وسى جۇرت ەسكەندىردى بىلە مە ەكەن؟
ماكەدونيا شاھارى - وعان مەكەن.
فيليپپ پاتشا بالاسى، ەر كوڭىلدى،
ماقتان سۇيگىش، قىزعانشاق ادام ەكەن.
فيليپپ ءولدى، ەسكەندىر پاتشا بولدى،
جاسى ارەڭ جيىرما بىرگە تولدى.
ءوز جۇرتى از كورىنىپ، كورشىلەرگە
كوز الارتىپ قارادى وڭدى-سولدى.
سۇمدىقپەن عاسكەر جيىپ قارۋلاندى،
جاقىن جەرگە جاۋ بولدى، تۇرا اتتاندى.
كوپ ەلدى كۇتىنبەگەن قىردى، جويدى،
حاندى ءولتىرىپ، قالاسىن تارتىپ الدى.
جازاسىز جاقىن جەردىڭ ءبارىن شاپتى،
داريانىڭ سۋىنداي قاندار اقتى.
شاپقان ەلدىڭ ءبارىن دە بودام1 قىلىپ،
وكىمەتىن قولىنا تارتىپ اپتى.
ەسكەندىر ەلدە الماعان حان قويمادى،
العان سايىن كوڭىلى ءبىر تويمادى.
ارانى بارعان سايىن قاتتى اشىلىپ،
جەردىڭ ءجۇزىن الۋعا وي ويلادى.
قان ىشەر قاھارلى حان اشۋى كوپ،
اتاعىنان قورقادى جۇرت قايعى جەپ.
سول كۇندە قوشەمەتشى ايتادى ەكەن،
حاننىڭ حانى، پاتشانىڭ پاتشاسى دەپ.
اتاعى تالاي جەرگە ونىڭ جەتتى،
جەردىڭ ءجۇزىن الۋعا تالاپ ەتتى.
ەسەپسىز اسكەر ەرتىپ، جاراقتانىپ،
ەسىتكەن ەلدەرىنە ءجۇرىپ كەتتى.
الدىنان شىعا المادى ەشكىم مۇنىڭ،
ءبارىن دە الدى، قورقىتتى جولداعىنىڭ.
جان شىقپادى الدىنان، توقتاۋى جوق،
جەر ءجۇزىن جەكە بيلەپ الماقشىنىڭ.
جۇرە-جۇرە ءبىر ەلسىز شولگە ءتۇستى،
الىپ جۇرگەن سۋىنىڭ ءبارىن ءىشتى.
ادام، حايۋان ءبارى دە بىردەي شولدەپ،
باسىنا قۇداي سالدى قيىن ءىستى.

وسى جۇرت ەسكەندىردى بىلە مە ەكەن؟
ماكەدونيا شاھارى - وعان مەكەن.
فيليپپ پاتشا بالاسى، ەر كوڭىلدى،
ماقتان سۇيگىش، قىزعانشاق ادام ەكەن.
فيليپپ ءولدى، ەسكەندىر پاتشا بولدى،
جاسى ارەڭ جيىرما بىرگە تولدى.
ءوز جۇرتى از كورىنىپ، كورشىلەرگە
كوز الارتىپ قارادى وڭدى-سولدى.
سۇمدىقپەن عاسكەر جيىپ قارۋلاندى،
جاقىن جەرگە جاۋ بولدى، تۇرا اتتاندى.
كوپ ەلدى كۇتىنبەگەن قىردى، جويدى،
حاندى ءولتىرىپ، قالاسىن تارتىپ الدى.
جازاسىز جاقىن جەردىڭ ءبارىن شاپتى،
داريانىڭ سۋىنداي قاندار اقتى.
شاپقان ەلدىڭ ءبارىن دە بودام1 قىلىپ،
وكىمەتىن قولىنا تارتىپ اپتى.
ەسكەندىر ەلدە الماعان حان قويمادى،
العان سايىن كوڭىلى ءبىر تويمادى.
ارانى بارعان سايىن قاتتى اشىلىپ،
جەردىڭ ءجۇزىن الۋعا وي ويلادى.
قان ىشەر قاھارلى حان اشۋى كوپ،
اتاعىنان قورقادى جۇرت قايعى جەپ.
سول كۇندە قوشەمەتشى ايتادى ەكەن،
حاننىڭ حانى، پاتشانىڭ پاتشاسى دەپ.
اتاعى تالاي جەرگە ونىڭ جەتتى،
جەردىڭ ءجۇزىن الۋعا تالاپ ەتتى.
ەسەپسىز اسكەر ەرتىپ، جاراقتانىپ،
ەسىتكەن ەلدەرىنە ءجۇرىپ كەتتى.
الدىنان شىعا المادى ەشكىم مۇنىڭ،
ءبارىن دە الدى، قورقىتتى جولداعىنىڭ.
جان شىقپادى الدىنان، توقتاۋى جوق،
جەر ءجۇزىن جەكە بيلەپ الماقشىنىڭ.
جۇرە-جۇرە ءبىر ەلسىز شولگە ءتۇستى،
الىپ جۇرگەن سۋىنىڭ ءبارىن ءىشتى.
