تومەندەگى قىسقا اڭگىمەمدە ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى قىرىمبەك اعا كوشەرباەۆتىڭ كوشەلى ىستەرى تۋرالى ايتقىم كەلەدى...

جاڭىلماسام،  2007 جىلدىڭ  قىسى بولۋى كەرەك. ات قۇلاعى كورىنبەيتىن اق تۇتەك بوران، تىزەدەن كەلەتىن ومبى قار. مۇنداي كۇن رايى ماڭعىستاۋ تۇبەگىنىڭ  سولتۇستىك-شىعىس بەتكەيىندەگى بەينەۋلىكتەر  ءۇشىن ۇيرەنشىكتى جاعداي.  «بومبەي» دەيمىز بەينەۋدى قالجىڭداپ. ءسىرا، جازدا اپتابىنان اسپان اينالىپ جەرگە تۇسەتىن، قىستا ايازىنان ۇشقان قۇستىڭ قاناتى ۇسەتىن اۋارايىنا ابدەن توتىققان  بۇل جاقتىڭ ادامدارىنىڭ الابولەك  قارالىعىن قاعىتقانىمىز عوي، بىراق  اۋىل ادامدارىنىڭ جۇرەكتەرى قانداي اق دەسەڭشى...

قىستىڭ سونداي سارشۇناق ايازدى كۇنى وبلىس باسشىسى قىرىمبەك كوشەرباەۆ  باستاعان ءبىر توپ اتقامىنەر ازامات جۇمىس ساپارىمەن بەينەۋگە اتتاندى. توپ قۇرامىندا مەن دە ءجۇرمىن. ماڭعىستاۋ وبلىستىق تەلەارناسىندا ءتىلشى ەدىم. تىكۇشاقپەن اراسى 60-70 شاقىرىم بولاتىن بەينەۋ اۋدانىنا قاراستى اۋىلداردى ارالاپ ءجۇرمىز. وبلىسقا قىرىمبەك ەلەۋۇلى كەلگەن بەتتە تۇرعىنداردىڭ تالاپ-تىلەگىن، ارمان-ارزۋىن ءوز اۋىزدارىنان ەستىپ قايتاتىن بۇرىن-سوڭدى بولماعان وسىنداي ءداستۇر قالىپتاستى.  التى اي سايىن اۋماعى 170 مىڭ شارشى شاقىرىمعا جۋىقتايتىن ماڭعىستاۋدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىن تۇگەل اداقتاپ شىعادى.

تومەندەگى قىسقا اڭگىمەمدە ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى قىرىمبەك اعا كوشەرباەۆتىڭ كوشەلى ىستەرى تۋرالى ايتقىم كەلەدى...

جاڭىلماسام،  2007 جىلدىڭ  قىسى بولۋى كەرەك. ات قۇلاعى كورىنبەيتىن اق تۇتەك بوران، تىزەدەن كەلەتىن ومبى قار. مۇنداي كۇن رايى ماڭعىستاۋ تۇبەگىنىڭ  سولتۇستىك-شىعىس بەتكەيىندەگى بەينەۋلىكتەر  ءۇشىن ۇيرەنشىكتى جاعداي.  «بومبەي» دەيمىز بەينەۋدى قالجىڭداپ. ءسىرا، جازدا اپتابىنان اسپان اينالىپ جەرگە تۇسەتىن، قىستا ايازىنان ۇشقان قۇستىڭ قاناتى ۇسەتىن اۋارايىنا ابدەن توتىققان  بۇل جاقتىڭ ادامدارىنىڭ الابولەك  قارالىعىن قاعىتقانىمىز عوي، بىراق  اۋىل ادامدارىنىڭ جۇرەكتەرى قانداي اق دەسەڭشى...

قىستىڭ سونداي سارشۇناق ايازدى كۇنى وبلىس باسشىسى قىرىمبەك كوشەرباەۆ  باستاعان ءبىر توپ اتقامىنەر ازامات جۇمىس ساپارىمەن بەينەۋگە اتتاندى. توپ قۇرامىندا مەن دە ءجۇرمىن. ماڭعىستاۋ وبلىستىق تەلەارناسىندا ءتىلشى ەدىم. تىكۇشاقپەن اراسى 60-70 شاقىرىم بولاتىن بەينەۋ اۋدانىنا قاراستى اۋىلداردى ارالاپ ءجۇرمىز. وبلىسقا قىرىمبەك ەلەۋۇلى كەلگەن بەتتە تۇرعىنداردىڭ تالاپ-تىلەگىن، ارمان-ارزۋىن ءوز اۋىزدارىنان ەستىپ قايتاتىن بۇرىن-سوڭدى بولماعان وسىنداي ءداستۇر قالىپتاستى.  التى اي سايىن اۋماعى 170 مىڭ شارشى شاقىرىمعا جۋىقتايتىن ماڭعىستاۋدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىن تۇگەل اداقتاپ شىعادى.

ساپارعا ىلعي مەنى قوساتىن سەبەبى - رەداكتسيادا قىز-كەلىنشەكتەن باسقا «اتقا جەڭىل تەلپەكباي» جەلەڭ جىگىت تىلشىدەن مەن عانامىن. ون جەتىدەگى ءتۇبىتمۇرت بوزبالا. تىلشىلىككە  توسەلىپ، ماسەلەنى تەرەڭ ءتۇسىنىپ جۇرگەنىم شامالى. بىراق وبلىستىڭ بىرىنشىسىمەن بىرگە ءجۇرىپ، ونىڭ ەل دامۋى تۋرالى ايتقان اڭگىمەسىنە، ازاماتتىعىنا كۋا بولعانىما وكىنبەيمىن ءھام  قازىرگىدەي الاعاي ۋاقىتتا ونىڭ ماڭعىستاۋ وڭىرىنە جاساپ كەتكەن جاقسىلىعىن ايتقىم كەلەدى.

ەكى-ءۇش اۋىلدا جينالىس وتكىزىپ، بورانقۇل دەگەن اۋىلعا كەلدىك.  اكىم باستاعان  كوپكە «وپورنىي» اتاۋىمەن ءمالىم ەلدىمەكەندەگى جاڭا  مادينەت ءۇيىنىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستى. اۋىل اقساقالدارمەن توڭىرەكتەگى مۇناي ءوندىرۋشى كومپانيانىڭ اسحاناسىنا جايىلعان داستارقان ۇستىندە ارقا-جارقا اڭگىمەلەسىپ، ارقايسىسىن اسىقپاي تىڭدادى.

سول كەزدەگى قىرىمبەك ەلەۋۇلىنىڭ زيپا بويىنا لايىق ءبىر قاراپايىمدىلىعى ەسىمدە قالىپتى. تاماق ىشۋگە كەتكەن ۇشقىشتاردى جانىنداعى كومەكشىلەرى كەرى قايتارايىن دەپ ەدى، «اسىقتىرماڭدار» دەپ تىيىپ تاستادى.  ونىڭ ۇستىنە ءبىز تاماقتانىپ شىققانشا ۇشاقتىڭ تەمىر ەسىگى قاتىپ قالعان عوي. ۇشقىشتار اكىمنەن ىڭعايسىزدانىپ، اشا الماي الەك بوپ جاتىر. بارلىعىمىز ۇسكىرىك جەلدەن بەتتەرىمىزدى جاعامىزبەن قالقالاپ، ءۇيىرىلىپ تۇرمىز. اياق ۇشىمەن جەر شۇقىپ، ويلانىپ كەتكەن ەكەم، وسى كەزدە «باس كيىمىڭ قايدا؟ دەگەن داۋىستان  جالت بۇرىلدىم. قاراسام قىرىمبەك ەلەۋۇلى. قاپەلىمدە ساسىپ قالىپ، قالتاما بۇكتەپ سالعان تەلپەگىمدى شىعارا بەرىپپىن.

- دەنساۋلىقتىڭ قادىرىن قازىر بىلمەيسىڭدەر. جاسسىڭدار عوي ءالى. ۇلكەيگەسىن زاردابىن تارتاسىڭدار. باس كيىمىڭدى تاستاما، - دەدى. ءارى قاراي ءجون سۇرادى.

- قاي جەردىڭ بالاسىسىڭ؟

- ۇشتاعاننان، - دەدىم. «اقتاۋدان 200 شىقىرىم جەردە. كەڭەس كەزىندە دۇركىرەگەن يليچ سوۆحوزىمەن اتاعى شىققان ۇشتاعان بولاتىن» دەپ قوسىپ قالعىم كەلدى، ءاي بىراق وسىندايدا بايلانىپ قالاتىن ءتىل قۇرىعىر....

سۇراقتى ءۇستى-ۇستىنە ۇدەتىپ، اكە-شەشەمدى، تۇرمىس جاعدايىمدى، پوليتەحنيكالىق كوللەدجدىڭ 3-كۋرسىندا وقىپ جۇرگەنىمدى،  بىراق باياعى بالا كۇندەگى ادەبيەتكە قۇشتارلىعىممەن جۋرناليستيكا سالاسىنا كەلىپ قالعانىمدى دا ءبىلىپ الدى.

-  جۋرناليستيكانى وقىعىڭ كەلمەي مە؟ - دەدى ءبىرى كەزدە مەنىڭ كوكەيىمدەگى كوپتەن بەرگى ءبىر ويدى تاپ باسىپ.  ۇرىمتال جەرىمنەن كەلگەسىن بە،  بۇرىن قانشا رەت سۇحبات الىپ جۇرگەن ادامىم ءبىر ءسات مەنىڭ «ينتەرۆيۋەرىم» بوپ شىعا كەلگەندە اۋزىما ءسوز تۇسپەي، كىبىرتىكتەي بەردىم. وسى ساتتە ۇشاقتىڭ ەسىگى دە اشىلدى-اۋ.  جول بويى «قاپ وقىعىم كەلەدى دەۋىم كەرەك ەدى» دەگەن ويمەن الىسىپ وتىردىم.

ارادا بىرنەشە كۇن وتكەن سوڭ  «قازاقستان اقتاۋ» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى، جاس تا بولسا ءوز قاتارلاستىرىنىڭ اراسىندا قارا ءۇزىپ جۇرگەن راۋان كەنجەحانۇلى  كابينەتىنە شاقىرىپ الدى. «وقۋعا نيەتتى بولساڭ، وبلىس اكىمىنىڭ اتىنان ءبىلىم  گرانتى بەرىلەدى» دەدى. وسىلاي قاراپايىم وتباسىنان شىققان قارا دومالاق بالاعا الاتاۋ باۋرايىنداعى اتاقتى قازمۋ-ءدىڭ جۋرفاگىندا وقۋ باقىتى بۇيىردى.

تەك مەن ەمەس، قىرىمبەك كوشەرباەۆتىڭ قولداۋىمەن ەلىمىزدىڭ  ماڭدايالدى جوعارى وقۋ ورىندارىندا ماڭعىستاۋ ءوڭىرىنىڭ  مىڭداعان بالاسى وقىپ جاتىر.

وزىنە شاراپاتى تيگەن سوڭ، ماقتاپ جازىپتى دەپ سوگەر بالكىم، وقىرمان. الايدا، ول كىسى وبلىسقا باسشىلىق ەتكەن 4-5 جىلدىڭ كولەمىندە اتقارىلعان كەلەلى ىستەردى ەشكىم جوققا شىعارا الماس.

ماسەلەن، مۇنايدىڭ ۇستىندە وتىرسا دا، مالدىڭ قيىن جاعىپ، كۇل شىعارىپ كەلگەن ماڭعىستاۋدىڭ تۇپكىردىڭ تۇبەگىندەگى اۋىلدارىنا شەيىن قازىر كوگىلدىر وتىننىڭ قىزىعىن كورىپ وتىر.

تاۋەلسىزدىك تاريحىندا تۇڭعىش رەت مۇنايلى دەگەن جاڭا اۋدان اشىلدى.  نەگىزىنەن ورالماندار شوعىرلانعان جاڭا اۋداننىڭ تىرشىلىك تىنىسى بولەك: 2784 ورىندىق ءۇش مەكتەپ، باسقادا الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم سالىنىپ جاتىر. ايتا كەتۋ كەرەك،  ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكتەپتەرىن سالۋدا ماڭعىستاۋ استانادان كەيىنگى ەكىنشى ورىندا كەلەدى.

ماڭعىستاۋ حالقى تۇششى سۋدان تارشىلىق كورەتىن. «قيعاش-اقتاۋ» سۋ تاراتقىشىنىڭ قۇرىلىسى باستالىپ، ەدىل سۋىن بۇراتىن ماڭىزدى جوبا باستالدى.

«قازاقستان-اقتاۋ» تەلەارناسىن قازىر ءار اۋىل كورە الاتىن جاعدايعا جەتتى. ءبىر قاراعاندا، ۇساق-تۇيەك سياقتى. بىراق كۇندە ءوڭىر تىنىسىن وڭەشتەرى سوزىلعانشا ايتىپ جاتاتىن جۋرناليستەردىڭ ءسوزى دالاعا كەتپەسىن، ەڭبەكتەرى ەش بولماسىن دەگەن قامقورلىق قوي بۇل.

