رەسەي مەديا باسىلىمدارى ىشىندە قازاققا قانى قاس «REGNUM» دەگەن سايت بار. كۇن سايىن واتالىق ازيا جايىندا نە ءتۇرلى قيتۇرقى ماتەريالداردى ۇزبەي جاريالاپ تۇرادى. تاياۋدا «اشارشىلىق» تاقىرىبىنىڭ ءوڭىن اينالدىرۋدىڭ باس يدەولوگى دميتري ۆەرحوتۋروۆتىڭ «گولوششەكين قازاقتارعا نە بەردى؟//چتو گولوششەكين دال كازاحام؟» اتتى شاتپاعىن جاريالاپ، ەل امان جۇرت تىنىشتا تمد اقپاراتتىق كەڭىستىگىن الا تايداي ءبۇلدىردى. 

«REGNUM-ءنىڭ» سونداعى ايتپاعى - قازاقتار 1920-1930 جج. كەڭەستىك قازاقستان تاريحىن بۇرمالاۋعا كوشىپتى. بالەنىڭ ءبارىن شىعارعان ءماجىلىس دەپۋتاتتى بەرىك ابدىعانيۇلى ەكەن.

ەل قىرىلىپ، جەر قۇلازىپ قالعان كەزدە جەرگىلىكتى ۇلتتى انا تىلىندە ءوز توپىراعىندا، ەل ەڭسەسىن كوتەتەرەتىن تەحنيكالىق كاسىپكە باۋلىماي، ىشكى رەسەيدەن مامان-كادرلار اكەلۋدىڭ يگىلىگىن ماقتان ەتكەن دميتري ۆەرحوتۋروۆ قۇرعاق تسيفرلاردى ءجونسىز تىزبەكتەيدى-اۋ.

اۆتور: «نا يۋبيلەينوي سەسسي تسيك كازاحسكوي اسسر ۆ وكتيابرە 1930 گودا فيليپپ گولوششەكين وبەششال سكورۋيۋ ليكۆيداتسيۋ نەگراموتنوستي ۆ كازاحستانە ي بىل پرينيات زاكون و ۆسەوبششەم ناچالنوم وبۋچەني»، - دەپ ءبىر كوسىلىپ الىپ، 1900-1920 جىلدارى تاتار مەن قازاق اراب جازۋى رەسەي تۇرىكتەرىن ساۋاتتاندىرۋدا زور ءرول اتقارعانىن قاپەرىنە دە الماي، قۋجاقتىڭ ارقاسىندا قازاقتار ساۋاتتاندى دەپ، ايدى اسپانعا بىراق شىعارادى.

كەڭەستىك داۋىردە بۇرمالانعان قازاقتاردىڭ 2 پايىز ورىسشا ساۋاتتى بولعانىن، «بۇكىل ۇلت انا تىلىندە ەكى پايىز ساۋاتتى بولدى»، دەپ قايىرا دالەلدەپ ءشات-شالەكەيگە تۇسەدى. بايتۇرسىنۇلى ءالىپبيىنىڭ رەسەي تۇرىكتەرىنىڭ ەڭ جەتىلگەن شاكىرتتەرىنىڭ ءوزى ءبىر ايدا قارا تانيتىن ءالىپبي بولعانىن ەستەن شىعارادى. ءارى تاتار باسپاگەرلەرىنىڭ تەك جاڭا قازاق جانە قازاق شاعاتايىمەن 1870-1920 جج. 20 ميلليوننان اسا  كىتاپ شىعارعانىن، قيسسا جانە داستان جازاتىن ءار قازاق شايىرىنىڭ جۇسىپبەك شايحىسليامۇلى سياقتى ادەبي اگەنتتەرىنىڭ بولعانىن ەستەن شىعارىپ الادى.

