اقىن نۇرجان ناۋشابايۇلىنىڭ زيراتى. قوستاناي وبلىسى، ماۋسىم 2009 جىل.
ەلدەگى اكىمقارالار داعدارىستى سىلتاۋ ەتىپ ەل ارداقتىسى بولعان اقىن تويىن وتكىزۋگە قۇلشىلىق تانىتىپ وتىرعان جوق. ەسەسىنە وبلىستا ەسىمىن ەشكىم بىلمەيتىن الدەبىر “قايراتكەرلەردىڭ” مەرەيتويلارى ءوتىپ جاتىر.
ءالى كۇنگە شەيىن شىعارمالارىمەن تولىق تانىسا الماي جاتقان اقيىق اقىنداردىڭ ءبىرى - نۇرجان ناۋشابايۇلى. جىر سۇلەيىنىڭ ولەڭدەرى كەزىندە جارىق كورگەنىمەن، اقىن شىعارماشىلىعى تولىق زەرتتەلە قويعان جوق..
كوزى تىرىسىندە ولەڭ جامپوزىنىڭ ءۇش كىتابى جارىق كوردى. “مانزۇمات قازاقيا” (1903 جىل), “جۇمباق. نۇرجان مەن ساپارعاليدىڭ جۇمباق ايتىسى” (1908 جىل) جانە “الاش” (1910 جىل) اراب ارىپتەرىمەن باسىلىپ، قازان رەۆوليۋتسياسىنا دەيىن جاريالانعان بولسا، تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن “الاش” دەپ اتالاتىن كىتابى قوستاناي قالاسىندا جارىق كوردى. (نۇرجان ناۋشابايۇلى. ”الاش”، قوستاناي: “باسپا ءۇيى”، 1997 جىل). وعان جوعارىدا اتالعان ءۇش كىتاپتاعى شىعارمالارى كىردى. الايدا، تارالىمى ءۇش مىڭ دانا عانا بولعان كىتاپ رەسپۋبليكا كولەمىنە وتە از تارادى، قوستانايدىڭ وزىنەن ارتىلماي قالدى.
نۇرجاننىڭ اتالاس تۋىستارىنىڭ ءبىرى، قوستاناي اۋدانىنا قاراستى نەچاەۆ ەلدى مەكەنىندە تۇراتىن ەسىمجان نۇراحمەتۇلى ارقالى ۇستىمىزدەگى جىلى وتكەلى جاتقان اقىننىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنا بايلانىستى قوستاناي اۋدانىنىڭ اكىمى قول قويعان حاتتى ازاتتىق راديوسىنىڭ تىلشىسىنە اكەلىپ كورسەتتى. وندا اقىن تويى 2009 جىلى شىلدە ايىندا اتالىپ وتىلەدى دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان. بىراق، ەسىمجان اقساقالدىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، اڭگىمەنىڭ اياعى ۇزارىپ، ونى وتكىزۋ ماسەلەسى كەرى شەگەرىلىپ قالعان.

نۇرجان ناۋشابايۇلىنىڭ ولەڭدەرى جيناقتالعان «الاش» كىتابىنىڭ مۇقاباسى. قوستانايداعى «باسپا ۇيىنەن» 1997 جىلى جارىق كورگەن.

ەلدەگى اكىمقارالار داعدارىستى سىلتاۋ ەتىپ ەل ارداقتىسى بولعان اقىن تويىن وتكىزۋگە قۇلشىلىق تانىتىپ وتىرعان جوق. ەسەسىنە وبلىستا ەسىمىن ەشكىم بىلمەيتىن الدەبىر “قايراتكەرلەردىڭ” مەرەيتويلارى ءوتىپ جاتىر.
وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن قوستاناي قالاسىنداعى سوۆەتتىك يدەولوگيانىڭ ويلاپ تاپقان جازۋشىسى نيكولاي وستروۆسكي اتىنداعى قالالىق كىتاپحانا اتاۋىن وزگەرتىپ، وعان نۇرجان اقىن ەسىمىن بەرۋ تۋرالى باستاما كوتەرىلگەن بولاتىن. الايدا، بۇل ۇسىنىستى قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى قولداماعان.

نۇرجان ناۋشابايۇلى اتىنداعى مەكتەپتىڭ شاكىرتتەرى. قوستاناي وبلىسى، زاتوبول كەنتى، ماۋسىم، 2008 جىل.

نۇرجان دەگەندە جالعاندا ور كيىكتەي زاۋلاعان، ات قۇلاعىندا ويناعان، اۋەلەتىپ ءان شىرقاپ، تەرمەلەتىپ جىر توككەن، كەسەك مىنەزدى، نار تۇلعالى، ەل قامىن ەرتە ويلاعان، سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى جىگىت كوز الدىمىزعا كەلەدى. يا، كەشەگى توڭكەرىس قارساڭىندا ونىمەن يىق تەڭەستىرىپ تۇرا الاتىن تۇلعالار بۇكىل قازاق دالاسىندا نەكەن-ساياق بولعان شىعار. ايتقان ءسوزى – ماقال، قايتارعان جاۋابى – ماتەل، جازعان جىرى عيبرات – ونەگە، شىرقاعان ءانى اسەم سازعا تولى ازاماتتىڭ ءبىر باسىنان ءمىن تابۋدىڭ ءوزى قيىن ەدى.
اقىن جىرلارى نەگىزىنەن تولعاۋ، تەرمە، وسيەت، تاقپاق بولسا، ونىەلى دە تاقتاق دەپ اتاعان. تاقتاق سويلەسە سوزگە بوگەلمەيتىن، تاۋ سۋىنداي سارقىراعان، تاڭدايى تاقىلداعان، ىلديدان شاپسا، توسكە وزعان، ەرتەمەن شاپسا كەشكە وزعان جۇيرىك جىرشى.

قوستاناي وبلىسىنداعى قۇتتىق اۋىلىنىڭ ماڭىندا اقىن نۇرجان ناۋشابايۇلىنا قويىلعان بەلگىتاس.

نۇرجاننىڭ ءوزى دە:

قوستاناي وبلىسىنداعى قۇتتىق اۋىلىنىڭ ماڭىندا اقىن نۇرجان ناۋشابايۇلىنا قويىلعان بەلگىتاس.
سوزدەرى توپقا سالىنعان،
بۇرىنعى شەشەن تاقتاقتىڭ،
كەرەگى كوپ زامانعا،
ەسكى ماقال، تاقپاقتىڭ.
لايىعى كەم دەپ ويلايمىن،
بوسقا قاراپ جاتپاقتىڭ،
ءار جەردەن جيناپ، ءسوز قىلدىم،
رەتتەپ باسىن قوسا الماي،
سارىنى وسى دەپ سوقپاقتىڭ،
جاستىقپەن ءجۇرىپ اۋرە بوپ،
ءار بىلىمنەن حابارسىز،
ءىسىن ىستەپ اقىماقتىڭ.
بۇل كۇنگىشە بوس جۇردىك،
ءومىردى زايىق وتكىزىپ،
كوزىن اشپاي بۇلاقتىڭ”، – دەيدى.
نۇرجان تۋرالى بەيسەنباي كەنجەباەۆ “حح عاسىر باسىنداعى قازاق اقىندارى شىعارمالارى” كىتابىندا مول ماعلۇمات بەرىپ: ”نۇرجاننىڭ ءبىر وزگەشەلىگى – ول ولەڭدەرىنىڭ كوبىن بۇرىنعى اراب، پارسى، شاعاتاي اقىندارىنىڭ ۇلگى، ستيلىندە جازادى: ءدىني سوزدەردى، اراب، پارسى، ەسكى كىتابي سوزدەردى كوپ قولدانادى.
ءبىرسىپىرا ولەڭدەرىندە نۇرجان زامان جايىن، قازاقتىڭ بۇرىنعى، ءوز زامانىنداعى تۇرمىسىن، ەل بيلەگەن ادامداردىڭ ءىس-ارەكەتتەرىن، وقۋ، ونەر، ءبىلىم، داۋلەت، باقىت، مىنەز-قۇلىق ماسەلەلەرىن ءسوز ەتەدى. سولار جونىندە ءبىرتالاي ورىندى، ماڭىزدى، كەلىستى وسيەتتەر، ماقال-ماتەل، ناقىل سوزدەر ايتادى. ونىڭ شىعارمالارى ويلى، ماعىنالى بولىپ كەلەدى”، – دەپ باعا بەرەدى.
نۇرجان ولەڭدەرى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا، “بەس عاسىر جىرلايدى” انتولوگياسىنا ءىشىنارا بولسا دا ەنگىزىلدى. ونىڭ ەسىمى ەنتسيكلوپەديالار مەن ادەبي انىقتامالىقتاردان ورىن الدى. الايدا، اقىن شىعارماشىلىعى ءالى دە از زەرتتەلدى، ءوزىنىڭ ءتيىستى باعاسىن الىپ ۇلگەرگەن جوق.
نۇرجان ناۋشاباەۆ اتىنداعى قوعامدىق قوردىڭ توراعاسى مارات قاسىموۆتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەدكە جازعان حاتى «قازاق» گازەتىندە جارىق كورگەن.
وندا نۇرجان ناۋشابايۇلىنىڭ تۋعانىنا 150 جىل تولۋىنا وراي اقىنعا ارناپ استانادا جانە تۋعان جەرى قوستاناي وبلىسىندا عىلىمي كونفەرەنتسيا، ت.ب. مادەني-بۇقارالىق شارالار وتكىزۋ قاجەتتىگى، نۇرجاننىڭ “الاش” دەپ اتالاتىن كىتابى قوستاناي قالاسىندا ءۇش مىڭ تارالىممەن عانا جارىق كورگەنى، بىراق، رەسپۋبليكاعا تارالماي قالعانىن ايتىلىپ، مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن الداعى جىلى نۇرجاننىڭ تولىق شىعارمالار جيناعىن باتىرىپ شىعارسا، وعان جوعارىدا ايتىلعان ”الاش” كىتابىن نەگىز ەتىپ السا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى دەگەن ۇسىنىستار جازىلعان.
قازىرگى ۋاقىتتا اقىن باسى قارايتىلىپ، قۇلپىتاس ورناتىلدى. وندا: “قازاقتىڭ ءبىرتۋار اقىنى نۇرجان ناۋشابايۇلى” دەگەن ءبىر-اق اۋىز ءسوز جازىلعان. اقىننىڭ تۋعان اۋىلىندا دا ەسكەرتكىش بەلگى قويىلدى.

“ازاتتىق” راديوسى