قازىرگى تاڭدا بۇكىل ادامزات باسىنا تۇسكەن ۇلكەن اۋىرتپالىق - كوروناۆيرۋس ىندەتىنە قارسى كۇرەسكە ءىرىسى بار، ۇساعى بار، بارشا الەم بولىپ جۇمىلىپ جاتىر. وسىناۋ پاندەميادان تەزىرەك ارىلۋ جولىنداعى ارپالىستان ءبىزدىڭ ەلدىڭ دە قالىس قالمايتىندىعى بەلگىلى. الايدا، ءبىز ونىمەن قالاي كۇرەسىپ جاتىرمىز، بۇل اۋرۋدان قۇلان-تازا ارىلۋدىڭ جولىن دۇرىس تاڭداپ الدىق پا، جۇرتتى جاپپاي ەگۋگە شاقىرىپ جۇرگەن ۆاكتسينامىز قانشالىقتى  اسەرلى ءارى قاۋىپسىز دەگەن سۇراقتاردىڭ كىم-كىمدى دە الاڭداتارى ءسوزسىز.

باسى اشىق جايت مىناۋ: قازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدە نەگىزىنەن رەسەيدىڭ «سپۋتنيك V» اتتى ۆاكتسيناسى. ءوزىمىزدىڭ ويلاپ تاپقان «CazVac» اتاعىن العان ۆاكتسينامىز تىم ماردىمسىز بولعاندىقتان، ءارى ونى جاپپاي شىعارۋعا قاۋقارىمىز جەتپەي، سوناۋ تۇركياعا بارىپ، قۇيدىرىپ اكەلەتىندىكتەن ول جايلى كوپ توقتالا قويمايمىز. ونىڭ اڭگىمەسى ءالى الدا. سوندىقتان دا ءبىز ورىستاردىڭ «سپۋتنيگى» جايلى كەيبىر ويلارىمىزدى ورتاعا سالماقپىز.

ارينە، «بۇل ۆاكتسينا ىسكە جارامايدى، سوندىقتان ونى قولدانۋدى دوعارۋ كەرەك» دەگەن تىم ءۇستىرت تە شولاق پىكىر تۇيۋدەن اۋلاقپىز. الايدا كوكەيىمىزدەگى كەيبىر تۇيتكىلدى جايتتاردى دا ايتا كەتپەسەك، شىندىققا قيانات جاسارمىز.

جالپى، قانداي جاڭا دۇنيە، اسىرەسە مەديتسينا سالاسىنداعى ەندى شىققان ەمدىك ءدارى-دارمەك جان-جاقتى تەكسەرىلىپ، ونىڭ ادامدى ساۋىقتىرۋداعى جاعىمدى اسەرىمەن قاتار بولاشاقتا تيگىزەر زيانى دا ابدەن ەكشەلىپ، تەرەڭ ساراپتالۋى كەرەك. ال، ەڭ باستىسى، ونداي فاكتورلار حالىقتان جاسىرىلماي، اشىق ايتىلۋى ءتيىس. دامىعان، دەموكراتيالىق ەلدەردە بۇل قالىپتاسقان ءارى ۇيرەنشىكتى جايت. الايدا، مۇنداي اشىقتىقتى رەسەي تاراپىنان مۇلدەم بايقاي المادىق. تەك قانا اسىرا ماقتاۋ، شەكتەن شىعا دارىپتەۋ، شاشاسىنا شاڭ تيگىزبەۋ سەكىلدى سيىقسىز ارەكەتتەر وسى ەلدىڭ ءباسپاسوز قۇرالدارىن تۇگەل جاۋلاپ العان. ونى بىزدەگى ءورىستىلدى پورتالدار جەردەن جەتى قويان تاپقانداي، جارىسا باسادى. ماسەلەن، جاقىندا عانا رەسەيدىڭ «لەنتا.رۋ» دەگەن پورتالى قاسىنداعى دامىعان ەۋروپا ەلدەرىنەن ەمەس، سوناۋ اش-جالاڭاش كۇي كەشىپ وتىرعان، ونىڭ ديكتاتاتورلىق رەجيمىن رەسەي ۇنەمى قولداپ وتىرعان ۆەنەسۋەلا جايلى «الاقايلاپ»، «تاماشا» حابار تاراتتى. سويتسە، وسى ەلدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى كارلوس الۆارادو سول جەرگىلىكتى تەلەارناعا بەرگەن سۇحباتىندا وسى ورىستىڭ ۆاكتسيناسىن الەمدەگى ەڭ ءۇزدىڭ ۆاكتسينا قاتارىنا قوسىپتى. سوندا، دەيمىز-اۋ، وزدەرى ەشتەڭەگە جارىماي وتىرعان كەدەي ەلدىڭ ءمينيسترى «سپۋتنيكتىڭ» تەڭدەسى جوق دۇنيە ەكەندىگىن وزىنشە بال اشىپ بىلگەن بە؟ ايتپەسە، قاندايدا ءبىر زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ قورىتىندىسىنا سىلتەمە جاساۋ قايدا نەمەسە بەلگىلى ءبىر عالىمنىڭ ايتقانىنا نەگە سۇيەنبەيدى؟ وسىنداي حابارسىماقتى كوشىرىپ باسقان جۋرناليستەردىڭ كوزدەگەن ماقساتىن ءتۇسىنۋ دە قيىن ەمەس شىعار.