ونىڭ ەسەسىنە: «گراموتنوست ۆ كازاحستانە دو رەۆوليۋتسي بىلا پونياتيەم دوۆولنو ۋسلوۆنىم پو پريچينە پوچتي پولنوگو وتسۋتستۆيا كنيگ ي پەريوديچەسكوي پەچاتي. پو داننىم سپراۆوچنيكا «كۋلتۋرنوە سترويتەلستۆو ۆ سسسر»، ۆ 1913 گودۋ ۆ كازاحستانە بىلو ناپەچاتانو 13 كنيگ نا رۋسسكوم يازىكە تيراجوم چەتىرە تىسياچي ەكزەمپلياروۆ ي دۆە كنيگي نا كازاحسكوم يازىكە، تيراجوم ودنا تىسياچا ەكزەمپلياروۆ. ۆ 1913 گودۋ بىلو وكولو 4,2 ملن كازاحوۆ، ۋروۆەن يح گراموتنوستي وتسەنيۆالسيا ۆ 2%، تو ەست يمەلوس 84 تىسياچي كازاحوۆ، ۋمەۆشيح چيتات. دورەۆوليۋتسيوننوە كنيگويزدانيە نا كازاحسكوم يازىكە سوۆەرشەننو نە موگلو ۋدوۆلەتۆوريت پوترەبنوستي داجە ەتوگو نيچتوجنوگو گراموتنوگو مەنشينستۆا.

توۆاريشش گولوششەكين دولجەن پو پراۆۋ پوچيتاتسيا ناراۆنە س اباەم، پوتومۋ چتو ەتو بىل يستيننىي كازاحسكي پەرۆوپەچاتنيك، ۆپەرۆىە داۆشي كازاحام پو-ناستوياششەمۋ ماسسوۆۋيۋ ليتەراتۋرۋ. ۋجە ۆ 1928 گودۋ بىلو ۆىپۋششەنو 312 كنيگ پو-رۋسسكي تيراجوم 1532 تىسياچي ەكزەمپلياروۆ ي 311 كنيگ پو-كازاحسكي تيراجوم 1531 تىسياچا ەكزەمپلياروۆ. ۆ 1933 گودۋ — 476 كنيگ پو-رۋسسكي (2741 تىسياچا ەكز.) ي 467 كنيگ پو-كازاحسكي (2720 تىسياچ ەكز.). ۆ 1938 گودۋ سووتنوشەنيە ۆىپۋسكا يزمەنيلوس: 467 كنيگ پو-رۋسسكي (7580 تىسياچ ەكز.) ي 276 كنيگ پو-كازاحسكي، نو زاتو تيراجوم 6177 تىسياچ ەكزەمپلياروۆ، يلي سرەدنيم تيراجوم 22,3 تىسياچي ەكزەمپلياروۆ نا كنيگۋ»، - دەپ جالعان كەڭەستىك وتىرىكتى بىزگە مايلاپ وتكىزبەك بولادى.

سونداعى ايتپاعى قۋجاق بولماسا، قازاق ءباسپاسوزى دامىماي قالادى ەكەن. تەك ءبىر وكىنىشتىسى - ونى ورىنان الىپ تاستاعانى بولعان ەكەن.

«كستاتي، ي ۆ گازەتنوم دەلە گولوششەكين پرودۆينۋلسيا دالەكو ۆپەرەد. ۆ 1928 گودۋ پەچاتالوس 10 كازاحسكيح گازەت تيراجوم 31 تىسياچا ەكزەمپلياروۆ (رۋسسكيح گازەت بىلو 30, تيراج — 173 تىسياچي ەكزەمپلياروۆ). ۆ 1933 گودۋ، كوگدا گولوششەكينا سنيالي س پوستا پەرۆوگو سەكرەتاريا كازكرايكوما، ۆىحوديلو 60 كازاحسكيح گازەت تيراجوم 92 تىسياچي ەكزەمپلياروۆ»، - دەيدى.

كەڭەستىك ومىرگە بەيىمدەلمەگەن قازاقتاردىڭ 70 پايىزىن تىپ-تيپىل قۇرتىپ، وتە ساۋاتتى ەتىپ، كىتاپ وقۋعا ۇيرەتكەندىك گولوششەكين مەن قازاق بولشەۆيكتەرىنىڭ داۋسىز جەتىستىگى بولىپ تابىلادى-مىس.

ءسوزدىڭ تۇزدىعى: رەسەي بيلىگىنىڭ مەيلى قازاق، مەيلى ورىس ءتىلدى قازاق بولسىن ۇلتىمىزدىڭ جاندى جەرىنە پىشاق سۇعىپ، الاش ءۇشىن گيتلەر مەن ستاليننەن وتكەن ءزالىم گولوششەكيندى دارىپتەۋگە اشىق كوشۋىنىڭ استارىندا قازاقستانداعى ۇلتتىق ازشىلىقتى تيتۋلدى ميلەتكە قارسى قويۋ ساياساتى بۇعىپ جاتىر. بۇعان ەل بيلىگى مەن دەپۋتاتتارىمىز قالاي جاۋاپ قايتارار ەكەن!؟

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz