ليتۆا كسرو مۇراگەرى - رەسەيدەن وتەماقى تالاپ ەتپەك. نە ءۇشىن؟ كسرو وككۋپاتسياسى ءۇشىن! سوماسى – 800 ميلليارد دوللار.

ليتۆا سەيمىنىڭ (جوعارعى زاڭ شىعارۋشى ورگان – رەد.) بۇرىنعى سپيكەرى، «ليتۆا تاۋەلسىزدىگىنىڭ اتاسى» دەپ ايتىلاتىن ساياساتكەر ۆيتاۋتاس لاندسبەرگيس «Delfi.lt» پورتالىندا بولعان تالقى كەزىندە سوۆەت وككۋپاتسياسى كەزىندە كەلتىرىلگەن زالال ءۇشىن رەسەيدەن وتەماقى تالاپ ەتۋ كەرەكتىگىن ايتقان.

ول ءوز سوزىندە 2000 جىلدىڭ 13 ماۋسىمىندا ليتۆادا «كسرو وككۋپاتسياسى كەزىندە كەلتىرىلگەن شىعىننىڭ وتەماقىسىن تالاپ ەتۋ تۋرالى» زاڭ قابىلدانعانىن، سول بويىنشا وتەماقى ماسەلەسىن تابانداپ تۇرىپ كوتەرە بەرۋ كەرەكتىگىن ايتقان. «ويتپەسەك، ءبىز ءوزىمىزدى، پرينتسيپتەرىمىز بەن ءالى كۇنگە كۇشىندە تۇرعان سول زاڭدى ساتقان بولىپ ەسەپتەلەمىز»، - دەپتى لاندسبەرگيس.

«زاڭدا جازىلعانداي، بۇل ماسەلەنى كوتەرە بەرۋ كەرەك. بۇۇ، ەۋروپا كەڭەسى، ەو سەكىلدى ۇيىمداردى بۇل ماسەلەدەن قۇلاعدار ەتىپ وتىرۋ قاجەت. اتالعان ۇيىمداردان بىزگە قانداي قولداۋلار بولاتىنى دا ماڭىزدى. ونىڭ العاشقىسى، ءبىزدىڭ وسى باستامامىزعا قاتىستى پىكىر ءبىلدىرىپ، قولداۋ ءبىلدىرۋ. بۇل ءوز كەزەگىندە ولاردىڭ (حالىقارالىق ۇيىمدار – رەد.) دا بۇل ماسەلەنى باقىلىپ وتىرعانىن كورسەتەر ەدى.

ال ەندى ءبىز وسىنى قالايمىز با، وسى باعىتتا تۇراقتى تۇردە جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەمىز بە، بۇل بولەك اڭگىمە.

زاڭ بۇرىن قابىلداندى. 20 جىل بۇرىن. ودان بەرى نەشە رەت بيلىك اۋىستى. كەيبىر ۇكىمەت باسشىلاردىڭ بۇيرەگى رەسەيگە بۇرىپ تۇردى. ولاردىڭ ايقايشىل، اتتانشىلدارىنىڭ: «ءبارىبىر بۇگىن-ەرتەڭ المايسىڭدار (وتەماقىنى - رەد.), سوندىقتان، ۇمىتا سالىڭدار»، دەگەنىنە قۇلاق استى.

ءبىز بۇل ماسەلەدە ءپرينتسيپشىل بولۋىمىز كەرەك ەدى. ەرتە مە، كەش پە بۇل شەشىلەدى. قالاي شەشىلەدى؟ لايىقتى وتەماقى ما، الدە سيمۆوليكالىق وتەماقى ما، كەلىسىم بە، جوق پا، بۇل پيرنتسيپ ماسەلەسى.

ەگەر رەسەي ءبىر كەزدەرى وتە كەدەي، باقىتسىز، مۇقتاج ەل بولسا، قازىر ولاي ەمەس. سوندىقان، كەلىسسوزدەردى باستاۋ كەرەك. ءبىزدى، «حالقىمىزدىڭ تراگەدياسىنان نان تاپپاقشى»، دەپ تە ايىپتاعان. وتەماقى تالاپ ەتۋ – بۇل نان تابۋ ەمەس! بۇل – ادىلەتتىلىكتى تالاپ ەتۋ! ليتۆا ولاردان (رەسەيدەن - رەد.) وتەماقى تالاپ ەتپەسە دە بولار ەدى، بىراق، ءبىزدىڭ بۇل تۋرالى ايتقىمىز كەلەدى! ويتكەنى، زاڭ بويىنشا، ولار مىندەتتى»، - دەپتى لاندسبەرگيس.

ليتۆالىق «Delfi.lt» پورتالىندا بولعان بۇل تالقىعى ءۇش ادام قاتىسقان. ءبىرىنشىسىن جوعارىدا ايتتىق. ەكىنشىسى – «كسرو وككۋپاتسياسىنىڭ ليتۆاعا كەلتىرگەن شىعىنى جونىندەگى» ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيانىڭ بۇرىنعى باسشىسى راسا بۋدبەرگيتە. اتالعان كوميسسيا بۇرىندارى ەسەپ-قيساپ جاساعاندا، كسرو كەلتىرگەن زالال شىعىنى 20 ميلليارد ەۋرو دەپ باعالانعان ەكەن.

«ءبىز ول كەزدە تىكەلەي شىعىنداردى عانا ەسەپتەدىك. سونىڭ ءوزى 80 ميلليارد بولدى. ال شىنداپ كەلسەك، شىعىن سوماسى بۇدان الدەقايدا كوپ. بىرنەشە ءجۇز ميلليارد... ءبىز وسىنىڭ تەك تىكەلەي شىعىندارىن عانا ەسەپكە الدىق»، - دەپتى بۋدبەرگيتە.

