قازاقتىڭ جانىنا جازىلماس جارا بولعان جاڭاوزەن وقيعاسى، بۇيىرسا، كينو تىلىندە سويلەيتىن بولادى. جۇرەگى جۇرتىنا بۇرىپ تۇراتىن، ويى سەرگەك رەجيسسەر ەركىن راقىشەۆ بۇل ماسەلەنى قولعا الۋدى ءوزىنىڭ ازاماتتىق بورىشى دەپ بىلەدى. Janaozen.net سايتىنا بەرگەن سۇحباتىندا ول بىلاي دەپتى: «جاڭاوزەن جايلى ورىستىڭ «نوۆايا گازەتا» دەگەن گازەتىندە ماقالا باسىلدى. سوندا كەنجەباەۆ دەگەن ازاماتتىڭ قايعىلى قازاسى جايلى جازىلادى. قىزى بوسانىپ، نەمەرەسىن كورۋگە بارا جاتقان كەنجەباەۆتى وموندار ۇستاپ الىپ، ادام توزگىسىز ءادىس-تاسىلدەرىمەن قيناعان. ءىش قۇرىلىسى زاقىمدانعان كەنجەباەۆ ەرتەسىنە دۇنيە سالعان. بۇل وقيعا ماعان قاتتى اسەر ەتتى. وقىپ وتىرىپ كوزىمە جاس الدىم. بۇل - دايىن ستسەناري. سول ءبىر ادامنىڭ ومىرىمەن بۇكىل جاڭاوزەن وقيعاسىن كورسەتۋگە بولادى. ستسەناريىن جوبالاپ قويدىم، بۇگىنگى تاڭدا ونى تۇسىرۋگە مەن بىلەك سىبانىپ كىرىسىپ كەتسەم دە، شىندىعىن ايتۋ كەرەك، اقشام جوق، ۇكىمەت ماعان اقشا بەرمەيدى مۇنداي جوباعا. بىراق جوسپارىمدا بار، جاڭاوزەندەگى بولعان وقيعانى حالىققا كينونىڭ تىلىمەن جەتكىزۋ مەنىڭ ازاماتتىق بورىشىم دەپ سانايمىن! اللا ءناسىپ ەتىپ، ءساتىن سالسا، جاڭاوزەن جايلى كينو تۇسىرەمىن!».

ءبىز دە وسى حاباردى ەستي سالا، قازاقجاندى ازاماتپەن تىلدەسۋگە اسىقتىق.

- ەركىن مىرزا، ءوز كينولارىڭىز توڭىرەگىندەگى ايتىس-تارتىس، داۋ-دامايدان جالىققان جوقسىز با؟

قازاقتىڭ جانىنا جازىلماس جارا بولعان جاڭاوزەن وقيعاسى، بۇيىرسا، كينو تىلىندە سويلەيتىن بولادى. جۇرەگى جۇرتىنا بۇرىپ تۇراتىن، ويى سەرگەك رەجيسسەر ەركىن راقىشەۆ بۇل ماسەلەنى قولعا الۋدى ءوزىنىڭ ازاماتتىق بورىشى دەپ بىلەدى. Janaozen.net سايتىنا بەرگەن سۇحباتىندا ول بىلاي دەپتى: «جاڭاوزەن جايلى ورىستىڭ «نوۆايا گازەتا» دەگەن گازەتىندە ماقالا باسىلدى. سوندا كەنجەباەۆ دەگەن ازاماتتىڭ قايعىلى قازاسى جايلى جازىلادى. قىزى بوسانىپ، نەمەرەسىن كورۋگە بارا جاتقان كەنجەباەۆتى وموندار ۇستاپ الىپ، ادام توزگىسىز ءادىس-تاسىلدەرىمەن قيناعان. ءىش قۇرىلىسى زاقىمدانعان كەنجەباەۆ ەرتەسىنە دۇنيە سالعان. بۇل وقيعا ماعان قاتتى اسەر ەتتى. وقىپ وتىرىپ كوزىمە جاس الدىم. بۇل - دايىن ستسەناري. سول ءبىر ادامنىڭ ومىرىمەن بۇكىل جاڭاوزەن وقيعاسىن كورسەتۋگە بولادى. ستسەناريىن جوبالاپ قويدىم، بۇگىنگى تاڭدا ونى تۇسىرۋگە مەن بىلەك سىبانىپ كىرىسىپ كەتسەم دە، شىندىعىن ايتۋ كەرەك، اقشام جوق، ۇكىمەت ماعان اقشا بەرمەيدى مۇنداي جوباعا. بىراق جوسپارىمدا بار، جاڭاوزەندەگى بولعان وقيعانى حالىققا كينونىڭ تىلىمەن جەتكىزۋ مەنىڭ ازاماتتىق بورىشىم دەپ سانايمىن! اللا ءناسىپ ەتىپ، ءساتىن سالسا، جاڭاوزەن جايلى كينو تۇسىرەمىن!».

