«جاڭاوزەن ءىسى»: ادۆوكاتتار سۋدياعا سەنىمسىزدىك ءبىلدىردى
اقتاۋدان حابارلاسقان حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 11-ساۋىردە وتكەن سوت پروتسەسىنىڭ 12-ءشى وتىرىسى سۋديا ارالباي ناعاشىباەۆتىڭ بۇيرىعىمەن 28-ناۋرىز كۇنگى بەينەتاسپانى كورسەتۋدەن باستالعان.
سوتتالۋشىلار وتىراتىن جەردىڭ ۇستىندە بەكىتىلگەن بەينەكامەرادان تۇسىرىلگەن جانە ۇزاقتىعى 3 مينۋتتەن اسپايتىن روليككە جالپى كورىنىس قانا ءتۇسىپتى. ودان، ءتىپتى، سۋديانىڭ ءوزىنىڭ بەت-الپەتى مەن ەرىندەرىنىڭ قيمىلىن اجىراتۋ مۇمكىن بولماعان. ال ونىڭ كادر سىرتىنداعى (؟) داۋىسى «جابىرلەنۋشىلەردەن سوڭ كۋالار سۇرالاتىندىعىن» مالىمدەپتى. سونشاما كۇدىكتى روليكتى قاراپ شىققان سوڭ، جۋرناليستەر مەن باسقا دا تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرى بار ازاماتتارعا سوت پروتسەسىنىڭ ءۇنجازباسى مەن بەينەجازباسىن اشىق جۇرگىزۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ قاجەتتىگى بۇرىنعىدان بەتەر ايقىندالا تۇسكەن.
ودان سوڭ ادۆوكات باتيەۆا سوت جۇرگىزۋ ءتارتىبىن وزگەرتۋ، ياعني، جابىرلەنۋشىلەردەن سوڭ سوتتالۋشىلاردى ەمەس، كۋالاردى سۇراۋ جونىندە تالاپ-تىلەك جاساعان، ونى وزگە ادۆوكاتتار مەن سوتتالۋشىلار تۇگەل قولداپ، پروكۋرورلار قاشانعى «ادەتىمەن» بۇعان قارسى بولعان.
ادۆوكات دوسبولوۆ سوتتالۋشى تاڭاتار قاليەۆتىڭ تەرگەۋ ساتىسىندا بەرگەن بارلىق كورسەتۋلەرىنىڭ كۇشى جوق دەپ تانۋ جونىندە تالاپ-تىلەك جاساعان.
اقتاۋدان حابارلاسقان حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 11-ساۋىردە وتكەن سوت پروتسەسىنىڭ 12-ءشى وتىرىسى سۋديا ارالباي ناعاشىباەۆتىڭ بۇيرىعىمەن 28-ناۋرىز كۇنگى بەينەتاسپانى كورسەتۋدەن باستالعان.
سوتتالۋشىلار وتىراتىن جەردىڭ ۇستىندە بەكىتىلگەن بەينەكامەرادان تۇسىرىلگەن جانە ۇزاقتىعى 3 مينۋتتەن اسپايتىن روليككە جالپى كورىنىس قانا ءتۇسىپتى. ودان، ءتىپتى، سۋديانىڭ ءوزىنىڭ بەت-الپەتى مەن ەرىندەرىنىڭ قيمىلىن اجىراتۋ مۇمكىن بولماعان. ال ونىڭ كادر سىرتىنداعى (؟) داۋىسى «جابىرلەنۋشىلەردەن سوڭ كۋالار سۇرالاتىندىعىن» مالىمدەپتى. سونشاما كۇدىكتى روليكتى قاراپ شىققان سوڭ، جۋرناليستەر مەن باسقا دا تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرى بار ازاماتتارعا سوت پروتسەسىنىڭ ءۇنجازباسى مەن بەينەجازباسىن اشىق جۇرگىزۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ قاجەتتىگى بۇرىنعىدان بەتەر ايقىندالا تۇسكەن.
ودان سوڭ ادۆوكات باتيەۆا سوت جۇرگىزۋ ءتارتىبىن وزگەرتۋ، ياعني، جابىرلەنۋشىلەردەن سوڭ سوتتالۋشىلاردى ەمەس، كۋالاردى سۇراۋ جونىندە تالاپ-تىلەك جاساعان، ونى وزگە ادۆوكاتتار مەن سوتتالۋشىلار تۇگەل قولداپ، پروكۋرورلار قاشانعى «ادەتىمەن» بۇعان قارسى بولعان.
ادۆوكات دوسبولوۆ سوتتالۋشى تاڭاتار قاليەۆتىڭ تەرگەۋ ساتىسىندا بەرگەن بارلىق كورسەتۋلەرىنىڭ كۇشى جوق دەپ تانۋ جونىندە تالاپ-تىلەك جاساعان.
وسىدان كەيىن ادۆوكات باتيەۆا اۋىزشا، ال ادۆوكات جۋاسپاەۆا جازباشا تۇردە سۋديا ناعاشىباەۆقا سەنىمسىزدىك (وتۆود) مالىمدەگەن. مۇنى ولار سۋديانىڭ تەرگەۋ كەزىندە ساقتاعانوۆتىڭ قۇقىقتارى بۇزىلعانىن نازارعا الماۋىمەن، سوت جۇرگىزۋ ءتارتىبىنىڭ وزگەرۋىن قورعاۋىنداعىلارمەن تالقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرمەۋىمەن، جابىرلەنۋشىلەردى اياعىنا دەيىن سۇراماۋىمەن، سوتتالۋشىلاردى سۇراۋ كەزەگى جونىندەگى ادۆوكاتتار پىكىرىن ەسكەرمەۋىمەن، وتىرىستاردىڭ دىبىس جانە بەينەتاسپالارىن بەرۋدى تىم سوزىپ جىبەرۋىمەن، وتىرىستار حاتتاماسىن ۋاقىتىندا بەرمەۋىمەن جانە باسقا سەبەپتەرمەن نەگىزدەگەن.
بۇل مالىمدەمەلەردىڭ سۋديا ءۇشىن توسىن جاعداي بولعاندىعى سونشا، ول قاتتى ابىرجىپ وتىرىپ تىڭداعان. تىڭداپ بولىپ، جارتى ساعاتقا «كەڭەسۋ» بولمەسىنە كەتكەن. ۇزىلىستەن سوڭ ءوزىن «اقتاۋ قالالىق سوتىنىڭ سۋدياسى دوسەتوۆ» دەپ تانىستىرعان مانتيالى بەيتانىس كەلىپ، ادۆوكاتتار مالىمدەمەسى بويىنشا پىكىر ايتۋدى وتىنگەن. وكىنىشتىسى، مالىمدەمەنى ادۆوكاتتاردىڭ تەك ۇشەۋى عانا قولداپ، قوسباعاروۆ قارسى بولىپ، قالعاندارى سوتتىڭ ەركىنە قالدىرعان. پروكۋرورلار، ارينە، قارسى بولعان، ال پروكۋرور اقباەۆ «ادۆوكاتتار ءوز مالىمدەمەسىمەن پروتسەسكە دايىن ەمەستىگىن بۇركەگىسى كەلەدى»-ءمىس دەگەن پىكىر ايتقان. ەڭ تاڭقالارلىعى - بۇكىل 37 سوتتالۋشىنىڭ ادۆوكاتتار مالىمدەمەسىنە قارسى شىعىپ، ناعاشىباەۆتىڭ سوت پروتسەسىن جۇرگىزە بەرۋىن قولداعانى! زالدا وتىرعان ەكى جابىرلەنۋشىنىڭ ءبىرى مالمدەمەنى قولداپ، ەكىنشىسى بەيتاراپ قالعان.
كەڭەسۋ بولمەسىنە كەتكەن دوسەتوۆ جارتى ساعاتتان سوڭ كەلىپ، مالىمدەمەنى قاناعاتتاندىرماعانىن جاريالاعان. ناعاشىباەۆ قايتىپ ورالىپ، پروتسەستى جالعاستىرعان.
ودان ءارى ءسوز سۇراعان سوتتالۋشى تاڭاتار قاليەۆ كەشە سويلەۋدەن باس تارتپاعانىن، اۋىرىپ تۇرعاندىقتان ەرتەڭىنە سويلەمەك بولعانىن ايتىپ، ءوزىنىڭ تەرگەۋ كەزىندە بارلىق كورسەتۋلەرىن ازاپتاۋ مەن پسيحولوگيالىق قىسىم جاسالعاندىقتان بەرگەندىگىن، سوندىقتان ولاردان تۇگەل باس تارتاتىندىعىن مالىمدەگەن. «ەكى كۇن قان ۇستىندە تۇردىم، كنب-دا باسىمنان تابۋرەتپەن سوقتى... الداپ-ارباپ، سەنى كۋاگەر قىلامىز دەدى، جىبەرەمىز دەدى... جىلاپ تۇرىپ جاۋاپ بەردىم... ال، مۇنايشىلاردىڭ تارتىپسىزدىكتەرگە ەشقانداي قاتىسى جوق، ولار تارتىپسىزدىكتەردى ۇيىمداستىرعان جوق جانە ەشكىمدى وعان شاقىرعان جوق»، - دەگەن. سونداي-اق، ۇلكەن ۇلىن «قۋدالايمىز» دەپ قورقىتقانىن، بەس بالاسىنىڭ ءبىرى مۇگەدەك ەكەنىن ايتا كەلە، قاليەۆ كەشە ءوزىن يۆس-تە وزگە سوتتالۋشىلاردان ءبولىپ اكەتۋىنە بايلانىستى تاعى دا ۇرىپ-cوعۋى مۇمكىن بولعاندىقتان دەنساۋلىعى ءۇشىن قاۋىپتەنەتىنىن ءبىلدىرىپ، سۋديادان ءوزىن جالپى كامەراعا اۋىستىرۋدى وتىنگەن جانە ءسوزىن: «مەنىڭ وسى ايتقانىمدى تولىق حاتتاماعا ەنگىزۋدى سۇرايمىن»، - دەپ اياقتاعان. سۋديا «ەنگىزەمىز» دەپ سەندىرگەن.
ودان سوڭ سۇرالعان ەكى جابىرلەنۋشىنىڭ ەكەۋى دە ءوز تالاپتارىنان باس تارتقان.
ادۆوكات جۋاسپاەۆا سۋديادان قالعان جابىرلەنۋشىلەردى سوتقا كەلتىرۋ ءۇشىن قانداي اكىمشىلىك شارالار قولدانىلىپ جاتقانى جونىندە اقپارات بەرۋدى سۇراعان. ناعاشىباەۆ اشۋلى داۋىسپەن، جابىرلەنۋشىلەردىڭ كەلمەۋ سەبەپتەرىن ءوزىنىڭ كەشە تۇسىندىرگەنىن ايتىپ، بارلىق جابىرلەنۋشىلەردىڭ فاميليالارىن جانە كەلمەۋ سەبەپتەرىن قاعازعا جازىپ بەرۋدى ۇسىنعان. بۇعان جۋاسپاەۆا: «ماعان قاجەتى بۇل ەمەس، جابىرلەنۋشىلەردى سوتقا الىپ كەلۋ ماقساتىندا بەلگىلەنگەن شارالار»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن. جانە جابىرلەنۋشى پوليتسەي حاسانوۆتىڭ سوتقا ءۇش كۇن بويى كەلسە دە، سۇرالماي كەتكەنىن ايتقان. شاماسى، ادۆوكاتتىڭ سوزدەرى سۋديانى قاتتى ىزالاندىرسا كەرەك، ول جۋاسپاەۆاعا ايرىقشا ەسكەرتۋ جاساپ، ونى حاتتاماعا كىرگىزگەن.
ادۆوكات باتيەۆانىڭ سوتتالۋشى ساقتاعانوۆتىڭ بۇلتارتپاۋ شاراسىن وزگەرتۋ جونىندە وسىمەن ءۇشىنشى رەت بەرگەن تالاپ-تىلەگىنەن سوڭ سۋديا ءۇزىلىس جاريالاعان.
ۇزىلىستەن سوڭ سۋديا ساقتاعانوۆ پەن ءابدىراحمانوۆتىڭ بۇلتارتپاۋ شارالارىن وزگەرتۋ جونىندەگى تالاپ-تىلەكتەردى قاناعاتتاندىرماعانىن جاريالاعان.
