حالىققا، اسىرەسە جاس بۋىنعا كىتاپتان گورى تەلەەكراننىڭ ىقپالى زور. بۇل - دالەلدەۋدى قاجەت ەتپەيتىن اكسيوماعا اينالىپ بارادى. مۇنى ەرتەرەك سەزىنگەن وزگە ەلدەر ءوز ۇلتىنىڭ ۇلى تۇلعالارىنىڭ ءومىرىن تەلەەكران ارقىلى كورەرمەنگە ۇسىنۋدى بىزدەن بۇرىن قولعا العان. وعان ادامزات تاريحىندا وزىندىك جول-جوبا كورسەتكەن الەمنىڭ اتاقتى ادامدارىنىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى تۋرالى تۇسىرىلگەن ءتۇرلى دەرەكتى درامالار دالەل. جۋىردا «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنىڭ تاپسىرىسىمەن «قازىعۇرت» كينوستۋدياسى تۇسىرگەن «اباي» دەرەكتى دراماسىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. دەرەكتى درامانىڭ ستسەناريىن جازعان - ونەرتانۋشى ەرلان تولەۋتاي، رەجيسسەرى - نۇرگەلدى سادىعۇلوۆ، پروديۋسەرى - ءسابيت ابدىحالىقوۆ. ءبىز فيلم تۋرالى مادەنيەتتانۋشى مۇرات اۋەزوۆتىڭ، رەجيسسەر سلامبەك تاۋەكەلدىڭ پىكىرلەرىن ۇسىنىپ وتىرمىز.

مۇرات اۋەزوۆ، مادەنيەتتانۋشى:
- بۇل فيلم ارقىلى ابايدىڭ ءومىرىن تۇسىنۋگە تاعى ءبىر رەت قادام جاسالدى دەۋگە بولادى. الايدا، فيلم بارىسىندا ابايدىڭ دۇنيەتانىمىنا ورىس پەن باتىس ادەبيەتىنىڭ زور ىقپالى بولعاندىعى ايتىلادى دا، شىعىس ادەبيەتىنىڭ اسەرى تۋرالى ءسوز جوق. ال اباي بولسا شىعىس ادەبيەتى مەن باتىس ادەبيەتىنەن قاتار ءنار العان ۇلكەن الەم. سوندىقتان اباي تۋرالى فيلم تۇسىرۋدە ەڭ الدىمەن ونىڭ ولەڭدەرى مەن قارا سوزدە­رىنە سۇيەنۋ كەرەك. الىسقا ۇزاماي، ورىس حالقىنا قاراساق، پۋشكيننىڭ جەكە ءومىرىن بولەك قاراستىرادى دا، ۇلى رۋحتىڭ يەسى رەتىندە جەكە كورسەتەدى. ۇلى ادام­داردىڭ قاراپايىم ءومىرى مەن وزىق ويلاردى ومىرگە اكەلگەن قۋاتتى رۋح يەسى رەتىندەگى ونەگەلى عۇمىرى بار، سول رۋحتىڭ بيىكتىگىن كورسەتە ءبىلۋ كەرەك. بۇل فيلمدە قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىن بيىككە كوتەرگەن اباي جوق، مۇندا وتارشىل ساياساتتىڭ قۇربانى بولعان اقىن اباي بار. جالپى العاندا، جاس بۋىنعا تانىستىرۋ باعىتىندا قولعا الىنعان ءفيلمنىڭ قۇرىلىمى دۇرىس. الايدا، ابايدى قاراپايىم حالىققا تۇسىندىرەمىز دەپ ونى الاسارتۋدىڭ قاجەتى شامالى.
