ءامىرجان قوسانوۆ. «ارقانكەرگەن»، مەن سەنى قالقان كورگەم...
كوك اسپاننان قارا جەرگە جاي ءتۇستى: تاپا-تال تۇستە تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ شەكاراسىندا بۇعان دەيىن بوپ كورمەگەن، سوندىقتان ادام سەنگىسىز سۇمدىق وقيعا بولدى. باسقا باسقا ەمەس، قىتايمەن ىرگەلەس جاتقان ءۇشارال شەكارا وكرۋگى «ارقانكەرگەن» زاستاۆاسىندا 14 (!) جاۋىنگەر قاندى قولدان قازا تاۋىپ، بىرەۋى ءىز-ءتۇزسىز جوعالىپ، كەشە عانا تابىلدى!
ءبىر سوراقىسى، وسى كۇنگە دەيىن بۇكىل ەلدى ءدۇر سىلكىندىرگەن وقيعانىڭ ءمان-جايى تۋرالى جان-جاقتى دا جۇرتتى تىنىشتاندىراتىنداي مالىمەت جوق. شەكارالىق زاستاۆا سەكىلدى ەرەكشە جاعدايدا كۇزەتىلۋگە ءتيىس نىساندا وسىنداي ماسقارا بوپ جاتسا، باسقا سالالار تۋرالى نە ايتپاقپىز؟!
مەنىڭشە، قازاننىڭ جابۋلى كۇيىندە قالۋىنىڭ ەكى سەبەبى بار.
بىرىنشىدەن، شەكارا قىزمەتى بىزدە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ قۇرامىندا. سوندىقتان ۇقك-نە قاتىستى قۇپيالىق رەجيم شەكاراشىلارعا دا «جۇعىپ» كەتكەن. مۇنىڭ ءوزى رەسمي وكىلدەرگە: «تەرگەۋ امالدارىنا بايلانىستى ەشقانداي مالىمەت بەرە المايمىز!»، - دەپ، اقپاراتتىق قورعانىسقا كوشۋگە فورمالدى تۇردە بولسا دا مۇمكىندىك بەرەدى. ءوز ءمۋنديرىنىڭ ابىرويىن وسىلاي قىزعىشتاي قورعاعانشا، شەكارانى جوندەپ قورعاماي ما ەكەن وسى؟!
ويتكەنى، وسى كۇندەرى ءدۇيىم جۇرت ىشىنە دۇربەلەڭ سالعان تومەندەگىدەي ساۋالدار جاۋاپسىز قاپ جاتىر.
كوك اسپاننان قارا جەرگە جاي ءتۇستى: تاپا-تال تۇستە تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ شەكاراسىندا بۇعان دەيىن بوپ كورمەگەن، سوندىقتان ادام سەنگىسىز سۇمدىق وقيعا بولدى. باسقا باسقا ەمەس، قىتايمەن ىرگەلەس جاتقان ءۇشارال شەكارا وكرۋگى «ارقانكەرگەن» زاستاۆاسىندا 14 (!) جاۋىنگەر قاندى قولدان قازا تاۋىپ، بىرەۋى ءىز-ءتۇزسىز جوعالىپ، كەشە عانا تابىلدى!
ءبىر سوراقىسى، وسى كۇنگە دەيىن بۇكىل ەلدى ءدۇر سىلكىندىرگەن وقيعانىڭ ءمان-جايى تۋرالى جان-جاقتى دا جۇرتتى تىنىشتاندىراتىنداي مالىمەت جوق. شەكارالىق زاستاۆا سەكىلدى ەرەكشە جاعدايدا كۇزەتىلۋگە ءتيىس نىساندا وسىنداي ماسقارا بوپ جاتسا، باسقا سالالار تۋرالى نە ايتپاقپىز؟!
مەنىڭشە، قازاننىڭ جابۋلى كۇيىندە قالۋىنىڭ ەكى سەبەبى بار.
بىرىنشىدەن، شەكارا قىزمەتى بىزدە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ قۇرامىندا. سوندىقتان ۇقك-نە قاتىستى قۇپيالىق رەجيم شەكاراشىلارعا دا «جۇعىپ» كەتكەن. مۇنىڭ ءوزى رەسمي وكىلدەرگە: «تەرگەۋ امالدارىنا بايلانىستى ەشقانداي مالىمەت بەرە المايمىز!»، - دەپ، اقپاراتتىق قورعانىسقا كوشۋگە فورمالدى تۇردە بولسا دا مۇمكىندىك بەرەدى. ءوز ءمۋنديرىنىڭ ابىرويىن وسىلاي قىزعىشتاي قورعاعانشا، شەكارانى جوندەپ قورعاماي ما ەكەن وسى؟!
ويتكەنى، وسى كۇندەرى ءدۇيىم جۇرت ىشىنە دۇربەلەڭ سالعان تومەندەگىدەي ساۋالدار جاۋاپسىز قاپ جاتىر.
شەكاراشىلار قالاي ولتىرىلگەن: وق اتىلعان با الدە پىشاق سالىنعان با؟ الدە ورتەنگەن كەزدە تۇتىننەن ۋلانعان با؟ ءورتتىڭ ءوزى قايدان شىققان؟ كەشە عانا تابىلعان 15-ءشى جاۋىنگەر نە دەپ جاتىر؟ «ونىڭ پيسحيكاسى بۇزىلعان» دەيدى رەسمي وكىلدەر. ونى قايدام، وسىناۋ سوراقىلىققا جول بەرگەن كومانديرلەردىڭ پسيحيكاسىنىڭ قالىپتى ەكەنىندە مەنىڭ ۇلكەن كۇمانىم بار!
وقيعا قاشان ورىن الدى؟ شەكارامىزدىڭ ەسىگى قانشا ۋاقىت قۇلىپسىز، قاراۋسىز قالىپ، ايقارا اشىق تۇردى؟ وسى مەرزىم ىشىندە ەل ىشىنە قانشا بوگدە ادام ەنىپ كەتتى؟ جانە ولار قازىر قايدا؟!
ەكى كۇن بويى ورتالىقپەن بايلانىسقا شىقپاعان زاستاۆاعا تەز ارادا تىكۇشاق جىبەرىپ، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن انىقتاپ الۋعا نە كەدەرگى بولدى؟
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جاۋاپتى ورگاندار قۇپيالىق رەجيمدى پايدالانىپ، بولعان قىلمىس جايىن عانا ەمەس، كومانديرلەردىڭ كەمشىلىكتەرىن، شەكاراداعى شەكتەن شىققان شىلىقتاردى تۇمشالاپ جاتىر!
جانە دە وسى جابىق جاعدايدى پايدالانىپ، بار كىنانى لامپاستى گەنەرال مەن پوگوندى پولكوۆنيكتەرگە ەمەس، قاتارداعى جاۋىنگەرلەرگە ىسىرا سالۋى دا ابدەن مۇمكىن. ويتكەنى، «جاۋىنگەرلەردىڭ ءوز ىشىندە كيكىلجىڭ ورىن الۋى مۇمكىن» دەگەن دولبار دا كەي باق-تا ناسيحاتتالا باستادى وسى كۇندەرى.
وتاندى قورعاۋ سياقتى اسا قۇرمەتتى دە ماڭىزدى كونستيتۋتسيالىق مىندەتىن اتقارۋعا اتتانعان ورىمدەي جاستاردى قىرىپ سالىپ جاتىر. ەندىگى جەردە اسكەردەگى جاعدايدى التىنمەن اپتاپ، كۇمىسپەن كۇپتەپ سۋرەتتەيتىن رەسمي تەلەارنالارداعى ارنايى باعدارلامالارعا قالايشا سەنەسىڭ؟! ەندى كىم بالاسىن ءوز ەركىمەن، باياعىداي توي جاساپ، شەكارانى قورعاۋعا اتتاندىرادى؟!
ەكىنشى سەبەپتىڭ گەوساياسي سيپاتى بار. وق پەن وتقا ورانعان وقىس وقيعا قىتاي سەكىلدى الەمي الپاۋىتپەن شەكارادا ورىن العان. ەكونوميكامىزدىڭ تورىنە قونجيىپ وتىرىپ الىپ، مۇرتىنان جىميىپ وتىرعان ونىڭ مىسى ءبىزدىڭ بيلىكتى قالاي باسىپ قالعانىن ءبارىمىز بىلەمىز. سوندىقتان دا وقيعاعا وسىنداي جىپ-جىلماعاي باعا بەرۋ سول قاھارلى كورشىنى اشۋلاندىرىپ المايمىز با دەگەن قاۋىپتەنۋدەن تۋىنداپ وتىرعان جوق دەپ كىم كەسىپ-ءپىشىپ ايتا الادى؟
مەنىڭشە، وسىنداي جاعداي قىرعىز نە وزبەكپەن شەكارادا بولعاندا، اقوردانىڭ داۋسى اناعۇرلىم وكتەمىرەك شىعار ەدى. كەرەك بولسا، ول كورشىلەرگە سەس كورسەتىپ، جازىقسىز قازا تاپقانداردىڭ قۇنىن دا تالاپ ەتەر ەدى!
ازىرشە، اۋزىنا قىتاي جاقتىڭ شىقىرلاعان قۇمى قۇيىلعان، وڭەشىنە قىتايدىڭ شىتىرلاعان ءيۋانى ءوتىپ كەتكەن ءبىزدىڭ بيلىك ونداي مىنەز تانىتۋعا مۇلدەم شاراسىز.
پرەزيدەنتتىڭ ءوزى دە و باستان باياعى ادەتىنە سالىپ، تەرگەۋ جۇمىستارى اياقتالماي-اق جاتىپ، ءوز باعاسىن بەرىپ، بولجامىن جايىپ سالدى. «تەرروريستىك اكت نەمەسە اسكەريلەردىڭ ىشكى ءوزارا قاقتىعىسى بولۋى مۇمكىن» دەپ، ارنايى قۇرىلعان كوميسسياعا نەگىزگى باعىتتى بەرە سالدى.