ءالى ەسىمدە 2008 جىلى گاننوۆەردەگى «Hannover Messe -2008» كورمەسىنە قازاقستاننان جالعىز، ماڭعىستاۋ وبلىسى  قاتىسىپ، «كەندىرلى» دەمالىس ورنى سياقتى تۋريستىك كلاستەر، باسقا دا وندىرىستىك جوبالاردى تانىستىردى. قىرىمبەك ەلەۋۇلى سول ساپارىندا گامبۋرگ تەڭىز پورتى مەن ارنايى ەكونوميكالىق ايماققا ارنايى ات باسىن بۇرىپ تانىسىپ قايتتى. ناتيجەسى -  «جەر - تەڭىز - اسپان»  مەگا-جوباسىن ىسكە اسىرۋدىڭ قازاقشا ايتقاندا، «توسەگىن سالىپ كەتتى».

وبلىس باسشىسىنىڭ ىسكەرلىگىنىڭ ارقاسىندا «اقتاۋ تەڭىز پورتى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىنىڭ كادىمگىدەي الىس-بەرىسى كۇشەيدى،  تاعى دا 17 جوبانى  ىسكە اسىرۋعا بايلانىستى ينۆەستيتسيالىق  كەلىسىم-شارتتارعا قول قويىلدى.  تاعى ءبىر ەكىنشى ارنايى ەكونوميكالىق ايماق - «كاسپي» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىن قۇرۋ بويىنشا جۇمىس  باستالدى. مۇنىڭ ءبارى قوسىمشا جۇمىس ورنى، قوسىمشا ينۆەستيتسيا، قوسىمشا ءوندىرىس.

وڭىردەگى جالعىز جوعارعى وقۋ ورنى ش.ەسەنوۆ اتىنداعى اقتاۋ مەملەكەتتىك تەحنولوگيالار جانە ينجينيرينگ ۋنيۆەرسيتەتى اتاۋىن دا، ماقساتىن دا وزگەرتىپ، جاڭا عيماراتقا كوشتى.

بۇرىن جۇرت ءپىر بەكەت اتانىڭ جاتقان جەرىنە بەس، التى ساعات ويقىش-ويقىش جولمەن قينالىپ جەتەتىن. بۇرناعى جىلى تىكە اسفالت جول توسەلدى.

اداي كوتەرىلىسىنە تاريحي باعا بەرىلىپ، الماتىداعى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مۇراعاتىندا ساقتالعان 56 توم ءىس جارىققا شىقتى. يسا مەن دوساننىڭ دا كوتەرىلىسىنىڭ شىندىعى اشىلدى. ەسكەرتكىش قويىلدى. سونداي-اق اقتاۋدىڭ قاق ورتاسىنان كۇي اتاسى قۇرمانعازىعا، جىرشى قاشاعانعا ارنالىپ الىپ ەسكەرتكىش قويىلدى. ول باسشىلىقتا بولعان جىلدارى وڭىردەگى ونەر ادامدارى مەن سپورت ساڭلىقتارى ءۇيلى بولدى. تىزبەلەي بەرسەم، اتقارىلعان يگى ىستەر كوپ-اق. ونى جۇرتشىلىق جاقسى بىلەدى.

ايتپاعىم، بيىل بۇيىرسا وقۋىمدى اياقتاپ، ديپلومىمدى قولعا الامىن. وسى تۇستا ءبىلىم الۋىما مۇرىندىق بولعان ازاماتتىڭ مەملەكەتشىلدىك مۇددەسىن ەل بوپ ەسكەرەيىك دەگەن تىلەك قوي.. ءبىزدىڭ ماڭعىستاۋ وڭىرىنەن شىققان اقىنداردىڭ كوبىنىڭ ولەڭىندە كۇش اتاسىن تانىماس زەڭگى بابا ءتولى جۇرەدى. سابىر اداي، سۆەتقالي نۇرجان، ەسەنعالي راۋشانوۆتا دا وسىلاي.  مەن دە سولاردىڭ سالعان ىزىمەن قازاقتىڭ «نار جولىندا جۇك قالماس» دەگەن جاقسى ماقالىن قىرىمبەك كوشەرباەۆقا لايىق كورەمىن.

«اباي-اقپارات»