بىلتىرعى جىلدىڭ قوڭىر كۇزىندە، ياعني ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعى قارساڭىندا ءبىر توپ دەپۋتات 1 جەلتوقساندى تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى رەتىندە مەملەكەتتىك مەرەكەلەر ساناتىنا قوسۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەن بولاتىن. دەپۋتاتتار ءوز ۇسىنىستارىنىڭ ءمانىن تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ءدال سول  1  جەلتوقساندا سايلانىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا پرەزيدەنتتىك ينستيتۋتقا قادام ءدال وسى كۇنى باسىلعانىمەن تۇسىندىرگەن ەدى. وسىلايشا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلەر تۋرالى» زاڭعا ءتيىستى قوسىمشا ەنگىزىلىپ، 1 جەلتوقسان رەسمي نەگىزدە تۇڭعىش پرەزيدەنت  كۇنى بولىپ بەلگىلەنسە، جالپى مۇنىڭ الەمدە بار ءۇردىس بولىپ تابىلاتىنىن ايرىقشا اتاپ كورسەتكەن ورىندى.

سونىمەن، 2012 جىلدىڭ 1 جەلتوقسانى  ەلىمىزدە العاش رەت تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى رەتىندە اتاپ وتىلەدى. بۇعان نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ونىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋشى، ەل كونستيتۋتسياسىن، ادام مەن ازاماتتىڭ قۇقى مەن بوستاندىعىن قورعاۋشى رەتىندەگى ءرولى نەگىز ەتىپ الىنعان. شىن مانىندە، ەلباسىنىڭ ەلىمىزدى اياعىنان نىق تۇرعىزىپ، الەمگە تانىتۋداعى ەڭبەگى ۇشان-تەڭىز.

تومەندە تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىنە وراي جازىلعان العاشقى ماتەريال جاريالانىپ وتىر.

بىلتىرعى جىلدىڭ قوڭىر كۇزىندە، ياعني ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعى قارساڭىندا ءبىر توپ دەپۋتات 1 جەلتوقساندى تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى رەتىندە مەملەكەتتىك مەرەكەلەر ساناتىنا قوسۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەن بولاتىن. دەپۋتاتتار ءوز ۇسىنىستارىنىڭ ءمانىن تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ ءدال سول  1  جەلتوقساندا سايلانىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا پرەزيدەنتتىك ينستيتۋتقا قادام ءدال وسى كۇنى باسىلعانىمەن تۇسىندىرگەن ەدى. وسىلايشا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلەر تۋرالى» زاڭعا ءتيىستى قوسىمشا ەنگىزىلىپ، 1 جەلتوقسان رەسمي نەگىزدە تۇڭعىش پرەزيدەنت  كۇنى بولىپ بەلگىلەنسە، جالپى مۇنىڭ الەمدە بار ءۇردىس بولىپ تابىلاتىنىن ايرىقشا اتاپ كورسەتكەن ورىندى.

سونىمەن، 2012 جىلدىڭ 1 جەلتوقسانى  ەلىمىزدە العاش رەت تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى رەتىندە اتاپ وتىلەدى. بۇعان نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ونىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋشى، ەل كونستيتۋتسياسىن، ادام مەن ازاماتتىڭ قۇقى مەن بوستاندىعىن قورعاۋشى رەتىندەگى ءرولى نەگىز ەتىپ الىنعان. شىن مانىندە، ەلباسىنىڭ ەلىمىزدى اياعىنان نىق تۇرعىزىپ، الەمگە تانىتۋداعى ەڭبەگى ۇشان-تەڭىز.

تومەندە تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىنە وراي جازىلعان العاشقى ماتەريال جاريالانىپ وتىر.

