«DAWN - اراب ەلدەرىنە دەموكراتيا» اتتى كوممەرتسيالىق ەمەس باسىلىمعا «رەسەي مەن ازيانىڭ كلەپتوكراتتارى نەگە ءباا-نە جيعان-تەرگەنىن جاسىرۋعا كوشتى» دەگەن اندرەاس كريگ اتتى ساراپشىنىڭ ماقالاسى جارىق كوردى. وندا قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتى اتالعان.

اندرەاس كريگ - لوندون كورولدىك كوللەدجىنىڭ قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى زەرتتەۋلەر مەكتەبىنىڭ اديۋنكت-پروفەسسورى جانە MENA analytica لوندون ساياسي تاۋەكەلدەر جونىندەگى كونسالتينگتىك كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى.

اۆتوردىڭ ايتۋىنشا، رەسەي ۋكرايناعا باسىپ كىرگەن سوڭ، باتىس سانكتسياسىنىڭ اسەرىنەن بولاتىن «تەمىر شىمىلدىقتان» قورىققان رەسەيلىكتەر لوندون، نيۋ-يوركتاعى وفشورلارعا جاسىرعان بايلىعىن قاۋىپسىز ەلگە كوشىرۋدى ويلادى. رەسەيدىڭ وليگارحتارى مەن كلەپتوكراتتارى اقشا جاسىراتىن جەردى تاپتى. ول - دۋباي قالاسى. ءباا-ءى اقش-تىڭ تاياۋ شىعىستاعى نەگىزگى سەرىكتەسى بولا تۇرا، رەسەيلىك كلەپتوكراتتارعا اقش سالعان سانكتسيادان قاشىپ قۇتىلۋعا كومەكتەستى.

ساراپشى، ءباا كوپتەگەن جىلدار بويى شەتەلدەن كىرگەن ارام اقشاعا بوي ۇيرەتكەن، امىرلىكتەر الەمدەگى لاس اقشا ورتالىعىنىڭ بىرىنە اينالعان، دەيدى.

پاناما، كايمان، ۆيرگين ارالدارىنان ايىرماشىلىعى، مۇندا ارام اقشادان تەك پايدا تاۋىپ قانا قويماي، بيزنەس پەن ديپلوماتيانىڭ شەكاراسىن بۇزاتىن، شەتەلدىك ىقپال ەتۋ جەلىلەرى ارقىلى ءوز مۇددەلەرىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان ساياساتىنىڭ اجىراماس ءبىر بولىگىنە اينالعان.

دۋبايدىڭ جاھاندىق قارجى ورتالىعى دەگەن اتى ءسوز جۇزىندە عانا، ال، شىندىعىندا كاسىپتى ەش قيىندىقسىز اشىپ، اقشاڭدى وڭاي جاسىراتىن جەر، دەپ جازادى كريگ.

جاقىندا بەلگىلى بولعانداي، دۋبايدا 1550 قازاقستاندىق جالپى سوماسى 1,018 ميلليارد دوللار بولاتىن 2694 جىلجىمايتىن مۇلىككە يە. وسى تۋرالى جازعان Yedilov online تەلەگرام ارناسى بىلاي دەگەن:

«قازاقستاندىقتار ورتاشا ەسەپپەپ العاندا ءبىر جىلجىمايتىن مۇلىك وبەكتىسىنە 377 989 دوللار جۇمساعان.

ءبىر قىزىعى، وسى امىرلىكتەگى قازاقستاندىقتاردىڭ جىلجىمايتىن مۇلكى رەسەيلىكتەرگە قاراعاندا ءۇش ەسە از (5381 رەسەيلىك جالپى سوماسى 3,344 ميللياردقا باعالاناتىن 9755 دانا جىلجىمايتىن مۇلىككە يە). قازاقستاننىڭ ءجىو رەسەيدىڭ ءجىو-نەن توعىز ەسە از.

ياعني، بىزدە ولاردان ءۇش ەسە كوپ ۇرلايدى نەمەسە ءبىزدىڭ ادامدار ولاردان گورى دۋبايدى ءۇش ەسە جاقسى كورەدى.

OCCRP دەرەكتەرى بويىنشا دۋبايداعى ەڭ قىمبات جىلجىمايتىن مۇلىكتەردىڭ يەلەرى – نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرەسى ءنۇرالى اليەۆ، بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر جانە ۇقك-ءنىڭ بۇرىنعى باسشىسى (قازىر قاماۋعا الىنعان) كارىم ءماسىموۆ جانە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كۇيەۋ بالاسى تيمۋر قۇلىباەۆ ەكەن.

دۋبايداعى جىلجىمايتىن مۇلىكتىڭ باقىتتى يەلەرى، ياعني قالعان 1547 قازاقستاندىق EU Tax Observatory بايانداماسىنا سايكەس اكتيۆتەردى وففشورلار ارقىلى ساتىپ العان»، - دەپ جازدى ەدىلوۆ.

كريگتىڭ ايتۋىنشا، ءباا-ءى ءساندى جىلجىمايتىن مۇلىك پەن التىنعا دەيىن، كريپتوۆاليۋتا مەن باسقا دا كولەڭكەلى قارجىلىق قىزمەتتەرمەن قاتار كەيبىر كۇماندى تۇلعالارعا ينۆەستيتسيالىق مۇمكىندىكتەر بەردى. ولاردىڭ ىشىندە، سيريانىڭ قارجىگەرى رامي ماحلۋف; ليۆيا اسكەري قولباسشىسى حاليفا حافتار; ۇرلانعان مەملەكەتتىك قارجىنى جاسىرۋعا تىرىسقان اۋعانستاننىڭ قاشىپ كەتكەن پرەزيدەنتى اشراف عاني; اقشاسىن قاۋىپسىز جەرگە جاسىرۋعا ۇمتىلعان قازاقستاننىڭ بۇرىنعى كوشباسشى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جاقىندارى جانە يراننىڭ سانكتسياسىنا ۇشىراعان، ءوزىنىڭ شەتەلدىك وپەراتسيالارىن قارجىلاندىرۋ ءۇشىن ميلليونداعان دوللاردى جىلىستاتۋعا تىرىساتىن يسلام رەۆوليۋتسياسى ساقشىلار كورپۋسى بار.

ءباا سىبايلاس جەمقورلىق، ەكسپلۋاتاتسيا جانە باسقا دا زاڭسىز ارەكەتتەر ارقىلى ارقىلى تاپقان ارام اقشاسىن جاسىرۋ ءۇشىن سانكتسيالاردى اينالىپ وتۋگە تىرىسقاندارعا تاماشا مۇمكىندىك بەرەدى. ىقپالدى ەليتالار ءۇشىن امىرلىكتەر قارجى قاۋىپسىزدىگىنىڭ سينونيمىنە اينالدى. وسىلايشا، امىرلىكتەر ەلى وسى ەليتالاردىڭ ەلدەرىندە ارتىقشىلىق الىپ، جاھاندىق باسەكەلەستىكتە ءوز مۇددەسىنە پايدالانا الادى.

اۆتوردىڭ ايتۋىنشا، ءباا-ءى كرەمل كلەپتوكراتتارىن دا پاناسىنا الىپ وتىر. The New York Times گازەتىنىڭ حابارلاۋىنشا، باتىستىڭ سانكتسياسىنا ۇشىراعان، پۋتينگە جاقىن كەم دەگەندە 38 كاسىپكەر مەن شەنەۋنىك دۋبايدا قۇنى 314 ميلليون دوللاردان اساتىن 76 جىلجىمايتىن مۇلىككە يە. بۇل تىزىمگە مەملەكەتتىك جانە ساياسي قايراتكەر، بيزنەسمەن الەكساندر بوروداي، بيزنەسمەن رۋسلان بايساروۆ، رامزان قادىروۆ كىرەدى.

ساراپشىنىڭ جازۋىنشا، ءباا «لاس اقشانى جاسىرۋشى جەر» دەگەن اتقا يە بولسا دا ەش قىمسىنبايدى. سەبەبى، امىرلىكتەر ءۇشىن رەسەي اقشاسىنىڭ اشاتىن مۇمكىندىكتەرى - بيزنەس پەن ديپلوماتيانى بىرىكتىرەتىن بايلانىستاردى دامىتۋ مەن ساياسي جانە ەكونوميكالىق ىقپال ەتۋدى ارتتىرۋ سياقتى ءوز مۇددەسىنە كەلەتىن مۇمكىندىكتەر - باتىستىڭ  كەز-كەلگەن يميدجدىك ماسەلەلەرىنەن الدەقايدا جوعارى تۇر. كرەمل كلەپتوكراتياسى ءوزىن باتىس سانكتسيالارىنان قورعاۋ ءۇشىن ءباا-نە ارقا سۇيەيدى، ەندەشە ابۋ-دابي جاقىندا ماسكەۋدىڭ قولداۋىنا يە بولادى.

Abai.kz