سلامبەك تاۋەكەل، رەجيسسەر
- «اباي» دەرەكتى دراماسىنىڭ تۇساۋى كە­سىلگەنىنەن حاباردارسىز. فيلم تۋرالى ويىڭىزبەن بولىسسەڭىز؟
- ءبىز ءۇشىن جاڭا جانردىڭ تۇساۋى كەسىلگەنىمەن، الەمدىك ولشەممەن قاراعاندا دەرەكتى دراما جاڭا جانر ەمەس، تالاي ۇلى تۇلعالار تۋرالى مۇنداي فيلم­دەر ءتۇسىرىلدى. «اباي» دەرەكتى دراماسىن العاش كور­گەندەگىدەي ەمەس، ەكىنشى قايتارا كورگەندە ءفيلمنىڭ ونە بويىنان ءبىراز ارتىق تۇستاردى اڭعاردىم. ماسەلەن، فيلم بارىسىندا سونشا كوپ ادامدى سويلەتۋدىڭ قاجەتى جوق ەدى. ابايدىڭ ءومىرى تۋرالى سويلەگەن ادام سانى تىم كوپ جانە ولار قاجەتسىز ۋاقىتتا تارتىلادى. سونىڭ سالدارىنان فيلم اۆتورلىق ويدان تۇل بولىپ قالعان. ونىڭ ۇستىنە فيلم بارىسىندا ابايدىڭ ومىرىنەن بۇرىن ءبىز بىلمەگەن سىر ايتىلماعان سەكىلدى. ءبىزدىڭ قولدانىسىمىزعا جاڭا ەنىپ جاتقان جانر بولعاندىقتان اباي ومىرىنەن جاڭالىق اشپاي-اق، بار دەرەكتەردى ۇتىمدى پايدالانىپ، رەجيسسەرلىك شەبەرلىكپەن ءبىراز نارسە ايتۋعا بولار ەدى. دەگەنمەن م.اۋەزوۆتىڭ 4 تومدىعىن وقۋعا ۋاقىتى جەتپەيتىن جاستارعا ابايداي كۇردەلى تۇلعانىڭ ءومىرىن وسىلاي تانىستىرۋ ءجون بولار دەگەن وي دا بار.
كينو ونەرىنە ءتان زاڭدىلىقتار تۇرعىسىنان كەلەر بولساق، ءتۇسىرۋ توبى قولعا تۇسكەن ماتەريالدىڭ بار­لىعىن پايدالانامىز دەپ، جۇيەسىزدىككە ۇرىنعان. ياعني، قاجەتسىز كەزدە پايدالانا بەرگەن. ەرەسەك ابايدى ويناعان اكتەر (جالعاس تولعانباي) سويلەيتىن تۇس­تارىندا ابايدى ءتاپ-ءتاۋىر ويناۋعا جارايدى. ال ۇندەمەي قالاتىن تۇستارىنا كەلسەك، رەجيسسەر ءبىر ۋاقىتتا تۇسىرىلگەن «ابايدى» ءار جاعدايعا پايدالانا بەرگەن، ولاي ەتۋگە بولمايدى. ءار ۋاقىتتا بولعان جايدى قابىلداعانىنا ساي، بەت-الپەتىندەگى وزگەرىسى ارنايى جەكە-جەكە ءتۇسىرىلۋى كەرەك ەدى. ال مۇندا كەيىپكەردىڭ ءۇنسىز قالپى فوتوگرافيا سەكىلدى ەش ءوز­گەرىسسىز بەرىلەدى. جارىقتىقتىڭ قولىنداعى قىل­قالامنىڭ جازباۋى كورەر كوزگە كەرى اسەر بەرەدى ەكەن. ءتۇسىرۋ توبى قىلقالامدى قوزعالتۋعا اسا كۇش سالماعان سەكىلدى. «شىركىن-اي، سول ەكى ورتادا قالامدى جۇگىرتىپ جىبەرسە، قانداي جاقسى بولار ەدى»، - دەپ ويلادىم. مۇنى مەن ءتۇسىرۋ توبىنىڭ جۇمىسىن سىناۋ ءۇشىن ەمەس، بولاشاقتا قايتالاماسىن دەگەن اعالىق جانا­شىر­لىقپەن ايتىپ وتىرمىن. قاراپايىم بولسا دا وسىنداي دەتالدارعا نەمقۇرايلى قاراۋ - ءفيلمدى ەداۋىر اقساتىپ قويادى. ال جالپى العاندا وسىنشا ۇلكەن جۇكتى مويىندارىنا العان ۇجىم ءوز قادەرىنشە جۇمىس ىستە­گەن، ونى ەسكەرمەۋگە بولمايدى. ءارى ولار ءبىزدىڭ رەجيس­سەرلەرىمىز بۇرىن بارا قويماعان جانرعا تاۋەكەل ەتكەن. سونشا كوپ ادام اباي ومىرىنەن دەرەكتەر ايت­قانىمەن، ولاردى جۇدىرىقتاي جۇمىلدىرىپ، پايدالانا الماعان. سول ادامداردىڭ ەكى-ۇشەۋىن عانا سويلەتىپ، ونى ۇتىمدى پايدالانۋعا بولار ەدى. اباي­دىڭ شىعارمالارىن تەرەڭ تۇسىنە بىلەتىن قاراپايىم وقىرماندى نەگە قوسپاسقا؟.. العاشقى قادام بولعان سوڭ كەمشىلىكتەردىڭ بولۋى زاڭدى. دەگەنمەن بۇل فيلم ارقىلى ءتۇسىرۋ توبى وزدەرىنىڭ كوپ جۇمىستى اتقارا الاتىنىن كورسەتتى. تەك كوپ ىزدەنىس كەرەك. ەلدىڭ ۇلى تۇلعالارىنىڭ ءومىرىن قاراپايىم حالىققا تانىس­تىرۋدىڭ وڭتايلى ءتاسىلى ەكەندىگى شىن. جىگىتتەردىڭ تالپىنىسى قۇپتارلىق.
- پروديۋسەردىڭ ايتۋىنشا، «قازىعۇرت» كينوستۋدياسى ەندى ماعجان تۋرالى دەرەكتى دراما تۇسىرۋگە تاپسىرىس الىپتى. اعا بۋىننىڭ وكىلى رە­تىندە ءتۇسىرۋ توبىنا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
- بىزدە ابايتانۋ سەكىلدى ماعجانتانۋ سالاسى دا بار. مەنىڭ ءتۇسىرۋ توبىنا ايتارىم، الداعى فيلمدە سول ماعجان ءومىرىن جەتىك زەرتتەگەن عالىمداردى ۇتىمدى پايدالانۋ كەرەك. ول ادامداردى كوپ نەمەسە از سويلەتۋ دەگەن ءسوز ەمەس، قاجەتىنە قاراي ساۋاتتى پايدالانۋ. عالىمداردىڭ ايتقان دەرەكتەرىن فيلمگە ەنگىزۋ وڭاي دۇنيە ەمەس. ونىڭ ءوز ەرەك­شەلىگى بولادى. دەرەكتى پروزا مەن كوركەم پروزانىڭ ايىرماشىلىعى بولاتىنى سەكىلدى، كوركەم فيلم مەن دەرەكتى ءفيلمنىڭ ايىرماشىلىعى دا كوپ. سول ءۇشىن دە ءبىرىنشى فيلمدە جىبەرىلگەن قاتەلىكتەردى قايتالا­ماعانى ءجون.
ءبىزدىڭ كورەرمەنگە ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ ومىرىنەن مالىمەت بەرەتىن وسىنداي فيلمدەر كەرەك. ول باسى اشىق ماسەلە. ونىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگى تۋرالى ءار الۋان پىكىرلەردىڭ ايتىلۋى دا زاڭدىلىق. تەك ايتىلعان سىندى ءمىن رەتىندە قابىلداماي، كەرىسىنشە، جول كورسەتۋ، باعىت سىلتەۋ ورنىنا قابىلداۋدى قالىپتاستىرا الساق، ابزال بولار.

دايىنداعان نازىم دۇتباەۆا

«قازاق ادەبيەتى» گازەتى