ودان سوڭ سوتتالۋشى تاڭاتار قاليەۆكە ءسوز بەرگەن. ول ەرەۋىل بارىسى، الاڭدا وتكەن ايلار تۋرالى قىسقاشا اڭگىمەلەپ، وزدەرىنە «بيلىك قۇلاق اسار» دەپ ۇمىتتەنگەندىكتەرىن ايتقان. ۇستالعان سوڭ الدىمەن پوليتسياعا تۇسكەنىن، بىراق تۋىستارىنىڭ كومەگىمەن وندا ۇزاق بولماعانىن، ودان ءارى پروكۋراتۋرادا جاۋاپ العان كەزدە تارتىپسىزدىكتەردى ۇيىمداستىرۋ حاقىنداعى ايىپتاۋلاردى مويىنداماعانىن، ال ۇقك-عا الىپ بارعان سوڭ ۇرىپ-سوعۋ، ازاپتاۋلار باستالعانىن («ەكى كۇن قاندا تۇرعانىن» تاعى ايتقان), اقىرى، الاڭدا بولعان ۇلكەن ۇلىن «قۋدالايمىز» دەگەن سوڭ «سىنعانىن» بايانداپ، تەرگەۋ كەزىندە بەرگەن كورسەتۋلەرىنەن تولىق باس تارتاتىنىن راستاعان. ونىڭ ايتۋىنشا، ەشكىمگە ءۇمىتى بولماعاندىقتان، شىندىقتى تەك سوتتا عانا مالىمدەۋدى ۇيعارعان. باستان وتكەرگەن ازاپتار سالدارىنان كۇنى بۇگىنگە دەيىن قينالاتىنىن، قاتتى شۋ شىقسا بولدى، اۋىرا باستايتىنىن، ۇرىپ-سوعۋ مەن ازاپتاۋلار جونىندە جازعان ارىزدارىنىڭ ءبىر دە بىرەۋى قابىلدانباعانىن، ادۆوكاتتى قامالعاننان سوڭ تەك 2-3 كۇن وتكەسىن بەرگەنىن جانە «ۇقك-گە ەشقانداي ادۆوكات ەشتەڭە ىستەي المايدى» دەگەن اڭگىمە بولعانىن ايتقان.
ادۆوكات قويباعاروۆتىڭ: «ءسىزدىڭ كورسەتۋلەر 8 بەتتە باياندالعان، سونىڭ ءبارىن جازۋعا ءسىزدى ماجبۇرلەدى مە؟» - دەگەن سۇراعىنا قاليەۆ: «ءبىر بولىگىن جازۋعا ماجبۇرلەدى، ءبىر بولىگىن ءوزىم ويدان شىعاردىم»، - دەپ جاۋاپ بەرىپ، ءوز جولداستارى - ساقتاعانوۆ، تولەتاەۆا، دوسماعامبەتوۆ جانە باسقالارعا قارسى بەرگەن كورسەتۋلەرىنىڭ تۇگەل جالعان ەكەندىگىن مالىمدەگەن.
ودان ءارى ول، وتكەن جەكسەنبى كۇنى يۆس-كە ءوزىن تەرگەۋ كەزىندە جاۋاپتاعان ۇقك پولكوۆنيگى، سپورت كيىمىن كيگەن ءابدىراحيم قىدىراليەۆ كەلىپ: «باس تارتاتىن بولساڭ بايقا، تاعى دا ءبىر باپپەن (164-ءشى) ءىس قوزعايمىز!» - دەپ قورقىتقانىن ايتىپ، سەنساتسيالىق مالىمدەمە جاساعان. سوندىقتان تاعى دا ءوزىن جالپى كامەراعا اۋىستىرۋدى وتىنگەن قاليەۆكە ناعاشىباەۆ: «يۆس-كە مەنىڭ بۇيرىعىم جۇرمەيدى، بىراق ماسەلەنى انىقتايمىز»، - دەپ جاۋاپ بەرگەن.
