەلسەك، جوعارىداعى سۇراقتارعا  جاۋاپ بەرۋ بارىسىندا بۇل ماسەلەگە بايلانىستى ءوز پىكىرىمدى ايتىپ كەتتىم. ءبىز بارلىق اقپاراتتى اشىق كورسەتۋگە تىرىسامىز. بىراق ەل تىنىشتىعىن ويلايتىندىقتان، كوعام دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن نارسەلەر بولسا، وعان ارقاشاندا شەك قويامىز.

ەكىنشى سۇراعىنىز بويىنشا، ءوز باسىم رەسمي تۇردە مالىمدەنگەن مۇنداي اقپاراتتى ەستىگەن دە، وقىعانىم دا جوق. ولاي ويلامايدى دەپ سەنەمىن. ويتكەنى قازاقتى بولۋگە بولمايدى.

- اسسالامۋالەيكۋم باعدات اعا! جاڭا جۇمىس ورنىڭىز قۇتتى بولسىن! سىزگە ايتار بۇيىمتايىمىز 31 تەلەارنانىڭ جالپى جۇمىس باعىتىن قازاقيلاندىرساڭىز، قازاققا جات جەڭىل ءجۇرىستى ناسيحاتتايتىن جىن-جىپىر باعدارلامالارمەن فيلمدەردى توقتاتىپ، ءوسىپ كەلە جاتقان قازاق ۇل-قىزدارىنا تاربيە بەرەتىن، ونەر مەن عىلىمدى ناسيحاتتايتىن باعدارلامالاردى كوبەيتسەڭىز. اعا جۇمىسىڭىزعا ساتتىلىك، دەنىڭىزگە ساۋلىق، بالا-شاعاڭىزدىڭ قىزىعىن كورىڭىز!

تىلەك ءبىلدىرۋشى نۇرباقىت جانە نۇرىم ىنىلەرىڭىز!

- ىزگى تىلەگىڭىزگە راحمەت. ال ارنانىڭ باعىتى 2012 جىلدان باستاپ،  تولىق قازاقيلانادى دەپ ايتا الامىن. ويتكەنى دامۋ باعدارلاماسى بويىنشا پايدا بولاتىن حابارلاردىڭ بارلىعى تەك قازاق تىلىندە كورەرەمەندەرگە جول تارتادى.

- بۇل ارنانى قازاقيلاندىرىپ، وتباسىمىزبەن ۇيالماي قارايتىنداي قىلۋىڭىزعا شىن جۇرەكتەن تىلەكتەسپىن. قاسىڭىزعا العىر، جاس، ءبىلىمدى قازاقتاردى توپتاستىرۋعا قورىقپاڭىز، ەرتەڭدەرى ورنىما تالاسادى دەپ.

- قازاقتار ءوزى ءوسۋى ءۇشىن باستىعىن جوعارى جاققا جامانداپ، ورنىنان الىپ تاستايدى  ەكەن. ال وزبەكتەر كەرىسىنشە، ەڭبەك جولىندا وسەمىن دەسە، باستىقتارىن ماقتايدى. باسشىسى جوعارى جاققا كوتەرىلىپ كەتسە، ورنىنا ءوزى ورىنباسارى بارادى ەكەن. وزبەكتەردىڭ ءتاسىلى جاقسى سياقتى وسى جەردەJ

- تەلەارنانىڭ ماقساتى نە؟ قازىرگى ىستەپ وتىرعاندارىڭ نە؟

- ءبىز قازىر ىشكى ونىمدەرگە كوپ كوڭىل ءبولىپ جاتىرمىز. باعدارلامالارعا، جالپى اقپاراتتىق حابارلادىڭ سانىن دا، ساپاسىن دا ارتتىرۋدى كوزدەپ وتىرمىز. جاقىن كۇندەرى ارنانىڭ جەكە تەلەفيلمىنىڭ ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى باستالادى.  «قازاقشا كونتسەرت» ، «ريزامىن»، «بۇلدىرگەن» سياقتى جاڭا جوبالار كورەرەمەندەردى قۋانىشقا بولەدى دەپ ايتا الامىن.

- اۆتوبۋستا ورىسشا سايرايتىن، قازاقتىڭ قىز جىگىتتەرىنە نە ايتاسىز؟ بالاباقشادا، اۋلادا ورىسشا بىلدىرلاعان كىشكەتاي قازاق بالالاردى كورگەندە، جۇرەگىڭىز اۋىرا ما؟ بۇل جايىندا نە دەيسىز؟ قازاقى نامىس قانداي بولۋ كەرەك ءسىز شە؟

- جۇرەگىم اۋىرادى. سيرەك بولسا دا، ايىنا ءبىر-ەكى رەت قوعامدىق كولىكپەن جۇرۋگە تىرىسامىن. سوندا الماتىداعى «قالقامان» ىقشاماۋدانى جاعىنا بارساق، قازاق اعايىنداردىڭ ءيسى شىعادى. ال قالانىڭ ورتالىق جاعىنا كەلگەندە، ءتىلدى  شۇبارلاپ اڭگىمەلەسىپ تۇرعان جاستاردى كورىپ، كاتتى جۇرەگىم اۋىرادى. مەنىمەن قازاق ورىسشا امانداسسا، «نەگە قازاقشا امانداسپايسىن»، دەپ  بىردەن نارازىلىعىمدى بىلدىرەمىن. سونىڭ ءوزى ماعان ادەت بولىپ كەتكەن سياقتى. بۇل دا مەنىڭ كىشكەنە بولسا دا قوسقان ۇلەسىم شىعار.

- 31 ارنانىڭ، 31-ءى قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟

- «31 ارنانىڭ» 31 اتانۋىنا نەگىزگى ەكى سەبەپ بار. ءبىرىنشىسى، اقپارات جەلىسىندەگى وتىز ءبىرىنشى تولقىندا تاراتىلعاندىقتان، ارنانىڭ اتاۋى دا «31 تەلەارنا» بولىپ رەسمي تۇردە تىركەلگەن. ال ەكىنشىدەن، وسى ارنانى ارمانجان بايتاسوۆ وتىز ءبىر جاسىندا اشقان.

- مىنا ولەڭدى قالاي باعالايسىز: بولات جەتەكباي. مەن نە دەيىن؟ http://old.abai.kz/content/bolat-zhetekbai-men-ne-deiin

- بولات جەتەكبايدىڭ «مەن نە دەيىن؟» دەگەن ولەڭى اقىننىڭ جاڭاوزەن وقيعاسىنا قاتىستى كۇيزەلىسىن، ىشكى تولعانىسىن كورسەتەدى. نە دەۋگە بولادى؟ اقىننىڭ دەر كەزىندە ايتىلعان ازاماتتىق تولعانىسى دەگەننەن باسقا ايتارىمىز جوق.

سوڭى

«اباي-اقپارات»