ەكى كۇن بولدى. بىزدەگى ءھام بىزگە بوتەن ورىس ءتىلدى اقپاراتتىق كەڭىستىك اقتوبە جاقتاعى كەڭەس نوكين دەيتىن شاپ-شاعىن اۋىلداعى لەنيننىڭ ەسكەرتكىشى قيراتىلاتىن بولدى دەپ، الاتايداي ءبۇلىنىپ، كۇن كوسەمنىڭ كەرەكسىز قالعان تاستۇعىرىنىڭ باسى ءتۇسىپ قالعانىنا كۇن جاۋارداي كۇڭىرەنىپ، وتىز ءتىسى سىرقىراپ، ويبايلاپ جاتىر.

«Centrasia.org» دەيتىن الاشۇبار، الەم-جالەم ءبىر سايت: «قازاقتىڭ اقتوبەسىندە قازاق مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن قالاعان ۆ.لەنيننىڭ ەسكەرتكىشىنىڭ باسىن قيراتتى»، - دەپ جازىپتى، ءتىپتى. الىپ-قوسقانىمىز جوق. سوزبە-ءسوز: (ۆ كازاحسكوم اكتوبە سنەسلي گولوۆۋ پامياتنيكۋ وسنوۆاتەليۋ كاز-گوسۋدارستۆەننوستي - ۆ.لەنينۋ).

وقيعا اقتوبە وبلىسىندا، دالىرەك ايتقاندا اقتوبە قالاسىنان 15 شاقىرىمداي جەردە ورنالاسقان، 2,5-3 مىڭعا جۋىق حالقى بار كەڭەس نوكين دەيتىن اۋىلدا بولعان ەكەن. اۋىلدىق مادەنيەت ءۇيىنىڭ قاق الدىنداعى شاعىن ساياباقتا ورنالاسقان لەنين ەسكەرتكىشىن سول ماڭنان ءوتىپ بارا جاتقان اۋىل تۇرعىنى ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ، تاراتقان.

«بۇگىن 2021 جىلدىڭ 29 قازانى – كومسومولدىڭ تۋعان كۇنى. ءبىزدىڭ مادەنيەت ءۇيىمىزدىڭ الدىندا ەسكەرتكىش بولعان. 1965 جىلى، ونىڭ اشىلۋىنا مەن دە قاتىسقام، ول كەزدە مەن 5 جاستا ەدىم. سودان بەرى تۇرعان. مىنە، بۇگىن ونىڭ باسىن جۇلىپ تاستادى. سوعان قاراعاندا، بىرتىندەپ، قيراتاتىن سەكىلدى. ءيا، بۇل ءبىر تۇرعىننىڭ قالاۋى بولدى... ءبارى بۇل وقيعاعا باستارىن شايقاپ، ءوتىپ جاتىر. وسىمەن ءبىزدىڭ ساياباعىمىزداعى ۆلاديمير يليچ لەنيننىڭ تاريحى تاۋسىلدى»، - دەيدى ۆيدەوداعى ەر ادام.

ايتپاقشى، بۇل لەنيننىڭ قيراعان «باسىنا» بايلانىستى جەرگىلىكتى اكىمدىك تە ءوز جاۋاپتارىن ىلدىم-جىلدىم بەرىپ ۇلگەرىپتى. سويتسەك، كۇن كوسەمنىڭ تاستۇعىرى قورعالاتىن مادەني ەسكەرتكىشتەر ساناتىنا جاتپايدى ەكەن. ال ەسكەرتكىشتىڭ باسى دەمونتاج كەزىندە ءتۇسىپ قالعان.

«كەڭەس نوكين اتىنداعى اۋىلدىڭ مادەنيەت ءۇيى الدىنداعى ەسكەرتكىش –جارامسىز بولعان. ابدەن توزىپ، تۇگەلىمەن قيراپ قالماسى ءۇشىن، قانداي دا ءبىر وقىس جاعداي بولماسىن دەپ، جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن ەسكەرتكىشتى قيراتۋ (بولشەكتەۋ) تۋرالى شەشىم قابىلدانعان. بولشەكتەۋ كەزىندە ەسكەرتكىش ۇگىتىلىپ، باسى ءتۇسىپ قالدى»، - دەپتى اكىمدىكتەگىلەر.

