مەملەكەتتىك ءتىل ەڭ بيىك مىنبەلەردەن قولداۋ تاپپاي كەلەدى. ءتول ءتىلىمىزدىڭ تورگە وزباۋىنا ۇلت «ۇلىلارى دا» ۇلەس قوسىپ وتىر. سوڭعى ۋاقىتتا ورىس ءتىلىن قىرعيداي قوريتىن ۇراندار قاپتادى.

دالىرەك ايتساق، اعىمداعى جىلى ەلباسى  نۇرسۇلتان نازارباەۆ ايەلدەر قوعامى قاۋىمداسدىقتارى وكىلدەرىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. كەزدەسۋ بارىسىندا كوپتەگەن ماسەلەلەر تالقىلاندى. تاقىرىپ مەملەكەتتىك تىلگە ويىسقان شاقتا ەلباسىمىز: «مەملەكەتتiك تiلدiڭ بiلمەۋشiلiگi سالدارىنان ادامدارعا قىسىم جاسالۋىنا جول جوق!»- دەپ كەيىدى. ارينە، الدىمەن ءىس-قاعازدار قازاق تىلىندە جۇرگىزىلسىن، قالعانى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە دەگەن سىندى جاۋاپ كۇتىلگەن ەدى. بىراق ەلباسى نازىك جاندىلاردىڭ الدىندا السىزدىك تانىتتى.  سىنىققا سىلتاۋ تابا الماي جۇرگەن رەسمي ءتىل وكىلدەرىنىڭ ىزدەگەنى تابان  استىنان  تابىلا كەتتى. ءار كەزدەسۋدىڭ سوڭى تاپ وسىلاي اياقتالار بولسا، ءتىلىمىزدىڭ تابالدىرىقتان اسپاسى اقيقات.

جالپى ەلباسىنىڭ شالا قازاقتارعا شىق جۋىتپاۋىنىڭ ءبىرىنشى كورىنىسى بۇل ەمەس. جىل باسىنان سارىلا كۇتەتىن جولداۋدا دا ءدۇيىم جۇرتقا ءتىل تۋراسىندا تەرىس پيعىل تانىتقانى بار بولاتىن.  جولداۋدا قازاق ءتىلى قولداۋعا يە بولا ما دەگەن دامە ادىرەم قالدى. ءتىل تۋرالى زاڭنىڭ دا باعى اشىلمادى.

مەملەكەتىمىزدە قابىلدانعان زاڭ مەن باعدارلامالاردان كوز تۇنادى. الايدا، جوسپارعا ساي، جاۋاپكەرشىلىك جوقتىڭ قاسى.

سونىمەن، ەلىمىزدە ءتىل ۇيرەنبەۋدىڭ بىرنەشە جارقىن-جارقىن فاكتورلارىنا جول اشىلدى.

مەملەكەتتىك ءتىل ەڭ بيىك مىنبەلەردەن قولداۋ تاپپاي كەلەدى. ءتول ءتىلىمىزدىڭ تورگە وزباۋىنا ۇلت «ۇلىلارى دا» ۇلەس قوسىپ وتىر. سوڭعى ۋاقىتتا ورىس ءتىلىن قىرعيداي قوريتىن ۇراندار قاپتادى.

دالىرەك ايتساق، اعىمداعى جىلى ەلباسى  نۇرسۇلتان نازارباەۆ ايەلدەر قوعامى قاۋىمداسدىقتارى وكىلدەرىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. كەزدەسۋ بارىسىندا كوپتەگەن ماسەلەلەر تالقىلاندى. تاقىرىپ مەملەكەتتىك تىلگە ويىسقان شاقتا ەلباسىمىز: «مەملەكەتتiك تiلدiڭ بiلمەۋشiلiگi سالدارىنان ادامدارعا قىسىم جاسالۋىنا جول جوق!»- دەپ كەيىدى. ارينە، الدىمەن ءىس-قاعازدار قازاق تىلىندە جۇرگىزىلسىن، قالعانى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە دەگەن سىندى جاۋاپ كۇتىلگەن ەدى. بىراق ەلباسى نازىك جاندىلاردىڭ الدىندا السىزدىك تانىتتى.  سىنىققا سىلتاۋ تابا الماي جۇرگەن رەسمي ءتىل وكىلدەرىنىڭ ىزدەگەنى تابان  استىنان  تابىلا كەتتى. ءار كەزدەسۋدىڭ سوڭى تاپ وسىلاي اياقتالار بولسا، ءتىلىمىزدىڭ تابالدىرىقتان اسپاسى اقيقات.

جالپى ەلباسىنىڭ شالا قازاقتارعا شىق جۋىتپاۋىنىڭ ءبىرىنشى كورىنىسى بۇل ەمەس. جىل باسىنان سارىلا كۇتەتىن جولداۋدا دا ءدۇيىم جۇرتقا ءتىل تۋراسىندا تەرىس پيعىل تانىتقانى بار بولاتىن.  جولداۋدا قازاق ءتىلى قولداۋعا يە بولا ما دەگەن دامە ادىرەم قالدى. ءتىل تۋرالى زاڭنىڭ دا باعى اشىلمادى.

مەملەكەتىمىزدە قابىلدانعان زاڭ مەن باعدارلامالاردان كوز تۇنادى. الايدا، جوسپارعا ساي، جاۋاپكەرشىلىك جوقتىڭ قاسى.

سونىمەن، ەلىمىزدە ءتىل ۇيرەنبەۋدىڭ بىرنەشە جارقىن-جارقىن فاكتورلارىنا جول اشىلدى.

بىرىنشىدەن، «قازاقستان - ءومىر سۇرەتىن بارلىق حالىقتاردىڭ وتانى. ءاربىر تۇرعىن بۇل جەردە ءوزىن جايلى سەزىنۋى ءتيىس جانە ۇلتى، ءتىلى بويىنشا ەش قىسىم جاسالمايتىن بولۋى كەرەك! » دەگەن ءسوز قازاق دەگەن ۇلتتى ءوز وتانى، جەرى دەگەن قۇندىلىقتاردان ايىرادى. قازىر سونىڭ سالدارىنان قازاق جەرىنىڭ ەڭ قۇنارلى جەرلەرى وزگەنىڭ يگىلىگىنە قىزمەت ەتىپ جاتىر. ونى داۋلاپ وتىرعان ۇرپاق  بار، بىراق باسشىلىقتان جاسقانىپ، باتىل ارەكەتكە بارمايدى. ال، قازاقتىڭ  «وزگەلەر مەملەكەتتىك ءتىل-قازاق تىلىنە بەي-جاي قاراماسا ەكەن» دەگەن ارەكەتى «قىسىم» اتاۋىن السا، جەتىسكەن ەكەنبىز! قاي ۇلت قازاق جەرى ءۇشىن جەڭىن جىرتىپ بەرىپتى؟

ەكىنشىدەن، «مەملەكەتتىك قىزمەتتە مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەۋشىلىك بويىنشا سۇراقتار، ەشقانداي دا قىسىم قازاقستاندا رۇقسات ەتىلمەيدى!». ياعني، قازاق ازاماتتارى قاجەت تۇستا قازاق ءتىلدى تالاپ ەتۋگە قاۋقارسىز.  قازاق تىلىندە مالىمەت الۋدىڭ جولىندا تاعىدا توسقاۋىل توسىپ تۇر.

ۇشىنشىدەن، «وسىمەن ءبىز ەرەكشەلەنەمىز جانە ءبىزدىڭ كۇشىمىز وسىندا!» - دەگەن ءسوز دە سانامىزعا سىڭە المادى. وزگە ۇلتتاردى قۇرمەتتەگەنىمىزبەن، سىيعا سىي، سىراعا بال جەمەدىك، بارماعىمىزدى تىستەپ وتىرعانىمىز مىناۋ.  شاڭىراقتاعى شايقاس پەن بەلگىسىز بىرەۋلەردىڭ شەكارامىزدى شايقالتقانى جانە ءدال وسىنداي  جاعداياتتاردىڭ ءجيى ورىن تەبۋى وسىنىڭ كورىنىسى.

«قازىر ءبىز ەكى ءتىلدى حالىقپىز. ءتىپتى قازاق ءتىلى قازاقستاندا بارلىق جەردە جايلاپ، بارشا تۇرعىندار قازاق ءتىلدى بولسا دا، بىزگە ءبارىبىر ەكىنشى ءتىل كەرەك بولعان بولار ەدى. بۇل بۇكىلالەمدە قولدانىلاتىن تاجىريبەلەر. بۇكىلالەمدىك عىلىم اعىلشىن تىلىنە جانە ورىس تىلىنە اۋدارىلادى. ەگەر ءبىز ورىس ءتىلىن بىلمەسەك، ءبىلىمدى قايدان الار ەدىك؟»- دەپ قازاق ءتىلىنىڭ ورنىن ەڭ سوڭعى ورىنعا ىسىرىپ قويدى. ايتقان ءسوزدىڭ جانى بار دەگەنمەن، بۇكىلالەمدىك جاڭالىقتاردى قازاق تىلىنە ساۋاتتى اۋدارۋعا نە كەدەرگى؟ اعىلشىن ءتىلىن تۋعان تىلىندەي سايرايتىن جاستار كوبەيدى. اۋدارماشى ماماندىعىن وقىپ جۇرگەن ماماندار دا جەتەرلىك. توسقاۋىل ءوزىمىز، تەك مويىنداساق ەكەن؟!

ۇكىلەگەن ۇراندار - ءتىلدىڭ قوعامداعى ورنىن ءار ادامعا اڭعارتىپ وتىر. ايتقان ءسوز - اتىلعانوق. ولاي بولسا، اقپاراتتى وڭ بەرسەك، ءىسىمىز دە وڭ باعىت الاتىنى ايقىن. مۇنداي جالعان ۇراندار جەتەگىندە كەتەتىن بولساق، جەلقايىعىمىز سۋعا قۇلارى ءسوزسىز. بۇل ءبىزدىڭ وي، ال ءسىز نە دەيسىز وقىرمان؟

«Abai.kz»