تىلگە قاجەتتىلىك تۋعىزۋدىڭ ءبىرىنشى جولى ارينە، ءار ازاماتتىڭ ءتىلدى ۇيرەنۋگە دەگەن قۇلشىنىسىن وياتۋ، جاعداي تۋعىزۋ، ورتا قالىپتاستىرۋ، پاتريوتتىق رۋحىن، سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ ەكەنى بەلگىلى. ايتا كەتەتىن نارسە، بۇل جۇمىستى مەملەكەت 30 جىل بويى توقتاۋسىز جۇرگىزىپ كەلەدى. 

ورىس تىلدىلەر «بىزگە مۇمكىندىك بەرىڭدەر، وقىتىڭدار، ۇيرەتىڭدەر» دەدى. وقىتۋدان، مۇمكىندىك بەرۋدەن كەندە بولعامىز جوق. ءالى وقىتىپ جاتىرمىز. ءتىلدى وقىتۋعا، مەملەكتتىڭ ميلليونداعان اقشاسى جۇمسالدى. ناتيجە قايدا؟ بەلگىلەنگەن مەجە بويىنشا ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنىڭ 90 پايىزدان استامى ءارتۇرلى دەڭگەيدە يگەرگەنىمەن،  الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەر بويىنشا 52,7 پايىزى قازاقشا ەركىن سويلەپ، جازا الادى. ال ەندى قالعانى 30 جىلدا 30 اۋىز ءسوز ۇيرەنبەسە، ءتىپتى نيەتتەنبەسە وعان مەملەكەت كىنالى مە؟ پرەزيدەنتتىڭ الدىمەن نيەت بولۋى كەرەك دەپ وتىرعانى دا وسىدان. بىراق قاشان نيەتتەنەدى ەكەن دەپ كۇتسەك، تاعى ءجۇز جىل كۇتۋىمىز مۇمكىن. وسىنىڭ ءبارى قاجەتتىلىك تۋعىزاتىن تەتىكتىڭ جوقتىعىنان.

ءيا، راس، ءىس قاعازدارى قازاقشا جۇرە باستادى. الايدا، ءجۇز پايىز قازاقشاعا كوشتى دەپ ايتۋعا ەرتە. اسىرەسە بيزنەس سالاسىندا. اقيقاتىندا ءار قۇجاتتىڭ ارتىندا ورىسشاسى بىرگە جۇرەدى. كوبىنە قۇجاتتار الدىمەن نەگىزىنەن ورىسشا دايىندالادى، سوسىن ونى كوز ءۇشىن، ەسەپ ءۇشىن قازاقشاعا اۋدارادى. بۇعان ءبىزدىڭ زاڭدارىمىز دالەل. زاڭدار تالقىلاناتىن سالىستىرمالى كەستەلەر دالەل. 30  جىلدا ەڭ بولماسا  قازاقشا 3 زاڭ جازا المادىق؟ بۇگىنگى كۇنى قازاق حالقى سانى جاعىن ءوستى، 70-  پايىزدى قۇرايدى دەپ ماقتانامىز. ونى الداعى جالپى حالىقتىق ساناق تا كورسەتەر. الايدا ۇلت تىلىندە جازىلماسا، وقىلماسا، قوعامدىق ورىنداردا ءوز تىلىندە سويلەسپەسە، زاڭىن ءوز تىلىندە جازا الماسا، جيىندارى قازاقشا وتپەسە سانىمىزدىڭ كوبەيگەنىنەن نە پايدا؟  

جاھاندانۋ بەل العان سايىن ەلىمىزگە باسقا ەلدىڭ ازاماتتارى ءبىرى جۇمىس بابىمەن، ەكىنشىسى باسقا سەبەپپەن كەلىپ قونىس تەبە باستايدى. قازىر كەلگەندەر بىردەن ورىسشا ۇيرەنۋگە تىرىساتىنى بايقالادى. نەگە؟ ويتكەنى ءبىزدىڭ قالاداعى قوعام ورىسشا سويلەيدى. اۆتوبۋستا، دۇكەندە، بارلىق جەردە ورىسشا قىزمەت كورسەتۋ بەلەڭ الىپ بارادى. بيزنەس ءتىلى ورىس تىلىندە... 

