سوڭعى دەرەكتەرگە سايكەس، قازاقستان حالقىنىڭ 30%-ى عانا ۆاكتسينا العان ەكەن. بۇگىنگى اقپارات: قازاقستاندا ۆاكتسينانىڭ ءبىر كومپونەنتىن العاندار سانى – 5 979 016 ادام بولسا، ەكى كومپونەنتتى تولىق العاندار سانى – 4 505 662 ادامعا جەتىپتى. ال Covid-19 ستاتيستيكاسىنا كوز جۇگىرتسەك، قازىرگە دەيىن ەلىمىزدە 656 777 ادام ىندەت جۇقتىرعاندار تىزىمىندە بولسا، ودان ەمدەلىپ شىققاندار سانى 540 850 ادام ەكەن. قايتىس بولعاندار سانى 7103 ادام.

ال الەمدە شە؟ اقش-تا حالىقتىڭ 58, گەرمانيادا – 62,1, فرانتسيادا – 66,1, يتاليادا – 64, يسپانيادا – 68, ۇلىبريتانيادا – 69,3, كانادادا – 72,2 پايىزى ۆاكتسيناتسيالانعان ەكەن.

سوعان قاراماستان ەلىمىزدە انتيۆاكسەرلەردىڭ اگيتاتسياسى كۇشەيىپ بارادى. سەبەپ ءارتۇرلى. بىرنەشەۋىن مىسال ەتەيىك...

حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمسىزدىگى

بيلىك تاراپىنان ۇسىنىلاتىن كەز كەلگەن اقپارات (سونىڭ ىشىندە ۆاكتسيناتسيالاۋ ماسەلەسى دە بار) بىردەن جالعان نەمەسە مانيپۋلياتسيالىق اقپارات رەتىندە قابىلدانادى. قازىر ەل بيلىگىنە دەگەن حالىقتىڭ سەنىم كرەديتى تاۋسىلار بولعان. ونىڭ باستى سەبەبى – الەۋمەتتىك جانە ساياسي فاكتورلار. ياعني، حالىق رەسمي اقپارات بەرۋشى ساياسي تۇلعالارعا نەمەسە مەمقىزمەت وكىلدەرىنە سەنۋدەن قالعان. بۇل سەنىمسىزدىك – ادامنىڭ ءوزىن-ءوزى ساقتاۋ ينستينكتىنەن جوعارى بوپ تۇر. ساراپشىلار ايتپاقشى، ۆاكتسيناتسيا ماسەلەسى – ۇكىمەتكە دەگەن سەنىم رەفەرەندۋمىنا اينالىپ كەتكەندەي...

ۇلتتىق دەڭگەيدەگى IQ تەست

الەۋمەتتىك جەلىدە ءارتۇرلى اڭگىمە، گۋ-گۋ ءسوز جەلدەي ەسۋدە. «ۆاكتسينا بەلسىزدىككە، بەدەۋلىككە ت.ب. اكەلەدى ەكەن»، «چيپ سالادى ەكەن»، «ويتەدى ەكەن دە، بۇيتەدى ەكەن» ت.ب. كوپ ءسوز.  «مەنىڭ ءبىر تانىسىمنىڭ تۋىسى ايتتى. ول بولنيتسادا ىستەيدى»، - دەپ (سولاي دەسە سەنىمدىرەك بولادى دەپ ويلاسا كەرە) باستالاتىن ءبىرسارىندى اڭگىمەلەردى ايتۋشىلاردىڭ دەنى شىنداپ كەلگەندە الەمدە نەشە ءتۇرلى ۆاكتسينا بار ەكەنى، ولاردى كىمدەر شىعارعانى، قانداي عالىمدار ازىرلەگەنى، ولاردىڭ ءبىر-بىرىنەن ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگى قانداي ەكەنى تۋرالى تۇششىمدى عىلىمي نەمەسە اقپاراتتىق ماتەريالداردى وقىماعان بولۋى ابدەن مۇمكىن. بىرەۋ كەلىسەر، بىرەۋ كەلىسپەس، بىراق قوعامنىڭ كەيبىر وكىلدەرى (اسىرەسە انتيۆاكسەرلەر) مەديتسينانىڭ، عىلىمنىڭ جەتىستىكتەرىن جوققا شىعارۋ، چيپ تۋرالى ميفتەردى تاراتۋ جانە باسقا دا «قاستاندىق تەوريالارىن» العا تارتۋ ارقىلى ينتەللەكت پەن سىني ويلاۋدىڭ ورتاشا دەڭگەيىندە ەكەنىن كورسەتۋدە.

ال ۆاكتسيناتسيالاۋ ءىسىنىڭ بۇلايشا سيپات الۋىنىڭ باستى سەبەبى – اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنىڭ دۇرىس ءارى جۇيەلى جۇرگىزىلمەۋى! بۇل ىسكە تىكەلەي جاۋاپتى – ۇكىمەت، ونىڭ قۇرامىنداعى قۇزىرلى مينيسترلىكتەر.

پوپۋليزم

سوسىن ارينە پوپۋليزم. انتيۆاكسەرلەر وسى ارقىلى وزدەرىنىڭ تانىمالدىلىعىن ارتتىرىپ جاتقانى دا شىندىق. ساراپشىلار 10 انتيۆاكسەردىڭ جەلىدەگى اككاۋنتتارىن شولىپ شىعىپتى. جالپى اۋديتورياسى – 6,2 ملن ادام ەكەن. قورقىنىشتى ساندار. قازاقستاندا بىردە-ءبىر ساياسي پارتيانىڭ مۇنشالىقتى اۋديتورياسى جوق. ولار ءبىرىنشى كەزەكتە جوعارىداعى حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمسىزدىگىن ءوز اگيتاتسيالارىنا ءساتتى پايدالانۋدا. ياعني، بىزدەگى اق جاعالى شەنەۋنىكتەردىڭ بىلىكسىزدىگى مەن قابىلەتسىزدىگىنەن حالىقتىڭ نارازى توبىن ءوز اۋديتوريالارىنا تارتۋدا.

پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ انتيۆاكەرلەر تۋرالى سوزىنەن كەيىن، ۆاكتسيناتسيالاۋعا قارسى كەيبىر كىسىلەر دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيتسە-مينيسترىنە قول كوتەرۋگە دەيىن بارعانىن باق جارىسا جازدى. وسىنداي كەيبىر ازاماتتاردىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاستار ءۇشىن ۇلگى تۇتارلىق تۇلعالارعا اينالىپ بارا جاتقاندىعى وكىنىش تۋدىرادى.

قوعام بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندىگى

راس، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ەل-جۇرتقا ءسوزى وتەتىن ءبىراز جۇرت ۆاكتسيناتسيا تاقىرىبىن اينالىپ وتۋگە تىرىسادى. سەبەپ – اۋديتورياسىنان ايىرىلىپ قالماۋ. ويتكەنى، ءبىزدىڭ قوعام سونداي. ەگەر كىمدە-كىم بيلىك تاراپىنان ۇسىنىلعان قانداي دا ءبىر (مەيلى دۇرىس بولسا دا) باستامانى قولدايتىن بولسا، جەلى قولدانۋشىلارى ونى ءاپ-ساتتە جەر-جەبىرىنە جەتكىزىپ تاستاۋعا دايىن. وسىدان قورقادى. سوندىقتان از جازۋعا، مەيلىنشە كوپگشىلىك كوڭىلىنەن شىقپايتىن بۇل تاقىرىپتىاينالىپ وتۋگە تىرىسادى.

بالالار جۇقپالى اۋرۋلارى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، عىلىم دوكتورى، پروفەسسور، جوعارعى ساناتتاعى ينفەكتسيونيست دارىگەر ديناگۇل باەشەۆا حانىم بىزگە قازاقستاندا قانداي ۆاكتسينالار بار ەكەنى، ۆاكتسيناتسيالاۋدىڭ تاۋەكەلدەرى ءھام ىقتيمال سالدارى جايلى اڭگىمەلەپ بەرگەن ەدى. قاراڭىز:

بۇگىنگى تاڭدا ۆاكتسيناتسيالاۋ – الەمدىك پاندەميانى توقتاتۋدىڭ جالعىز جولى ەكەنى راس. بالاما نۇسقا جوق. ال ۇجىمدىق يمۋنيتەتتى تابيعي جولمەن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن حالىقتىڭ 75-80 پايىزى اۋىرىپ شىعۋى كەرەك ەكەن. بۇل ۇلكەن قاۋىپ.

ۆاكتسينانىڭ اسەرى

ينفەكتسيا تابيعي جولمەن جۇرەتىن بولسا، اعازادا ءتىرى ۆيرۋستار كوبەيىپ، ادام ناۋقاسقا اينالادى. ويتكەنى انتيدەنەلەر شىعارىلماعاندىقتان اعزادا ەشقانداي رەاكتسيا بولمايدى.

اۋەلى ۆاكتسينانىڭ ءبىرىنشى دوزاسىن سالادى. بۇل – بوتەن اقۋىز. ول يممۋندىۇ جۇيەدەگى باستاپقى رەاكتسيانى دامىتادى.

ەكىنشىلىك رەاكتسيا مەن يممۋنيتەتتى وياتۋ ءۇشىن ەكىنشى دوزا سالىنادى. بۇعان ۋاقىت قاجەت. 21 كۇن. سوندىقتان، ماماندار ۆاكتسينانىڭ ءبىرىنشى دوزاسىنان كەيىن ەپيدشەكتەۋلەردى ساقتاۋعا، توي-تومالاقتارعا بارماۋعا ت.ب. كەڭەس بەرەدى. ويتكەنى، بۇل كەزەڭدە اعزاداعىانتيدەنەلەر ءالى تولىق جەتىلمەگەن بوپ سانالادى.

ءيا، ۆاكتسينا ينفەكتسيادان 100 پايىز قورعامايدى. بىراق، بۇل ىندەتتىڭ جاپپاي تارالۋىنىڭ الدىن الادى.

الەمدە قانداي ۆاكتسينالار بار؟

بۇگىنگى تاڭدا الەم ەلدەرىندە ۇزىن-سانى 265-تەن استام ۆاكتسينا ازىرلەنۋ كەزەڭىندە ەكەن. ال كلينيكالىق زەرتتەۋ كەزەڭىندە 83 ءتۇرلى، تاجىربيەدە قولدانىلىپ جاتقان 23 ءتۇرلى ۆاكتسينا بار. ءبىزدىڭ قازاقستاندىق جانە كورشى قىتايلىق ۆاكتسينالار – تۇتاس جاسۋشالى ۆاكتسينالارعا جاتپايدى، ولار ءتىرى ەمەس.

ۆەكتورلىق ۆاكتسينا – ول Sputnik V. ونى ازىرلەۋشى – ن.ف.گامالەي اتىنداعى ورتالىقتىڭ باسشىسى الەكساندر گينتسبۋرگتىڭ اڭگىمەلەۋى بويىنشا ۆاكتسينا 2012 جىلى جاسالعان. ال كوروناۆيرۋس ىندەتى تاراعان ۋاقىتتا، ولار تەك يممۋنيتەتتىڭ قالىپتاسۋىنا جاۋاپ بەرەتىن انتيگەندى ءبولىپ العان. ءسويتىپ، ۆاكتسينا ازىرلەنگەن.

رنق-ۆاكتسينالارى – ول Pfizer. گەندىك-ينجەنەرلىك ۆاكتسينا. Pfizer-ءدى ساتىپ الۋدىڭ قيىندىعى، ونى ساقتاۋدىڭ ارنايى شارتتارى قاجەت ەكەن. «بۇل وتە تومەن تەمپەراتۋرا – مينۋس 80-90 گرادۋس. ال مۇنداي توڭازىتقىشتاردى بارلىق ەلدەردە بىردەن جاساۋ مۇمكىن ەمەس. ولار تەك عىلىمي زەرتحانالاردا بار»، - دەيدى ماماندار. دەسە دە، اتالعان ۆاكتسينا قازاقستاندا جۇكتى ايەلدەر مەن بالالارعا ەرىكتى تۇردە ەگىلەتىنىن كۇنى كەشە عانا مينيستر يوي مالىمدەگەن ەدى.

قازاقستاندا قانداي ۆاكتسينالار بار؟ 

قازاقستان ۇكىمەتى، قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى رەسمي تىركەگەن، قولدانىسقا رۇقسات بەرگەن جانە كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتقان ۆاكتسينالار:

قازاقستان: QazCovid-In, QazCoVac, گام-كوۆيد-ۆاك (Sputnik V);

رەسەي: Sputnik V, Sputnik لايت;

قىتاي: Hayat-Vax, Coronavac, Sinovac;

اقش: Pfizer.

ۆاكتسينا ساپاسىنا كەپىلدىك بار ما؟ 

ماماندار نە دەيدى؟ قاراڭىز: ۆاكتسينانى جاساۋ – كۇردەلى پروتسەسس، ءاربىر ۆاكتسينا مۇقيات باقىلانادى، قاۋىپسىزدىگى، بەلسەندىلىگى، فارماكولوگيالىق تازالىعى تۇرعىسىنان تەكسەرىلەدى، سونداي-اق ءارى قاراي باقىلاپ وتىرۋ ءۇشىن ءار پارتياعا سايكەستەندىرۋ كودى بەرىلەدى.

ۆاكتسينانى جاساپ شىعارۋ ەكى كەزەڭدى قامتيدى: ەكسپەريمەنتتىك ءبولىمى – بۇل بارلىق قاۋىپسىزدىك كەزەڭدەرى: جەدەل، سوزىلمالى، يممۋنولوگيالىق جۇزەگە اسىرىلاتىن كلينيكاعا دەيىنگى كەزەڭ. وسىدان كەيىن 4 فازانى قامتيتىن كلينيكالىق سىناقتار بار.

ءبىرىنشى فازا – قاۋىپسىزدىك، دەنى ساۋ ەرىكتىلەر، ولاردى قابىلداۋ قاجەت.

ەكىنشى فازا – ماقساتتى توپتى ىرىكتەپ الۋ، وندا دوزا تاڭدالادى جانە ۆاكتسيناتسيا قاۋىپسىزدىگى قاراستىرىلادى.

ءۇشىنشى فازا ەپيدەميولوگيالىق جاعدايدى باعالايدى. ول 180 كۇنگە سوزىلاتىن نەگىزگى فازاعا بولىنەدى، كەمىندە 2 مىڭ ەرىكتى قابىلدانادى، ولارمەن كەلىسىمشارت جاسالادى جانە كەزەڭ اياقتالعاننان كەيىن قۇجاتتار مەملەكەتتىك تىركەۋگە وتكىزىلەدى.

قازىرگى كەزدە قول جەتىمدى بارلىق ۆاكتسينالار وسى كەزەڭدەردىڭ بارىنەن وتكەن. دەمەك، ولار قاۋىپسىز دەۋگە نەگىز بار.

بىراق سوعان قاراماستان، ءارى قاراي ۆاكتسينالاردى قولدانۋ كلينيكالىق زەرتتەۋلەردىڭ ءۇشىنشى كەزەڭى رەتىندە قاراستىرىلاتىن بولادى، سەبەبى پاتسيەنتتەردىڭ جاس دياپازونى ارتادى، ءار ءتۇرلى كاتەگوريالار قوسىلادى. بۇل ەكسپەريمەنتتىك زەرتتەۋلەر ەمەس، كلينيكالىق سىناقتار. ال قولدانىسقا جىبەرىلگەن ۆاكتسينا مەملەكەتتىك تىركەۋدەن وتكەن. نارىقتا بار، ونى باسقا ەلدەر ساتىپ الادى، ال ءوندىرۋشى وزىنە جاۋاپكەرشىلىك الدى.

ازاماتتىق شتاب

ۆاكتسيناعا كىمدەر قارسى شىعىپ جاتىر؟

بۇكىل الەمدە ۆاكتسيناتسياعا قارسى ادامدار بار جانە بۇل ادەتتەگى قالىپتى جاعداي. كوبىنەسە بۇعان ءبىلىم دەڭگەيى مەن اقپاراتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى اسەر ەتەدى. ولار كىمدەر؟ ءبىرىنشى – «قاستاندىق تەورياسىنىڭ»، چيپيزاتسيانىڭ فاناتتارى. ەكىنشى - ماسەلەنى مۇقيات زەرتتەمەيتىن، وزدەرىنىڭ ءۇستىرت بىلىمدەرىن ءوز ماقساتتارى ءۇشىن قولداناتىن بىلىكتى جالعان ينتەللەكتۋالدار.

بۇگىنگى كۇندە ۆاكتسيناتسيا جونىندەگى تۇسىنىكتەر ءارتۇرلى. بۇعان ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى شىققاندار بار، ولاردىڭ سانى وتە از. كوبى – كۇمانمەن قارايتىندار. بۇل تەندەنتسيا قازاقستاندا دا بايقالادى. سول ءۇشىن دە جۋىردا قازاقستاندا ازاماتتىق ۆاكتسيناتسيا شتابى قۇرىلدى. باستاماشىل توپتىڭ قۇرامىنا قوعام قايراتكەرلەرى، عالىمدار، دارىگەرلەر، جۋرناليستەر كىرگەن. ماقسات بىرەۋ - ازاماتتىق اقپاراتتىق ناۋقان قۇرۋ، حالىقتى Covid-19 جانە ۆاكتسيناتسيا تۋرالى سەنىمدى اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتۋ.  بۇل قاتارعا كەز كەلگەن قازاقستان ازاماتى قوسىلادى الادى.

شتاب مۇشەلەرى نە ىستەي الادى؟

ءسىزدىڭ مۇمكىندىكتەرىڭىزگە بايلانىستى ەكى ستسەناري بار: ءسىز شتابتىڭ جۇمىسىنا تولىقتاي قاتسا الاسىز نەمەسە سەنىمدى اقپاراتتى جيناپ، ونى ءوز دەڭگەيىڭىزدە (تۋىستارىڭىزعا، دوستارىڭىزعا، تانىستارىڭىزعا، كورشىلەرىڭىزگە  ارىپتەستەرىڭىزگە جانە ت.ب.) تاراتا الاسىز.

«ماسەلەنى شەشۋ جولدارىن جانە ارەكەتتەرىمىزدى جوسپارلاۋ  ۇشىن «Facebook»، «Whatsapp» پەن «تەلەگرام» توبىنا قوسىلۋعا شاقىرامىز...

WhatsApp: https://chat.whatsapp.com/BnndOxlw0UPITwPjDT3edf...

Telegram: https://t.me/joinchat/6h4KGZYk43tlYjli

Facebook:  https://www.facebook.com/groups/1515116602176278

ءبىز بارلىعىڭىزدى يدەولوگيالىق الاۋىزدىقتان ارىلىپ، بىرىگىپ ارەكەتەتۋگە شاقىرامىز. ەندى ءبىزدىڭ الدىمىزدا جاپپاي ۆاكتسينالاۋ مىندەتى تۇر، ونىڭ شەشىمىن تاپپاساق، ەشقانداي رەفورمالاردىڭ، تالقىلاۋلاردىڭ ماعىناسى بولمايدى»، - دەيدى ازاماتتىق شتاب وكىلدەرى.

ازىرلەگەن نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz