مەن تۇسىنبەيتىن ءبىر نارسە: قازاق سەكىلدى تەلەگەي-تەڭىز اققان مۇنايى جوق، سيرەك كەزدەسەتىن ءتۇرلى-ءتۇستى مەتالدارى جوق، اسىپ-توگىلگەن استىعى جوق. الاتاقيالى اعايىننىڭ دەنى قازاقستان مەن رەسەي اسىپ، نان ىزدەپ ءجۇر. بىراق، جوسپارلاپ قويعانداي جۇيەلى ءوسىپ، قاراعۇرىم كوبەيىپ كەلەدى. 1990 جىلدارى وزبەكتەر 19 ملن-نان ءسال اسسا، بۇگىن 27 ملن-عا جەتىپتى. ياعني 20 جىلدا جىل سايىن 400 مىڭ ادامعا كوبەيىپ وتىرعان...

قانشا جەردەن قازاقتى «قوڭسىمىز عوي» دەپ، مايدا تىلىمەن مايموڭكەلەتسە دە، وزبەكتىڭ تالابى قاتال، زاڭى مىردەي. وزبەك بيلىگى قازاقستانعا كوشكىسى كەلگەن قازاقتاردىڭ ۇيلەرىن دە، مال-مۇلىكتەرىن دە ەشكىم ساتىپ المايتىن ەتىپ، استىرتىن نۇسقاۋ بەرىپ قويعان كورىنەدى. بايعۇس قازاق دىمسىز قايتىپ، كىمدى پانالايدى؟..

بىراق، كەيبىر نامىسى شوقتاي قىزبا دا قايسار قازاقتار، امال نەشىك، كوك تيىنسىز اتا-بابا توپىراعىنا جەتىپ-جىعىلىپ جاتىر: «وزگە ەلدە - سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە - ۇلتان بول» دەپ...

ايتسا-ايتقانداي، تۋعان توپىراقتاعى باۋىرلارى وسى كۇندە اتا-باباسىنىڭ وتانىنا قايتقان قازاقتاردى شىنىمەن ۇلتان قىلۋعا اينالدى.

مەن تۇسىنبەيتىن ءبىر نارسە: قازاق سەكىلدى تەلەگەي-تەڭىز اققان مۇنايى جوق، سيرەك كەزدەسەتىن ءتۇرلى-ءتۇستى مەتالدارى جوق، اسىپ-توگىلگەن استىعى جوق. الاتاقيالى اعايىننىڭ دەنى قازاقستان مەن رەسەي اسىپ، نان ىزدەپ ءجۇر. بىراق، جوسپارلاپ قويعانداي جۇيەلى ءوسىپ، قاراعۇرىم كوبەيىپ كەلەدى. 1990 جىلدارى وزبەكتەر 19 ملن-نان ءسال اسسا، بۇگىن 27 ملن-عا جەتىپتى. ياعني 20 جىلدا جىل سايىن 400 مىڭ ادامعا كوبەيىپ وتىرعان...

قانشا جەردەن قازاقتى «قوڭسىمىز عوي» دەپ، مايدا تىلىمەن مايموڭكەلەتسە دە، وزبەكتىڭ تالابى قاتال، زاڭى مىردەي. وزبەك بيلىگى قازاقستانعا كوشكىسى كەلگەن قازاقتاردىڭ ۇيلەرىن دە، مال-مۇلىكتەرىن دە ەشكىم ساتىپ المايتىن ەتىپ، استىرتىن نۇسقاۋ بەرىپ قويعان كورىنەدى. بايعۇس قازاق دىمسىز قايتىپ، كىمدى پانالايدى؟..

بىراق، كەيبىر نامىسى شوقتاي قىزبا دا قايسار قازاقتار، امال نەشىك، كوك تيىنسىز اتا-بابا توپىراعىنا جەتىپ-جىعىلىپ جاتىر: «وزگە ەلدە - سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە - ۇلتان بول» دەپ...

ايتسا-ايتقانداي، تۋعان توپىراقتاعى باۋىرلارى وسى كۇندە اتا-باباسىنىڭ وتانىنا قايتقان قازاقتاردى شىنىمەن ۇلتان قىلۋعا اينالدى.

و باستا وسى «ورالمان» دەيتىن وداعاي ءسوزدىڭ ءوزى وتانىن اڭساپ جەتكەن قازاق ءۇشىن تۇرپىدەي تيگەن ەدى. قىتايدان، موڭعولدان، وزبەكستاننان، گەرمانيادان، تۇركيادان، مەيلىڭ، افريكادان كەلسەڭ دە - جەرگىلىكتى قازاق ساعىنىپ جەتكەن قانداسىن - ءوز قازاعىن «قازاق» دەپ اتامادى، ءتىپتى، «ورالمان» دا دەمەدى، ءبار-ءبارىن كەلگەن ەلىنىڭ اتىمەن «قىتاي»، «مىڭعول»، «وزبەك» دەپ بۇرا تارتتى... «جازعان قۇلدا شارشاۋ بار ما؟!.»، كەلگەن قازاق بۇعان دا كوندى، بالكىم، «ۋاقىت وتە كەلە، بۇل الالاۋ اۋىزدىقتالار» دەپ ۇمىتتەندى...

