Cاەنتولوگيا شىركەۋى ءاۋ باستا حالىقارالىق ۇيىم رەتىندە تىركەلىپتى. نەگىزىن قالاعان - 1911-1986 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن لافايەت رونالد حاببارد ەسىمدى اقش ازاماتى. ول باستاپقىدا عىلىمي-فانتاستيكالىق روماندار جازىپ، ەلگە تانىلدى. اتىشۋلى اليستەر كروۋلي باستاعان ساتانيستەر سەكتاسىنىڭ بەلدى مۇشەسى بولعان. 1950 جىلى «ديانەتيكا: رۋح ساۋلىعى جايلى زاماناۋي iلiم» اتتى كiتاپ شىعاردى. «ساەنتولوگيا» ءدىني اعىمى وسى ەڭبەكتەن باستاۋ الادى.

Cاەنتولوگيا شىركەۋى ءاۋ باستا حالىقارالىق ۇيىم رەتىندە تىركەلىپتى. نەگىزىن قالاعان - 1911-1986 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن لافايەت رونالد حاببارد ەسىمدى اقش ازاماتى. ول باستاپقىدا عىلىمي-فانتاستيكالىق روماندار جازىپ، ەلگە تانىلدى. اتىشۋلى اليستەر كروۋلي باستاعان ساتانيستەر سەكتاسىنىڭ بەلدى مۇشەسى بولعان. 1950 جىلى «ديانەتيكا: رۋح ساۋلىعى جايلى زاماناۋي iلiم» اتتى كiتاپ شىعاردى. «ساەنتولوگيا» ءدىني اعىمى وسى ەڭبەكتەن باستاۋ الادى.

باستاپقىدا بۇل كىتاپ - تازا پسي­حو­لوگيالىق زەرتتەۋ باعىتىندا جازىلعان. بىراق حابباردتىڭ زامانداس عالىمدارى قاعيدالارى كۇڭگىرت ديانەتيكانى عىلىم دەپ تانۋدان باس تارتتى. عىلىمدا ولجا سالماعان ىلىمىنە حاببارد امالسىزدان ءدiننىڭ شەكپەنىن جاپتى. بىراق بۇل ونىڭ شىنايى بەتپەردەسىن جاسىرا المادى. 1954 جىلى كاليفورنيا شتاتىنىڭ باس سۋديا­سى رون حابباردقا «ول جاراتىلى­سى­نان وتىرىكشى جانە ەكىجۇزدى» دەپ باعا بەردى. ونىڭ «ءولىم كارناۆالى»، «ادام ءولتى­ر­گىشتەر پاتشاسى» سەكىلدى كىتاپتا­رىنىڭ اتتارى-اق روننىڭ ادامي كوزقارا­سىن باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال ساەنتولوگيا سالاسىندا ول اقىرعى ءۇرىم-بۇتاعىنا دەيىن جەتەرلىك مۇرا قالدىرعان. ايتالىق، بۇل مۇرا - 3000 لەكتسيا، 84 فيلم، 3 ەنتسيك­لوپەديالىق سەريادان جانە 40 ميلليوننان استام ءسوزدى قۇرايدى. وسى جەردە رون حاب­باردتىڭ اسكەر قاتارىندا بولعان كەزىندە كونتر-ادميرال برايسەتتىڭ ونىڭ قىزمەتكە سايكەسسىزدىگى جايىندا جازعان راپورتىن ەسكە الىپ وتۋگە بولار. مۇندا «بۇل وفيتسەر قالىپ­تاسقان جاعدايدى باقىلاۋ، كوش­باسشىلىق جانە بىرىككەن قيمىلدارعا يكەم­دىلىك سەكىلدى قاسيەتتەردەن مۇلدەم ادا. ول ءوز قادامدارىنىڭ قانداي سالدارى بولۋى مۇمكىن ەكەندىگى جايىندا ەش وي­لانبايدى» دەلىنگەن. اسكەري «دياگ­نوز­دىڭ» تۋرا ەكەنىنە ونىڭ زامانداستارى كەيىن­نەن كوز جەتكىزدى. ديانەتيكا مەن ساەنتولوگيانى ويلاپ شىعارعاننان كەيىن دە ونىڭ جانى ەش تىنىشتامادى. الەمنىڭ ءبىراز ەلدەرى ونىڭ كەلۋىنە تىيىم سالسا، ءوز وتانى - اقش-تا سالىق ورگاندارىنىڭ قۋدالاۋى­نان بوي تاسالاۋمەن بولدى. وعان كوزى تىرىسىندە-اق «پاتولوگيالىق سۋايت، وتىرىك­شى، بوپسالاۋشى» دەگەن ايىپتار تاعىلىپ، تالاي مارتە سوتقا شاقىرىلعان بولاتىن. وسىنداي يت تىرشىلىك كەشكەن رون حاببارد 1986 جىلدىڭ قاڭتارىندا كوز جۇمدى.
ءبىزدىڭ قولىمىزداعى جازباشا كۋا­لەندىرىلگەن قۇجاتتار ونىڭ جەكە باسى ءمۇد­دەسى مەن بيلىككە جەتۋ جولىندا ارا­نىنىڭ شەكتەن تىس اشىلىپ كەتكەنىن دالەل­دەيدى. ول جان-جاعىنداعى ادامدارعا جانە ءوزىن قورشاعان ورتاعا تەك «مەنىڭ جو­لىما توسقاۋىل» دەپ قاراعان. ءمۇم­كىندىگىنشە، ولاردى ىعىستىرىپ تاستاۋعا تىرىسىپ وتىرعان: رون حابباردتىڭ مۇنداي كوزقاراسى ءوزى قۇرىپ وتىرعان ۇيىمنىڭ جارعىسىنا اسەر ەتپەي قوي­مايدى. ول ءوزى­نىڭ سوڭىنان ەرگەندەردى بى­لاي دەپ ءۇي­رەتتى: «سەن قول استىڭدا­عى­لاردى باقىلاۋ ءۇشىن، وعان ءوز دەگەنىڭدى جۇرگىزۋ ءۇشىن جا­راتىلعانسىڭ. سەنىڭ اقى­لىڭ، الەۋەتىڭ قول استىڭداعىلاردى دا سە­نىڭ دەگەنىڭمەن جۇرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى» ونىڭ ومىرلىك ۇستانىمى - «اقشا تاپ» دەپ اتالاتىن كى­تابىنىڭ 273-بەتىندە مىناداي جولدار بار: «مۇمكىندىگىنشە، اقشا تاپ. قول اس­تىڭ­داعىلاردى دا اقشا تابۋعا كوندىر» وسى­لايشا ارام پيعىلىن دىنمەن ءبۇر­كە­مەلەيمىن دەگەن ويمەن «ديا­نەتيكانى» «ساەنتولوگيا» دەپ وزگەرتتى. العاشقى «ساەن­تولوگيا» شiركەۋi 1954 جىلى لوس-اندجەلەستە اشىلدى. ارتىنشا جەر-جەردە ديانەتيكالىق ورتالىقتار مەن ينس­تيتۋتتار قۇرىلىپ، وعان حابباردتىڭ ءوزى باس­شىلىق ەتتى. ال 1966 جىلى «بۇكiل­الەمدiك كۇزەت باسقارماسى» اتتى بارلاۋ قىزمەتi جاساقتالدى. ونىڭ نەگىزگى مىندە-ءتى - «ساەنتولوگيا» جاۋلارىنا كۇرەس جۇرگىزۋ. 1968 جىلى رون حاببارد تەك ۇيىم مۇشە­لەرىنە عانا بەرىلەتىن مەمو­راندۋمعا مىناداي وزگەرىستەر ەنگىزىپتى: «سەنىڭ ءىلى­مىڭە دەن قويماعانداردىڭ ءبارى ساەن­تولوگتار تاراپىنان قاتاڭ جازالانىپ، قۋدالانادى. بىزگە سەنبەگەندەردىڭ ءبارى الدانىپ، ءتىپتى كوزى جويىلۋى دا مۇمكىن» ولاردىڭ نەگىزگى كودەكسى وزىنە سەنبە­گەن­دەردى جازالاۋدىڭ، ۇرىپ-سوعۋدىڭ 36 ءتۇرىن بەلگىلەپ بەرگەن. ۇيىم قاتارىن تولىق­تىر­عاندارعا كوزقاراستارى مەن ۇستانىم­دارى قارسى كەلەتىندەردىڭ بارىمەن ارا­لاسۋعا تىيىم سالىپ، ءبىر-ءبىرىن اڭدۋىنا دا جول بەرگەن. تەكسەرۋ كەزىندە وفيس گار­ديا­نى نەمەسە كوزى مەن قۇلاعى دەپ تانىلعان جاندار وزدەرىنە دەگەن سەنىمىنە «سەلكەۋ تۇسە باستاعانداردىڭ» ءبارىن قاتاڭ جازالاپ، كەي جاعدايدا ءولتىرىپ، دەنەسىن ورتەپ جىبەرگەن. مىسالى، «ساەنتولوگيا ەتيكا­سىنىڭ كىرىسپەسىندە» مىناداي جولدار بار: «ءبىزدىڭ ىلىمنەن باس تارتۋعا دايىندالىپ جۇرگەندەردى بايقاپ قالساڭ، بىردەن تارپا باس سالما، سوڭىنان اڭدى. سونان سوڭ ەتيكالىق بولىمگە، جازالاۋ بولىمىنە ءۇستى­نەن راپورت جاز». 1977 جىلى اقش
ل.ر. حاب­باردتى مەملەكەتتىك قۇپيا ءمالى­مەت­تەردى ۇرلادى دەپ ايىپتادى. 1978 جىلى فرانتسيا ۇكىمەتى ونى ءتورت جىلعا سىرتتاي سوتتادى. اۆستراليادا ساەنتولوگيامەن اينالىسۋعا تىيىم سالىنىپ، زاڭ بۇزعان ادام ەكi جىلعا باس بوستاندىعىنان ايى­رىلاتىن. ال لوندوننىڭ جوعارعى سوتى «حاببارد مىرزا كانىگى الاياق» دەپ ۇكىم شى­عاردى. ساەنتولوگيادا قۇداي، پاي­عامبار دەگەن ۇعىم جوق. ونىڭ ورنىنا حاببارد دارىپتەلەدى: ونىڭ ۋاعىزدارى دا ونىڭ ەل ىشىندەگى بەدەلىن كوتەرۋگە با­عىتتالادى: ساەنتولوگتاردىڭ «ءىلىمىن» جالعاستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى بىلاي دەپ جازىپتى: «ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ورىندالىپ كەلەدى. ءبىز الەمدى جاۋلاۋعا بەت الدىق. قازىر الەمنىڭ 165 ەلىندە 8000-نان استام ۇيى­مىمىز بار. ولاردىڭ قاتارى جىل ەمەس، اي سايىن كوبەيىپ كەلەدى» مۇنداي سۇرقيا دەرەكتەردى ولارعا قارسى كوتەرىلىپ كەلە جاتقان سوت ىستەرى دە دالەلدەيدى. وسى­دان بىرنەشە جىل بۇرىن بەلگيا سوتىندا ولار قول استىنداعى قىزمەت­كەر­لەرىنە جا­لاقى بەرمەگەنى، قۇل ەسەبىندە جۇمساعانى ءۇشىن اشكەرەلەنگەن. ولاردىڭ 18 «كوش­باسشىسى» يسپان سوتىنىڭ قۇرىعىنا ءىلىندى: 1996 جىلى گەرمانيا بيلىگى ولاردى وزدەرى ءجيى ايتاتىنداي، رۋحاني ەمەس، كوم­مەرتسيالىق ۇيىم دەگەن شەشىمگە كەلىپ، بارلىق سالىق جەڭىلدىكتەرىنەن ايىردى. بۇل شەشىمدى نەمىستىڭ ساياسي ەليتاسى دا قولداپ، «ولارعا ءبىزدىڭ جەردە ورىن جوق» دەگەن شەشىمگە كەلدى. وزدەرىن جەر بەتىنە جارىق ساۋلە تاراتامىز دەپ جاريالاعان «كوسەمدەر» جاساندى سالىق قۇجاتتارىن دايىنداۋمەن، زاڭسىز اقشا اينالى­سىمىمەن اينالىسقان! قول استىنداعى جۇمىسشىلارى ءۇشىن قالىپتى، دەنى ساۋ اتموسفەرا قالىپتاستىرۋدىڭ ورنىنا ءبىر-ءبىرىن اڭدىپ، الداپ-ارباۋعا جول بەرىپ، ءبىر-بىرىنە جان العىشتاي قارايتىن احۋال قالىپتاستىرعان! قازىر «ديانەتيكا-يس­پانيا» ۇيىمىنىڭ ەكى ەكس-پرەزيدەنتى، «ناركونان» ۇيىمىنىڭ بىرنەشە دي­رەكتورى زاڭ شەڭبەرىنە سىيمايتىن قا­تىگەزدىكتەرى مەن الاياقتىقتارى ءۇشىن 30 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. «ساەنتولوگيا شىركەۋى» ولاردىڭ «كوش­باسشىسى» حاببارد ولگەن سوڭ دا جۇمىس­تارىن جانداندىرىپ، العا جىلجىتتى. ولاردىڭ ەنشىلەس كومپانيالارىنىڭ ءبىرى - «رۋحاني تەحنولوگيا شىركەۋىنىڭ» 1987 جىلعى بىرجىلدىق تابىسى 503 ميلليون اقش دوللارىنا جەتكەن، «باس كەڭسەسىنىڭ» قۇرىلتايشىلارى ليحتەنشتەين، شۆەيتسا­ريا جانە كيپر بانكتەرىندە 400 000000 اقش دوللارىن جاسىرىپ قويۋعا تى­رىسقان. قازىر جەر بەتىندەگى ساەن­تو­لوگ­تار­دىڭ قاتارى 8 ملن-عا جەتەقابىل. قازاق­ستاندا ساەنتولوگتاردىڭ 11 شىركەۋى جۇمىس ىستەيدى. سونداي-اق ناركونان ساۋىقتىرۋ كە­شەنى، پەرفورميا، دەتوكسيكاتسيا ورتا­لىعى، حاببارد كوللەدجى، ەستو بيزنەس مەك­تەبى، ستۋدەما سەكىلدى ەنشىسى ءبولىن­بە­گەن، اتى بولەك بولعانمەن زاتى ءبىر ۇيىم-دار بار. كوپشىلىكتىڭ ديانەتيكامەن تانىسۋى، كوبىنەسە «وكسفورد تەستىنەن» باستالادى. ديانەتيكا مەن ساەنتولوگيانىڭ قانداي اعىم ەكەندىگىن قازاقستاندىقتار بىلە بەرمەيدى. گيپنوز قولدانىلاتىن ءدىننىڭ شىرماۋىنا ءبىر تۇسكەننەن كەيىن ودان ارىلۋ وتە قيىن بولاتىندىعى تۋرالى، ادام دەنساۋلىعىنا، الەۋمەتتىك جاعدايىنا زالال كەلتىرەتىندىگى تۋرالى رەسەي باسپا­سوزدەرى ءجيى جازىپ، حالىقتى ساقتاندىرىپ وتىرادى. ساەنتولوگيالىق مەديتسينالىق ۇيىمدار ادام ومىرىنە وتە قاۋىپتى، سەكتا كاسىپورىنداردى بانكروتقا ۇشىراتادى. وعان كىرگەن ادامنىڭ تولىق­تاي ساۋىعۋى ءۇشىن شامامەن 12 جىل كەرەك. كوپ­تەگەن ساەنتولوگتار بۇل اعىمنان كەت­كەننەن كەيىن باسقا سەكتالارعا بارىپ قوسىلادى. ساەنتولوگيا شىركەۋىنىڭ باسقا كونفەس­سيالاردان وزەكتى ەرەكشەلىگى، ول تاراپىنان ۇسىنىلعان رەسىمدەر مەن ءادىسنامانىڭ بارلىعى اقىلى نەگىزدە. ءاربىر كۋرستىڭ باعاسى قوماقتى. العاشقى كەزدە جاڭادان كەلگەندەر ءۇشىن مىندەتتى «ادام مۇمكىن­دىگىنىڭ وكسفوردتىق تەستى» عانا تەگىن وتەدى (200 ساۋالدان تۇراتىن ساۋالناما). ساەن­تولوگيالىق رەسىمدەردىڭ باعاسى وڭىرگە قاراي، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تولەم قابى­لەتىنە جانە باسقا دا جاعدايلارعا قاراي ءارتۇرلى بولىپ كەلەدى. رەسىمگە العان ءتو­لەماقى شىركەۋگە كومەك رەتىندەگى ءمۇ­شەلىك جارنا، قايىرىمدىلىق دەپ اتالادى. ياعني بەلگىلى ءبىر ءدىني قىزمەتكە قاتىستى «اقشا الۋعا قۇقىعى بار» دەگەن ءتارىزدى. ەگەر دە اقشا تولەمەسەڭىز، ساەنتولوگيانى يگەرۋ مۇمكىن ەمەس.
بىلتىرعى 1 قاڭتارداعى جاعداي بويىن­­شا، ەلدىڭ اۋماعىندا ساەنتولوگيا ءشىر­كەۋىنە قاراستى بەس قاۋىمداستىق پەن توپ قىزمەت ەتەدى. ولاردىڭ ىشىندە تورتەۋى ءدىني بىرلەستىك ۇيىمى رەتىندە مەملەكەتتىك تىركەۋدەن وتكەن. بۇگىندە «ساەنتولوگيا شىركەۋى» ءىزباسارلارىنىڭ سانى شامامەن 5 000-عا جۋىقتاي دەيدى رەسمي دەرەك. ولار جا­قىندا عانا «30 000-عا جۋىق قازاق­ستان­دىق ساەنتولوگيامەن تانىسىپ جانە ونى ءوز ومىرىندە قولدانادى ەكەن دەپ جار سالدى. الماتى قالاسى بويىنشا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءباسپاسوز ءبولىمى «الماتى قالاسى پروكۋرورىنىڭ سانكتسيا­سىمەن تەكسەرۋ جۇرگىزدىك. تەكسەرۋ كەزىندە ساەنتولوگتاردىڭ قازاقستانداعى مۇشە­لەرىنە قاتىستى قۇپيا دەرەكتەر قولعا ءتۇستى» دەپ حابارلاعان ەدى. بىراق ءىس سوتقا جەت­كەن جوق. «ساەنتولوگيا شىركەۋى» ال­ماتىدا سايران سالۋىن جالعاستىرىپ جاتىر. بۇل تەك الماتىداعى نەمەسە قا­زاقستانداعى جاعداي ەمەس. الەمنىڭ ءار تۇك­پىرىندە قولعا تۇسكەندەرىنىڭ ءوزى جەڭىل جا­زامەن قۇتىلىپ كەتىپ جاتىر. دەمەك، ولار­دىڭ ارتىندا مول قارجى جانە ىق­پالدى كۇشتەر تۇر.
ءسىز دە ساق بولىڭىز!

گۇلبارشىن ايتجانباي

"ايقىن" گازەتى