ءبىز دە وسى حاباردى ەستي سالا، قازاقجاندى ازاماتپەن تىلدەسۋگە اسىقتىق.

- ەركىن مىرزا، ءوز كينولارىڭىز توڭىرەگىندەگى ايتىس-تارتىس، داۋ-دامايدان جالىققان جوقسىز با؟

- نەگىزىندە «تاستى جەمىس بەرەتىن اعاشقا عانا اتادى» ەمەس پە؟ سول داۋ-دامايلاردىڭ ءدال ورتاسىندا جۇرگەن مەنىڭ فيلمدەرىمدى حالىق كورىپ جاتىر. بۇل دەگەنىڭىز - جۇرتتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى دەگەن ءسوز. ال ەگەر مەنىڭ تۋىندىلارىم قىزىقسىز بولسا، قانداي دا ءبىر قوعامعا قاجەتتى پروبلەمالاردى كوتەرمەسە، ول فيلمدەردى ەشكىم دە ەلەمەس ەدى. ەشكىم دە كينولارىمدى ءسوز-كوكپارعا سالىپ، سىنعا الماس ەدى! ايتپەسە اتى بار دا، زاتى جوق تالاي فيلمدەردىڭ شىعىپ جاتقانىنا ەل كۋا عوي. وسى جەردە ايتا كەتەيىن، سىناۋدىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ، كەيبىرەۋ ءبىلىپ، ەندى ءبىرى بىلگىشسىنىپ سىنايتىنىن قايتەرسىڭ! بۇل نە سوندا، كوشتەن قالماۋ ما؟! 5 جىلدا 10 شاقتى كينو ءتۇسىرىپپىن. اللاعا شۇكىر، بارلىعى حالىق كوڭىلىنەن شىعۋدا. مەن ءۇشىن ەڭ باستىسى وسى!

- بىردە «قازاقفيلم» باسشىلارىنىڭ ءبىرى: «قازىر «قازاقفيلمدە» ەكى پروبلەما بار. ونىڭ ءبىرىنشىسى - ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ «كەلىن» ءفيلمى، ەكىنشىسى - ەركىن راقىشەۆ. راقىشەۆتiڭ كينولارى - قازاققا جاعىلعان جالا دەپ ەسەپتەيمiن»، - دەگەن ەكەن ءباسپاسوز بەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا. وسىعان قانداي ءۋاج ايتاسىز؟

- شىنىمدى ايتسام، «راقىشەۆتiڭ كينولارى - قازاققا جاعىلعان جالا دەپ ەسەپتەيمiن» دەگەندى ەستىمەپپىن. بىراق كىم ايتسا دا، ول - قاتە پىكىر. ءيا، العاشقى كينولارىمدا كەمشىلىكتەر بولمادى ەمەس - بولدى. بىراق ولار نەگىزىنەن قاراجاتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى مەن تەحنيكانىڭ السىزدىگىنەن بولعان ەدى. جاقىندا عانا تۇرار رىسقۇلوۆ جايلى دەرەكتى فيلم ءتۇسىرىپ، اياقتادىم. بۇل جولى باسشىلاردىڭ وسى كينوعا بەرگەن باعاسى مەن كوزقاراسى وتە جوعارى دەڭگەيدە بولدى. وسى جەردە ايتا كەتەيىن، كينو الەمىندە ءفيلمنىڭ شىنايى باعاسى فەستيۆالدا ورىن العانىنا قاراپ ەمەس، سول كينونى قانشا كورەرمەن كورگەنىنە قاراپ باعالانادى.