2014 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا كيەۆتىڭ قاق ورتاسىندا قاسقايىپ تۇرعان پرولەتاريات كوسەمى لەنيننىڭ الىپ تاستۇعىرى قيراتىلدى. بۇل دەكومۋنيزاتسيا اياسىندا اتقارىلعان كوپ شارۋانىڭ باسى ەدى. راسىندا «كۇن كوسەمگە» كۇرەسىننەن ورىن بەرگەن جالعىز ەل ۋكراينا ەمەس. پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ ءبىرسىپىراسى ەسكى تاستاردان الدەقاشان ارىلعان.

ال بىزدە شە؟ بىزدە جاعداي بىلاي: 

وسىدان ءۇش-ءتورت جىل بۇرىن (2017 جىلى) جازعانىمىزدا, ەلىمىزدە كۇن كوسەمنىڭ 159 ەسكەرتكىشى قاسقايىپ تۇرعان ەدى.

«پامياتنيكي لەنينا» دەيتىن ارنايى سايت بار ەكەن. سول سايتتىڭ اقپاراتتىق بازاسىندا ۆلاديمير يليچ لەنيننىڭ ۇزىن-سانى 10 مىڭنان استام ەسكەرتكىشى تىركەلىپتى. اتالعان سايت: «قازاقستاندا لەنيننىڭ 254 ەسكەرتكىشى تۇر», - دەيدى. ارقايسىسىنىڭ ورنالاسقان ورنى مەن سۋرەتتەرىن قوسا جاريالاپتى. قاراڭىز:

قوستاناي وبلىسىندا – 102,
اقمولا وبلىسىندا – 29,
پاۆلودار وبلىسىندا – 21,
قاراعاندى وبلىسىندا – 18,
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا – 14,
الماتى وبلىسىندا – 11,
شىعىس قازاقستان وبلىسىندا – 11,
الماتىدا – 9,
جامبىل وبلىسىندا – 8,
اقتوبە وبلىسىندا – 7,
باتىس قازاقستان وبلىسىندا – 5,
استانادا – 4,
اتىراۋ وبلىسىندا – 4,
بۇرىنعى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا – 4,
قىزىلوردا وبلىسىندا – 3,
بايقوڭىردا – 2,
ماڭعىستاۋ وبلىسىندا – 2.

لەنيننىڭ ەسكەرتكىشتەرى جونىنەن كوش باسىندا رەسەي، ۋكراينا مەن بەلارۋس تۇر ەكەن. قازاقستان ءتورتىنشى ورىندا. ونان سوڭ قاپقاز بەن ورتالىق ازيا ەلدەرى (243), ەۋروپا ەلدەرى (195), بالتىق ەلدەرى (169) مەن مالدوۆا (64) تىزىمدەلىپ تۇر ەكەن.

قازاقستاندا لەنيننىڭ ەڭ كوپ ەسكەرتكىشى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ تىزگىنىن ۇستاعان قوستاناي وبلىسىندا ەكەن. ونداعى لەنين ەسكەرتكىشتەرىنىڭ سانى – 102 دەپ كورسەتىلىپتى. ال قوستاناي وبلىستىق اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا 19-20 تامىز كۇندەرى (2021 جىل) جەرگىلىكتى جانە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ەسكەرتكىشتەردىڭ ءتىزىمى جاريالانعان ەكەن. ول ەكى ءتىزىمنىڭ بىردە-بىرەۋىندە ۆلاديمير يليچ لەنيننىڭ ەسكەرتكىشى اتالماعان.

«lenin.tilda.ws» سايتى: «1991 جىلى قازاقستاندا لەنيننىڭ 500-گە تارتا ەسكەرتكىشى بولسا، 2021 جىلدىڭ قاڭتارىنداعى ەسەپ بويىنشا، لەنيننىڭ 159 ەسكەرتكىشى بار»، - دەپ جازادى.

اتالعان سايتتىڭ رەيتينگىندە دە قازاقستان تىزىمدىكتىڭ ءتورتىنشى ساتىسىنا جايعاسىپتى. الداعى ۇشتىك – رەسەي، بەلارۋس پەن ۋكراينا. ەندى مىنا قىزىقتى قاراڭىز، 1991 جىلى ۋكراينادا 5500-گە جۋىق لەنين ەسكەرتكىشى بولسا، قازىر ولاردىڭ سانى 350-دەن كەمىپتى. ال بالتىق ەلدەرى كۇن كوسەمنىڭ بىردە-ءبىر ەسكەرتكىشىن قالدىرماعان (1991 جىلى ونىڭ سانى 160-تان اسقان).