بۇدان كەيىن مونيتوردان قاليەۆتى جاۋاپتاۋ ءساتىنىڭ، ونىڭ ۇيىندە، ججس-دا، گاراج كووپەراتيۆىندە جۇرگىزىلگەن تەرگەۋ ارەكەتتەرىنىڭ بەينەجازبالارى كورسەتىلگەن. سوندا ول ءوزىنىڭ ءبىر كانيستر اي-80 بەنزينىن ساتىپ العانىن (تەرگەۋدىڭ «ۆەرسياسى» بويىنشا، ساقتاعانوۆتىڭ بۇيرىعىمەن قاليەۆ بەنزين ساتىپ الىپ، شولمەكتەرگە قۇيعان-مىس), تەرگەۋشىلەر ونىڭ ءۇيىنىڭ «پودسوبكاسىنان» ول شولمەكتەرگە بەنزين قۇيعان-مىس «ۆورونكا» تاۋىپ العانىن ايتقان.
بەينەجازبانى قاراعان كەزدە تەرگەۋشىنىڭ قاليەۆتى تەرگەۋگە قاجەت جاۋاپتار بەرۋگە يتەرمەلەۋ نيەتى انىق بايقالعان. ماسەلەن ول: «بەنزين ماعان ءورت-ءمورت جاساۋعا قاجەت بولدى»، - دەسە، تەرگەۋشى اسقار مۇحتارۇلى: «كيىز ءۇي ورتەۋگە مە؟» - دەپ «ىمداعان» سوڭ امالسىز كەيىپپەن: «ءيا، ءيا»، - دەگەن. ەندى ءبىر تۇستا قاليەۆ: «ءجۇسىپوۆ»، - دەسە، تەرگەۋشى: «جۇسىپباەۆ؟» - دەپ «تۇزەتكەن».
بەينەجازبانى قاراپ شىققان سوڭ ادۆوكات سارسەمبينا نارازىلىق ءبىلدىرىپ، مۇنداي تەرگەۋ ارەكەتتەرىن جۇرگىزۋ كەزىندە ورىندالۋعا ءتيىس پروتسەدۋرالار بۇزىلعاندىقتان بۇل بەينەجازبانى زاڭدىق كۇشىنەن ايىرۋ تۋرالى تالاپ-تىلەك جاساعان.
سوتتالۋشىلار جارىلعاسىنوۆ پەن قويشىباەۆ ءوز سوزدەرىندە: 16 جەلتوقسانعا دەيىن جارتى جىل بويى قالاعا اي-80 بەنزينى تۇسپەگەندىكتەن جانە ججس-تاردا قانداي دا بولسا ىدىسقا بەنزين قۇيۋعا تىيىم سالىنعاندىقتان، كورسەتىلگەن بەينەجازبا قاليەۆتىڭ ءوز كورسەتۋلىرىنىڭ «ءبىر بولىگىن ويدان شىعاردىم» دەگەنىن راستايتىندىعىنا نازار اۋدارعان. سونىمەن قاتار، قاليەۆتىڭ ۇينەن تابىلعان «ۆورونكانىڭ» شۇمەگى سىرا قۇياتىن شولمەكتەرگە ۇيلەسپەيتىندىگى دە اڭگىمە بولعان.
سارسەمبينانىڭ تالاپ-تىلەگىن سۋديا اشىق قالدىراتىنىن ايتقان.
سوتتالۋشى جارىلعاسىنوۆتىڭ دا (19-جەلتوقسان كۇنى تۇتقىندالعان) وزىنە قاتىستى ازاپتاۋ مەن پسيحولوگيالىق قىسىم قولدانىپ، 10-11 ساعات بويى قيناپ جاۋاپ الۋدىڭ سالدارىنان ابدەن سىلەسى قۇرىپ، بىرنەشە جاۋاپتاۋ حاتتاماسىنا وقىماستان قول قويۋعا ءماجبۇر بولعانى جونىندە جاساعان مالىمدەسىنەن كەيىن ناعاشىباەۆ سوت وتىرىسىن اياقتاعان.
جاسارال قۋانىشالين،
حالىقارالىق «جاڭاوزەن-2011» كوميتەتىنىڭ
اقپاراتتىق توپ جەتەكشىسى.
الماتى قالاسى،
2012 جىلدىڭ 11-ءساۋىرى.
«اباي-اقپارات»