ۇكىلى ءۇمىتتىڭ نازىك قىلدارىن 2010 جىلدىڭ كوكتەمىندەگى قاندى قىزىلاعاش قاسىرەتى شارت ءۇزدى. بولمىسى ءبۇلىنىپ، رۋحى لاستانعان كەيبىر قازاقتار قىزىلاعاشتا قاپادا قازا تاپقان ورالمانداردى «كىنالاۋعا» دەيىن باردى. ال، سول جىلدىڭ جازىندا قىزىلاعاشقا اۋپىرىمدەپ جەتكەن مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ: «ورالماندار ەلىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن ءازىر قاجەتتى دەڭگەيدە تەر توگە قويعان جوق» دەگەن سىڭايدا سىڭارجاق اڭگىمە ايتتى...

سول ساتتەن باستاپ، ورالمانداردىڭ ورمانىنا وت قويىلدى. الدىمەن، ماڭعىستاۋدىڭ جاڭاوزەنىندەگى مۇنايشىلاردىڭ تالاپ-تىلەكتەرىن «تىڭداۋعا» بارعان تيمۋر قۇلىباەۆ: «تۇركىمەنستان مەن قاراقالپاقستاننان كەلگەن ورالماندار جەرگىلىكتى مۇنايشىلاردىڭ كوتەرىلۋىنە باستاماشى بولعان!» - دەپ، مالىمدەدى... ال، جاڭاوزەن تراگەدياسىنان كەيىن ومىرزاق شۇكەەۆ: «جاڭاوزەنگە ورالمانداردى ورنالاستىرۋدى دوعارۋ كەرەك» - دەپ، ماسەلەنىڭ بەلىنەن ءبىر-اق باستى...

ۇكىمەت قانداستارىمىزدى ەلىنە قايتارۋ تۋرالى مەملەكەتتىك باعدارلامانى ۋاقىتشا توقتاتىپ قويدى. ايتكەنمەن، ادەيى ەرەگىسكەندەي ەلدەگى كوشى-قون ساياساتى كۇننەن-كۇنگە قويۋلانىپ، ەندىگى جەردە ءبىر دۇربەلەڭ تايانعانداي سەزىلەدى...

...تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلىندا ەلگە جەتىپ-جىعىلعان 1 ملن قانداس قازاقتارىمىزدىڭ جاعدايى كىسى قىزىعارلىق ەمەس. مەنىڭشە، مۇلدەم تىڭ  باعىتتاعى، الدان-الا زەرتتەلىپ، بولجامدار جاسالعان، تەرەڭ جۇيەلەنگەن جاڭا كوشى-قون باعدارلاماسىن دەرەۋ ازىرلەۋ كەرەك. جەردىڭ بەتىندەگى ءاربىر قازاقتى ەسەپكە الاتىن، قازاق ۇلتىنىڭ الداعى، ايتالىق، 3, 5, 7, 10 جىلدا قالاي، قانشا كوبەيەتىندىگىن تالداپ-بولجايتىن جانە تۇرمىستىق جاعدايلارىن جاساۋدى عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەيتىن ءھام جۇزەگە اسىراتىن ارنايى كوشى-قون مينيسترلىگىن قۇرۋ قاجەت.

وتانىنا ورالاتىن قانداستارىمىزدى اگورونەركاسىپ كەشەنىن دامىتاتىن، ءتىلىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى وركەندەتەتىن ايماقتارعا جوعارعى دارەجەدەگى ىقتياتتىلىقپەن، دالمە-ءدال ەسەپ-قيساپپەن، مەملەكەتتىڭ ماتەريالدىق قولداۋىمەن جۇيەلى تارتىپپەن ورنالاستىرۋ كەرەك. بۇل ماسەلەدەگى جەمقورلىقتى اسا قاتال زاڭدارمەنەن قاداعالاساق، قازاعىمىز - ىشكى ەسەبىمىزدەن دە، ورالعان قانداستارىمىزدىڭ ەسەبىنەن دە ءدۇر كوبەيىپ شىعا كەلمەك...

شىعىسىمىزدا - ءبىر جارىم ميلليارد قۇجىناعان قىتاي، باتىسىمىزدا - ون ەسە كوپ ورىستىڭ ورمانى، ورتان بەلىمىزدە ءبىر قازاققا - ءۇش وزبەك...

باستى ماقسات تا، مۇددە دە جالعىز عانا - قازاق قالايدا كوبەيۋى كەرەك! تەزىرەك ءوسىپ-ءونۋى كەرەك!!! بالكىم، قازاق ەلىنىڭ جاقىنداعى جارتى عاسىرلىق ۇلتتىق يدەياسى دا وسى بولۋى كەرەك شىعار!

«اباي-اقپارات»