«قۋىرداقتىڭ كوكەسىن تۇيە سويعاندا كورەسىڭ» دەگەندەي كۇلكىگە قارق قىلاتىن قىزىق جايت ءالى الدا. جالپى، رەسەي جۋرناليستەرىنىڭ «وتىرىكتى شىنداي، شىندى قۇداي ۇرعانداي» ەتىپ كورسەتۋدە الدىنا جان سالمايتىندىعىن امالسىز مويىندايسىڭ. «بوياۋشى-بوياۋشى دەگەنگە، ساقالىن بويايدى» دەگەندەي بۇلار قىزا-قىزا كەلە، «سپۋتنيگىنىڭ» بىلايعى جۇرتقا كۇلكى بولاتىندىعىن دا بايقاماي قالادى. جاقىندا عانا «رەسەيدىڭ تىكەلەي ينۆەستيتسيا قورى» دەگەننىڭ ماماندارى قازىرگى الەمدەگى بەلگىلى دەيتىندەي بەس ۆاكتسينادان قانشا ادامنىڭ ولگەندىگىن سالىستىرىپتى. ءسويتىپ وزدەرىنشە مىناداي مالىمەت بەرىپتى. ولاردىڭ بولجاۋىنشا «Pfizer ي BioNTech»  ۆاكتسيناسىنان 39,4 ادام، «Moderna» ۆاكتسيناسىنان 20,2 ادام، «AstraZeneca» ۆاكتسيناسىنان 12,8 ادام، «Johnson & Johnson» ۆاكتسيناسىنان 7,5 ادام اجال قۇشىپتى. ال «اتاقتى ءارى بۇل دۇنيەدە تەڭدەسى جوق» ورىستىڭ ۆاكتسيناسىنان نەبارى 2-اق ادام كوز جۇمىپتى. ءبىزدىڭ پايىداۋىمىزشا بۇلار ءسىرا، اراققا سىلقيا تويىپ العان سول ورىستىڭ مۇجىقتارى شىعار دەگەن وي كەلەدى. ويتكەنى بىرىنشىدەن الگىندەي مەديتسيتسنامەن ەمەس، شەتەلدەن ينۆياستيتسيا تارتۋمەن اينالىساتىن بۇل قوردىڭ ماماندارىنىڭ اتالمىش ۆاكتسينالارعا باعا بەرەتىندىگىن قالاي تۇسىندىك؟ مۇنىڭ ءوزى ەشبىر ساراپتاماعا سۇيەنبەگەن، ويدان شىعارىلعان مالىمەتتەردى پايدالانىلاتىن تازا جارناما ەكەندىگى ءسوزسىز. باياعى سول، ورىستىڭ ۆاكتسياسىن وزگەلەردەن ارتىق ەكەندىگىن قايتسە دە دالەدەپ باعۋعا ۇمتىلعان تىراشتانۋشىلىقتان باسقا تۇك تە ەمەس. ايتپەسە، اناۋ اقش سەكىلدى الىپ ەلدەن باسقا، ەۋروپانىڭ بارلىق ەلدەرى پايدالانىپ وتىرعان، ولارعا دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى رەسمي تۇردە رۇقسات بەرگەن ۆاكتسينالاردى قۇبىجىق ەتىپ كورسەتۋدىڭ استارىندا وزگەشە قانداي قۋلىق جاتۋى مۇمكىن؟ ال ەندى الەمنىڭ ساۋساقپەن ساناۋلى عانا ەلدەرى ەگىپ جاتقان، ونىڭ ءوزى دە تولىق ساراپتامالىق كەزەڭدەردەن تۇگەل وتپەگەن ۆاكتسينانى وزگەلەردەن بيىك قويۋ - وزدەرىن مەديتسينا سالاسىندا وزگەلەردەن الدەقايدا وزىق ەكەندىگىن كورسەتۋگە ۇمتىلعان تازا ساياسي ءارى يدەولوگيالىق شارا ەكەندىگى كوزگە ايقىن كورىنىپ تۇرعاندىعىن بايقاۋ قيىن ەمەس.

