بەكىتىلگەن ءتارتىپ بويىنشا ۇكىمەتتىڭ بيۋدجەتتى اتقارعانى تۋرالى ەسەبىن پارلامەنتتىڭ قوس پالاتاسى جەكە-جەكە تالقىلاپ، تۇپكىلىكتى شەشىمدى بىرلەسكەن وتىرىستا قابىلدايدى. سوعان وراي وتكەن اپتادا تومەنگى پالاتادا تالقىلانعان بىلتىرعى بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ۇكىمەتتىك ەسەپتى كەشە سەنات تا قاراپ شىقتى.

وتكەن جولى ماجىلىستەگى فراكتسيا باسشىلارىن قابىلداعاندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى قازىنا قاراجاتىن يگەرۋگە قاتىستى تەمىردەي ءتارتىپتىڭ بولۋى كەرەكتىگىن ءسوز ەتكەن-ءدى. سوسىن مەملەكەتتىك قاراجاتتىڭ ماقساتتى ورىندالۋىن قاتاڭ تالاپ ەتۋ كەرەكتىگىن ايتىپ: «پارلامەنت، كونستي­تۋ­تسيا­عا ءساي­كەس، جۇمىستا جىبەرىلگەن ولقى­لىقتارى نە­مەسە مەملەكەتتىك قارا­جاتتىڭ ەلەۋلى تۇردە يگەرىلمەگەنى ءۇشىن كەز كەلگەن مينيسترگە سەنىمسىزدىك تانىتۋى مۇمكىن. باسقاشا بولمايدى، دەپۋتات­تار مەملەكەتتىك ورگاننىڭ ءار باسشىسىنان وعان جۇكتەلگەن مىندەتتىڭ ورىندالۋىن قاتاڭ تۇردە سۇراي الادى. حالىق سىزدەردى سول ءۇشىن سايلادى»، - دەگەن ەدى نۇرسۇلتان نازار­باەۆ. سوندىقتان دا قوس پالاتا دەپۋتاتتارى اتقارىلعان بيۋدجەتتىڭ ساپاسىن سۇراعاندا ەڭ الدىمەن قارجىنىڭ يگەرىلىسىنە، قاراجاتتىڭ ماقساتتى جۇمسا­لۋىنا ءۇڭىلۋدى ەرەكشە قاپەردە ۇستايدى. بىلتىرعى بيۋدجەتتەگى قالدىق - بۇعان دەيىن دە بەلگىلى بولعانداي، 42 ملرد تەڭگە. 2010 جىلمەن سالىستىرساق، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ يگەرە الماعان قاراجاتى 15 پايىزعا ارتىپتى. الايدا بيۋدجەتتىڭ «جىلىگىن شاعىپ، مايىن ىشۋگە» ابدەن جاراعان باس قارجىگەر بولات ءجامى­شەۆ مۇنىڭ وبەكتيۆتى سەبەپتەرىن كولدەنەڭ تارتادى.

قارجى ءمينيسترى بولات جامىشەۆ ايتادى: يگەرمەۋدىڭ سۇبەلى ۇلەسىن وبەكتيۆتى سەبەپتەر قۇرايدى. ماسەلەن، 17 ملرد تەڭگە اعىمداعى جىلى ورىندالۋ مەرزىمى ءبىر جىلدان ارتىق جالعاسىپ جاتقان بيۋدجەتتىك دامۋ باعدارلامالارى بويىنشا 2011 جىلى تىركەلگەن مىندەت­تە­مەلەردىڭ تولەنبەگەن بولىگىنە تيەسىلى. ال 10,6 ملرد تەڭگە - بۇل ۇنەمدەۋ.

بۇدان باسقا قارجى ءمينيسترى ساناپ شىققان يگەرىلمەگەن قارىزداردىڭ دەنى جاۋاپسىزدىقتى نۇسقايتىن ءتارىزدى. ماسە­لەن، 4,7 ملرد تەڭگە - مەردىگەرلەرگە بايلانىستى ورىندالماي قالعان شارتتىق مىندەتتەمەلەر، 5,9 ملرد تەڭگە - ورىنسىز ولقىلىقتاردىڭ ەسەبىنەن انىق­تالعان، قاجەت بولماي قالعان قارا­جات، 4,7 ملرد تەڭگە نەگىزسىز جوسپارلاۋعا، شارتتاردى ۋاقتىلى جاساماۋعا بايلانىستى تۋىنداعان. باسقاسىن قايدام، بولات بيداحمەتۇلى ءدال وسىنداي ولقى­لىقتارى ءۇشىن دەپۋتاتتار الدىندا كىشى­رەيىپ، ءتيىستى تۇلعالاردى جاۋاپقا تارتۋ­دىڭ قارالاتىنىن جەتكىزدى. ايتۋىنشا، ورىنسىز يگەرىلمەۋلەر ءۇشىن ءبىرىنشى باسشىلاردى تارتىپتىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ تۋرالى حات تا جولدانعان. دەسە دە، ءتۇ­يىن­دەي كەلە، بيۋدجەتتىك قاراجاتتىڭ يگە­رى­لمەۋىنە قاتىستى قارجى ءمينيسترى سون­شالىقتى «قورقىنىشتىڭ» بولماۋى قا­جەتتىگىن دە العا تارتىپ، الەمدىك ءتاجىري­بەلەردى كەلتىرەدى. ونىڭ سوزىنە سەنسەك، الەمنىڭ الپاۋىتتارىندا دا بيۋدجەتتە قالدىق قالىپ، سول قالدىق كەلەسى جىل­دارعا كوشە بەرەتىن كورىنەدى.

