پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ بارشامىزدى ەلىمىزدىڭ ەڭ ۇلىق مەرەكەسى – تاۋەلسىزدىك كۇنىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، ونىڭ «ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەرەتىن، ۇرپاقتىڭ مەرەيىن وسىرەتىن مارتەبەلى مەيرام» ەكەنىن اتاپ ايتتى. ويتكەنى، مەملەكەتىمىزدىڭ باسشىسى وتە ورىندى كورسەتكەندەي، «تاۋەلسىزدىك – مەملەكەتتىگىمىزدىڭ التىن دىڭگەگى، دەربەستىگىمىزدىڭ بەرىك نەگىزى».  

تاريحى باي، تامىرى تەرەڭ ەلىمىز ونى ەڭ قىمبات قازىناعا، ەڭ اسىل اماناتقا بالايدى، ويتكەنى «قازاق ەلى ءۇشىن بۇدان اسقان قاستەرلى قۇندىلىق جوق». وسىناۋ «ءار حالىققا بۇيىرا بەرمەيتىن باعا جەتپەس باقىتتىڭ» ءمانىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ونى «بابالار اڭساعان قاستەرلى تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىرىن جان-جۇرەگىمەن سەزىنەتىن» بۇگىنگى ۇرپاق ءاردايىم لايىقتى باعالاپ ءجۇرۋ ءۇشىن پرەزيدەنتىمىز «ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ومىرىندەگى جاقىنداپ كەلە جاتقان تاعى ءبىر مەرەيلى بەلەس»  مەن مۇندالاعان كەلەسى جىلدى «تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى» دەپ جاريالادى.

وسىعان وراي قاسىم-جومارت كەمەلۇلى تاۋەلسىزدىك كەزەڭدە «جاڭا مەملەكەت قۇرۋعا اتسالىسقان بۇكىل حالقىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەگىنىڭ تاريحي شەجىرەسى» جازىلىپ كەلە جاتقان ءاربىر ون جىل «اتقارعان ميسسياسى تۇرعىسىنان عاسىردىڭ جۇگىن ارقالاپ» تۇرعانىن ناقتى سيپاتتاپ ايتتى دا، «الداعى ءتورتىنشى ون جىلدىقتا» اتقارىلۋعا ءتيىس  جاڭا مىندەتتەرگە توقتالدى. باستى مىندەت، ارينە، ەلىمىزدى ىلگەرى دامىتىپ، ءاربىر ازاماتتىڭ لايىقتى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ. ال وعان قول جەتكىزۋ ءۇشىن، پرەزيدەنت ءوزىنىڭ جولداۋىندا مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ جاڭا ۇلگىسى رەتىندە باسا ءمان بەرگەندەي، «ءتيىمدى باسقارۋ جۇيەسىن» قۇرۋ قاجەت. بۇل رەتتە كوپتەگەن ناقتى شارالار اتقارىلىپ جاتقانىن ايتا كەلە، ول «جاڭعىرۋدىڭ جان-جاقتى بولعانى ءجون» دەپ، بۇكىل حالقىمىزدى زامان اعىمىنا ىلەسە بىلۋگە شاقىردى. وزگەرىستەرگە بەيىمدەلە الاتىن جۇرت قانا ۋاقىت تىنىسىن ءدوپ باسادى دەدى. «ءبىز ءبىلىمدى ءارى بىلىكتى، ۇقىپتى جانە جاۋاپتى، ىسكەر دە ەڭبەكقور جۇرت بولۋىمىز قاجەت» دەپ، ونى ۇلى اباي ىلىمىندەگى «تولىق ادامنىڭ» ايقىن كورىنىسىنە بالادى. بۇعان قوسا، اركىمنىڭ جەكە قاسيەتى مەن ماقساتىنىڭ ەلدىك مۇددەمەن تىعىز استاسىپ، پاتريوتيزمگە ۇلاسۋى كەرەكتىگىنە ەرەكشە ءمان بەردى. سوندا عانا مەملەكەتشىلدىك يدەياسى باستى قۇندىلىققا اينالادى دەپ شەگەلەدى ويىن. 

پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ بۇل سوزدەرى ءاربىر وتانشىل ازاماتتىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، بولاشاعىنا دەگەن سەنىمىن كۇشەيتە تۇسۋدە. بۇل سوزدەر اسىرەسە كورشى الىپ ەلدىڭ كونە يمپەريالىق استامشىلىقپەن شالاساۋات تا ارانداتقىش ءام قاتەرلى  مالىمدەمە جاساپ جۇرتتى دۇرلىكتىرگەن (ىشىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تۋىپ-ءوسىپ، سۋىن ىشكەن قۇدىعىنا كوپتەن تۇكىرىپ جۇرگەن بۇگىنگى سايقىمازاق «ساياساتكەرى» بار) «حالىق قالاۋلىلارى» ساياسي جانە اسكەري ەليتاسىنىڭ ءۇنسىز قولداۋىنا يە بولىپ تۇرعان قازىرگى تاڭدا ايرىقشا ماڭىزدى. وسى رەتتە، شىن مانىندە پرەزيدەنت ايتقانداي «تاريحى باي، تامىرى تەرەڭ» ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ءالى تولىق دارەجەسىندە اشىق قولدانىلماي جۇرگەن الەۋەتىن ىسكە قوسۋىمىز كەرەك. ءبىز حالىقتى ءادىل تاريحپەن تاربيەلەۋ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن كوپشىلىككە بەيمالىم بولىپ كەلە جاتقان اششى دا قاسىرەتتى تاريح ارقىلى تاربيەلەۋ ماسەلەسىن جولعا قويۋعا ءتيىسپىز. قالىڭ جۇرت جانە قازاق جەرىن يەلەنە كەتۋگە قۇمارلار قازاقتىڭ قارالى بەتتەرى مول شىن تاريحىن ءبىلسىن،  سوندا حالقىمىزدىڭ بىرلىگى ارتا تۇسەرى، تىلەكتەستەرىمىزدىڭ قاتارى مولايارى، بايىرعى وتارشىلدىق پيعىلمەن اۋىراتىن كەراۋىزداردىڭ ازايارى حاق.  

قازاق ورداسىنان الدەقايدا كەش قۇرىلعان، بىراق  كۇش-قۋاتى شاپشاڭ ارتىپ، ءتۇرلى امالمەن جاڭا جەرلەر جاۋلاپ الۋ ساياساتىن پاتريوتتىققا بالاپ ساتىمەن جۇرگىزگەن ورىس پاتشالىعى (1721 جىلدان – رەسەي يمپەرياسى) وكىلدەرى شىعىسقا قاراي تەرەڭدەگەندەرىندە، ءسىبىر ورماندارىن مەكەندەگەن «جابايىلاردى» كۇللى اۋىلدارىمەن تىپ-تيپىل ەتىپ قالاي قىرىپ-جويعانى جايىنداعى اۋىزشا ەستەلىك ءباسپاسوز بەتىنە بەرتىندە عانا شىقتى. ال 1-ءشى ورىس رەۆوليۋتسياسى جىلدارى جۇمىس ىستەگەن مەملەكەتتىك دۋمانىڭ «قاراجۇزدىكشى» مۇشەسى بيىك مىنبەردەن «دالانى مەكەندەيتىن قازاقتار (كيرگيزى) شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاقتارى، سوندىقتان، امەريكانى يگەرۋشىلەر ونداعى قىزىلتاندىلەردى قالاي قىرعىنعا ۇشىراتسا، ءبىز دە قازاقتاردى تاپ سولاي قىرۋىمىز كەرەك» دەپ ۇرانداتقانى  پارلامەنتتىڭ ستەنوگرافيالىق ەسەبىندە تاسقا باسۋلى تۇر. سوۆەتتىك يمپەريانىڭ وقۋ ءوتىپ كەتكەن كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى قازاقتاردى «كوشپەندى بولعاندىقتان ەكونوميكاسى ءالسىز، ماركسيزم تۇرعىسىنان بولاشاعى جوق» دەپ تۇجىردى،  جىلقىسىن «الەمدىك رەۆوليۋتسيا جاسايتىن قىزىل ارميا ءۇشىن» تارتىپ الا تۇرىپ، ورنىنا تالعاجۋ ەتەرلىك ازىق-تۇلىك بەرۋدەن باستارتتى. سولاي باستالىپ، ءۇش دۇركىن سوققان اشارشىلىق قازاق حالقىن ۇلتتىق اپاتقا ۇشىراتتى. 1917–1933 جىلدارعى جات ساياسات سالدارىنان بولعان حالقىمىزدىڭ تىكەلەي شىعىنى مەن جوعالتقان ىقتيمال تابيعي ءوسىمىنىڭ سانى  رەسپۋبليكاداعى بۇگىنگى قازاقتىڭ جالپى مولشەرىنە بارابار ەدى. رەۆوليۋتسياشىل  وكىمەتتىڭ اۋەلدە بەرگەن ۋادەلەرىن بۇرمالاۋلارىنا، جۇرگىزگەن سولاقاي رەفورمالارىنا حالىقتىڭ قارسىلىق كوتەرىلىستەرىمەن جاۋاپ بەرۋى «باندالار بۇلىگى» دەپ تانىلىپ، اسكەري كۇشپەن باسىپ-جانشىلدى (سول شاقتاعى جازىقسىز قۇربانداردى تولىق اقتاۋ ماسەلەلەرى دە پرەزيدەنت تاپسىرماسىمەن قۇرىلعان مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ قاراۋىن توسۋدا). ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەر مەن اشتان قىرىلۋلار سالدارىنان بوساپ قالعان وڭىرلەرگە ميلليونداعان كىرمەلەر كەلىپ، كوشپەندىلەر سۇيەگى ۇستىنە سوتسياليزم ورناتۋعا كىرىستى. سول كەزگى ورتالىق (ياعني ماسكەۋ) قاسىرەتتى تاريحتى جۇرتقا بىلگىزبەۋ باعىتىن ۇستاندى، ناتيجەسىندە ونىڭ بۇگىنگى مۇراگەرلەرى (نيكونوۆتار، فەدوروۆتار، جيرينوۆسكيلەر) قاۋىپ-قاتەرگە تۇنعان سوزدەرىن – «ورىس جەرىن قايتارۋدى» تالاپ ەتۋىن ايان ەتىپ وتىر. مۇنداي كەساپاتتى ارەكەتتەرگە قاتاڭ تىيىم سالۋدىڭ بىردەن-ءبىر ءتاسىلى – پرەزيدەنتىمىز ەسكە سالعان تامىرى تەرەڭ دە باي تاريحىمىزدى ءبىلۋ جانە وزگەگە دە بىلگىزۋ جولىمەن  شىنايى جاڭعىرۋ جولىنا ءتۇسۋ، ءسويتىپ اركىمنىڭ وي-ساناسىنىڭ ۇلتتىق مۇددەمەن تىعىز استاسقان زاماناۋي جاڭا پاتريوتيزمگە ۇلاسۋىنا سەپتەسۋ. مۇنداي رەتپەن سىڭىرىلگەن وتانشىلدىق سەزىمنىڭ باستى قۇندىلىققا اينالارىنا قاسىم-جومارت كەمەلۇلى  كۇمانسىز سەنىپ، ەرەكشە ءمان بەرگەن. راسىندا دا وسىنداي جولمەن قالىپتاستىرىلعان مەملەكەتشىلدىك يدەياسى ءار ازاماتتىڭ جۇرەگىن تولقىتىپ، بويىن بيلەرى حاق. 

پرەزيدەنت توقاەۆ ەكونوميكالىق تۇرعىدان كۇشتى، الەۋمەتتىك ادىلدىگى بارشانى ءتانتى ەتەتىن، نەگىزدەرى بەكەم، پروگرەسسيۆتى قۇندىلىقتارعا يە اشىق قوعام قۇرۋدامىز دەدى. بۇل ءۇشىن ءبىرىزدى رەفورمالار مەن ساپالى وزگەرىستەر جاساۋ جولىمەن كەلە جاتقانىمىزدى ايتىپ، «بۇل ساياساتتىڭ جالعاسا بەرەتىنىن»، ويتكەنى وعان «بالاما بولمايتىنىن»، «كەرى شەگىنۋگە ەندى جول جوقتىعىن» ەسكەرتتى. بىزگە وسى ساياساتتىڭ ۇلتتىق مۇددەمەن ۇيلەسە جالعاسۋىنا ۇلەس قوسۋ ءلازىم. بۇل رەتتە، ىسكەر دە ەڭبەكقور جۇرت جانە دانىشپان اباي ايتقان «تولىق ادام» كەيپىندە تانىلۋ ءۇشىن، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، قازاقتىڭ مال ءوسىرۋ سىندى ءداستۇرلى ەكونوميكاسىن اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ وزگە سالالارىمەن ۇيلەستىرە وتىرىپ دامىتۋعا ءمان بەرۋ ءجون بولماق. ول ءۇشىن اركىمگە تيەسىلى جەر ۇلەسىن بەلگىلەپ، قازىرگى زامانعى مالشىعا قويىلاتىن تالاپتار ۇدەسىنەن شىعۋعا نيەتتەنەتىن ازاماتتاردان سەرىكتەستىكتەر قۇرۋ كەرەك تە، ولاردى يگەرىلۋىن توسىپ جاتقان جەرلەرگە ورنالاستىرۋ قاجەت. جانە كەزىندە پاتشا ۇكىمەتى قازاق جەرىن يگەرۋگە جۇمساعان مۇعاجىرلارىن ءتيىستى كولىكپەن، سوقا-سايمان، قۇرال-جابدىقپەن، دانمەن، قارجىمەن قامتاماسىز ەتكەن تاجىريبەنى بۇگىنگى كۇن تۇرعىسىنان دامىتا پايدالانىپ، ءوز قىز-جىگىتتەرىمىز قۇرعان بۇگىنگى وزىق شارۋاشىلىقتاردىڭ زاماناۋي جاڭا ۇلگىدە ءوز ەلىمىزدە بوي كوتەرۋىنە قامقورلىق كورسەتكەن ءجون. سوندا، ەڭ باستىسى، ەلىمىزدەگى جۇمىسسىزدىقتى جويامىز. سوسىن مەملەكەتشىل ازاماتتاردىڭ قازاق جەرىن كوركەيتۋدى ءوز قولدارىنا العانىنا كوزىمىز جەتىپ، قازاقتاردىڭ ءوز جەرىنىڭ شىنايى قوجايىنى ەكەنىن الەمگە پاش ەتەمىز. 

ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەرەتىن، ۇرپاقتىڭ مەرەيىن وسىرەتىن مارتەبەلى مەيرام قۇرمەتىنە قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ايگىلەگەن ۇستانىم تۇعىرىنان وسىنداي ۇسىنىستار ايتۋدى حوش كوردىك. الداعى مەرەكەلى كەزەڭ ۇلى مۇراتتارىمىز بەكەم ورنىعاتىن جىل بولسىن! تاۋەلسىزدىكتىڭ وتىز جىلدىعىن لايىقتى تابىستارمەن قارسى الايىق، قىمباتتى دوستار! 

بەيبىت قويشىباەۆ،

جازۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، رەپرەسسيالار قۇرباندارىن تولىق اقتاۋدى كوزدەيتىن مەملەكەتتىك كوميسسيا مۇشەسى

Abai.kz