بۇل دا پرەزيدەنت ايتقانداي نيەتتىڭ جوقتىعىنان. نيەتىن تۇزەتەتىن قاجەتتىلىكتىڭ، تالاپ پەن باقىلاۋدىڭ جوقتىعىنان.

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇگىن ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان ماقالاسىندا «مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ – قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ پارىزى. مىندەتى دەپ تە ايتۋعا بولادى. وسى ورايدا مەن بارشا قازاقستاندىقتارعا، ونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلىن ءالى جەتە مەڭگەرمەگەن وتانداستارىما ۇندەۋ تاستاعىم كەلەدى. جاستار اعىلشىن ءتىلىن نەمەسە باسقا دا تىلدەردى از عانا ۋاقىتتا مەڭگەرە الاتىنىن كورىپ وتىرمىز. تۇتاس بۋىن الماسقان وسى جىلداردا قازاق ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلگەن ادام ونى الدەقاشان ءبىلىپ شىعار ەدى. حالقىمىزدا "ەشتەن كەش جاقسى" دەگەن ءسوز بار. ەڭ باستىسى، ىنتا بولۋى كەرەك»،- دەۋى دە سوندىقتان. 

پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى ەلدەردە ءتىل ساياساتىنىڭ زاڭنامالىق بازاسىنىڭ وزگەرۋى قارقىندى تۇردە جۇزەگە اسىرىلدى. ماسەلەن، گرۋزيا، ارمەنيا، ازەربايجان، وزبەكستان، تاجىكستان كەڭەس وكىمەتى كەزىندە قابىلدانعان زاڭدارىن وزگەرتتى، بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى تاۋەلسىزدىك العالى مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭدارىنا ءۇش رەت وزگەرىس ەنگىزدى. كوپتەگەن ەلدەردە مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ – ازاماتتارى ءۇشىن «مىندەت» بولىپ تابىلادى: «ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءاربىر ازاماتى ازەربايجان ءتىلىن بىلۋگە مىندەتتى» (ازەربايجان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭى. 1-باپ، 1.1-تارماق), «فرانتسۋز ءتىلىن قولدانۋ مىنالار ءۇشىن مىندەتتى بولىپ تابىلادى:...» (فرانتسۋز ءتىلىنىڭ قولدانىسى تۋرالى № 94-665 فرانتسيا زاڭى («تۋبون زاڭى»). 2-باپ).

ۇلىبريتانيادا بەلگىلى ءبىر لاۋازىمدا جۇمىس ىستەۋى نەمەسە وقۋ ورنىندا ءبىلىم الۋى ءۇشىن كەز كەلگەن تۇلعا اعىلشىن ءتىلىن تالاپ ەتىلگەن دەڭگەيدە بىلەتىنىن اتالعان تەست باعدارلامالارى ارقىلى راستاۋى قاجەت. وسى ارقىلى قوعامدىق ورتادا ءتىلدى پايدالانۋ سۇرانىسى جاسالىنادى.

گەرمانيادا گەتە-ينستيتۋتى الەمنىڭ 80-گە جۋىق ەلدەرىندە قىزمەت اتقارادى. ماسەلەن، گەرمانيادا ءوز ءىسىن اشۋعا نيەت بىلدىرگەندەرگە نەمىس ءتىلىن ورتا دەڭگەيدە مەڭگەرۋىنە بەرىلەتىن گەتە-ينستيتۋتىنىڭ سەرتيفيكاتىنسىز بىرلەسكەن كاسىپورىن،  فيرما اشۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى.

ەستونيادا ەڭبەك نارىعىندا ەستون ءتىلىن ءبىلۋى جۇمىس ورنىن تابۋ، ءوز ءىسىن كەڭەيتۋ ءۇشىن باستى سەبەپ، ەستون ءتىلىن بىلگەن تۇلعاعا لاۋازىمىن جاقسارتۋعا، جوعارى جالاقى الۋعا كوپ مۇمكىندىك بەرىلەدى.

 نيدەرلاند بۇدان ون جىل بۇرىن ءوز كونستيتۋتسياسىنا ەلگە كەلگەن بارلىق يمميگرانتتاردىڭ نيدەرلاند ءتىلىن ءبىلۋ مىندەتتىلىگى تۋرالى نورما قوستى. يسپانيانىڭ كونستيتۋتسياسىنا سايكەس، بۇل ەلدىڭ ءاربىر ازاماتى يسپان ءتىلىن بىلۋگە مىندەتتى. بەلگيا ەلىندە ازاماتتىق الۋدىڭ بىردەن-ءبىر شارتى سول ەلدىڭ ءتىلىن عانا ەمەس، سالت-داستۇرىندە جەتكىلىكتى ءبىلۋى كەرەك. ءتىل بىلمەسەڭ ازاماتتىعىن بەرمەيتىن ەلدەر قاتارى جاڭا مەن اتاپ وتكەنننەن دە كوپ ەكەنىن بىلەسىزدەر. ولاردىڭ ءبارى دەموكراتيانى جوعارى قوياتىن ەلدەر. 

كىمگە، نەگە جالتاقتايمىز؟ 18 ميلليون حالقى بار قازاقستان ەمەس، 150 ميلليون ورىس تىلدە سويلەيتىن حالقى بار رەسسەيدىڭ ءوزى ءتىلىن قورعاپ زاڭ تالاپتارىن وزگەرتتى. 

ميگرانتتاردىڭ تىلدىك بەيىمدەلۋىنە قاتىستى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ وزىندە 2015 جىلدان باستاپ زاڭنامادا بەلگىلەنگەن نورماتيۆتەر بويىنشا ەلدە تۇرۋعا رۇقسات الۋ ءۇشىن ورىس ءتىلى مەن مادەنيەتىنەن (850 سوزدەن تۇراتىن لەكسيكالىق مينيمۋم، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ تاريحى، زاڭناماسى مەن اكىمشىلىك قۇرىلىسى، ت.ب.)  ءبىلىمى جونىندەگى سەرتيفيكات تالاپ ەتىلەدى. سەرتيفيكات الۋ ءۇشىن ەڭبەك ميگرانتتارىن وقىتۋ ورتالىقتارى قۇرىلدى. ورىس ءتىلىن بىلەتىن ماماندارعا ازاماتتىق الۋ جولدارى جەڭىلدەتىلدى.

قاجەتتىلىك تۋعىزۋ كەرەك. ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتى ءوز بەتىمەن ۇيرەنۋگە، تازا سويلەپ، جازۋعا، ومىردە قولدانۋعا ءماجبۇر بولۋى كەرەك. قايدا بارسا دا الدىنان قازاق تىلىنە دەگەن قاجەتتىلىك شىعۋى ءتيىس. سوندا عانا قازاق ءتىلىن شىن مانىندەگى مەملەكەتتىك تىلگە، ەلىمىزدەگى ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بار. سول قاجەتتىلىكتى تۋعىزا الىپ وتىرمىز با؟ ونى تۋعىزاتىن نە نەمەسە كىم؟ 

ارينە ەڭ الدىمەن زاڭ كەرەك. قازىرگىدەي سولقىلداق زاڭ ەمەس. قازىرگى زاڭدا قازاق ءتىلى مەمەلەكەتتىك ءتىل دەيمىز دە ەكىنشى بابىمەن باسقا تىلگە دە قۇزىر بەرەمىز. ءتىل تۋرالى زاڭ ورىندالۋى كەرەك دەيمىز دە ونى قاداعالاۋ، باقىلاۋ فنۋكتسيالارىنان ايىرىپ تاستايمىز. 

