ستيل تۋرالى ماتەريال دايىنداۋعا نيەت ەتكەلى اپتا وتسە دە، اششى ىشەكشە شۇباتىلىپ ءجۇرىپ الدىم. باسىندا «وزىمىزدە قالىپتاسقان ستيل بويىنشا ءبىر شاعىن اڭداتپا جازىپ، وبلىستاردان، بولماسا الماتىدا تۇراتىن قولتاڭباسى قالىپتاسقان جازۋشىلاردان پىكىر الىپ، مىندەتىمنەن قۇتىلا سالايىن با» دەپ ويلاعام. وعان جاعداي باسقاشا بولىپ كەتتى. ءدال وسى ستيل ماسەلەسى موينىما جۇك بولىپ ارتىلعان كەزدە ورحان پامۋكتىڭ «مەنىڭ اتىم قىزىل» رومانى قولىما تۇسە قالماسى بار ما. ءوزىم دە ستيل قالىپتاسپاعان، كىم ايتسا سوعان سەنىپ كەتە بەرەتىن بىرەۋ ەكەم، وزگەردىم دە كەتتىم. «ءبىر ءجون بولسا، وسىنىكى ءجون» دەپ ورحاننىڭ ورىنا ءتۇستىم. ورحانىم العاشىندا الاي-بۇلاي لاقتىرىپ كوردى دە، سوڭىندا بالا كەزىمىزدە ءوزىمىز تالاي ۇيرەتىپ، جۋاسىتقان اساۋ تايداي ايتقانعا كوندى. ايتارىنىڭ استارىن شىعاردى. تاقىرىبىما قاتىستى بولعان سوڭ سۋرەتشىنىڭ (رومانداعى كەيىپكەر) اۋزىمەن ايتىلاتىن قولتاڭبا جونىندەگى ءۇش ءتۇرلى فيلوسوفياسىن ايتا كەتكەنىم دۇرىس شىعار. قىسقاشا تۇيىندەگەندە ءبۇي دەيدى. مارتەبەلى پاتشا مەن سۇلۋ حانىمنىڭ باقىتتان باسى اينالعان سۋرەتىن سالعانى ءۇشىن، ونەرپاز مول التىن قازىنانى قونىشىنان باسىپتى. ويتكەنى، پاتشا سۋرەتتەگى كەرەمەت باقىتتى ءساتىن كورگەن سايىن سۋرەتشىنى التىنمەن جارىلقاپتى. سوڭىندا سۋرەتشى ءوزىنىڭ مىقتىلىعى تۇپتەپ كەلگەندە اعا بۋىن ۇستازداردىڭ مەيىر-شاپاعاتى ەكەندىگىن ۇمىتىپ، ءوزىنىڭ دارالىعىن ازىراق ارالاستىرسا بولعانى، تۋىندىسى ءتىپتى كوز سۇرىندىرەدى دەپ ەسەپتەيدى.

ستيل تۋرالى ماتەريال دايىنداۋعا نيەت ەتكەلى اپتا وتسە دە، اششى ىشەكشە شۇباتىلىپ ءجۇرىپ الدىم. باسىندا «وزىمىزدە قالىپتاسقان ستيل بويىنشا ءبىر شاعىن اڭداتپا جازىپ، وبلىستاردان، بولماسا الماتىدا تۇراتىن قولتاڭباسى قالىپتاسقان جازۋشىلاردان پىكىر الىپ، مىندەتىمنەن قۇتىلا سالايىن با» دەپ ويلاعام. وعان جاعداي باسقاشا بولىپ كەتتى. ءدال وسى ستيل ماسەلەسى موينىما جۇك بولىپ ارتىلعان كەزدە ورحان پامۋكتىڭ «مەنىڭ اتىم قىزىل» رومانى قولىما تۇسە قالماسى بار ما. ءوزىم دە ستيل قالىپتاسپاعان، كىم ايتسا سوعان سەنىپ كەتە بەرەتىن بىرەۋ ەكەم، وزگەردىم دە كەتتىم. «ءبىر ءجون بولسا، وسىنىكى ءجون» دەپ ورحاننىڭ ورىنا ءتۇستىم. ورحانىم العاشىندا الاي-بۇلاي لاقتىرىپ كوردى دە، سوڭىندا بالا كەزىمىزدە ءوزىمىز تالاي ۇيرەتىپ، جۋاسىتقان اساۋ تايداي ايتقانعا كوندى. ايتارىنىڭ استارىن شىعاردى. تاقىرىبىما قاتىستى بولعان سوڭ سۋرەتشىنىڭ (رومانداعى كەيىپكەر) اۋزىمەن ايتىلاتىن قولتاڭبا جونىندەگى ءۇش ءتۇرلى فيلوسوفياسىن ايتا كەتكەنىم دۇرىس شىعار. قىسقاشا تۇيىندەگەندە ءبۇي دەيدى. مارتەبەلى پاتشا مەن سۇلۋ حانىمنىڭ باقىتتان باسى اينالعان سۋرەتىن سالعانى ءۇشىن، ونەرپاز مول التىن قازىنانى قونىشىنان باسىپتى. ويتكەنى، پاتشا سۋرەتتەگى كەرەمەت باقىتتى ءساتىن كورگەن سايىن سۋرەتشىنى التىنمەن جارىلقاپتى. سوڭىندا سۋرەتشى ءوزىنىڭ مىقتىلىعى تۇپتەپ كەلگەندە اعا بۋىن ۇستازداردىڭ مەيىر-شاپاعاتى ەكەندىگىن ۇمىتىپ، ءوزىنىڭ دارالىعىن ازىراق ارالاستىرسا بولعانى، تۋىندىسى ءتىپتى كوز سۇرىندىرەدى دەپ ەسەپتەيدى. پاتشا حانىمىن قىزعاندىرۋ ءۇشىن، ورنىنا باسقا ايەلدىڭ سۋرەتىن سالادى. بۇل سۋرەت توڭىرەگىندە سارايدا وسەك گۋلەپ، اقىرى شىداماعان حانىم اعاشقا اسىلىپ ولەدى. پاتشا: «بارلىق كەسەل سۋرەتشى ءوز ءستيلىن ىزدەۋدەن تۋدى» دەپ، شەبەردىڭ ەكى كوزىن شۇقىپ، سوقىر قىپ تاستايدى.

ەكىنشى اڭگىمە بىلاي ءوربيدى. سۋرەتشى پاتشا قىتايدىڭ سۇلۋ قىزىن توقالدىققا الادى. پاتشانىڭ بايبىشەسىنەن تۋعان سەرى ۇلدىڭ جاس توقالعا كوڭىلى كەتەدى. بۇل قىلىعىنىڭ وپاسىزدىق ەكەنىن ابدەن بىلەتىن بالا، دەرتىن ەمدەۋ ءۇشىن كۇندىز-ءتۇنى ۇيدەن شىقپاي، سۋرەت سالادى. كەرەمەت سۋرەتتەردى كورگەن جۇرت قايسىسىن اعا بۋىن سۋرەتشى، قايسىسىن بالا سالعانىن پارىقتاي الماي، تاڭقالادى. بۇل سۋرەتتەردى جاس توقال دا كورەدى دە: «مىنا سۋرەتتەرگە قولتاڭبا قالدىرماسا، كەيىن بۇل سۋرەتتەردى كىم سالعانى ۇمىت بولادى»، - دەيدى. وعان پاتشا: «وندا ۇلىم اعا بۋىننان ۇرلاعان بولىپ شىعادى نەمەسە «سالعان سۋرەتتەرىمنەن كەمشىلىگىم كورىنىپ قالادى» دەپ دۇرىس سۋرەت سالا المايدى»، - دەپ اقىلىن ايتادى. كۇن وتە كەلە سەرى جىگىت سۇلۋ توقالدىڭ ازعىرۋىنا ەرىپ، ەشكىم بايقاي المايدى-اۋ دەگەن جەرگە، قالىڭ ءشوپتىڭ اراسىنا ءوزىنىڭ قولتاڭباسىن قال¬دىرادى. قولتاڭبا قالدىرعان تۇڭعىش سۋرەتى - «حۇسىراۋ-شىرىن» حيكاياسىنىڭ ءمالىم بولشەگى بولادى. حۇسىراۋدىڭ ۇلى شىرىنعا عاشىق بولىپ، ءبىر كۇنى تۇندە ەرلى-زايىپتىلار جاتقان بولمەگە باسپالاپ كىرگەن ازعىن اكەسىنىڭ كەۋدەسىنە قانجارىن قادايدى. وسى جاعداياتتىڭ بەلگىسى بار سۋرەتتى كورگەن اكەسى: «مىنا سۋرەتتە ءبىر كەمىستىك بار»، - دەپ، كەۋدەسىن ۇرەي مەكەندەيدى. ويتكەنى، ءوزى وقىعان كىتاپتاردا بۇنداي وقيعا، بۇنداي اڭىز باياندالماعان. وسىنى ويلاپ، كوزى الاقتاپ جاتقان اكەسىن تەرەزەدەن ۇرلانىپ كىرگەن ۇلى جازىم ەتەدى.
ءۇشىنشى اڭگىمەدە قىرىق نەشە مەملەكەتكە ۇستەمدىك جۇرگىزگەن پاتشانىڭ ۇلى بولماي، بولاشاقتا ەلدى ۇستايتىن مۇراگەردى سۇلۋ قىزىنىڭ جىگىتىنە، كۇيەۋ¬بالاسىنا بيلەتپەك نيەتكە كەلەدى. ول جىگىتتىڭ اسقان سۋرەتشى بولۋىن قالايدى. ءسويتىپ، سۋرەتشىلەرگە بايقاۋ جاريالايدى. ەڭ سوڭعى مارەگە جەتكەن ءۇش سۋرەتشى ءبىرىن- ءبىرى الا المايدى. ءۇش سۋرەتشىنىڭ ىشىندەگى بىرەۋى ءوزىن ايگىلەپ، كورنەكتىلەندىرۋ ءۇشىن باقشانىڭ شەتىندەگى بۇرىشىنا ءوز قولتاڭباسىن جاسىرادى. سۋرەتشىنىڭ مۇنداي قىلىعى اعا بۋىن ۇستازداردىڭ يدەياسىنان بەت بۇرعاندىق سانالىپ، شەتەلگە جەر اۋدارىلادى. جارىس ەكى سۋرەتشى اراسىندا ءوربيدى. سوڭىندا بىرەۋى قاتەلەسكەنى مە، ادەيى ىستەگەنى مە كىم ءبىلسىن، قىز مىنگەن تۇلپارعا عاجايىپ قوس تاناۋ سالادى. ونى پاتشا مەن قىزى بولىمسىز اعاتتىق ساناپتى. بۇل سۋرەتشى سالعان دۇنيەسىنە ءوز قولتاڭباسىن قالدىرماي، قايتا جىبەرگەن قاتەلىگى ارقىلى شىعارماسىن كورنەكتىلەندىرەتىن جولدى ات تاناۋىنا جاساعان وزگەرىسكە سيدىرىپتى. پاتشا: «بولىمسىز اعاتتىق ءستيلدىڭ اناسى»، - دەپ، بۇل جىگىتتى كىتاپقا ەنگىزىپتى. قولتاڭبا دا، اعاتتىق تا جىبەرمەي، الدىڭعى اعا بۋىن سۋرەتشىلەردەي سۋرەت سالعان شەبەر پاتشانىڭ قىزىمەن نەكەلەنۋگە ءبىر كۇن قالعاندا قىز: «بۇگىن كۇنى بويى ات ۇستىندەگى سۇلۋ قىزعا قادالا قارادىم، سۇيىكتى، اكە! ونىڭ تۇلا بويىندا مەنىڭ تيتتەي دە بەلگىم جوق. وسى جىگىت تەڭدەسسىز شەبەر شىعار، بىراق مەنى سۇيمەيدى»، - دەيدى. توي كۇشىنەن قالادى. اكە مەن قىز ءبىر-بىرلەرىنە سۇيەنىپ ءومىر وتكىزەدى...
جازۋشى وسى ءۇش وقيعانى بايانداي كەلىپ، تاعى ءبىر كەيىپكەردىڭ اۋزىمەن «ءبىرىنشى اڭگىمە ستيل بولىمسىز كەمشىلىك ەكەنىن دالەلدەدى. ەكىنشى اڭگىمە تاماشا سۋرەتكە قولتاڭبا قالدىرۋدىڭ قاجەتسىزدىگى، ءۇشىنشى اڭگىمە ءبىرىنشى، ەكىنشى اڭگىمەنىڭ نەگىزگى ماقساتىن بىرلەستىرىپ، قولتاڭبا مەن ستيل بولىمسىز اعاتتىعى بار شىعارماسىنا اقىماقتىق جانە ارسىزدىقپەن ماساتتانعاندىعىن ۇعىندىرادى» دەپ قورىتىندى شىعارادى.