ادام، حايۋان ءبارى دە بىردەي شولدەپ،
باسىنا قۇداي سالدى قيىن ءىستى.
ساندالدى سار دالادا سۋ تابا الماي،
شولدەگەن جۇرت قايتەدى بوس قامالماي؟
قىزمەتكەردىڭ ءبارىن دە ولتىرمەكشى
بولىپتى، شولدەگەنگە شىداي الماي.
مىسالى، استىندىعا ات و داعى ۇشتى،
ەسكەندىر دە اتىنىڭ جالىن قۇشتى.
جالتىراپ ساۋلە بەرگەن ءبىر نارسەگە
پاتشانىڭ ات ۇستىندە كوزى ءتۇستى.
بارسا، ءبىر سىلدىر قاققان ءمولدىر بۇلاق،
تاسپاداي بەينە ارىقتان شىققان قۇلاپ.
تۇسە سالا ەسكەندىر باستى قويدى،
ىشسە، سۋى وزگەشە، ءتاتتى تىم-اق.
كەپكەن بالىق كەلتىرتتى سوندا تۇرىپ،
سول سۋعا بالىقتى الدى ءبىر جۋدىرىپ.
ءيسى، ءدامى وزگەشە بولىپ كەتتى،
تاڭ قالدى مۇنىڭ ءبارىن سۋعا جورىپ.
ەسكەندىر قولىنا ايتتى: «بۇل نەتكەن سۋ؟
ءبارىڭ دە ءىشىپ، بۇل سۋعا بەتىڭدى جۋ!
ءبىر باي ەلدەن وسى سۋ شىققان شىعار،
ورلەپ بارىپ، ۇستىنە تىگەلىك تۋ.
بۇل سالقىن، ءتاتتى سۋعا قانىڭىزدار،
شاق كەلەر ماعان جان جوق نانىڭىزدار.
مەنەن قالماي، بۇل سۋدى شاپشاڭ ورلەپ،
تالقان قىلىپ شاھارىن الىڭىزدار!».
جارلىق شاشتى، قول ءجۇردى سۋدى ورلەي،
شاھارىنا جەتكەنشە دامىل كورمەي.
كوكپەڭبەك تەمىر كيگەن وڭكەي باتىر
تارتتىرىپ جونەلەدى سىرناي-كەرنەي.
سول اسكەر سۋدى ورلەپ تالاي ءجۇردى،
سۋدىڭ باسى ءبىر قۇزار شاتقا كىردى.
شاتتىڭ اۋزىن بەكىتكەن التىن قورعان،
قاقپاسى بەكىتۋلى، كوزى كوردى.
قاقپانى اشايىن دەپ حان ۇمتىلدى،
تۇتقاسىن ولاي-بۇلاي قاتتى جۇلدى.
اشا المادى قاقپانى، ءۇمىت ءۇزدى،
اقىلداسىپ ءتاۋىر-اق امال قىلدى.
ەسكەندىر توقتاۋ كورمەي وسكەن جان عوي،
كەلمەي مە توقتاۋسىزدىڭ ءبارى داڭعوي؟
دەل-سال بولىپ ءبارى دە قايتا شىقتى،
الىسىپ ءال كەلمەسىن بايقاعان عوي.
دولدىقپەن حان ەسكەندىر اشۋلاندى،
اشۋلانىپ قاقپاعا جەتىپ باردى.
قاقپانى دۇبىرلەتىپ قاعىپ-قاعىپ:
- قاقپانى اش! - دەپ بارىنشا ايعاي سالدى.
قاقپانىڭ ار جاعىنان بىرەۋ كەلدى،
كۇزەتشىسى سول ەكەن، دىبىس بەردى.
- قاقپانى ساعان اشار رۇقسات جوق،
بۇل - قۇدايعا باستايتىن قاقپا، - دەدى.
- بىلمەسەڭ، مەن ەسكەندىر پاتشا دەگەن،
جەر ءجۇزىنىڭ سوعىستا ءبارىن جەڭگەن.
قاقپاڭدى اش، حابارىڭدى ايت، ءبىلدىر ماعان،
قورلىعىم ءوزىم تاۋىپ، كوز كورمەگەن.
- مىقتىمىن دەپ ماقتانبا، اقىل بىلسەڭ،
مىقتى بولساڭ، ءوزىڭنىڭ ءناپسىڭدى جەڭ!
ءىشى تار، كورە الماستىڭ بىرەۋى - سەن،
ونداي كىسى بۇل جەرگە كەلمەيدى تەڭ.
- تالپىنعان تالاپپەنەن مەن دە ءبىر ەر،
كوپ ءجۇردىم، كەزدەي كەلدى كورمەگەن جەر.
ەڭ بولماسا، حالقىما كورسەتەيىن،
سىي قىلىپ، بەلگى بولار ءبىر نارسە بەر.
قاقپادان لاقتىردى ءبىر ورامال،
سىيىم - وسى، پاديشا، مىنانى ال!
ىشىندە ءبىر نارسە بار اقىل بەرەر،
اپار داعى ويلانىپ، كوزىڭدى سال!