ول ءوز سوزىندە، ماسەلە كەلىتىرگەن زالال سوماسىندا ەمەس، حالىقتىڭ كوزىن اشۋدا ەكەنىن ايتىپتى.

«اڭگىمە، قانداي دا ءبىر سوما جايلى ەمەس، ءبىزدىڭ حالقىمىز رەسەي ءالى كۇنگە مويىندامايتىن سول وككۋپاتسيانىڭ قالاي جۇرگىزىلگەنىن ءبىلۋى كەرەك. ءبىز ولار ايتقانداي جاتىپىشەر حالىق ەمەس، دونور-مەملەكەت بولدىق»، - دەيدى بۋدبەرگيتە.

ال وسى ەكەۋدىڭ تالقىسىنا مودەراتور بوپ وتىرعان جۋرناليست ەدمۋنداس ياكيلايتيس: «زالال سوماسى 800 ميلليارد دوللار. جۇرتقا تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن، قازىرگى ليتۆانىڭ جىلدىق ءجىو كولەمى 50 ميللياردتى قۇرايدى. بۇعان - ليتۆا تۇرعىندارىن ماقساتتى تۇردە جاسالعان رەپرەسسيا مەن گەنوتسيد كەزىندە قاساقانا قىرىپ سالۋ، حالىقتىڭ مال-مۇلكىن، دۇنيەسىن كۇشپەن تارتىپ الۋ، كولحوزدارعا ۇجىمداستىرۋ، زاڭدى قاعازداردى كامپەسكەلەۋ، ءماجبۇرلى ەميگراتسيا، قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قۋدالانۋى ت.ب. جاتقىزىلىپ، ەسەپتەلدى. بۇل كريتەريلەردىڭ بارلىعى بۇۇ تالاپتارىنا ساي قارالعان جانە كەلتىرىلگەن زالال شىعىنى 800 ميلليارد دوللار دەپ ەسەپتەلدى»، - دەپ قوسىپتى.

ليتۆا بۇل وتەماقىنى قالاي تالاپ ەتپەك؟ ساياساتكەر لاندسبەرگيس:

«سويلەسۋ كەرەك. رەسەيمەن سويلەسۋ كەرەك! مەيلى، ولار ەسىگىن تارس جاۋىپ السا دا، بىزگە ايتا بەرۋ كەرەك. ءبىز مۇنى 90-شى جىلدارى باستادىق. ول كەزدە گوربوچەۆ مىرزا بىزگە ماسكەۋدەن: «ەشقانداي كەلىسسوز بولمايدى. ءبىز تەك شەتەلدىكتەرمەن عانا كەلىسسوز جاسايمىز. ال سەندەر ءبىزدىڭ سۋبەكتىمىزسىڭدەر»، - دەپ جاۋاپ قايتارعان. بىراق، ءبىز دە «ماقۇل» دەپ، بۇعىنىپ قالعان جوقپىز. «ءبىز تاۋەلسىز مەملەكەتپىز. سوندىقتان، سويلەسىڭدەر. ماسەلەنى بەيبىت كەلىسسوزبەن شەشكىمىز كەلەدى»، - دەۋدەن تانبادىق.

ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن – سويلەسۋ كەرەك. ديالوگ كەرەك. كەيىن، ولار ءوز پوزيتسيالارىنان اينىپ،  بىزبەن سويلەسۋگە تۋرا كەلدى. سول جىلدىڭ جازىندا-اق. ءبىز جۇمىس ىستەدىك. ءتۇرلى ۇسىنىستار ايتتىق. كەز كەلگەن ماسەلەنى ەكىجاقتى كەلىسسوز ارقىلى شەشۋدى ۇسىندىق. مۇنىڭ بارلىعى قۇجات تۇرىندە راسىمدەلگەن. ەڭ اياعىندا ول ءبىر كىتاپ بولدى. ءبىزدىڭ ءار جولعى ۇسىنىسىمىزدىڭ سوڭىندا «جاۋاپسىز قالدى» دەگەن جازۋ تۇردى.

ءبىر كەزدە ولاردىڭ وزدەرى ديالوگقا كەلدى. ويتكەنى، ءوز اسكەريلەرىنە ليتۆا بانكى ارقىلى جالاقى تولەۋلەرى كەرەك ەدى. وسىلايشا، كەلىسسوزدەر باستالىپ كەتتى. ماسكەۋدىڭ بۇل ديالوگتاردى كەلىسسوز دەپ مويىنداماۋ ارەكەتتەرىنە حالىقارالىق قاۋىمداستىق كۇلە قارادى»، - دەپتى.

ليتۆا ساياساتكەرلەرىنىڭ بۇل ايتقاندارى باق-تا جاريالانعان. باسپاسوزدەگى جاريالانىمعا رەسەي دۋماسىنىڭ حالىقارالىق ىستەر كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ناتاليا پوكلونسكايا پىكىر ءبىلدىرىپتى.

ونىڭ پىكىرىنشە، وسى تاقىرىپتاعى اڭگىمەلەر ۆيلنيۋس پەن ماسكەۋ قارىم-قاتىناسىنىڭ ناشار ەكەنىن كورسەتەدى. ول بالتىق جاعالاۋى ەلدەرىندە «كسرو وككۋپاتسياسى» تۋرالى داۋ كۇشەيىپ كەلە جاتقانىن ايتقان.

Abai.kz