وسىدان كەلىپ قولدانىستاعى زاڭنىڭ باقىلاۋ، تالاپ ەتۋ قۇزىرەتى جوققا ءتان. ايتايىق، بۇگىنگى كۇندە ساۋاتسىز جارنامالاردان كوز سۇرىنەدى. جارناما عانا ەمەس، كوشە بويىنداعى دۇكەندەردىڭ، فيرمالاردىڭ، جەكەمەنشىك نىسانداردىڭ ماڭدايشاسىندا تۇرعان اتاۋلارىنىڭ قازاقشاسىن وقىعان جۇرتتىڭ  اشۋى كەلەدى. جەرگىلىكتى ءتىل باسقارمالارىنا بارىپ شاعىنعانىمەن، باسقارما قىزمەتكەرى تەكسەرىپ، باقىلاۋعا الا الاتىن زاڭ بابىن الىپ تاستاعان. بۇگىنگى جاعدايدا ەسكەرتۋ جاساۋدان ادىستەمەلىك كومەك كورسەتۋدەن، اسا المايدى. بىلتىرعى جىلى بۇل ماسەلەگە حالىق نارازىلىعىنىڭ كۇشەيگەنى سونداي، «ءتىل مايدانى»، سياقتى توپتار قۇرىلىپ، پاۆلوداردا رۋزا بەيسەنبايتەگى     ءتىل ابىرويىن قورعاپ ميتينگكە شىعۋىنا تۋرا كەلدى. حالىق پەتيتسيا جيناپ، بۇگىنگى دەپۋتات قازىبەك يسانىڭ بەلسەندى جۇمىسىمەن  مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋدى تالاپ ەتتى. وسىنداي كەزەڭدە ءبىز بۇكىل ءتىل كۇرەسكەرلەرىنىڭ باسىن قوسىپ «ءتىل قورعاندارى» ونلاين توبىن قۇرىپ جۇمىس باستاعانىمىزعا جۇرت كۋا. ونىڭ قۇرامىنا ەلىمىزدەگى باسقا دا ۇلت وكىلدەرى كىرگەنىن، ءتىپتى ەتنوس وكىلدەرى مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ تۋرالى ۇندەۋ قابىلداعانى دا ءمالىم. «ءتىل قورعاندارى» العاشقى وتىرىسىندا بىرقاتار تالاپتارىن قويىپ، ۇسىنىستارىن ايتقان بولاتىن.

ەندى سول تالاپ-تىلەكتەر بويىنشا وسى ۋاقىت ىشىندە نە ىستەلدى:

ءبىرىنشى، «ءتىل قورعاندارى» مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن بولاتىن. بۇل تالاپ بويىنشا ءتىل كوميتەتى مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭنىڭ تۇجىرىمداماسىن جاساپ ۇسىندى.

ەكىنشى، «ءتىل قورعاندارى» «ساۋاتسىز جارنامالاردىڭ كوبەيۋىنە باقىلاۋعا، قاداعالاۋعا  مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭ باپتارى جوق» دەگەن ماسەلەگە كوتەرگەن. وسىعان وراي «كورنەكى اقپاراتتار تۋرالى» زاڭعا  باقىلاۋ تەتىگى بولاتىن باپ ۇسىندىق. بۇگىنگى كۇنى ماجىلىستە قارالۋدا. 

الايدا زاڭ بابىنا ەنگىزىلگەن باقىلاۋ فنۋكتسياسى كاسىپكەرلىكتىڭ، بيزنەستىڭ قىزمەتىنە كەدەرگى بولادى دەگەن جەلەۋمەن «اتامەكەن» بۇعان قارسى بولىپ، الىنىپ قالىپ ەدى. ول باپ ەنگەن جاعدايدا كاسىپكەرلەر ءوزىنىڭ ىلەتىن جارنامالىق ءماتىنىن جەرگىلىكتى ءتىل باسقارماسىنا كورسەتىپ، ساۋاتتىلىعىن تەكسەرتىپ الار ەدى. ال قازىر ىلگەن جارناماسىن نەمەسە ماڭدايشاداعى اتاۋىن قاتە بولعاندىقتان الىپ تاستاۋعا نەمەسە قايتا جاساتۋعا ءماجبۇر بولادى. بۇل ولارعا قىپ-قىزىل زيان اكەلەدى. ودان بولەك قاتە جارناما ىلگەن كاسىپكەر كۇلكى، مازاققا قالىپ، بيزنەسىنىڭ اتىنا نۇقسان كەلەدى، بەدەلى تۇسەدى.  قايتا سايلانعان ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ۇلتجاندى ازاماتتارمەن تولىققانىنا قاراپ ەرەكشە ۇمىتتەنەمىز. زاڭدى جۇرگىزەتىن جۇمىس توبىن دەپۋتات بەرىك  ابدىعاليۇلى كۇنى كەشە اتامەكەنمەن ءوزارا تالقىلاۋ وتكىزىپ، باقىلاۋ فنۋكتسياسىن ەنگىزۋگە كەلىسەتىن ىڭعايعا كەلە باستاعانداي. الداعى كۇندەردە وسى زاڭ پارلامەنتتە قارالعاندا ءبىز ايتىپ وتىرعان باقىلاۋ تەتىگى بولاتىن باپتاردىڭ ەنۋىنە ىقپال ەتەدى دەپ سەنەمىز. 

ءۇشىنشى، ارنايى الماتى تەلەارناسى «ءتىل قورعاندارى» تەلە باعدارلامالارى جاسالدى. 

ءتورتىنشى «ءتىل قورعاندارى» جىبەرگەن سۋرەتتەر مەن ۆيدەو ماتەريالداردى زاڭ بۇزۋشىلىق بولعان وڭىردەگى ءتىل باسقارمالارىنا، وزگە دە جاۋاپتى مەكەمەلەرگە جىبەرىپ تۇزەتىپ وتىردىق.

بۇكىل وڭىرلەردە ساۋاتسىز جارنامالارمەن ءتىل زاڭىنىڭ بۇزىلۋىنا بايلانىستى جاپپاي رەيدتەر وتكىزىلدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ءتىل تۋرالى» زاڭىنىڭ 21-بابىنىڭ تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار تاراپىنان 2020 جىلى رەسپۋبليكا بويىنشا زاڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلمەيتىن 11625 كورنەكى اقپارات انىقتالىپ، 7463-ءى تۇزەتىلدى (64,2%).

بۇل - كوڭىل جۇباتارلىق كورسەتكىش ەمەس.

ماسەلەن اتىراۋدا 438 زاڭسىزدىق انىقتالسا، ونىڭ  71-ءى ياعني 16,2 پايىزى عانا تۇزەتىلگەن، 

جامبىلدا 4191 زاڭسىزدىق انىقتالسا، ونىڭ  1021-ءى يانني  24,3 پايىزى عانا تۇزەتىلگەن،

شىمكەنت ق. 335  زاڭسىزدىق انىقتالسا، ونىڭ 98-ءى ياعني  29,2 پايىزى عانا تۇزەتىلگەن. نەگە؟ ويتكەنى ونى باقىلايتىن، قاداعالايتىن زاڭ تەتىگى جوق.

بەسىنشى، فەيسبۋك، ينستاگرام، تەلەگرام سياقتى الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە «ءتىل قورعاندارىنىڭ» جانە ءتىل كوميتەتىنىڭ اكۋنتتارىن اشتىق.

التىنشى, ءتىل قورعاندارى توبىنداعى زاڭگەرلەرمەن تالقىلاي وتىرىپ جادىناما جاسادىق.

جەتىنشى ءتىل قورعاندارى كوتەرگەن بالالار ءمۋلتفيلمىن جاساۋعا قاتىستى بىرقاتار جۇمىستار جاسالدى.

ەڭ وكىنىشتىسى ءتىل ۇيرەنبەك تۇگىلى جورگەكتەگى بالالاردىڭ ءتىلى ورىسشا شىعا باستادى. بۇل – ۇلت قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن قاۋىپتى. ءتىلىن جوعالتقان ۇلت – ۇلت بولۋدان قالادى. وزگە ۇستەم ۇلتقا ءسىڭىپ كەتەدى. 

اقش، گەرمانيا، فرانتسيا، جاپونيا، قىتاي تاعى باسقا مەملەكەتتەر انيماتسيالىق فيلمدەرگە ستراتەگيالىق تۇرعىدان ءمان بەرىپ، مۇنى يدەولوگيالىق قۇرال رەتىندە پايدالانۋدى ۇردىسكە اينالدىرعان. مۇنداعى باستى ماقسات – ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بالالاردىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ. 

ءماجىلىس جانە سەنات دەپۋتاتتارىنا ءتىل قورعاندارىنىڭ «كينەماتوگرافيا تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2019 جىلعى 3 قاڭتارداعى № 212-VI زاڭىنا سايكەس الەۋمەتتىك ماڭىزى بار فيلمدەر ساناتىنا جاتاتىن قازاق تىلىندە تۇسىرىلەتىن انيماتسيالىق فيلمدەردى قارجىلاندىرۋعا قوسىلعان قۇن سالىعىنان (ندس) بوساتۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرماسا بولمايدى دەگەن پىكىرىن جەتكىزگىم كەلەدى.

بۇگىنگى كۇندە اتا-انا بالانىڭ قاسىندا كوپ بولا المايتىندىقتان، قازىرگى بالالاردى تەلەفون، يۋتۋب تاربيەلەپ جاتىر. يۋتۋبتى قازاقشالاۋ دەگەن ءسوز، سول كونتەنتتى قازاق تىلىندەگى ساپالى ماتەريالدارمەن تولىقتىرۋ دەگەن ءسوز. ول دا ءتىل ءۇشىن جاسالاتىن ۇلكەن جۇمىس.

سەگىزىنشءى «ءتىل قورعاندارى» ەلىمىزدەگى كوپتەگەن سايتتاردىڭ ورىس تىلىندە عانا ەكەنى، ءسويتىپ زاڭ بۇزۋشىلىق بەلەڭ الا باستاعانىن دا كوتەرگەن بولاتىن. 

وسىعان وراي  ءتىل ساياساتى كوميتەتى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تىلدىك احۋالدى تالداۋ جانە وعان مونيتورينگ جۇرگىزۋ» جوباسىن جاساپ ىسكە اسىردى.

اتالعان جوبا اياسىندا مونيتورينگتىڭ ەكى باعىتى قامتىلدى: 

1. كورنەكى اقپاراتتار; 

2. رەسمي ينتەرنەت-رەسۋرستار. 

ەلىمىزدىڭ 8 قالاسىندا، اتاپ ايتقاندا، نۇر-سۇلتان، الماتى، پاۆلودار، پەتروپاۆل، ورال، قاراعاندى، قوستاناي، كوكشەتاۋ قالالارىندا كورنەكى اقپاراتتاردا جانە بۇقارالاق اقپارات قۇرالدارىنىڭ، سونىمەن قاتار ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ، ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ جانە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ رەسمي سايتتارىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ  تالاپتارىنا سايكەس جۇرگىزىلۋ بارىسى تەكسەرىلدى.

مونيتورينگتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تومەندەگىدەي كەمشىلىكتەر ورىن العانى انىقتالدى، اتاپ ايتقاندا: 

1, رەسمي سايتتارعا كىرسەڭىز نەگىزگى بەت بىردەن ورىس تىلىندە اشىلادى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ءتىل تۋرالى» قر زاڭىنا سايكەس باسىمدىلىق  مەملەكەتتىك تىلگە بەرىلۋ كەرەك. كەز كەلگەن مەكەمەنىڭ (كاسىپورىننىڭ) رەسمي سايتتارى بىردەن مەملەكەتتىك تىلدە اشىلۋى كەرەك. 

2, سايتتارداعى اقپاراتتاردىڭ باسىم بولىگى تەك ورىس تىلىندە جۇكتەلگەن. وعان سايتتاردا قازاق تىلىندە اشىلعان كەيبىر بولىمدەردىڭ اقپاراتسىز بوس تۇرۋى نەمەسە ورىس تىلىندەگى اقپاراتتى ورنالاستىرىپ قويۋى دالەل بولا الادى. 

3, قازاق تىلىندەگى بەتكە ورنالاسقان اقپاراتتىڭ كولەمى ورىس تىلىندەگى اقپاراتتاردىڭ كولەمىنەن الدەقايدا از بولۋى. بۇل اقپاراتتىڭ ءبىرىنشى ورىس تىلىندە دايىندالىپ، ودان كەيىن قازاق تىلىنە قالاي بولسا سولاي اۋدارۋدى دەگەندى بىلدىرەدى. 

4, رەسمي سايتتارعا مەملەكەتتىك تىلدەگى اقپاراتتاردىڭ دەر كەزىندە، ياعني اقپاراتتاردىڭ ۋاقىتىندا ورنالاستىرىلماۋى انىقتالدى.

5, كەيبىر ۇلتتىق كومپانيالار مەن اكتسيونەرلىك قوعامداردىڭ سايتىندا مەملەكەتتىك تىلدەگى اقپاراتتار تەكسەرۋسىز، كوررەكتورلىق تۇزەتۋلەر جاسالماستان ورنالاستىرىلعان. سول سەبەپتى اقپاراتتاردا ورفوگرافيالىق، پۋكنتۋاتسيالىق جانە ستيليستيكالىق قاتەلەر ورىن العانى انىقتالدى. 

6, اكىمدىكتەردىڭ رەسمي سايتتارىندا بيۋدجەت تۋرالى اقپاراتتار، ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردىڭ باسىم بولىگى ورىس تىلىندە جۇكتەلگەن.

جالپى 125 مەكەمەنىڭ رەسمي سايتىنا مونيتورينگ جۇرگىزىلدى. وسى مونيتورينگتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 98 مەكەمەگە ەسكەرتۋ حاتتارى جولداندى، ونىڭ ىشىندە 33 حات – مەملەكەتتىك ورگاندار مەن اكىمدىكتەرگە، 16-سى – ۇلتتىق كومپانيالارعا، 31-ءى – جوعارى وقۋ ورىندارىنا، 16-ى – بانكتەرگە جانە 2-ءۋى پورتال اكىمشىلەرىنە جولداندى.  

وسى جولدانعان ەسكەرتۋ حات بويىنشا 40 مەكەمە وزدەرىنىڭ رەسمي سايتتارىنا تۇزەتۋلەر ەنگىزگەنىن مالىمدەدى (33 – مەملەكەتتىك ورگاندار مەن اكىمدىكتەر، 10 – ۇلتتىق كومپانيالار، 11 – جوعارى وقۋ ورىندارى، 4 – بانك). 

ءتىل جاناشىرلارىنىڭ ارتىندا حالىق تۇر. قازاق حالقىنىڭ سانى دا ساپاسى دا ءوستى. ەندى قوعامنىڭ بارلىق سالاسى مەملەكەتتىك تىلدە قىزمەت ەتكەنىن قالايدى. بۇل تۋرالى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «قازاق تىلىندە سويلەۋ ماقتانىش بولۋى ءۇشىن قوعامدا وعان دەگەن قاجەتتىلىكتى ارتتىرعان ءجون. مەملەكەتتىك قىزمەتكە، ونىڭ ىشىندە، حالىقپەن تىعىز جۇمىس ىستەيتىن لاۋازىمعا تاعايىنداۋ كەزىندە كاسىبي بىلىكتىلىگىنە قوسا، قازاق ءتىلىن جاقسى بىلەتىن ازاماتتارعا باسىمدىق بەرۋ كەرەك. پارلامەنتتە نەمەسە ءباسپاسوز ءماسليحاتتارىندا مەملەكەتتىك تىلدە سويلەپ، پىكىر الماسا المايتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەر ۇعىمى، ەڭ الدىمەن، قازاق ازاماتتارىنىڭ اراسىندا – اناحرونيزمگە اينالۋعا ءتيىس» دەگەن پىكىرىن باستى باعدار ەتۋىمىز كەرەك.

ادىلبەك قابا،

ءتىل ساياساتى كوميتەتىنىڭ توراعاسى («مەملەكەتتىك ءتىل حالىقتى ۇيىستىرۋ قۇرالى» تاقىرىبىنداعى وتىرىستا سويلەگەگەن ءسوزى)

Abai.kz