يسلام ءدىنىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى – عايىپقا سەنۋ. ياعني، كوزىمەن كورمەگەن نارسەسىنە شىن جۇرەكتەن يلانۋ دەگەن ءسوز. اللانىڭ وزىنە جانە ونىڭ ەلشىسى مۇحاممەد مۇستافاعا (س.ا.ۋ.) ءنازىل بولعان ءيلاھي ۇكىمدەرگە، اكەلگەن حابارلارىنا كۇماندانباستان سەنۋمەن جۇزەگە اسادى. 

جاراتۋشى راببىمىز: «سونداي ولار كومەسكە (عايىپقا) يمان كەلتىرەدى», -دەپ شىنايى مومىنداردىڭ كامىل يمانى تۋرالى بايان ەتتى. دەمەك، ادامداردىڭ كوزگە كورىنەتىن بارلىق نارسەگە سەنۋى استە وڭاي. بىراق، كوزگە كورىنبەيتىن نارسەگە سەنۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلە بەرمەسى انىق.

يسلامنىڭ اۋەلگى شارتى – يمان كەلتىرۋ بولسا، تولىق يمان كەلتىرۋ جەتى تارماق ارقىلى جۇزەگە اسادى. اللا تاعالاعا جانە ونىڭ پەرىشتەلەرىنە، كىتاپتارىنا، پايعامبارلارىنا، اقىرەت كۇنىنە، تاعدىرداعى جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ تەك قانا اللادان ەكەندىگىنە جانە ولگەننەن كەيىن قايتا ءتىرىلۋدىڭ بار ەكەندىگىنە سەنۋ اتالعان جەتى تارماق بولادى.

يمان ءسوزى – سەنۋ ماعىناسىندا بولسا، وسى ايتىلعان تارماقتىڭ بارلىعى دەرلىك بىزدەر ءۇشىن عايىپ سانالادى. دەمەك، عايىپقا يمان كەلتىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى – مۇسىلمان ادام ءۇشىن ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى ءتيىس.

بازبىرەۋلەر «ول جاققا كىم بارىپ-كەلىپتى، بۇل ايتقاندارىڭ ەرتەگى نەمەسە قيسساعا كوبىرەك ۇقسايدى»،- دەپ ايتاتىندار دا كوپتەپ كەزدەسەدى، عايىپقا يمان ەتە المايتىندار تۋراسىندا اللا تاعالا: «كۇناھارلاردىڭ، راببىلارىنىڭ جانىندا باستارىن ءيىپ: «راببىمىز! كوردىك، ەستىدىك، ەندى ءبىزدى (دۇنيەگە) قايتار، ىزگى امال ىستەيىك. راس سەندىك دەگەندەرىن ءبىر كورسەڭ!»، - دەيدى.

ەگەر دە عايىپ دەگەن نارسە جوق، بولعاندى بىزدەر ونى مىندەتتى تۇردە كورۋىمىز كەرەك ەدى دەيتىن بولساق، راسىندا ادام بالاسىنىڭ كورۋ مۇمكىندىگىنەن تىس قانشاما الەمدەر، ەلەكتر توعى، اۋا، ادامنىڭ اقىلى، سەزىمى، ويلاۋ قابىلەتى ت.ب.س.س. ءبارى عايىپقا جاتادى، الايدا مۇنىڭ ءبارىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى.

بىراق، اتالعان عايىپتاردىڭ بۇل ماسەلەگە قاتىسى جوق ەكەندىگىن ايتا كەتكەنىمىز ورىندى بولار. ويتكەنى، مۇنداي دۇنيەگە سەنۋ يمانعا جاتپايدى، بالكي، يمان شارتتارىنا سەنۋ ارقىلى عانا مۇسىلماندىعىمىز كامىل بولماق.

جاراتۋشى يەمىز «باقارا» سۇرەسىنىڭ 3-ءشى اياتىندا: «ولار عايىپقا يمان كەلتىرەدى» ،-دەپ مۇسىلمانداردىڭ باستى ەرەكشەلىگىن اتاپ وتەدى.  عايىپ – سەزىم مۇشەلەرمەن ياعني، كورۋ، ەستۋ، ۇستاۋ، يىسكەۋ، ءدامىن تاتۋ نەمەسە ەسەپ، تاجىريبە ارقىلى انىقتالمايتىن، تۇسىنىلمەيتىن نارسە دەگەن ءسوز.

اتاقتى يمام رابباني (ر.ھ.) بىلاي دەگەن: «اقىل جانە قيالىمىز اللاعا جاقىنداي المايدى. ەش نارسەگە ۇقسامايتىن جانە اقىلمەن دە تۇسىنىلمەيتىن جاراتۋشىعا، عايىپ جولىمەن سەنۋدەن باسقا شارا جوق. ويتكەنى، كورىپ، ويلاپ سەنۋگە تىرىسۋمەن يمان بولمايدى. ول ءوزىنىڭ ويدان قۇراعانىنا سەنگەن بولادى، ال بۇل يمان ەمەس.»- دەگەن.

اللا تاعالا ءاۋ باستا ادام بالاسىن مىنا دۇنيەگە سىناق ءۇشىن جىبەرىپ، ءوزىن تانۋعا تالپىنۋ ارقىلى قۇلشىلىق جاساۋ ءۇشىن جاراتپادى ما، بارلىق كومەستى كوزگە كورسەتىپ، ەمتيحاننىڭ جاۋابىن الدىن-الا بەرىپ قويسا، ونىڭ نەسى سىناق بولماق؟!  سول سەبەپتى دە، مىنا دۇنيەدە سىناعىنان سۇرىنبەي وتكەن تاقۋا قۇلدارىن ماداقتاپ، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ايتقان كەزدە ولاردىڭ عايىپقا سەنگەندىگىن بىلدىرەدى جانە پايعامبارىمىزعا: «شىن مانىندە سەن، ۇگىتكە ەرىپ، راحماندى كورمەياق قورىققان كىسىلەرگە ەسكەرتە الاسىڭ. اللانىڭ جارىلقايتىنىن ەڭ جاقسى ساۋاپ (بەرىلەتىنىن) ايتىپ، قۋانىشتى حابار بەر»، -دەپ سۇيىنشىلەيدى.

اللا تاعالا بارشامىزدى شىنايى يمان ەتكەن سۇيىكتى قۇلدارىنىڭ قاتارىندا بولۋىمىزدى ءناسىپ ەتىپ، تارازىدا ساۋابىمىزدى باسىم قىلعاي!

سۇڭعات سامەتوۆ،

اقتوبە قالاسى، «قايىرقوجا» مەشىتىنىڭ يمامى

Abai.kz