ەندى ايتىڭىزشى، ەسى ءتۇزۋ قاي تەرگەۋشى نەت پروكۋرور ەڭ ۇلكەن باستىعىنىڭ وسى ءسوزىن جوققا شىعارىپ، وقيعانىڭ سەبەبى حاقىندا باسقاشا پىكىر ايتا الادى؟ اسىرەسە، كورشى ەلدىڭ قاتىسى بار دەگەن جورامالدى قالايشا تىلگە تيەك ەتەدى؟ ونداي كاميكادزە پروكۋرور جوق قوي ولاردىڭ اراسىندا.
بەس قارۋى ساقاداي ساي بولۋى ءتيىس جانە دە كۇنى-ءتۇنى قىراعىلىق تانىتۋعا مىندەتتى اسكەريلەردى وسىلايشا جايپاپ تاستاۋ ءۇشىن قانشالىقتى دايىندىق كەرەك. سوندىقتان، كەزدەيسوق، اياق-استىنان بولعان وقيعا ەمەس، الدىن-الا مىقتاپ جوسپارلانعان، قوماقتى قارجى جۇمسالىپ، ۋاقىت شىعىندانعان اسكەري وپەراتسيا بۇل! ونداي وپەراتسيانى «ارقانكەرگەنگە» جاقىن ماڭدا كىم ۇيىمداستىرا الادى دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن مەن ايتپاي-اق قويايىن...
ءبىز، قازاق، جۇزدەپ، مىڭداپ قىتاي اسىپ جاتقان جوقپىز، جەرىمىزدىڭ تۇتاستىعى مەن ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنە تىكەلەي قاتىسى بار كۇماندى دە قاۋىپتى «كوشى-قون» كەرى باعىتتا ءجۇرىپ جاتىر ەمەس پە؟!
«ارقانكەرگەندە» نە باسقا جەردە ارقان كەر، كەرمە، - كولەڭكەلى كوشتىڭ تولاستار ءتۇرى جوق. سول ارقان كەرىلمەي تۇرعانىن قايتەرسىز ەندى. «ارقانكەرگەن»، مەن سەنى قالقان كورگەم...
ءجا، بيلىك شۇعىل جينالىس وتكىزىپ، ىزتەستىرۋ شارالارىن قولعا الىپ جاتىر. بىراق قوعامدى ءدۇر سىلكىندىرگەن وقيعانى زەرتتەۋ ءۇشىن نەگە ناق سول قوعام وكىلدەرى قاتىستىرىلمايدى؟ ءبىز سەكىلدى وپپوزيتسيانى قوسپاس، بىراق، ەڭ بولماعاندا، تاۋەلسىز ماماندار مەن باسقا دا قوعامدىق ۇيىمدار وكىلدەرىن نەگە تارتپاسقا؟ وسىندايدا مىنەز كورسەتىپ، اتقارۋشى بيلىككە شۇيلىگۋى ءتيىس دەپۋتاتتار قايدا؟
الدە بوگدە كوزدەن تىس قالۋعا ءتيىس ءوز قۇپيالارى بار ما؟
جاڭاوزەن وقيعاسىنا ورتا دەڭگەيدەگى اكىمقارا مەن مۇناي سالاسىنىڭ جەتەكشىلەرىن كىنالى دەپ تاپقان اقوردا وسىنداي وقيعادان كەيىن كىمدى جازالايتىنىن دا قازىردىڭ وزىندە تاپ باسىپ ايتۋعا بولاتىن شىعار...
جاڭاوزەن تراگەدياسىنان كەيىن قارا جامىلماعان بيلىك «ارقانكەرگەندەگى» قايعىلى قازاعا ۇلتتىق ازا تۇتۋ كۇنىن جاريالادى. بىراق وسى كۇنگە دەيىن قاندى وقيعانىڭ بارلىق ءمان-جايى انىقتالماي، قازا تاپقان اسكەريلەردىڭ اتى اتالماي (ناقتى كىمدى ازا تۇتىپ جاتىرمىز؟!) ەل كۇتپەگەن اسىعىس قادامعا بارۋدىڭ ءوزى كوڭىلدە ءبىرتۇرلى كۇمان تۋعىزادى ەكەن.
تەك، ايتەۋىر، ارتى جاقسى بولسىن دەيمىز دە...
P.S.
6 ماۋسىمدا پرەزيدەنت نازارباەۆ قىتايعا بارادى دەگەن اقپارات كەپ ءتۇستى. پەكين سەكىلدى الىپ قالادا الىستاعى اياداي عانا «ارقانكەرگەن» زاستاۆاسىنىڭ اتى اتالا ما ەكەن؟..
«اباي-اقپارات»