ال ەندى وزىمىزگە كەلەيىك. تۋرا ماعىناسىنداعى ءستيلىمىزدى ىزدەيىك. ارىعا بارماي-اق ايماۋىتوۆتار سالعان سۋرەتتىڭ قۇپياسىنا ۇڭىلەيىك. «كەڭەستىك كەربەز سىلقىمدى» سالماي، وردا ىشىندە «قاڭقۋ ءسوز» قاپتاتقان «جازعانداردىڭ» «كوزىن شۇقيتىنداي» «كىناسى» - اينا-قاتەسىز ستيلىندە ەكەن. ياعني ستيل - ۇلتتىق مىنەز. كەلەسى قالىپتاسار قولتاڭبانىڭ سۋ قاراڭعى باس سۇيەككە ءۇڭىلىپ، كوڭىلىنە كادىك الۋى ابدەن قيسىنعا سايادى. تەك اۋەزوۆ سەكىلدى ءبىرتۋارلار قولىنا قانجار ۇستاپ، قاعىنان جەرىگەن «قاراڭعى قازاق» ستيلىنە بايسالدى مىنەز تانىتتى. «قولىنا قانجار الىپ، تەرەزەدەن ۇرلانىپ كىرگەن ۇلدىڭ» ۇر دا جىق مىنەزى - «اۋەزوۆتىڭ سوتسياليستىك رەاليزم ستيلىمەن جازعان شىعارمالارىندا...» دەگەن داقپىرتقا ءالى سەنەدى... بۇگىن شە؟ قامكوڭىل جالعىزدىقتىڭ شۇڭەتىنە شىم باتقان جۇرتتىڭ سوققان شاپالاعى مەن مىنەز يەسىنە كورسەتكەن قۇرمەتى - اناۋ قالاي بولسا (قالامگەر) سولاي استاسقان، ءىش پىستىرەر، ۇزاق وتىرىك. بۇل دا ءبىر قۇداي اتقان مىنەز.
تيپتىك وبراز ىزدەۋگە داعدىلانىپ قالعان سانانىڭ وزىنە-ءوزى دياگنوز قويىپ، ءستيلىن (مىنەزىن) ءداپ باسۋى دا قيىن. سول تۋرالى دا ايتا كەتەيىن. كەشە «ەرتەڭ ماقالاڭدى بىتىرمەسەم، كورگىلىگىمدى كورەتىنىمدى» سەزىپ، جۇمىستا ءبىراز وتىرۋعا تۋرا كەلدى. جۇمىستان شىققاندا قوعامدىق كولىكتەر توقتاپ ۇلگەرىپتى. تاكسي ۇستاۋ كەرەك بولدى. ونىڭ ءوزىن «ۇيدەن بەرەيىنگە» كوندىردىك. الدىندا عانا ايالدامادا بىرگە كولىك كۇتكەن ستۋدەنت جىگىت اۆتوبۋستىق عانا تيىنى بارىن ايتقان. جولىمىز ءبىر باعىتتا ەكەن، الا كەتتىم. ول جىگىت راحمەتىن ايتىپ جولدان ءتۇسىپ قالعاندا «ءسال دە بولسا جاقسىلىق جاسادىم-اۋ» دەگەن وي ماساتتاندىرا قالدى. تاكسي جۇرگىزۋشىسىنە ۇيگە دەيىن التى ءجۇز تەڭگە بەرۋگە كەلىسكەنبىز. قالتادا توقسان تەڭگە بار، بەس ءجۇز تەڭگەنىڭ جايىن شەشىپ قويعانبىز. ءۇيدىڭ الدىنا كەلگەندە ايەلىم بەرگەن بەس ءجۇز تەڭگەنى قالتامداعى باقىر اقشامەن قوسىپ، تاكسيشىنىڭ قولىنا توكتىم. ون تەڭگەسى تولمايدى. قاراڭعىدا ول دا ساناعان جوق. مەن دە ايتپادىم. جايىمىزعا كەتتىك. «ون تەڭگەسى تولماي قالدى»، - دەپ جولداسىما ايتىپ ەم: «مەندە بار ەدى عوي. بولماسا وزىنە ەسكەرتپەدىڭ بە»، - دەپ قانا قويدى. جوعارى كوتەرىلىپ، پاتەرگە كىرگەنشە جاڭاعى «جاقسىلىق جاسادىم-اۋ» دەگەن ويدىڭ جۇرناعى دا قالمادى. ستۋدەنت جىگىتكە قانشا پايدام تيگەنىن بىلمەدىم، ءبارىن ون تەڭگەنىڭ سالماعى باسىپ كەتتى. وسىنشا ءجۇرىپ وتكەن جولىمدا ءوز ءستيلىمنىڭ قۇبىلمالى، تۇراقسىزدىقتان ونشا اۋاشا قونباعانى كوڭىلىمدى جابىر¬قاتىپ-اق تاستادى. سىزدەردە قالاي ەكەن؟..
«Abai.kz»