ال ەندى قايتسە دە كەرەمەت ەكەندىگىن كورسەتىپ قالۋعا ۇمتىلعان ورىستىڭ ۆاكتسيناسى الەم ەلدەرىندە ەركشە سۇرانىسقا يە بولىپ وتىرماعاندىعى بەلگىلى. قايتا كەرىسىنشە، الدىندا وسىنداي جارناماعا سەنىپ قالعان كەيبىر ەلدەر ەندى عانا ەسىن جيناپ جاتىر. وتكەندە سلوۆاكيا ۆاكتسينامىن بىرگەن ونىڭ تەحنيكالىق مىنەزدەمەلەرىن قوسا بەرمەگەندىگى ءۇشىن ورىستىڭ بۇل ۆاكتسينالارىن قايتارىپ جىبەردى. سەربيادا دا وسى ۆاكتسينا ۇلكەن جانجالعا سەبەپشى بولدى. ال جاقىندا عانا برازيليا دا بۇل ۆاكتسينادان تولىق باس تارتتى.

ەندى وسى ءوز ەلىمىزدە شىعاتىن «ۆرەميا» گازەتىنىڭ وتكەن ايدىڭ اياق كەزىندە جارىق كورگەن «كتو چەم كولەتسيا» دەگەن ماقالاسىنداعى بىرەر فاكتىلەرگە كوز جىبەرەلىك. بۇل باسىلىمنىڭ جازۋىنا قاراعاندا، رەسەيدىڭ جۋرناليستەرى جاپپاي جامانداپ، «جۇرت قىرىلىپ جاتىر» دەپ وسەك تاراتقان «Pfizer ي BioNTech» پەن «AstraZeneca» مەن «Moderna»  ۆاكتسينالارىن الەمنىڭ الپاۋىت ەلدەرى - اقش، ۇلىبريتانيا، كانادا، شۆەيتساريا، يزرايل، ەۋرووداق ەلدەرىمەن قاتار ينديا، مەكسيكا، پاكيستان سەكىلدى مەملەكەتتەر جاپپاي ەگىپ جاتىر. ال «الەمدى تاڭ قالدىرعان» ورىستىڭ ۆاكيناسىن جاپپاي رەسەيدىڭ وزىنەن باسقا، بەلورۋسسيا مەن قازاقستان عانا ەگىپ جاتىر ەكەن. سونىمەن قاتار، بۇل ۆاكتسينانى اناۋ الجير، ارگەنتينا، بوليۆيا، پالەستينا، تۇركىمەنستان مەن ۆەنەسۋەلا سەكىلدى ەلدەر ەندى عانا رەسمي تۇردە تىركەگەن. مىنە، وسى مالىمەتتەردەن-اق، الەم ەلدەرىنىڭ قاي ۆاكتسينانى تاڭداپ العاندىعىن ايقىن تۇسىنۋگە بولادى.

تاعى دا ايتامىز، ءبىز رەسەيدىڭ ۆاكتسيناسىنان مۇلدەم باس تارتۋعا ۇندەپ وتىرعان جوقپىز. تەك قانداي دا ۆاكتسينانىڭ جارناماسىنا تولىق سەنىپ قالماي، ونىڭ ادامدارعا تيگىزەتىن اسەرىن تولىق ءبىلىپ الماي جاپپاي پايدالانۋدان ساقتاندىرىپ وتىرمىز. تەك قانا ورىستىڭ ۆاكتسيناسىنا عانا قۇلدىق ۇرماي، امەريكا مەن ەۋروپا ەلدەرى ەگىپ جاتقان ۆاكتسينالاردى دا قوسىمشا ساتىپ الىپ، پايدالانساق ۇپايىمىز تۇگەل بولادى. ماسەلەن، جاقىندا عانا ءبىزدىڭ ەلدىڭ كورشىمىز قىتايدان 1 ميلليون دوزالىق ۆاكتسيناناى ساتىپ العاندىعىن ەستىپ، وسى باعىتتا العاشقى قادامدار جاسالىپ جاتقاندىعىنا قۋاندىق. قايتكەندە دە ءبىز ءۇشىن الدىمەن ءوز ەلىمىزدىڭ ادامدارىنىڭ دەنساۋلىعى قىمبات.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz