شىلدەنىڭ 19 كۇنى الماتىدا ۇيعىر دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى نارازىلىق اكتسياسىن وتكىزدى. شىڭجان-ۇيعىر اۆتونوميالىق ايماعىندا بولعان قاندى قىرعىننىڭ سەبەپ-سالدارىن جان-جاقتى، ءارى ادىلەتتى جولمەن تەكسەرۋدى قىتاي بيلىگىنەن تالاپ ەتكەن ولار  اتالعان  شارانى اناۋ-مىناۋ الاڭدا ەمەس، انشىلەر مەن اكىمدەردىڭ «ونەرىن» تاماشالايتىن ايگىلى رەسپۋبليكا سارايىندا ۇيىمداستىردى.

قالالىق باسشىلىقتىڭ بەرگەن رۇقساتى بويىنشا العاشقىدا بەيبىت ميتينگ ادەتتەگىدەي كوپشىلىكتىڭ «كوز ايىمىنا» اينالعان اباي مەن التىنسارين كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى (الماتى قالاسى) سارىارقا كينوتەاترىنىڭ ارتىنداعى الاڭقايدا وتەدى دەپ جوسپارلانعان. الايدا، جەرگىلىكتى بيلىك ادامدارى سوڭعى ساتتە شۇعىل شەشىم قابىلداپ، جيىندى رەسپۋبليكا سارايىنا اۋىستىردى. اكتسياعا قاتىسۋعا 8 مىڭعا جۋىق ۇيعىر ۇلتىنىڭ وكىلدەرى كەلدى. ءتىپتى، ادام قاراسىنىڭ كوپتىگى سونشالىق كەشىككەندەر سارايعا سىيماي دالادا قالدى. اتتان سالىپ ايقايلاپ جۇرەتىن امانتاي قاجى دا كوشتەن قالماي سول ماڭعا بارىپ الىپتى.

قىتايداعى قاقتىعىستا قازا تاپقان قانداستارىن ەسكە الۋ ماقساتىمەن جينالعان جاماعاتتىڭ جالعىز عانا تالاپ-تىلەگى بار. ول - جاھان جۇرتشىلىعىنا جاعاسىن ۇستاتقان قايعىلى جاعدايدىڭ جاي-جاپسارىن مۇقيات زەرتتەپ جاتقان قىتاي ۇكىمەتىنەن تەرگەۋ امالدارىن وبەكتيۆتى تۇردە جۇرگىزۋدى سۇراۋ.

شىلدەنىڭ 19 كۇنى الماتىدا ۇيعىر دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى نارازىلىق اكتسياسىن وتكىزدى. شىڭجان-ۇيعىر اۆتونوميالىق ايماعىندا بولعان قاندى قىرعىننىڭ سەبەپ-سالدارىن جان-جاقتى، ءارى ادىلەتتى جولمەن تەكسەرۋدى قىتاي بيلىگىنەن تالاپ ەتكەن ولار  اتالعان  شارانى اناۋ-مىناۋ الاڭدا ەمەس، انشىلەر مەن اكىمدەردىڭ «ونەرىن» تاماشالايتىن ايگىلى رەسپۋبليكا سارايىندا ۇيىمداستىردى.

قالالىق باسشىلىقتىڭ بەرگەن رۇقساتى بويىنشا العاشقىدا بەيبىت ميتينگ ادەتتەگىدەي كوپشىلىكتىڭ «كوز ايىمىنا» اينالعان اباي مەن التىنسارين كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى (الماتى قالاسى) سارىارقا كينوتەاترىنىڭ ارتىنداعى الاڭقايدا وتەدى دەپ جوسپارلانعان. الايدا، جەرگىلىكتى بيلىك ادامدارى سوڭعى ساتتە شۇعىل شەشىم قابىلداپ، جيىندى رەسپۋبليكا سارايىنا اۋىستىردى. اكتسياعا قاتىسۋعا 8 مىڭعا جۋىق ۇيعىر ۇلتىنىڭ وكىلدەرى كەلدى. ءتىپتى، ادام قاراسىنىڭ كوپتىگى سونشالىق كەشىككەندەر سارايعا سىيماي دالادا قالدى. اتتان سالىپ ايقايلاپ جۇرەتىن امانتاي قاجى دا كوشتەن قالماي سول ماڭعا بارىپ الىپتى.

قىتايداعى قاقتىعىستا قازا تاپقان قانداستارىن ەسكە الۋ ماقساتىمەن جينالعان جاماعاتتىڭ جالعىز عانا تالاپ-تىلەگى بار. ول - جاھان جۇرتشىلىعىنا جاعاسىن ۇستاتقان قايعىلى جاعدايدىڭ جاي-جاپسارىن مۇقيات زەرتتەپ جاتقان قىتاي ۇكىمەتىنەن تەرگەۋ امالدارىن وبەكتيۆتى تۇردە جۇرگىزۋدى سۇراۋ.

«وتكىزىلىپ جاتقان بۇل شارانىڭ نەگىزگى ماقساتى قوعامنىڭ كوڭىلىن بۇرۋ. الىس-جاقىن شەتەلدەردىڭ نازارىن شىنجاندا بولعان جاعدايعا اۋدارۋ. بۇگىنگى كۇنى قىتايلىق بيلىكتىڭ قاقتىعىسقا قاتىسۋشىلارعا قارسى قولدانىپ وتىرعان جازالاۋ شارالارىنىڭ نەگىزسىز ەكەندىگىن ايتۋ. ادىلەتتىلىكتى تالاپ ەتۋ»، - دەپ تۇسىندىرەدى اتى-ءجونىن اتاماۋدى وتىنگەن ۇيعىر ازاماتى.

مۇنىڭ دا ءوز سەبەبى بار. قازىرگى قىتاي باسشىلىعى تاراتقان رەسمي مالىمەتتەرگە جۇگىنسەك، قاقتىعىستان 150-دەي ادام كوز جۇمىپ، 1700-گە جۋىعى ءارتۇرلى جاراقاتتار العان كورىنەدى. دەي تۇرعانمەن دۇنيەجۇزىلىك ۇيعىرلار كونگرەسىنىڭ بۇل تۋراسىنداعى دەرەگى باسقا كورسەتكىشتەردى العا تارتادى، ولاردىڭ ەسەبىنشە، قازا تاپقاندار سانى 800 ادامنان اسىپ جىعىلعان. مىنە، وسىنداي سايكەسسىزدىكتەر ءبىزدىڭ ەلدەگى ۇيعىر دياسپوراسىنىڭ تەرگەۋ جۇمىستارىمەن اينالىسىپ جاتقان قىتاي بيلىگىنە دەگەن سەنىمسىزدىكتىڭ تۋىنداۋىنا اكەلىپ سوقتىرعان. ونىڭ ۇستىنە بۇلىك شىعارۋشى ۇيعىرلاردى اياماي جازالايتىندىعىن جاريا ەتكەن اسپان استى ەلىنىڭ بيلەۋشىسى حۋد تسزين تاونىڭ كەسىمدى ءسوزى دە قاۋىپ بۇلتىنىڭ قويۋلانا تۇسكەندىگىن اڭعارتتى.

«مىنبەرگە شىعىپ ءسوز سويلەگەن ادامداردىڭ ءبارى وزەكتەرىن ورتەپ بارا جاتقان مۇڭ-زارىن اقتارىپ سالدى. ولاردىڭ دۇنيەجۇزىلىك قاۋىمداستىق الدىندا قاراپايىم عانا ءوتىنىشى بار: ۇرىمجىدەگى قاندى قىرعىننىڭ سالدارىن جان-جاقتى تەرگەۋ، سونىڭ ىشىندە قاقتىعىستى شىعارۋشىلاردىڭ كىم ەكەندىگىن انىقتاۋ. ءبىز دە قىتايلىق بيلىكتەن تولقۋعا قاتىسقان ۇيعىرلارعا قارسى قۋعىن-سۇرگىن جاساماۋدى سۇرايمىز. بۇعان قوسا بىزگە تەلىنگەن «ۇيعىر لاڭكەستەرى» دەگەن جامان اتتى الىپ تاستاۋىن سۇرايمىز»، - دەيدى قازاقستانداعى ۇيعىر رەسپۋبليكالىق مادەني ورتالىعىنىڭ باسقارما توراعاسى احمەتجان شاردينوۆ مىرزا.

ميتينگ شامامەن ءبىر جارىم ساعاتقا سوزىلدى. قاتىسۋشىلار اراسىندا ەشقانداي شەكتەن شىعىپ  زاڭ بۇزۋ  اركەتتەرى  بايقالمادى. تەك زالعا جينالعانداردىڭ ءبارى جابىلىپ قىتايلىق شەننەۋنىكتەردىڭ ۇيعىر ۇلتىنا كورسەتىپ جاتقان قىسىمىن، قاتاڭ جازاسىن سىنعا الدى. بۇۇ مەن حالىقارالىق ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ۇيىمدارىن اراشا تۇسۋگە شاقىرعان بەلسەندىلەر قولدارىنا «شىعىس تۇركىستاننىڭ» ۇلتتىق تۋىن جەلبىرەتىپ ۇستاپ الىپتى. ءسويتىپ،  ۇيعىر دياسپوراسىنىڭ وكىلدەرى وزدەرىنىڭ ايتار ويلارىن «سارىارقانىڭ» الاقانداي الاڭىن مىسە تۇتپاي ءزاۋلىم سارايدىڭ زالىندا جەتكىزدى.  وسى ارادا ايتا كەتەرلىگى ءدال بۇگىنگى كۇنگە دەيىن وپپوزيتسيا مەن قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرلارىنا جەرگىلىكتى بيلىك مۇنداي مىرزالىق تانىتا قويماعان ەدى.  الايدا، رەسپۋبليكا سارايى نارازىلىق جيىن وتكىزەتىن ەمەس، ايگىلى ونەر ورداسى. شاماسى، تولەرانتىلىقتىڭ تاماشا ۇلگىسىن كورسەتەمىز دەپ ءجۇرىپ الماتى اكىمشىلىگى ميتينگ پەن مەرەكەنى شاتاستىرىپ السا كەرەك.