ورامالدى قۋانىپ قولىنا الدى،
سىي الدىم دەپ حالقىنا قايتا سالدى.
قاراسا، ىشىندە ءبىر قۋ سۇيەك،
بۇل نە ەتكەن مازاعى دەپ اڭ-تاڭ قالدى.
اشۋلانىپ، سىيىنا بولدى كەكتى،
- ەڭ بولماسا بىلمەدى سىي بەرمەكتى.
- وسى مەنىڭ تەڭىم بە؟ - دەپ اقىرىپ،
لاقتىرىپ جىبەردى سول سۇيەكتى.
جولداسى اريستوتەل اقىلى مول،
لاقتىرعان سۇيەكتى الادى سول.
حانعا ايتتى: «قاسيەت بار بۇل سۇيەكتە،
كوزىڭە كورسەتەيىن، حاباردار بول».
سول كۇندە اريستوتەل جەكە دارا،
اقىل ءسوزىن تىڭداماي بار ما شارا:
- تارازىنى اپكەل دە، سۇيەكتى سال،
ءبىر جاعىنا التىن ساپ، ولشەپ قارا!
بۇل سوزگە ەسكەندىر دە قاراي قالدى،
تارازىنى قۇردىرتىپ، ورتاعا الدى.
قانشا التىندى كۇمىس پەن سالسا داعى،
ءبىر كىشكەنتاي سۇيەكتى اۋدارمادى.
مۇنى كورىپ ەسكەندىر اڭ-تاڭ قالدى،
بار قارۋىن التىنعا قوسا سالدى.
ەندى قايتەر ەكەن دەپ قاراپ ەدى،
بۇرىنعىدان قۋ سۇيەك اۋىرلاندى.
اريستوتەل حاكىمگە پاتشا كەلدى:
- مىنا سۇيەك قازىنانىڭ ءبارىن جەڭدى.
بۇل سۇيەكتى باسارلىق، نارسە بار ما؟
اقىلىڭمەن ويلانىپ تاپشى! - دەدى.
حاكىم جەردەن توپىراق الىپ باردى،
ءبىر ۋىستاپ سۇيەككە شاشا سالدى.
انا باسى سىلق ەتىپ جەرگە ءتۇسىپ،
سۇيەك باسى جوعارى شىعىپ قالدى.
ەسكەندىر مۇنى كورىپ از تۇرادى،
حاكىمدى اۋلاق جەرگە شاقىرادى.
- تاڭ قالارلىق ءىس بولدى مۇنىڭ ءوزى،
ءمانىسىن ايتىپ بەرشى، - دەپ سۇرادى.
- بۇل - ادام كوز سۇيەگى، - دەدى حانعا.
تويا ما ادام كوزى مىڭ مەن سانعا؟
جەمىت كوز جەر جۇزىنە تويماسا دا،
ولسە تويار، كوزىنە قۇم قۇيعاندا.
كاپىر كوزدىڭ دۇنيەدە ارانى ۇلكەن،
العان سايىن دۇنيەگە تويا ما ەكەن؟
قانشا ءتىرى جۇرسە دە، ولگەن كۇنى
وزگە كوزبەن بىردەي-اق بولادى ەكەن.
اشۋلانبا، ەي، پاتشام، ايتايىن دات:
التىن قاقپا بەرمەدى سىزگە رۇقسات.
سىي سۇرادىڭ، بەرگەنى - ءبىر قۋ سۇيەك،
مۇنى كورىپ،الىڭىز ءسىز دە عيبرات!
ويلاپ-ويلاپ پاتشانىڭ موينى ءتۇستى،
قۇدايىم كورسەتتى دەپ بۇل ءبىر ءىستى.
بەكەرلىك ەكەن مەنىڭ بۇل ءىسىم دەپ،
قولىن الىپ جۇرتىنا قايتا كوشتى.
از-اق ءسوز ايتتىم، ءبىتتى بۇل اڭگىمە،
مۇنى ءبىر وزگە ءسوزدىڭ ءبىرى دەمە.
قارنىڭ تويسا، قايعىرما ماقتان ءۇشىن،
تويماس كەزىڭ تولار دەپ قايعى جەمە.
قۋ ءومىر جولداس بولماس، ءالى-اق وتەر،
ءوز كۇلكىڭە ءوزىڭ قارىق بولما بەكەر!
ۇياتىڭ مەن ارىڭدى مالعا ساتىپ،
ۇياتسىزدا يمان جوق، تۇپكە جەتەر.
ماقتاناسىڭ بىرەۋگە ماقتاسىن دەپ،
شاۋجايىمنان ەش ادام قاقپاسىن دەپ،
سەن كەتكەن سوڭ ارتىڭنان كۇلىپ قالار،
انتۇرعاننان قۇدايىم ساقتاسىن دەپ.
اقىلسىز ءوزىن ماقتاپ بىلجىرايدى،
بويىڭا ولشەپ سويلەسەڭ،نەڭ قۇرايدى؟
جاقسى بولساڭ، جارىقتى كىم كورمەيدى،
ءوز باعاڭدى وزىڭنەن كىم سۇرايدى؟!