ءابىلحايات تۋرالى اڭىز
نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءدارىسىن ويلاپ تاپتى دەگەن جاڭالىق بۇقارالىق اقپارات كوزدەرىندە كەشەلى بەرى جاريالانىپ جاتىر. كەشەلى بەرى اتالعان بەدەلدى وقۋ ورنىندا دا الەم عالىمدارى شوعىرلانىپ، عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزۋدە. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ «ءومىر تۋرالى» عىلىمدار ورتالىعى شىعارعان بۇل بيوقوسپا ء"نار" دەپ اتالادى.
جادىلارىڭىزدى جاڭعىرتىپ قويالىق، وسىدان ەكى جىل بۇرىن ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-ءدىڭ ستۋدەنتتەرىمەن كەزدەسۋ بارىسىندا پرەزيدەنت نازارباەۆ قازاق عالىمدارىنا ادامنىڭ عۇمىرىن ۇزارتاتىن ءدارى ويلاپ تابۋدى تاپسىرعان بولاتىن. ەلباسىنىڭ ءسوزىن ەكى ەتپەگەن عالىمدارىمىز مىنە، سول تاپسىرمانى «تاستاي» قىلىپ ورىنداپ، «ءنار» ۇسىنىپ جاتىر. «ءنار» كوپشىلىك سۇرانىسىنداعى دارىحانالارعا تۇسە مە، نارقى قانداي بولادى، ول راسىندا ادام عۇمىرىن ۇزارتاتىن «قۇدىرەتكە» يە مە، بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابى ازىرگە بەلگىسىز. ايتەۋىر، عالىمدارىمىزدىڭ سوزدەرىنە سەنسەك، اتالعان بيوقوسپا جاسى ۇلعايعان ادامدارعا عانا ەمەس، ومىردەن ەرتە وزىپ كەتەتىن تالانتتاردىڭ دا جارىق دۇنيەدەگى «تالقانىن تاۋىسپاسقا» كەپىلدىك بەرەتىن كورىنەدى. «ءنار» جونىندەگى اڭگىمەنى ەستي سالا ونى بىرەۋلەر ماڭگىلىك ءومىر سۋى - ابىلحاياتقا تەڭەپتە ۇلگەردى. وسى ورايدا ەسىمىزگە سول ءابىلحايات تۋرالى مىنا حيكايا ورالدى.
ابدەن قارتايعان اكەسى دۇنيەدەن وزاردا جالعىز ۇلىن شاقىرىپ الىپ، قولىنا ءبىر كىشكەنتاي قۇمىرا ۇستاتىپ، وسيەتىن ايتتى:
نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى ۇزاق ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءدارىسىن ويلاپ تاپتى دەگەن جاڭالىق بۇقارالىق اقپارات كوزدەرىندە كەشەلى بەرى جاريالانىپ جاتىر. كەشەلى بەرى اتالعان بەدەلدى وقۋ ورنىندا دا الەم عالىمدارى شوعىرلانىپ، عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزۋدە. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ «ءومىر تۋرالى» عىلىمدار ورتالىعى شىعارعان بۇل بيوقوسپا ء"نار" دەپ اتالادى.
جادىلارىڭىزدى جاڭعىرتىپ قويالىق، وسىدان ەكى جىل بۇرىن ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-ءدىڭ ستۋدەنتتەرىمەن كەزدەسۋ بارىسىندا پرەزيدەنت نازارباەۆ قازاق عالىمدارىنا ادامنىڭ عۇمىرىن ۇزارتاتىن ءدارى ويلاپ تابۋدى تاپسىرعان بولاتىن. ەلباسىنىڭ ءسوزىن ەكى ەتپەگەن عالىمدارىمىز مىنە، سول تاپسىرمانى «تاستاي» قىلىپ ورىنداپ، «ءنار» ۇسىنىپ جاتىر. «ءنار» كوپشىلىك سۇرانىسىنداعى دارىحانالارعا تۇسە مە، نارقى قانداي بولادى، ول راسىندا ادام عۇمىرىن ۇزارتاتىن «قۇدىرەتكە» يە مە، بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابى ازىرگە بەلگىسىز. ايتەۋىر، عالىمدارىمىزدىڭ سوزدەرىنە سەنسەك، اتالعان بيوقوسپا جاسى ۇلعايعان ادامدارعا عانا ەمەس، ومىردەن ەرتە وزىپ كەتەتىن تالانتتاردىڭ دا جارىق دۇنيەدەگى «تالقانىن تاۋىسپاسقا» كەپىلدىك بەرەتىن كورىنەدى. «ءنار» جونىندەگى اڭگىمەنى ەستي سالا ونى بىرەۋلەر ماڭگىلىك ءومىر سۋى - ابىلحاياتقا تەڭەپتە ۇلگەردى. وسى ورايدا ەسىمىزگە سول ءابىلحايات تۋرالى مىنا حيكايا ورالدى.
ابدەن قارتايعان اكەسى دۇنيەدەن وزاردا جالعىز ۇلىن شاقىرىپ الىپ، قولىنا ءبىر كىشكەنتاي قۇمىرا ۇستاتىپ، وسيەتىن ايتتى:
- بالام، مەنىڭ ساعان ميراسقا قالدىرار مالىم دا، جانىم دا، بارلىق قازىنا-بايلىعىم دا مىناۋ - ءبىر قۇمىرا سۋ عانا. بۇل كاۋسار سۋدى مەن بار عۇمىرىمدى سارپ ەتىپ، ارقا ەتىم ارشا، بورباي ەتىم بورشا بولىپ ءجۇرىپ، قانشاما قيىندىقپەن زورعا تاپتىم. بۇل - ءابىلحايات - ءومىر سۋى، ونى ىشكەن ادام ماڭگى ءومىر سۇرەدى، - دەدى.
بالاسى:
- اكە، ەندەشە وسى سۋدى ءوزىڭ ءىش. اۋىرىپ، قينالىپ جاتىرسىڭ عوي. ماعان سەنىڭ امان-ەسەن، ءتىر جۇرگەنىڭ كەرەك، - دەدى.
اكەسى:
- ونسىز دا ازدى-كوپتى عۇمىر ءسۇردىم. ىستىق-سۋىقتى، قىزىق-شىجىقتى ءبىر كىسىدەي كوردىم. اسارىمدى اسادىم، جاسارىمدى جاسادىم. شەشەڭنىڭ بارىندا بۇل ىزدەگەن شيپالى سۋ قولىما تۇسپەدى. ال، قازىر بۇكىل قاتارلاستارىم دا دۇنيەدەن وزىپ كەتكەن سوڭ ەندىگى جەردە ماعان بۇل قاسيەتتى سۋدىڭ قاجەتى قانشا؟.. ال سەن بولساڭ ءالى جاسسىڭ، بولاشاعىڭ الدىڭدا، وسى سۋدى ىشسەڭ ماڭگى عۇمىر سۇرەتىن بولاسىڭ. جالعىز ءوزىڭ ەمەس، بۇكىل ۇرپاعىڭ دا ماڭگى ءومىر سۇرمەك. الا عوي، ۇلىم، ساعان ءومىر ءسۇرۋ كەرەك. اجەتىڭە جارات، - دەپ قاسارىسىپ، ىشۋدەن ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتتى.
اكەسى كوز جۇماعان سوڭ، ازالى ۇلى ءبىر كۇنى قۇمىرانى سىرتقا الىپ شىعىپ، تىعىنىن اشىپ، كەسەگە قۇيىپ ىشەر-ىشپەسىن بىلمەي، مولتىلدەگەن سۋعا قاراپ ويلانىپ وتىر.
- بۇل سۋدىڭ ءابىلحايات ەكەنى راس پا؟ ماڭگىلىك ءومىردىڭ ماعان قاجەتى بار ما، جوق پا؟ - دەپ اينالاسىنا قارادى.
دۇنيە سۇپ-سۇر ەكەن. تاۋ دا، تاس تا، توپىراق تا، اسپان دا، شوپتەر مەن اعاشتار دا سۇرلانىپ، قانىن ىشىنە تارتىپ العان ىزعارلى قاراكۇز ەدى. سۇم جالعاندا ەشبىر قىزىق جوق سياقتى.
- سوندا مەن مىناۋ سۇرقايى تىرلىكتە دوس-جارانسىز جالعىز ءوزىم يتشىلەپ ماڭگى ءومىر سۇرمەكپىن بە؟ بۇل ءتىرى ازاپ ەمەس پە؟ بۇكىل ۇرپاقتارىم دا سولاي ماڭگىلىك ازاپ شەكپەك پە؟ اكەم ىشپەگەن سۋدى مەن نەگە ىشپەكپىن؟ - دەگەن ويدان تۇرشىككەن ول قولىنداعى سۋدى اينالاسىنا شاشىپ جىبەردى. ءابىلحايات سۋى سول جەردە ءوسىپ تۇرعان شىرشالار مەن قاراعايلارعا شاشىرادى. ولار ماڭگىلىك جاپ-جاسىل بولىپ قالدى.
(ۇلىقبەك ەسداۋلەت. «ءابىلحايات» كىتابىنان 116-117 بەتتەر)
«Abai.kz»