- ايتىڭىزشى، ەركىن راقىشەۆپەن ەلدىڭ ۇلتتىق كينوكومپانياسى الىسارداي، ارالارىڭىزدا نە ءبۇلىنىپ ەدى؟

- «قازاقفيلممەن» ايتىساتىنداي ەشنارسەم جوق سياقتى... كەزىندە مەنىڭ كينولارىمدى جاپپاي جامانداعاننان كەيىن، مەن دە قاراپ جاتپاي، ول جاقتاعى رەجيسسەرلەردىڭ ەڭبەكتەرىنە «ءادىل باعاسىن» بەرگەنىم راس (كۇلىپ الىپ). ال بۇگىندە «تۇرار رىسقۇلوۆ» دەرەكتى ءفيلمى مەن «ايشا» اتتى سەريالىمىزدى بىرىگىپ شىعاردىق. قازىر بىرىگىپ جۇمىس ىستەيمىز. كەيبىر بىلمەيتىن دۇنيەلەردى ساتىبالدى نارىمبەتوۆ سياقتى اعالارىمىزدان ۇيرەنۋدەمىن.

- دەگەنمەن، قانشاما جىلدىق تاريحى بار، زاماناۋي وزىق تەحنولوگيامەن جابدىقتالعان، قانشاما رەجيسسەرى، قانشاما ءارتىسى، سولاردى دايىندايتىن وقۋ ورنى بار مەملەكەتتىك مەكەمە قىرۋار قارجىعا ەشكىم كورمەيتىن كينو تۇسىرەتىنى سىزگە قالاي اسەر ەتەدى؟

- شىنىن ايتۋ كەرەك، بۇگىندە «قازاقفيلمدە» ۇلكەن قوزعالىس پايدا بولدى. بۇرىنعىعا قاراعاندا كوپتەگەن كينولار شىعارۋدا. دارىندى جاس رەجيسسەرلار كەلىپ جاتىر. ماسەلەن، اقان ساتاەۆ، فارحاد شاريپوۆ! ەگەر مەن «قازاقفيلمدى» جامانداسام، اقان ساتاەۆتى جامانداعان بولىپ شىعامىن. بىراق مەن اقاندى جامانداي المايمىن. ويتكەنى اقاننىڭ فيلمدەرىن جوعارى باعالايمىن. وسى جولى ونىڭ «مىڭ بالا» تۇسىرىلىمىندە بولدىم. مۇنداعى ويىم، كۇندەردىڭ كۇنىندە تاريحي كينو تۇسىرە قالسام، كەرەك بولار دەگەن ءۇمىت قوي. سوندىقتان باسقا سالالارمەن سالىستىرعاندا بۇگىنگى قازاق كينوسىنا تاۋبە دەيىك! ويتكەنى قازىر بىرەۋلەر ءوزىنىڭ تۇيەدەيىن كورمەي، وزگەنىن تۇيمەدەيىن سوزبۇيداعا سالۋعا شەبەر. ماسەلەن، قازىردە قازاق كينوسى ناشار دەپ باعا بەرەتىندەر كوپ. ال سولار قازاقتىڭ قاي نارسەسىن جاقسى دەي الادى. جاقسى دەپ باعا بەرەتىندەي بىزدە نە بار؟ ءوزىمىز شىعاراتىن ءبىر زات بار ما؟ قاراپ وتىرساڭىز، ۇيدەگى تەلەۆيزور، توڭازىتقىش، ىدىس-اياق، كيىمدەرىمىز، ءدارى-دارمەك، ىشەتىن اس-اۋقات... ءبارى شەتەلدىكى، كەڭسەگە كەلسەك، كومپيۋتەر، كسەروكس، ۇيالى تەلەفون... شەتەلدىكى. ءتىپتى كوشەدەگى كولىكتەردى ايتپاعاندا، «گايشنيكتەردىڭ» قولىنداعى تاياعىنا دەيىن بىزدىكى ەمەس ەكەن. سۇرادىم، باقسام، ول تاياقتاردى كارىس ەلىنەن ساتىپ الادى ەكەنبىز. كوردىڭىز بە؟ سوندا ءبىز نە، تاياقتى دا جاساي المايمىز با؟ جاساي الامىز! بىراق بيلىكتە وتىرعان جەمقورلارعا ونى ساتىپ العان ءتيىمدى. بۇل دەگەنىڭىز سۇمدىق قوي!

- ارينە، بۇگiنگi قوعامدى جەگىدەي جەگەن جەمقورلىق دەرتى امبەگە ايان. ال ءسىز بۇدان باسقا قانداي قاسىرەتكە قاتتى قينالار ەدىڭىز؟

- ءبىز الەمدەگى 50 ەلدىڭ قاتارىنا ىلىگەمىز دەپ تالپىنىپ جۇردىك قوي. بۇگىندە ونىمىزدان ەشنارسە شىقپايتىن بولعاننان كەيىن قويدىق قوي دەيمىن...

- نەگە ولاي دەيسىز؟

- ويتكەنى ءبىز قوعامداعى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردە الەم مەملەكەتتەرىنىڭ الدىڭعى قاتارىنان ورىن الىپ قويعانبىز. ماسەلەن: سۋيتسيدتەن، ناشاقورلىقتان، ماسكۇنەمدىكتەن، جەمقورلىقتان، تۋبەركۋلەز، جۇرەك قان تامىرلارى اۋرۋىنان ولەتىندەردەن الدىڭعى قاتاردامىز. ال شەتەلگە بالا ساتۋدان 15 ميلليون عانا حالقىمىز بولا تۇرا، 1,5 ميلليارد حالقى بار قىتايدىڭ الدىنا شىعىپ كەتىپپىز. بۇدان ارتىق قانداي جەتىستىك كەرەك ەندى؟ بۇل - ايتىلعاندارى، ال ايتىلماعانى قانشاما! توق ەتەرى - ادامدى ادامدىق قاسيەتتەردەن بەزدىرەتىن جامان ءىس-ارەكەتتەردەن ءبىز الدىڭعى قاتاردامىز. قازىر ۇكىمەتىمىز: «انا مەن بالا ولىمىنەن نەگە ەڭ الدىڭعى قاتاردامىز؟» دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپ الەك. ولار بۇگىندە اش-جالاڭاش جۇرگەن ستۋدەنتتەن ەرتەڭ قانداي دەنساۋلىعى مىقتى انا كۇتىپ وتىر سوندا؟

ءبىز باي مەملەكەتپىز. وعان دالەل - «حابار» مەن «قازاقستان» تەلەارنالارىنداعى جاڭالىقتار! قاراپ وتىرساڭ، كەۋدەڭدى ماقتانىش كەرنەيدى! قۋاناسىڭ! جاستار ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز دەيمىز. بىراق سول باي مەملەكەتتە ستۋدەنتتەر تويىپ تاماق ىشپەيدى! الماتىدا ەڭ از دەگەندە 500 تەڭگەگە تاماقتانۋ كەرەك. ەگەر ستۋدەنت كۇنىنە 3 رەت تاماقتانسا، ءبىر جارىم مىڭ تەڭگە، ياعني 10 دوللاردى قۇرايدى. 30 كۇنگە شاقساق - 300 دوللار! ال بىزدەگى ستۋدەنتتەردىڭ الاتىنى - 100 دوللارداي. ونى مۇلدە المايتىندار دا بار. جاتاقحانامەن بارلىق ستۋدەنت قامتاماسىز ەتىلمەيدى. ونىڭ جولىن، كيىمىن، پاتەراقىسىن، اناۋسىن-مىناۋسىن قوسقاندا، كەمىندە ايىنا 600 دوللار! ال اتا-انالارى كومەكتەسەدى دەسەك، كوبىنىڭ اتا-اناسى اۋىلدا جۇمىسسىز وتىر. جارايدى، ءبىز باي مەملەكەت بولماساق، مەن تۇسىنەر ەدىم.

بىراق قورعاسىن، باري، حروم شىعارۋدان الەمدە ءبىرىنشى، مارگانەتس، كۇمىس، ۋراننان ەكىنشى، تەمىردەن ءۇشىنشى، مۇناي وندىرۋدەن جەتىنشى ورىندامىز عوي! ال وسمي، رەني دەگەن سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار تەك ءبىزدىڭ ەلدەن عانا شىعادى. بۇل مەتالداردىڭ 1 گرامى 100 مىڭ دوللار تۇرادى. ءبىز ونى توننالاپ شەتەلگە ساتۋدامىز. ال اقشا قايدا؟ ءبىز ادام باسىنا شاققاندا الەمدە ەڭ باي مەملەكەتتەردىڭ ءبىرىمىز. بىراق بولاشاق انا بولاتىن بۇگىنگى ستۋدەنت جاستارىمىزدىڭ جارتىلاي اش-جالاڭاش جۇرگەنى اناۋ. سوندىقتان وسىنداي جاعدايدى بىلە تۇرا، نەگە بىزدە انا مەن بالا ءولىمى كوپ دەپ تاڭ قالۋدىڭ قاجەتى جوق.

- مۇنىڭ شەشىمىن تابۋ ءۇشىن سوندا نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىز؟

- كونستيتۋتسيانى وزگەرتۋ كەرەك! كونستيتۋتسياداعى: «قازاقستاننىڭ جەر استى مەن ۇستىندەگى بايلىعى قازاق حالقىنا بىردەي تيەسىلى» دەگەن ءبىرىنشى بابىن: «بايلىق تەك بيلىك باسىنداعىلار مەن ولاردىڭ تۋعان-تۋىستارى، قۇدا-جەگجاتتارىنا، ناعاشى-جيەندەرىنە، كوڭىلدەستەرىنە، ونىڭ تۋىسقاندارىنا، ۇرى- قارى مەن شپانالارعا تيەسىلى» دەپ وزگەرتۋ كەرەك. سوندا زاڭ ورىندالادى. ورىندالمايتىن زاڭنىڭ نە قاجەتى بار بىزگە. مۇنى باستاما كوتەرىپ، حالىق تالقىسىنا سالۋ كەرەك. كەڭ بايتاق جەرىمىز بەن بايلىعىمىزدى قورعاپ قالعان بيلىكتەگىلەردىڭ اتا-بابالارى عانا ما ەكەن؟! ولاردىڭ اتالارى جوڭعارلارمەن سوعىسىپ جاتقاندا، مەنىڭ اتام قويگەلدى باتىر ۇيىقتاپ جاتىپ پا، الدە ماياميدە دەمالىپ جاتتى ما؟

قاراپايىم حالىق وتە كەدەي تۇرمىستا قايىرشىنىڭ كۇنىن كەشۋدە. ايتەۋىر قارتتارىمىزدىڭ زەينەتاقىلارىن جىل سايىن كوبەيتىپ، 200 دوللارعا جەتكىزدىك. جاقىندا امەريكانى باسىپ وزامىز. بىلەسىز بە، ولار ايىنا يتتەرىنىڭ تاماعىنا 200 دوللاردان اسا قارجى جۇمسايدى ەكەن. ال ءبىزدىڭ بايعۇس قارتتارىمىزدىڭ كوبى وسىعان دا جەتە المايدى. جاپونيا، فرانتسيا، نورۆەگيا، تاعى باسقا ەلدەردە زەينەتكەرلىككە 63 جاستا شىعادى دەيدى. بىراق ول ەلدەردە زەينەتكەرلىككە شىققان سوڭ، 20-25 جىل ءومىر سۇرەدى دەگەندى ايتپايدى. ال بىزدە ەر ادامداردىڭ ورتاشا جاسى - 58 جاس. مۇنىڭ ءبارى تۇرمىستىڭ ناشارلىعىنان تۋىنداپ جاتقان ماسەلەلەر. ال ونى جويۋ ءۇشىن قازاققا تيەسىلى بايلىق ءادىل ءبولىنۋ كەرەك! نەمقۇرايلىلىعىمىزدىڭ ارقاسىندا بۇكىل بيلىكتى سولار شەشەدى دەپ، بيلىككە بەرىپ قويدىق. بيلىك حالىققا قىزمەت ەتۋ كەرەك، ال بىزدە، كەرىسىنشە، حالىق بيلىككە قىزمەت ەتىپ وتىر. مۇنىڭ زاردابىن قاراپايىم حالىق قانا كورۋدە. كەشەگى جاڭاوزەندىكتەردىڭ جاعدايى - وسىنىڭ باستاماسى.

- قوعامدى وسىلاي بەي-بەرەكەتسىزدىككە اكەلگەن نە دەپ ويلايسىز؟ اداسقاندى جونگە سالاتىن، قاعىنعاندى تەزگە سالاتىن كۇش-قايرات كىمنىڭ قولىندا دەپ ويلايسىز؟

- قوعامدى رۋحسىزدانۋ جايلاعان. جاستار وتىرىك ايتۋ، الداۋ-ارباۋ، قورقاقتىق، جىگەرسىزدىك، نامىسسىزدىق، جاعىمپازدىق سياقتى قاسيەتتەردى بويىنا سىڭىرۋدە. «چتوبى زاۆوەۆات گوسۋدارستۆو، نە وبيازاتەلنو ۆوەۆات س نيم، دوستاتوچنو رازۆراتيت ەگو مولودەج» دەگەن قىتايلىقتاردىڭ قاناتتى ءسوزى بار. ءبىزدىڭ ۇكىمەتتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان وسىنداي ساياساتى جاقسىلىققا اكەلمەيدى.

وسى ورايدا مەن ايتار ەدىم، قوعامنىڭ قازىرگى جاعدايىنا ەڭ ءبىرىنشى - زيالى قاۋىم كىنالى. زيالىمىز دەپ جۇرگەن ءبىراز ازاماتتاردىڭ نەمقۇرايلىقتارىنىڭ ارقاسىندا قوعامدا وسىنداي كەلەڭسىز جايتتار ورىن الۋدا. ەگەر ويانباساق، وسىلاي ماۋجىراپ جۇرە بەرسەك، ەرتەڭ مۇنان دا سوراقىسى بولماسىنا كىم كەپىل؟! دەمەك، لەنيننىڭ: «ينتەلليگەنتى - ەتو گوۆنو» دەگەنىنە مەن دە قوسىلامىن. بۇرىن تۇسىنبەۋشى ەدىم، قازىر ەكى قولىمدى توبەمە كوتەرىپ قوسىلامىن: ءبىزدىڭ زيالى قاۋىم - «گوۆنو»!

- ەركىن مىرزا، وسىنداي سوزدەرىڭىز ارقىلى بىرەۋلەردىڭ شامىنا ءتيىپ الامىن دەپ قورىقپايسىز با؟

- شىن ۇلت مۇددەسىن قورعاپ، قولداپ جۇرگەن ۇلتشىل ازاماتتار مەنىڭ سوزىمە شامدانبايدى. ولار بىلەدى، بۇل ءسوزدىڭ ولارعا قاتىسى جوق ەكەنىن. «ادام ءۇشىن ەڭ قادىرلى دە قاستەرلى ۇلتىنىڭ اتىن الىپ، ەندى قازاق دەپ اتالمايمىز، ونداي ۇلت بولمايدى» دەگەن كەزدە دە سۋجۇرەكتىلىگى مەن جاعىمپازدىلىعىنان بيلىككە ءبىر اۋىز ءسوز ايتا الماعان ينتەلليگەنتسيا كىم بولۋ كەرەك، «گوۆنو» بولماعاندا! ونى وزدەرى دە جاقسى بىلەدى. ال مەن  ۇلتتىڭ قايعى-قاسىرەتىنە نەمقۇرايلى قارايتىن ادامداردان قورىقپايمىن. سەبەبى ولار قورقاقتار مەن جاعىمپازدار. ولار مەنەن قورىقسىن!

- قازاقستاننىڭ ساياسات تەحنولوگياسى مەن مادەنيەتتىڭ باسشىلارى بورات تۋدىرعان جاعىمسىز ءيميدجدى جويىپ، ەلدىڭ جاعدايىن جاقسى ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن، بيۋدجەتتەن قىرۋار قارجى ءبولدىرىپ جاتىر دەگەن حاباردى ەستىدىڭىز بە؟

- ەستىمەدىم. ەگەر راس بولسا، اقشانى بوسقا شاشۋ دەپ تۇسىنەمىن. قازاقستاننىڭ ءيميدجى باتىستا بوراتسىز دا قالىپتاسقان. ءبىزدىڭ قانداي جاعدايدا ەكەنىمىز ينتەرنەت ارقىلى بۇكىل الەمگە ايان. مەنىڭشە، ءبىز ءوزىمىزدى جاقسى جاعىنان كورسەتكىمىز كەلسە، ادىلەتتى قوعام ورناتۋىمىز كەرەك. ياعني شەتەلگە ءوزىمىزدى تانىتاتىن جارنامانىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى - قازاقستاننىڭ شىعارعان ءونىمى بولۋى كەرەك! وكىنىشكە قاراي، بۇگىنگى تاڭدا قازبا بايلىقتان باسقا ەشتەڭە شىعارمايمىز. بىزدە ءبارى كەرەمەت، جاقسى دەپ جالاڭ ۇرانداتىپ تويلاتۋدى، ەشكىمگە قاجەت ەمەس كونفەرەنتسيالارعا اقشا شاشۋدى توقتاتۋ كەرەك. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىعىن اتاپ وتتىك. شەتەلدىك جۇلدىزدارعا ميلليونداپ شاشتىق. ودان دا وسى تاۋەلسىزدىك ءۇشىن جانىن قۇربان ەتكەن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ، قازاق ارىستارىنىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارىنا نەگە كوڭىل بولمەسكە؟! مەن بىلەمىن ولاردىڭ قانداي جاعدايدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىن. ماسقارا!

- كينوعا ورالساق... اۆتورلىق كينوعا، جەكە كينوكومپانيالارعا مەملەكەت تاراپىنان تاپسىرىس، قارجىلىق قامقورلىق بار ما؟

- «تۇرار رىسقۇلوۆ» دەرەكتى ءفيلمىن مەملەكەت قارجىلاندىردى. سونداي-اق «استاناعا كوكتەم كەش كەلەدى» ءفيلمىم دە ۇكىمەتتىڭ تاپسىرىسى بويىنشا 30 مىڭ دوللارعا تۇسىرىلگەن ەدى. ارينە، ەكى ساعاتتىق كينو ءۇشىن بۇل از عوي. وسى جەردە ايتا كەتەيىن، تۇسىرگەن كينودان اقشا تابۋ - مەن ءۇشىن ماقسات ەمەس. بىلەسىز بە، ەگەر كينومنان كورەرمەن وزىنە ءبىر قاجەتتى نارسە السا، كوكەيىنە تۇيسە، سول مەن ءۇشىن - جەتىستىك، ول مەن الاتىن اقشادان ارتىق دەر ەدىم.

- بۇگىندە قانداي ىسپەن اينالىسىپ جاتىرسىز؟ كينووندىرىسكە قانداي ولجا سالماقسىز؟

- بيىل اشارشىلىققا 80 جىل تولماق. سوندىقتان اشارشىلىق جايلى دەرەكتى فيلم ءتۇسىرۋدى قولعا الدىم. وكىمەت قارجىلاندىرادى دەگەن ءۇمىتىمىز بار. قازاقتىڭ جارتىسىنا جۋىعى اشتان قىرىلعان تاريحي وقيعانى كوپشىلىگىمىز بىلمەيمىز. 1921,1932 جىلدارداعى اشارشىلىق نەدەن بولدى، ادەيى جاسالدى ما، نەگە، قانداي ساياساتپەن جاسالدى؟ نەگە ميلليونداعان قازاق شەتەلگە قاشتى؟ وسى ماسەلەگە جەتە ءمان بەرمەي كەلەمىز. قازاقتاردى ستاليندىك توتاليتارلىق رەجيم اياۋسىز قىرىپ جاتقان كەزدە، قازاق دەگەن ۇلتتىڭ جويىلۋ قاۋپى تونگەن كەزدە، شەتەلگە بارىپ باس ساۋعالاعان، سوعان ءماجبۇر بولعاندار جايلى تاريحتى نەگە ۇمىتامىز؟! قازاقتى، ءوز ۇرپاعىمىزدى ساقتايىق، زامان وڭالىپ، امان بولسا، بالالارىمىز تۋعان ەلگە قايتار دەپ، كوشكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ ۇرپاقتارى بۇگىنگى ورالماندار ەمەس پە؟ وسى كينونى ءتۇسىرۋ ءۇشىن كوپ ىزدەندىك. ماسكەۋدە فسب-نىڭ مۇراعاتىنان كوپتەگەن قۇپيا قۇجاتتاردى ايقايلاسىپ ءجۇرىپ الدىق. ناتيجەسىندە كوپ شىندىقتىڭ بەتىن اشتىق. اللا قالاسا، ءفيلمدى وسى جازدا كورەرمەن نازارىنا ۇسىنامىز. بۇگىندە 20 جىلدىقتى تويلاتىپ ءجۇرىپ، اشتىقتان 3 ميلليونداي قۇربان بولعاندارعا ارناپ ءبىر ەسكەرتكىش تە ورناتا المادىق. وكىنىشتى...

اڭگىمەلەسكەن -

ارداق يمانبەكقىزى،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 15 (143) 04 ءساۋىر2012 جىل