قازىرگى قازاقستان قوعامىنىڭ قاي سا­لاسىنا بولماسىن كوز جۇگىرتسەك، تۇبە­گەي­لى وزگەرىستەردى، جاڭا بەلەستەرگە جەتەلەگەن جوبالاردى، الەمدىك دودا مەن ءباي­گە­دەن جۇلدە الۋدى ماقسات تۇتقان قاجىرلى ۇمتىلىستاردى كورەمىز. ءبىلىم مەن عى­لىمدا، ەكونوميكا مەن الەۋمەتتىك سالالاردا، حالىقارالىق قاتىناستار مەن سىرت­قى ساياساتتا دىتتەگەن مەجەگە جەتىپ، ەندىگى كوزدەگەنىمىز باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتى ەلدەر قاتارىنان ورىن تەبۋ ەكەنىن بۇك­پەسىز اشىق ايتاتىن دارەجەگە كوتەرىلدىك. ءومىر سالتىمىز بەن قوعامدىق ساناداعى وسىناۋ جاڭا قۇندىلىققا ال­عاش­قى قادام مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىكتى جا­ريالاعان كۇنى جاسالسا، ينتەللەكتۋال­دىق ىرگەتاسى تاۋەل­سىزدىكتىڭ التىنشى ايىندا قالاندى. اڭگى­مە قازاقستان رەس­پۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نا­زارباەۆتىڭ قالامىنان تۋعان «قازاق­ستان­نىڭ ەگەمەندى مەملەكەت رەتىندە قالىپ­تا­سۋى مەن دامۋىنىڭ ستراتەگياسى» تۋرالى بولعالى وتىر.

كولەمى ءبىر باسپا تاباققا جەتەر-جەتپەس بۇل ماقالا 1992 جىلعى 16 مامىردا «ەگەمەندى قازاقستان» (قازىرگى «ەگەمەن قازاقستان») بەتىندە «گازەت ىشىندەگى كىتاپ» ايدارىمەن جاريالاندى. ورىسشا­سىن «كازاحستانسكايا پراۆدا» باستى.

ماقالا مەملەكەتتانۋ تۇرعىسىنان كەل­گەندە عىلىمي-زەرتتەۋ جانرىنا جاتا­دى، ەل ەرتەڭى جايلى تولعانىستارى بو­يىن­شا پرەزيدەنتتىڭ ساياسي تۇعىرناماسىن بەينەلەيدى، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ءما­سەلەلەردى شەشۋى وتپەلى كەزەڭ شىرعا­لا­ڭىنان شىعۋدىڭ باعىت-باعدارىن انىق­تاي­دى، حالىقارالىق قاتىناستار ۇستانى­مى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيدى. دەمەك، بۇل ەڭبەكتى ساياسي-يدەو­لوگيالىق ىزدەنىستىڭ، عىلىمي-پراكتي­كا­لىق پايىمدار مەن ۇسىنىستاردىڭ كەمەل كەنىشى مارتەبەسىمەن قابىلداعان ءجون. ۋاقىت وتە كەلە ماقالاداعى ىرگەلى يدەيالار ناقتى جوبالارعا - «قازاقستان-2030» سترا­تەگيالىق دامۋ باعدارلاماسىنا، باسە­كە­گە قابىلەتتى قازاقستان، ينتەللەك­تۋال­دىق ۇلت، «مادەني مۇرا»، يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ بولاشاعىنا اينال­دى، ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىن­تى­ماقتاستىق ۇيىمىنا، يسلام كونفە­رەن­تسيا­سى ۇيىمىنا قازاقستاننىڭ توراعا­لى­عى­مەن دايەكتەلدى. الايدا، تاۋەلسىز ەلى­مىز­دىڭ تاريحىن تارازىلاعان زەرتتەۋلەردە، كۇندەلىكتى ساياسي يدەولوگيادا ءار جىل­دارعى جولداۋلار، ەلباسىنىڭ سالتاناتتى ءىس-شارالارداعى سوزدەرى ءجيى اتالىپ، «قازاقستاننىڭ ەگەمەندى مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسۋى مەن دامۋىنىڭ ستراتەگيا­سى» لايىقتى باعاسىن الا بەرمەيتىنىن مويىنداۋىمىز كەرەك. ينتەللەكتۋالدىق ءىزاشار ەڭبەكتىڭ قازاقستان بولاشاعىن دايەكتەۋدەگى تاريحي ماڭىزىن اشۋعا سەپتەسەر دەگەن نيەتپەن قولعا قالام الدىق.

ماقالا شاعىن كىرىسپەمەن باستالادى. ودان كەيىن «قازاقستاننىڭ دامۋىنىڭ سترا­تەگيالىق ماقساتتارى مەن كون­تسەپ­تۋالدىق ءۇل­گىسى»، «ىشكى ساياسات سالاسىن­دا­عى ستراتەگيا»، «سىرتقى ساياسات جانە ۇلتتىق قاۋىپ­سىزدىك سالاسىنداعى ستراتەگيا» اتاۋلى ءبولىم­دەر بەرىلگەن. قىسقاشا قورىتىندى بار.

شەشىمىن كۇتكەن تاريحي مىندەتتەر سالماعى مەن جاۋاپكەرشىلىگى وراسان زور ەكەنى الدىمەن اۋىزعا الىنعان. كىرىسپە ءبولىمنىڭ: «قيىن تولعانىستار مەن شەشىمدەر، ءومىردى تۇبەگەيلى قايتا وزگەرتۋ ۋاقىتى تاعدىردىڭ جازۋىمەن ءبىزدىڭ ۇلەسىمىزگە ءتيىپ وتىر»، دەگەن جولدارمەن باستالۋى وسىعان ايعاق-دالەل. كسرو-نىڭ كۇيرەۋىن ءبىرىنشى كەزەكتە ادام فاك­تورى­مەن بايلانىستىرعان اۆتور كوپتەگەن ادام­دار بۇگىندە تانىس باعدارىنان ايى­رىلىپ قالعان جولاۋشىداي، دەيدى.

ماقالانىڭ ءون بويىندا بولاشاقتى عىلىمي بولجاۋدىڭ، داعدارىسقا دۋشار بولعان قوعامدى العا جەتەلەۋدىڭ، وركەن­دەۋگە اپاراتىن جولدار مەن ءىس-ارەكەت جۇيەسىن تابۋدىڭ كۇردەلىلىگى مەن وزەك­تى­لىگى الدەنەشە قايتالانىپ وتىرادى. مۇنسىز قوعامدىق ازعىنداۋ باستالاتىنى، ايتىلعان ءسوز ايتىلعان جەردە بوس ءسوز بولىپ قالا بەرەتىنى قاپەرگە سالىنعان.

ساياسات سالاسىنداعى ستراتەگيالىق ماق­ساتقا كۇشتى پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكا قۇرۋ جاتقىزىلدى. ەگەر قازاقستاندا پرەزيدەنتتىك بيلىك ينستيتۋتى 1990 جىلعى 24 ساۋىردە ەنگىزىلگەنىن، بۇكىلحالىقتىق پرەزيدەنت سايلاۋى تۇڭعىش رەت 1991 جىلعى 1 جەلتوقساندا وتكەنىن ەسكەرسەك، 1992 جىلدىڭ كوكتەمىندە ۇسىنىلعان «كۇش­تى پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكا» يدەياسى بارلىق قازاقستاندىقتار ۇعىمىنا، تانى­مى مەن ساناسىنا بىردەن جەتە قالدى دەۋدەن اۋلاقپىز. پرەزيدەنتتىك بيلىك ينستي­تۋتىن تولىق قالىپتاستىرۋ ءۇشىن قازاق­ستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكى كونستيتۋتسيا­سىن قابىلداۋعا تۋرا كەلدى. 1993 جىلعى كونستيتۋتسيا پرەزيدەنتتى ەل ىشىندەگى جانە حالىقارالىق قاتىناستارداعى رەسپۋبليكا وكىلى دەگەنىنە قاراماستان جوعار­عى كەڭەستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭ جوعارعى وكىلدى ورگانى دەپ جاريالادى. وسىلايشا ەلدە «قوسبيلىكتىك» احۋال قالىپتاستى. 1993 جىلعى قازان ايىندا ماسكەۋدە ورىن العان بيلىك اراسىنداعى جانجال تۇسىندا قازاقستانداعى ەكى بيلىك تارماعى تەكەتىرەستەن الىس ەمەس ەكەنى ايقىن بايقالدى. رەسەيدەگى كونستيتۋ­تسيا­لىق داعدارىس قازاقستان پرەزيدەنتى مەن جوعارعى كەڭەسى تاراپىنان ءوز باعاسىن الدى: ەكى بيلىك ەكى ءتۇرلى پوزيتسيانى ۇس­تاندى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ ءوز مالىمدەمەسىندە رەسەي پرەزيدەنتىنە قولداۋ كورسەتسە، قا­زاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسىنىڭ ءتور­اعا­سى س.ءابدىلدين «روسسيسكايا گازەتا» باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا مەملەكەتتىك دۋما دەپۋتات­تا­رىن قولداپ، رەسەي پرەزيدەنتى ب.ەلتسين ساياساتىن اشىق كىنالاعان ۇستانىمىن جاريالادى.

كەيىنگى وقيعالار - جوعارعى كەڭەستىڭ ەكى مارتە تارقاتىلۋى، جەرگىلىكتى كەڭەس­تەر­دىڭ ءوزىن ءوزى تارقاتۋى، زاڭ شىعارۋشى جانە اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنىڭ ۇيلەسىمدى جۇمىس ىرعاعىن تاپپاۋى - ءبارى پرەزيدەنت بولجامىنىڭ دۇرىستىعىن قۋات­تادى. 1995 جىلدىڭ 30 تامىزىندا قازاق­ستان حالقى رەفەرەندۋمدا رەسپۋب­لي­كانىڭ جاڭا كونستيتۋتسياسىن قابىلدادى. اتا زاڭدا جاڭا مەملەكەتتىلىكتىڭ ىرگەلى نەگىزدەرى قالانىپ، قوعامدىق دامۋدى با­عىت­تاۋعا جانە رەتتەۋگە قابىلەتتى بيلىك جۇيە­سى قالىپتاستىرىلدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەموكرا­تيا­لىق، ۋنيتارلىق، زايىرلى، الەۋمەتتىك، قۇ­قىقتىق مەملەكەت دەپ جاريالاندى. باس­قا­رۋ نىسانى بويىنشا قازاقستان مەملەكەتى پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكا دەپ انىقتالدى. 1993 جىلعى كونستيتۋتسيادا قازاقستان رەسپۋبليكا دەپ جاريالانعانىمەن، ونىڭ قانداي باسقارۋداعى رەسپۋبليكا ەكەنى ايقىن ەمەس ەدى. بۇل ماسەلە ەندى كونستيتۋتسيا قۇرىلىمىنان دا كورىنىس تاپتى. پرەزيدەنت تۋرالى تاراۋ پارلامەنت تۋ­را­لى تاراۋ الدىندا بەرىلدى. بۇل - بيلىكتىك ساتىداعى ينستيتۋتتار قارىم-قاتىنا­سى­نىڭ، ولاردىڭ باسىمدىعىن انىقتايتىن ناقتى كورىنىس. 1993 جىلعى كونستيتۋتسيادا، كەرىسىنشە، «مەملەكەت، ونىڭ ورگان­دا­رى جانە ينستيتۋتتار» اتتى بولىمدە پرەزيدەنت تۋرالى تاراۋ جوعارعى كەڭەس تۋ­رالى تاراۋدان كەيىن ورنالاسقان ەدى.

بيلىكتى جۇزەگە اسىرۋدىڭ دەموكراتيا­لىق ءپرينتسيپى: رەسپۋبليكادا مەملەكەتتiك بيلiك بiرتۇتاس، ول كونستيتۋتسيا مەن زاڭ­دار نەگiزiندە زاڭ شىعارۋشى، اتقارۋشى جانە سوت تارماقتارىنا ءبولiنۋ، ولاردىڭ تەجەمەلiك ءارi تەپە-تەڭدiك جۇيەسiن پايدالانۋ ارقىلى، ءوزارا iس-قيمىل جاساۋ پرين­تسيپiنە سايكەس جۇزەگە اسىرىلاتىندى­عى­نىڭ ناقتى كورسەتىلۋى وتە ماڭىزدى بولدى.

ەندى پرەزيدەنت ينستيتۋتى 1993 جىل­عى كونستيتۋتسيادا بەرىلگەندەي، بيلىكتىڭ اتقارۋشى تارماعىنا قوساقتالماي، قازاق­ستان حالقىنىڭ مەملەكەتتىك بىرلىگىن كور­سەتىپ، ونى جۇزەگە اسىرادى. كونستيتۋتسيا­نىڭ III ءبولiمiنiڭ 40-بابىنا سايكەس پرەزيدەنت - مەملەكەت باسشىسى، مەملەكەتi­مiز­دiڭ iشكi جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگiزگi باعىتىن انىقتاۋشى جانە قازاق­ستاندى ەل iشi مەن حالىقارالىق قاتى­ناس­تا كورسەتۋشi ەڭ جوعارى قىزمەت يەسi بولا وتىرىپ، بiرiنشiدەن، حالىق پەن مەم­لەكەت­تiك بيلiكتiڭ بiرلiگiن بەينەلەيدi, كونستي­تۋتسيانىڭ مىز­عى­ماستىعىنىڭ، ادام جانە ازامات قۇقىق­تا­رى مەن بوستاندىقتارى­نىڭ نىشانى ءارى كەپiلi بولىپ تابىلادى، ەكiنشiدەن، مەملە­كەتتiك بيلiك تارماق­تارى­نىڭ ءوزارا ۇيلە­سiم­دi تۇردە ارەكەت ەتۋiن، بيلiك ورگاندارىنىڭ قازاقستان حال­قى الدىندا جاۋاپكەرشiلiكتi ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتەدi.

پرەزيدەنت ءۇش بيلىك تارماعىنان جو­عا­رى تۇرعان ءادىل قازى ىسپەتتى ءارى سوعان ساي وكى­لەت­تىكتەرگە يە. حالىق جانە مەملەكەت اتىنان ءسوي­لەۋدە شەكسىز قۇقىق قازاقستان پرەزيدەنتىنە عانا بەرىلدى. ال پارلامەنت كونستي­تۋ­تسيالىق وكىلەتتىگىنە قاراي، شەكتەۋلى تۇردە عانا حالىق اتىنان سويلەي الادى. پارلامەنت قازاقستان رەسپۋبلي­كا­سى­نىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتiن جۇزەگە اسى­را­تىن رەسپۋبليكانىڭ ەڭ جوعارى وكiلدi ورگانى رەتىندە تانىلدى. كونستيتۋتسيادا وكىلدى بيلىك قۇزىرىنا ەنەتىن قوعامدىق قاتىناستار مەن سالالار ناقتى ايقىن­دال­عان. ول كونستيتۋتسيانىڭ IV ءبولىمى، 61-بابىنىڭ 3-بولىگىندە بەكىتىلدى. بىراق بۇل زاڭداردى تەك پارلامەنت قابىلدا­مايدى. پرەزيدەنتتىڭ دە زاڭ كۇشى بار زاڭ اكتىلەرى مەن جارلىقتار شىعارۋعا قۇقى بار.

وسىلايشا، 1992 جىلعى 16 مامىردا تۇيىندەلگەن: «تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەم­لەكەتتىلىگىنىڭ دامۋى پرەزيدەنتتىك باس­قارۋدى ءىس جۇزىندە ىسكە اسىرۋدى قامتا­ما­سىز ەتۋمەن قاتار جۇرەتىن بولادى. رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى مەملەكەت باسشىسى رەتىندە ءتيىمدى باسشىلىق جۇرگىزۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى تۇتقالارعا يە بولۋى كەرەك. ۇكىمەتتى باسقارا وتىرىپ، ول جوعارى اتقارۋشى بيلىكتىڭ جۇمىسىمەن بايلا­نىس­تى ماسەلەلەردى شەشىپ، ۇكىمەتتە كادر­لىق تاعايىنداۋلاردى جۇرگىزىپ، ۇكىمەت پەن ونىڭ مۇشەلەرىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن بەلگىلەيدى»، دەگەن پايىم ءۇش جىلدان اسا بەرە تولىق ورىندالدى.

ءسوز بولىپ وتىرعان ماقالادا ەكونومي­كا سالاسىنا قاتىستى تىڭ ويلار مەن بولجامدار مولىنان بەرىلگەن. ولاردى ەكى ماسەلە بويىنشا توپتاستىرۋعا نەگىز بار. ءبىرى - ەكونوميكالىق داعدارىستى جويۋ، قۇل­دىراۋدى توقتاتۋ، ەكىنشىسى - ەكونو­ميكالىق قايتا تۇلەۋدىڭ جولىن باستاۋ، الەۋمەتتىك نارىقتىق ەكونوميكا قۇرۋ. قاي ماسەلەنى شەشۋدە بولماسىن باسىم­دىق ەلىشىلىك مۇمكىندىكتەرگە بەرىلدى. سىرتقى فاكتور، شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار ەكونوميكاعا يگى اسەر ەتەتىنى دە بەكەرگە شىعارىلعان جوق. ىشكى الەۋەتكە سۇيەنۋ­دىڭ مىناداي ارتىقشىلىقتارى العا تار­تىلدى: «بىرىنشىدەن، ءىس جۇزىندە كەز كەلگەن ءوندىرىس تۇرىنە سەنىمدى شيكىزات نەگىزى بولاتىن پايدالى قازبا بايلىقتاردىڭ كوپتىگى. ەكىنشىدەن، جەرگە قاتىستى رەفور­ما­لاردى جۇزەگە اسىرعاننان كەيىن قازاق­ستانعا ءتىپتى دۇنيەجۇزىلىك ارەنادا ازىق-تۇلىكتى ەكسپورتقا شىعارۋدا كوزگە تۇسۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن اۋىلشارۋاشىلىق جەرى مەن ەگىستىكتىڭ كەڭ كولەمى. ۇشىنشىدەن، جەتكىلىكتى مولشەردە دامىعان وندىرىستىك پوتەنتسيالدىڭ جانە بارلىق سالالاردا ساۋاتتى جۇمىسشىلار كونتينگەنتىنىڭ بولۋى. تورتىنشىدەن، ادەتتەگى كۇندەلىكتى ۇعىم شەڭبەرىنە سىيمايتىن، تاۋەكەلدى، بارلىق جاڭالىق اتاۋلىنى قابىلداماي­تىن توڭمويىندىق داستۇرلەردىڭ ءومىر ءسۇر­گىشتىگىنەن، وكىنىشكە قاراي، ازىرگە مەملەكەتتىك قولداۋ تابا الماي وتىرعان بۇرىن­عى جۇيە كادىمگىدەي تالاپ ەتپەگەن عىلىمي يدەيالاردىڭ مول ارسەنالى، جاڭالىقتار مەن ونەرتابىستار».

پرەزيدەنت ەكونوميكالىق ۇدەرىستەردىڭ الداعى 20 جىل ىشىندەگى كەزەڭدەرىن دايەك­تەۋگە ۇلكەن ءمان بەردى. ونىڭ ويىنشا، 1992-1995 جىلدارى مەنشىكتى مەملەكەت يەلىگىنەن بەلسەندى تۇردە الۋ، ونى جەكەشەلەندىرۋ جانە تۇتىنۋ رىنوگىن تاۋارلارمەن تولتىرۋ جۇزەگە اسۋى كەرەك. ەكىنشى كەزەڭدە (1996-2005 جىلدار) ەكونو­ميكا ينتەنسيۆتى دامۋعا كوشەدى.

ءۇشىنشى كەزەڭ 2012 جىلمەن اياقتا­لا­دى، قازاقستاننىڭ الەمدىك ساۋداداعى ايقىنداماسىنىڭ نىعايۋىمەن جانە دۇنيە جۇزىندەگى جاڭا يندۋستريالى ەلدەر قاتارىنا كىرۋىمەن سيپاتتالاتىن بولادى.

تۇتاستاي العاندا، ەكونوميكالىق بولجام دۇرىس بولىپ شىقتى. ەكونوميكانىڭ ينتەنسيۆتى دامۋى 1996 جىلى بايقالماسا دا، 2001 جىلدان ناقتى ورىن الدى. دەمەك، اۋىتقۋ دالدىگى بەس-اق جىلدى قۇ­رايدى.

كەڭەستىك ەكونوميكالىق جۇيە جۇمىس ىستەۋدەن قالعان 1992 جىلى وپتيميزمگە تولى وسىناۋ يدەيالاردى العا تارتۋ ءۇشىن كەمەل ءبىلىم عانا ەمەس، بەت قاراتپاس ەرىك-جىگەر مەن جولبارىس جۇرەك تە كەرەك قوي.

سىرتقى ساياسات بويىنشا تۇزىلگەن بولجامدار مەن مىندەتتەر بۇگىندە تولىعىمەن دالەلدەندى ءھام اتقارىلدى. رەسەيمەن جانە قىتايمەن ءوزارا ءتيىمدى دوستاستىق قاتىناس بار، يادرولىق قارۋ-جاراقتان باس تارتقان قازاقستان اۋماقتىق تۇتاستىق پەن تيىسپەۋشىلىك كەپىلدىگىنە يە بولدى، سىرت­قى ەكونوميكالىق ساياساتتا «تمد»، «ازيا-تىنىق مۇحيت ايماعى»، «ازيا»، «ەۋروپا»، «امەريكا» باعىتتارى دامۋ ءۇس­تىن­دە، قالىپتاسقان شەكارالاردىڭ بۇزىل­ماۋى جونىندە ىرگەلەس مەملەكەتتەرمەن رەسمي كەلىسىم-شارتقا قول جەتتى، بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمدار مەن بيزنەس ال­پاۋىت­تارى ەلىمىزبەن ساناسىپ وتىر. وسى­دان 20 جىل بۇرىن الىس شەتەلگە شىققان پرەزيدەنتتىڭ ۇشاعىنا جانار ماي قۇيۋدىڭ الەمدىك ەرەجەسىن دە بىلمەيتىن ءبىزدىڭ ديپلوماتتارىمىز بۇگىندە اقش، قىتاي، گەرمانيا، ءۇندىستان سياقتى ءىرى-ءىرى مەملەكەتتەرمەن كەز كەلگەن تاقىرىپقا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە دايار.

پرەزيدەنت ەڭبەگىندە جاس مەملەكەت قازاقستاننىڭ الەمدىك ۇدەرىستەرگە جاس­قان­باي، كەمەل پاراساتپەن كىرىگۋى كەرەكتىگى مىندەتتەلگەن. وسى ورايدا بارلىق ۇلتتىق باع­دارلامالاردى اقش-تىڭ تاجىريبەسى بو­يىن­شا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جە­كە­لەگەن زاڭدارى تۇرىندە حاتتاۋ قاجەت­تىلىگى اي­تىلدى، جەدەل ەكونوميكالىق ءوسۋ سترا­تە­گياسىن ويداعىداي جۇزەگە اسىرعان گەرمانيا، جاپونيا، وڭتۇستىك كورەيا، سينگاپۋر، تايۆان، گونكونگ سياقتى ەلدەردەن ۇلگى الۋعا شاقىردى، قازاقستان ونەركاسىبىندەگى ەڭبەك ونىمدىلىگى پاكس­تان­داعىدان، تايلان­د­تا­عىدان، تۇركياداعى­دان، يرانداعىدان ءتو­مەن دەۋىمەن بويداعى نامىستى جانىدى. «عىلىم، جاڭا تەحنولوگيالار مەن باسقارۋ، ينتەگراتسيا، دۇنيە­جۇزىلىك شارۋاشىلىق باي­لانىستارى سالا­سىنداعى مەگاتەندەن­تسيا­لاردىڭ كۇشەيۋىن ەسكەرە وتىرىپ، قا­زاق­ستاننىڭ جاڭا جاع­داي­عا ءوتۋى مەرزىمىن 15-20 جىلعا دەيىن قىس­قارتۋعا بولادى»، دەگەن وي-ءتۇيىن بو­لاشاققا كەمەل بوي­لاۋدىڭ وزىق ۇلگىسى ەكەن. ينتەللەكتۋالدىق ۇلى ىزدەنىس كۇندىز وتىرماعان، تۇندە ۇيىقتاماعان ين­نو­ۆا­تسيا­لىق ءىس-ارەكەتپەن تولىققاندىقتان، تاڭعاجايىپ ناتيجە­لەرمەن كومكەرىلگەنى راس. ماسەلەن، سوڭعى 20 جىل ىشىندە جان با­سىنا شاققانداعى جيىنتىق ءونىم وڭتۇستىك كورەيادا 3 ەسە ۇلعايسا، مالايزيادا - 2 ەسە، سينگاپۋردە 4 ەسە وسكەن ەكەن، ال بىزدە ول 16 ەسە كوبەيدى. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىل­دىق سالتاناتىندا ەلباسىمىز ن.نازارباەۆ ايتقانداي، «دۇنيە ءجۇزى تا­ريحىندا ەشبىر مەملەكەت ازاتتىعىنىڭ العاشقى 20 جىلىندا وسىنشاما قارقىن­دى ورلەۋ ۇلگى­سىن كورسەتە العان ەمەس».

«قازاقستاننىڭ ەگەمەندى مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسۋى مەن دامۋىنىڭ ستراتە­گيا­سى» تاۋەلسىزدىك تاجىريبەسى ماردىمسىز ءارى قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە جازىلدى. وندا­عى كەيبىر بولجامدار مەرزىمىنەن ەرتە ورىندالىپ جاتسا، ەكىنشىلەرى ءالى ءوز كەزەگىن كۇتۋدە. ماسەلەن، ن.نازارباەۆ ۇلتتىق ۆاليۋتانى ەنگىزۋ ەكونوميكا داعدارىستان شىققاننان كەيىن نەمەسە تۇراقتانعان سوڭ جۇزەگە اسىرىلادى، دەي كەلە، ەكونومي­كا­نىڭ تۇراقتانۋىن كۇتپەي-اق ۇلتتىق ۆاليۋ­تانى ەنگىزۋگە قاراي قادام جاساۋ ءمۇم­كىندىگىن جوققا شىعارمادى، ياعني ەكىۇداي پوزيتسيادا تۇرعانىن بايقاتتى.

20 جىل قاريا تاريح ءۇشىن قاس-قاعىم ءسات قانا. ءۇش عاسىرعا جۋىق جات قولىنا تەلمىرگەن قازاقستان ءۇشىن 20 جىل عاسىرلارعا بەرگىسىز ۋاقىت بولىپ شىقتى. بىلگەنىمىزدەن بىلمەگەنىمىز كوپ 1992 جىلى-اق الداعى كەزەڭدى بەيبىتشىلىك پەن جاسامپازدىق ۇدەرىسىنە اينالدىرۋعا بولاتىنىن كەمەلدىكپەن دايەكتەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتى قالايشا ءتاڭىردىڭ تاڭعاجايىپ قۇبىلىسى مەن سىيى دەمەيسىڭ!

حانكەلدى ءابجانوۆ،

تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور،

گۇلشات نۇرىمبەتوۆا،

ساياسي عىلىمدار دوكتورى، پروفەسسور.

"اباي-اقپارات"