ال ەسەپ كوميتەتىنىڭ توراعاسى ومارحان وكسىكباەۆتىڭ يگەرىلمەگەن بيۋدجەتكە قاتىستى پايىمى بۇدان بولەك. «جەكەلەگەن وبەكتيۆتى سەبەپتەردىڭ نە بولماسا توتەنشە وقيعالاردىڭ تۋىنداۋىنا بايلانىستى بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ تولىعى­مەن يگەرىلمەي قالۋ جاعدايلارى بولىپ تۇرادى. ول تۇسىنىكتى. وكىنىشكە قاراي، بىل­تىرعى يگەرمەۋدىڭ باسىم بولىگى - بيۋد­جەتتىك اكىمشىلەردىڭ كىناسىنەن»، - دەي­دى كوميتەت باسشىسى.

ءسوز اراسىندا ەسەپ كوميتەتىنىڭ ءتورا­عاسى ۇلتتىق بانككە قاتىستى سىننىڭ دا ءبىر ۇشىن شىعارىپ كەتتى. بۇل سىن جالعان كاسىپورىنداردىڭ قاۋلاۋىنا قاتىستى بولعان ەدى. «جالعان كاسىپورىندار سانى بۇگىنگى تاڭدا 1 مىڭنان اسىپ كەتتى. ءسويتىپ، جالعان شوت-فاكتۋرالاردى پايدالانعان 270 ءبىر كۇندىك فيرما وتكەن جىلى 110,5 ملرد تەڭگە مولشەرىندەگى سالىقتى تولە­مە­گەن. وسىنداي فيرمالاردىڭ سانى بىل­تىر 23 پايىزعا ارتقان»، - دەدى ومار­حان وكسىكباەۆ. سونىڭ سالدارىنان ءال­گىن­دەي فيرمالار قىزمەتىنەن مەملەكەت­كە ءوندى­رىپ الۋدان كۇدەر ۇزىلگەن سالىق بە­رە­شەگى­نىڭ مولشەرى 22,8 ملرد تەڭگەگە ءوسىپتى.

وسىلايشا، ۇكىمەت پەن ەسەپ كوميتە­تىنىڭ بايانداماسىن تىڭداعان سەناتورلار بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋىن ەكى ساعات بويى تالقىلادى. سوسىن ءبىرشاما ۇسىنىس-ەس­كەرتپەمەن ەسەپتەردى قولداۋعا كەلىستى. دەگەنمەن اتالعان ماسەلە الداعى ۋاقىتتا پارلامەنتتىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا تاعى ءبىر سىنعا تۇسەدى.

بۇعان دەيىن ماجىلىستە ماقۇلدانعان مەملەكەتتىك رامىزدەرگە قاتىستى قۇجات سەناتتىڭ قولداۋىنا دا يە بولىپ، جوبا زاڭ مارتەبەسىن يەمدەندى. ەندى ەلباسى قولىن قويسا، اتالعان زاڭ ءوز كۇشىنە ەنەتىن بولادى. توقتالا كەتەتىن جايت، بۇ­عان دەيىن دە بەلگىلى بولعانداي، مەملەكەتتىك ءرامىز­دەر­دى قورلاعانى ءۇشىن ايىپ­پۇل مولشەرى­نىڭ ەڭ تومەنگى دەڭگەيى - 200-دەن 1 مىڭ ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن، ال ونىڭ جوعارى مولشەرى 1مىڭ­نان 2 مىڭ ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دە­يىن ۇلعايتىلدى. رامىزدەردى زاڭسىز پاي­دالانعانى ءۇشىن جاۋاپتىلىق تا قاتاي­تىلىپ، بۇعان قاتىس­تى ايىپپۇل ءمول­شەرى ءتورت ەسەگە ارتتى. قر مەملەكەتتىك ءانۇرانىن پايدالانۋ جانە ورىنداۋ ءتارتىبىن بۇزعانى ءۇشىن جاۋاپتى­لىق قا­تاڭداۋ قاراستىرىلدى. سپورت جانە دەنە شىنىقتىرۋ جونىندەگى ۋاكىلەتتى ور­گان­نىڭ ءرولىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ەلىمىز­دىڭ اۋما­عىندا جانە شەتەلدەردە سپورتتىق ءىس-شارالار وتكىزۋ بارىسىندا «مەملەكەتتىك رامىزدەر تۋرالى» زاڭنا­مانى ساق­تاۋدى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا قۇزىرەت بەكىتىلدى. ەندىگارى سپورتشى­لاردىڭ ءان­ۇران­نىڭ مۋزىكالىق رەداكتسياسى مەن ءما­تى­نىن ءبىلۋى، كەشە قابىل­دان­عان زاڭ بو­يىنشا، مىندەتتى بولىپ تابىلادى.

اۆتور: قانات قازى، استانا

«الاش ايناسى» گازەتى