دەرتتىڭ قوردالانعان ورنى اسا جوعارى لاۋازىمدى مىرزالاردىڭ كەڭسەلەرى دەيدى. اق وردا مەن ۇكىمەت ۇيىندەگى ۇلىقتاردىڭ قايسىسى قاي جۇزدەن، قايسىسى قاي تايپادان ەكەنىن بىلەتىندەر ءاۋ باستان جازىپ-اق كەلەدى. كىم كىمنىڭ قۇداسى، كىم كىمنىڭ جيەنى ەكەنىن، كىمنىڭ قانداي رۋلىق كلاننىڭ وكىلى ەكەنىن دە ايتتى. جازىلعان جايدى قايتالاۋعا قۇلقىم جوق، ويتكەنى ەشتەڭەنى وزگەرتە المايمىن.

مەنى قىنجىلتاتىنى، وبلىستىق، اۋداندىق دەڭگەيدەگى رۋشىلداردىڭ ءىس-ارەكەتتەرى. ولار جونىندە كولەمدى ماقالامدا بايانداعانمىن. ەندى وسى وزەكتى تاقىرىپقا ورالىپ، بۇرىنعى جاريالانىمنىڭ كەيبىر تۇسىن پايدالانعان جايىم بار.

بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن ماي اۋدانىن مالايسارى باتىر اۋدانى دەپ قايتا اتاۋعا باستاما كوتەردىك. ءتىپتى ۇسىنىسىمىزعا نەگىزدەمە بولارلىق جايتتاردى العا تارتتىق. ماسەلەن، وزگە وبلىستاردا بۇحار جىراۋ، تولە بي، ايتەكە بي، رايىمبەك باتىر اتىنداعى اۋداندار بار. قاراعاندى قالاسىنىڭ ءبىر اۋدانى قازىبەك بي اتالادى. جاۋگەرشىلىك زامانىنان كەيىنىرەك ءومىر سۇرگەن شال، ماحامبەت اقىنداردىڭ ەسىمدەرىمەن اتالاتىن اۋداندار دا بار.

سولاي بولا تۇرا، رۋلىق مۇددەنى جالاۋلاتقان اۋداندىق دەڭگەيدەگى اتقامىنەرلەر ورە تۇرەگەلىپ، ءبىزدىڭ باستامامىزعا قارسى ارىز-شاعىمداردى قارداي بوراتتى! جاسىراتىنى جوق، ولاردىڭ اراسىندا مەنىمەن اعايىن قاراكەسەكتەر دە بولدى. «ەگەر ماي اۋدانى مالايسارى اۋدانى اتالسا، بۇل ءوڭىردىڭ باسەنتيىندەردىڭ جەرى ەكەنى رەسمي دالەلدەنىپ، ءبىزدىڭ كىرمە ەكەنىمىز ءبىلىنىپ قالادى. وسى سەبەپتى ورىسشا بولسا دا، ماي اتاۋىنىڭ ساقتالعانى دۇرىس!» دەگەن ۇستانىمدى ۇلىقتادى. جامان ويدى ىشىنە بۇككەن رۋشىلدار اۋدانداعى شوۆينيستەرمەن، نيگيليستەرمەن "وداق" قۇرۋعا دەيىن باردى. اقىرى كوزدەگەنىنە جەتتى. بىراق ەسكەرتەيىن، بۇل – ولاردىڭ تۇپكىلىكتى جەڭىسى ەمەس!..

بىلتىر باياناۋىلدا «ەسىمى ورتا جۇزگە ۇران بولعان» ەر ولجاباي مەن شويىندى كول ماڭىندا شاھيت بولعان جاس باتىر جاسىبايعا كەشەندى ەسكەرتكىش ورناتۋ ءىسى قولعا الىنعان ەدى. مۇسىندە ەرتىستىڭ باياناۋىل ءوڭىرىن جوڭعار شاپقىنشىلىعىنان ازات ەتكەن قاھارمان بابالارىمىزدىڭ جيىنتىق وبرازى سومدالعان. امال نە، سول شاقتا ءتىپتى رۋ ىشىندەگى اتالاردىڭ بەلسەندىلەرى اتتان ساپ اتقا ءمىندى! ويلارى بەلگىلى: «ەكى باتىردىڭ داڭقى ءبىزدىڭ اتالارىمىزدىكىنەن اسىپ كەتەدى». ايتار ءسوزى كوپشىلىككە ايان: «الدىمەن جولدى جوندەڭدەر، كارىز جۇيەسىن سالىڭدار!..»، تاعىسىن تاعىلار. الەۋمەتتىك سالاعا جىل سايىن بيۋدجەتتەن ارنايى قارجى بولىنەتىنىن الگىلەر بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى. ايتسە دە، ماقساتى: قايتسە دە ولجاباي مەن جاسىباي باتىرلارعا ەسكەرتكىش ورناتۋعا جول بەرمەۋ! تىم بولماسا، ۇلى تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى كەزەڭىندە ءبىرىنشى رەت قولعا الىنعان جانە ءىرى مەتساناتتار مەن قوعامدىق قورلار قارجىلاندىراتىن جوباعا سول «شىركىندەر» ۇلەس قوسپاسا دا، قارسىلىق كورسەتپەسە قايتەدى؟..

ولاردىڭ پايىمداۋىنشا، مالايسارى مەن جاسىباي باتىرلار قازاقتىڭ ەگەمەن ەلدىگىن قورعاۋ جولىندا شاھيت بولعان جوق، باسەنتيىندەردىڭ جەرىن قورعاپ ءولىپتى-ءمىس... ولجاباي باتىر قازاق-جوڭعار سوعىسىنداعى اسا كورنەكتى قولباسشى ەمەس، انشەيىن سۇيىندىكتىڭ ايدابول رۋىنىڭ مالقوزى اتاسىنان شىققان كوپ باتىرلاردىڭ ءبىرى عانا...

اقىرى نە كەرەك، باياناۋىلدا «رۋحاني جاڭعىرۋ»، «مادەني مۇرا» باعدارلامالارى اياسىندا باستالعان اۋقىمدى ءىس جاڭا اكىم كەلگەن سوڭ توقتاتىلدى» – دەگەن «ۇزىنقۇلاق» حابار بىزگە دە جەتتى. سوڭى نەمەن اياقتالاتىنىن كورەرمىز...

ترايباليزم دەرتى مادەنيەت سالاسىنداعى شولاق بەلسەندىلەردىڭ اراسىندا عانا ەمەس، ءبىلىم بەرۋ سالاسى باسشىلارىنىڭ ورتاسىندا دا كەڭ تاراعان دەسەك، قاتەلەسە قويماسپىز. ايتالىق، اتاسى مىقتى ءبىر شەنەۋنىك وبلىس ءبىلىم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنتاعىنا وتىرىپ ەدى، سول كىسىنىڭ رۋلاستارى بولىمدەر باسشىسى، مەكتەپتەر ديرەكتورلارى بولىپ شىعا كەلدى... الدىنا بارعان اتا-انالارعا، ءتىپتى قوعام قايراتكەرلەرىنە شەكەسىنەن قارايدى. ءتۇر-الپەتىمەن «قولىڭنان كەلسە، قىرىپ ال!» – دەگەن ويدى مەڭزەپ، كادىمگىدەي دوق كورسەتەدى... «توقپاعى مىقتى بولسا كيىز قازىق جەرگە كىرەدىنىڭ» كەرى.

رۋشىلدار توپتالىپ اۋدان، قالا، وبلىس اكىمدەرىنىڭ ۇستىنەن ارىز-شاعىمدار جازۋعا، الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى وسەك-اياڭ تاراتۋعا، باق-تا سىن ماقالالار ۇيىمداستىرۋعا ابدەن ماشىقتانعان. ۇيات، وبال دەگەن تۇسىنىككە تۇكىرگەنى بار. نە قۇدايدان سەسكەنبەدى نە ولجاباي، مالايسارى، جاسىباي باتىرلاردىڭ ارۋاعىنان قورىقپايدى!

ءترايباليزمنىڭ اسا قاتەرلى دەرت ەكەنىن وسىدان ءبىلىڭىز! رۋشىلداردى سول دەرتتەن قالاي ەمدەيمىز؟ ءدال قازىر مەنىڭ قولىمدا ترايباليزمگە قارسى امال-ايلا جوق. قايتسەك ەكەن؟..

ارمان قانيدىڭ جازباسى،

Abai.kz