بيىل تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىن الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ، اتاپ وتپەكپىز. پرەزيدەنت ارنايى ماقالا جازىپ، بيىلعى جىلدى «تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى» دەپ جاريالدادى. سول ماقالادا پرەزيدەنت توقاەۆ:

«العاشقى ون جىلدىق ەگەمەن قازاقستاننىڭ ءوز دەربەستىگىن قالىپتاستىرۋ كەزەڭى بولدى. ەكىنشى ون جىلدىقتا ەلىمىز تۇعىرىن نىقتاپ، كەرەگەسىن كەڭەيتىپ، ىرگەسىن بەكىتتى. ءۇشىنشى ون جىلدىقتا مەملەكەتىمىز شىن مانىندە، كەمەلىنە كەلىپ، الەمدىك ساياساتتىڭ تورىنە وزدى. الداعى ءتورتىنشى ون جىلدىقتا ءبىزدى جاڭا مىندەتتەر كۇتىپ تۇر»، - دەگەن ەدى. بىزشە، بولسا، سول جاڭا مىندەتتەردىڭ باسى – بۇگىندە وزگە تۇگىلى كرەملگە كەرەك بولماي قالعان پرولەتاريات كوسەمىنىڭ ەسكى-قۇسقى ەسكەرتكىشتەرىن ءبىرجولا جويۋدان باستالۋى كەرەك! وتىز جىلدىقتىڭ قۇرمەتىنە وتىز مىڭ وردەن تاراتۋ – تاۋەلسىزدىكتى ۇلىقتاۋ ەمەس!

اعا ۇرپاقتىڭ ەسىندە بار:

«ۇيىمىزدە، تورىمىزدە، پورترەتتە تۇرعان كىم؟
كىمنىڭ ءجۇزى تانىس بىزگە، بىزگە جاقىن، تۋعان كىم؟
بۇل – لەنين بابامىز،
بۇل – لەنين دانامىز!» دەگەن لەنين ءالى دە تورىمىزدەن تۇسپەي تۇر.

بيىل تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 30 جىل تولادى. بىراق سوندا دا كسرو-عا دەگەن ساعىنىش ازايماي كەلەدى. قازاقستان لەنينمەن قوشتاسا الماي جۇرگەندەي... ايتپەسە، تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلىندا لەنيننىڭ 159 ەسكەرتكىشىن توردەن تۇسىرمەي ۇستاپ وتىرعان باسشى-قوسشىنىڭ بۇل تىرلىگىن نە دەپ اقتاۋعا بولادى؟سوندا جىل سايىن بيۋدجەتتەن ىرىپ-جىرىپ ميللياردتاردى ءبولىپ، الاشاپقىن جۇرگىزىپ جاتقان «رۋحاني جاڭعىرۋ» دەيتىن يدەولوگيالىق ساياسات قايدا؟.. سول «رۋحاني جاڭعىرۋدى» جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەر 119 ملرد تەڭگە بولىنگەنى وتكەندە عانا جاريا بولدى.

لەنيندى ۇلىقتاۋدى دوعارماي، رۋحاني جاڭعىرۋ بولمايتىنىن راسىندا، بيلىكتىلەر تۇسىنبەي مە؟ بىزشە بولسا، سولاي... لەنيننىڭ، لەنينننىڭ عانا ەمەس، 70 جىلدان استام قازاقتى ەزىپ-جانشۋ ساياساتىن جۇرگىزگەن سوۆەتتىك بيلىك اتريبۋتتارىن ءبىرجولا جويۋعا، ەسكى بيلىكتىڭ ەشكىمگە كەرەكسىز ەلەمەنتتەرىنەن ارىلۋعا كرەملدىڭ قاس-قاباعىنا جاۋتەڭدەپ قارايتىن اقوردانىڭ باتىلى، ەرىك-جىگەرى، كەرەك بوسلا مىنەزى جەتپەيتىن سەكىلدى... جاڭاعى «159 لەنين» سونىڭ ايقىن كورىنىسى. باسقا ءسوز جوق...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz