بۇركىت نۇراسىل

جاقىندا ەلىمىزدەگى ءدىني ۇيىمدار مەن بىرلەستىكتەردى سۇزگىدەن وتكىزىپ، قايتا تىركەپ شىققان ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى ءوز ەسەبىن جاريالادى. ناتيجەسىندە ەلىمىزدەگى اتى مەن زاتى كۇدىكتى ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ سانى ايتارلىقتاي قىسقارىپ،  باسى ارتىق ءبىراز ءدىني توپتاردان قۇتىلعانىمىز بەلگىلى بولدى. اتالمىش اگەنتتىكتىڭ ەسەبىن جاريالاپ تۇرىپ، توراعا قايرات لاما-ءشارىپ ءدىني ۇيىمداردى قايتا تىركەۋ ارقىلى ەلىمىزدەگى ءدىني احۋالدى ءبىر جۇيەگە كەلتىرىپ قانا قويماي، رەس­پۋبليكادا بىرەگەي جانە ءبىرتۇتاس يسلام ۇيىمىن قالىپتاستىرۋعا قول جەتكىزگەندىگىن ايتىپ ءبىراز كۇپىنىپ الدى.

بۇركىت نۇراسىل

جاقىندا ەلىمىزدەگى ءدىني ۇيىمدار مەن بىرلەستىكتەردى سۇزگىدەن وتكىزىپ، قايتا تىركەپ شىققان ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى ءوز ەسەبىن جاريالادى. ناتيجەسىندە ەلىمىزدەگى اتى مەن زاتى كۇدىكتى ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ سانى ايتارلىقتاي قىسقارىپ،  باسى ارتىق ءبىراز ءدىني توپتاردان قۇتىلعانىمىز بەلگىلى بولدى. اتالمىش اگەنتتىكتىڭ ەسەبىن جاريالاپ تۇرىپ، توراعا قايرات لاما-ءشارىپ ءدىني ۇيىمداردى قايتا تىركەۋ ارقىلى ەلىمىزدەگى ءدىني احۋالدى ءبىر جۇيەگە كەلتىرىپ قانا قويماي، رەس­پۋبليكادا بىرەگەي جانە ءبىرتۇتاس يسلام ۇيىمىن قالىپتاستىرۋعا قول جەتكىزگەندىگىن ايتىپ ءبىراز كۇپىنىپ الدى.
قوش دەلىك! قۇزىرلى ورگاندار كەش بولسا دا  قايتا  تىركەۋدىڭ  ارقا­سىندا ەلىمىزدەگى كونفەسسيالار­دى جىكتەۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ بارىسىندا ولاردىڭ ناقتى سانى ەل ايتىپ ءجۇر­گەندەي قىرىق التى ەمەس، ون جەتى ەكەنىن انىقتاپتى. سول 17 كونفەسسياعا جاتاتىن 3088 ءدىني بىرلەستىك قايتا تىركەلگەن. ونىڭ 2228-ءى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنا قاراستى مەشىتتەر بولسا، 269-ى پراۆوسلاۆتار شىركەۋى بولىپ وتىر. ال بۇرىندارى ەلىمىزدە ەمىن-ەركىن «ۋاعىزىن» جۇرگىزىپ، ساۋاتسىز جۇرتتىڭ «ءۇشىنشى كوزىن» اشىپ بەرىپ جۇرگەن 26 يۋدايزم بىرلەستىگىنىڭ نەبارى تورتەۋى عانا تىركەۋدەن ءوتىپتى. وعان دا ءتاۋبا! ريم-كاتوليك شىركەۋىنىڭ 79 ءبولىمى مەن تاعى 2 بىرلەستىگى ايى وڭىنان تۋىپ، ارى قاراي «بۇلدىرۋگە» جولداما العان.  قالعان «ءداستۇرلى ەمەس» ءدىني ۇيىمداردىڭ كوپشىلىگى قايتا تىركەۋدەن وتپەگەن نەمەسە قۇجاتتارىن دەر كەزىندە وتكىزبەگەن.
وسىلايشا، ءبىر جىلدىق تازالىق جۇمىستارى (2011 جىلدىڭ 25 قازانى مەن 2012 جىلدىڭ 25 قازانى ارالى­عى) ەلىمىزدەگى ءدىني بىرلەستىك نەمەسە قاۋىم­داستىق اتاۋىن جامىلعان ۇيىم­داردىڭ ۇشتەن ءبىرىنىڭ، ياعني 32 پايىزىنىڭ قايتا تىركەۋگە الىنباي قالۋىمەن اياقتالدى. ءبىر قاراساڭ 32 پايىز از كورسەتكىش ەمەس. ون ۇيىمنىڭ ۇشەۋىنىڭ اياعىنا تۇساۋ سالىندى دەگەن ءسوز. بىراق نەگە 32 پايىز؟ بۇگىندە كەيبىر  ساراپشىلار  32  پايىزدىڭ ءوزىن «از كورسەتكىش» دەپ ءپاتۋا جاساپ ۇلگەردى. ويتكەنى جۇرت وسى ءبىر «تازالىق ناۋقانى» باستالعاندا ەلدىڭ ساناسىنا سالماق سالعان كىرمە اعىمداردىڭ توبىرىن 32 ەمەس، كەم دەگەندە 50-60 پايىزعا ازايتۋ كەرەك دەسكەن-ءتىن. مۇنى ءبىر دەپ قويىڭىز.
ەكىنشىدەن، كورەگەندىگى بار-جوعىن بىلمەيمىز، ءدىن ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى لاما-ءشارىپ مىرزا ءتىر­كەۋدەن وتە المايتىن نەمەسە تىركەۋگە لايىق ەمەس ۇيىمداردىڭ ناقتى سانىن تىركەۋ اياقتالىپ، رەسمي قورىتىندى شىعاردان ءبىر ەمەس، بىرنەشە اي بۇرىن «بولجاپ» ءبىلدى. سۇحباتتارىنىڭ ءبىرىن­دە ءدىني ۇيىمداردىڭ ۇشتەن ءبىرى قىسقا­راتىنىن مالىمدەگەن بولاتىن. وسىنىڭ ءوزى اتاعىنان ات ۇركەتىن اگەنتتىكتىڭ ءبىر جىل بويى قارا تەر بولعان جۇمىسىن جىلىمىقتاتىپ جىبەردى. ياعني قازىرگى قورىتىندىنى زاڭ اياسىندا جاسالعان جۇمىستىڭ ناتيجەسى ەمەس، الدىن الا جوسپارلانعان ماقساتتى دۇنيە دەپ باعالاۋعا الىپ كەلدى. باعاسىن الىپ تا ۇلگەردى، رازى بولماعاندار ايتىپ تا جاتىر. ءبىر عانا قاراعاندى قالاسىنىڭ وزىندە تىركەۋدەن وتپەي قالعان ۇيىم­داردىڭ: «ۋاقىتىمىز از بولدى نەمەسە ادىلەت ورىندارى تىم ارتىق كەتتى. تىركەۋ ەرەجەسىن جۇمسارتۋدى سۇرايمىز»، -
دەپ وڭدى-سولدى حات جازۋدى باستاپ كەتتى. بۇل تۋرالى ءسال كەيىنىرەك.
تاعى ءبىر دۇنيەنى ايتپاي وتۋگە بولماس. جوعارى جاق قايتا تىركەۋدىڭ «بەينەتىمەن»  جۇرگەندە،  ءدىني  بىرلەس­تىك­­تەر تۋرالى زاڭنىڭ ءبىر بۇرىشىنان ساڭىلاۋ تاۋىپ ۇلگەرگەن پىسىقتار اتالمىش قۇجاتتى پايداسىنا دا جاراتىپتى. ياعني جاڭا زاڭنىڭ ارقاسىندا تاعى بىرنەشە ءدىني مەكەمە ومىرگە جولداما العان. مۇنى ارينە سەنساتسيا دەي المايمىز. ءدال قايرات لاما-ءشارىپ ءوزى باسقاراتىن اگەنتتىكتىڭ اقپاراتتارىنان كورىپ قالعان دەرەكتەرىمىز. «سونىمەن قاتار جاڭا زاڭعا سايكەس پراۆوسلاۆ ءدىنىنىڭ اياسىندا ارميان اپوستولدار ءشىر­كەۋى مەن تاعى سەگىز كونە ادەت-عۇرىپتار شىركەۋى قىزمەت ەتە باستادى» دەپ كور­سەتىلگەن اگەنتتىك حابارلاماسىندا. سونىمەن قاتار ونسىز دا ءبۇلدىرىپ جىبەرۋگە دايار وتىرعان پراۆوسلاۆ شىركەۋىندە دە بىرقاتار قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر بولىپ، 17  قازان  كۇنى  261 پريحود  پەن توعىز بىردەي ەپارحيانىڭ باسىن قوسىپ جۇمىلىپ كۇش بولىپ وتىرعان ميتروپو­ليالىق وكرۋگ رەسپۋبليكالىق ءدىني ءبىر­لەستىك دەگەن دارەجە الىپ وتىر. ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى سۋ جاڭا بىرلەستىككە ارنايى كۋالىك تاپسىرىپ، جەكە وتاۋ ەتىپ شىعاردى. بىلگەن ادامعا بۇل دا قاۋىپ.
سونىمەن قاتار، كەيبىر بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ءدىني قىزمەت تۋرالى ەرەجەگە دە وزگەرىستەر ەنگەنىن ايتادى. قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسى بولىمشەسىنىڭ جارعى­سىنا سايكەس، ءاربىر مەشىت كىرىسىنەن 30 پايىز اقشانى باسقارماعا بەرىپ وتىرادى دەگەن اقپاراتتار ايتىلىپ ءجۇر.
كەشەلى-بەرى «تىركەۋدەن» ىلىك تاۋىپ، وزىنشە ايدى اسپانعا شىعارۋعا تىرىسىپ جاتقاندار دا تابىلىپ جاتىر.  ەلىمىزدەگى دەموكراتيانىڭ باتىستىق «جە­بەۋشىسى» قۇقىققورعاۋشى، الماتى
حەلسينكي  كوميتەتىنىڭ  جەتەكشىسى  نينەل فوكينا وتاندىق باسىلىمداردىڭ بىرىنە  «ءدىني  بىرلەستىكتەردى قايتا ءتىر­كەۋدىڭ كۇماندى تۇستارى كوپ»، - دەپ كولدەي سۇحبات بەرىپتى. فوكينا ءبۇي دەيدى: «ماسەلەن، ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋى مەن قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ ءدىني باسقارماسى اۋەلى وزدەرى تىركەلىپ، كەيىن­نەن ولارعا قاراستى مەشىتتەر مەن شىركەۋلەر فيليال رەتىندە تىركەلگەن. بىراق زاڭدا فيليال تۋرالى ەشبىر ماسەلە جازىلماعان. ول ۇعىمدى اگەنتتىك قىزمەتكەرلەرى تىركەۋ بارىسىندا ىسكە قوسىپ جىبەرگەن. سول سياقتى مىسالدار كوپ»، - دەپ قا­يىرىپ كەلىپ، تىركەلمەگەن ۇيىمداردىڭ بولاشاعىنا دا ءبىراز ءۇڭىلىپ كورىپتى. «ونداي ۇيىم­دار  (قايتا  تىركەۋدەن وتپەگەن ۇيىم­دار - اۆتور) زاڭ ءبىزدى تىركەمەدى ەكەن دەپ جوعالىپ كەتپەيدى، جابىلىپ قال­مايدى. قالاي جۇمىس ىستەيدى، تۋرا سولاي جۇمىستارىن جالعاستىرادى. ماسە­لەن، باپتيستەر ەشقاشان تەك بىزدە عانا ەمەس، وزگە ەلدەردە دە ءپرينتسيپتى تۇردە تىركەۋگە قاتىسپايدى، ياعني مەملەكەتپەن ەشقانداي قارىم-قاتىناستا بولعىسى كەلمەيدى. ولارعا ايىپ تا تاقتى، قىلمىستىق ءىس تە قوزعادى، ءتىپتى كەڭەس وكىمەتى كەزىندە اباقتىعا دا جاپتى. بىراق ولار ءالى ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى»، - دەي كەلە، ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى مامان­دارىنىڭ ءالى دە اشىق ايتا قويماعان «كۇنگەي» تۇستارىن تىلگە تيەك ەتە كەتىپتى. «ماسەلەن راديكالدى يسلامدى، تەرروريزمدى ناسيحاتتاۋشى مودجاحەتتەر سىندى ءدىني بىرلەستىكتەر ەشقاشان تىركەلگەن ەمەس. تىركەلمەيدى دە. ولار ءوز جۇمىستارىن جاسىرىن
ىستەيدى. تىركەۋ ماسەلەسى ەكسترەميزم مەن تەرروريزمدى جويۋعا كو­مەكتەس­پەيدى. سەبەبى، قىلمىستىق پيعىلى بار ۇيىمدار ەشقاشان ءتىر­كەلىپ، مەم­لەكەتتىڭ پىكىرىمەن ساناسقان ەمەس»، - دەپتى. بۇل دا ويلانارلىق ماسەلە!
ەندى جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، قاراعاندى ماسەلەسىنە ورالايىق. جەرگىلىكتى اقپارات قۇرالدارىنىڭ جازۋىنشا، وبلىس بويىنشا تىركەۋدەن وتە الماي قالعان 26 ءدىني بىرلەستىكتىڭ كەيبىرىنىڭ وكىلدەرى تىركەۋ شارتىن جۇمسارتۋ ماسەلەسىن كوتەرە باستاعان. قايتا تىركەۋدەن وتە الماي قالعان ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ اراسىندا توپار، اباي اۋدانىنداعى بىرنەشە مەشىت پەن باحاي قاۋىمداستىعى جانە «يسلام نۇرى» دەپ اتالاتىن اعارتۋشىلىق قوعامى دا بار. سونداي-اق، وسى وبلىستىڭ وكتيابر اۋدانىنداعى «اقىت قاجى» مەشىتى جەكە ءدىني بىرلەستىك رەتىندە «جويىلىپ»، قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسىنىڭ بولىمشەسىنە اي­نالعانىن ايتادى.
وسىلايشا، ءبىر جىلعا سوزىلعان قايتا تىركەۋ ناۋقانى ەندى ءبىراز بىرلەستىكتىڭ ءبىرجولاتا جابىلۋىمەن اياقتالاتىن سەكىلدى. وبلىستارداعى جەرگىلىكتى ادىلەت دەپارتامەنتتەرى ءدىني ۇيىمداردى جابۋ تۋرالى سوتقا شاعىم ءتۇسىرۋدى باستاپ كەتتى. وتكەن اپتادا (قاراشانىڭ 8-ءى كۇنى) العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قارا­عاندىدا ءدىني ۇيىمداردى جابۋ تۋرالى سوت وتىرىستارى باستالدى. ولاردىڭ اراسىندا بالقاشتاعى «كريشنا ساناسى قاۋىمداستىعى»، تالاي ادامنىڭ ساناسىن ۋلاعان تاعى ءبىر بىرلەستىك - قاراعاندىداعى «مايقۇدىق» ەۆانگەليستىك قوعامى بار. بۇل ۇيىم مۇشەلەرىنىڭ سانى مەجەگە جەتپەي قالعاندىقتان تىركەۋدەن وتە الماعان.

"حالىق ءسوزى" گازەتى