ءبىرىنشى ءبولىم

ەمحانا ءىشى.
بولمە تىنىش، جاپ-جارىق.
جۇرگەندەر جوق ارى-بەرى ساندالىپ.
قۇستوسەكتە تورسىق شەكە ءبىر ارىس،
سۇلاپ جاتىر تىرشىلىككە تاڭدانىپ.

كورسە-داعى تالاي-تالاي قۇقايدى،
اق شالماعان سۇيىق شاشىن سيپايدى.
سىعىمدادى سالالاعان ساۋساعىن،
ۇشتاسادى ءبىر قايعى مەن ءبىر قايعى....

جاڭا جازعان وپەرا اناۋ بىتپەگەن،
جەتكىزە الماي جەرىنە ونى دىتتەگەن.
سيمفونيا اياقتالماي ول قالدى،
كەزدەستى دە مىنا ساتكە كۇتپەگەن.

ەگەمەندى ەل جايلى اناۋ شىعارما،
قالدى ۇقساپ
شىڭعا شىققان شىنارعا.
ءتۇرى جامان مىنا سىرقات كاپىردىڭ،
جىعار ما ەكەن، ءوستىپ بارىپ ءبىر ورعا.

كىلەڭ بولات.
تەمىر ەمەس توتىعار،
جۇرەگىندە لاپىلداعان وتى بار.
دومبىرانىڭ دۇركىرەگەن پەرىسى،
الىستادى وركەسترى «وتىرار».

بالالار جاس قاناتتارى قاتپاعان،
ءالى كۇنگە اۋدەم جەر-اۋ اتتاعان.
ءالى كۇنگە جاس تۇلەك پەن تاستۇلەك،
الا المايدى قىرعاۋىلدى قاپتاعان.

كەزدەسەتىن الدا جاڭا عاسىر بار،
اڭساپ جۇرگەن اق بەرەن كۇي باسىلار.
ماحابباتتىڭ تۇنىق ءانىن ارناعان،
بار تاعى دا داريعاداي اسىل جار.

كەز دە قالدى ءجۇز گراممەن ەمدەلەر،
جاستان كەتتى ارۋدى العا وڭگەرەر.
ءوز جاي-كۇيىن ءوزى بىلەر بۇل كۇندە،
نە دەپ ايتسا، و دەپ ايتسىن وزگەلەر.

ءبىرىنشى ءبولىم

ەمحانا ءىشى.
بولمە تىنىش، جاپ-جارىق.
جۇرگەندەر جوق ارى-بەرى ساندالىپ.
قۇستوسەكتە تورسىق شەكە ءبىر ارىس،
سۇلاپ جاتىر تىرشىلىككە تاڭدانىپ.

كورسە-داعى تالاي-تالاي قۇقايدى،
اق شالماعان سۇيىق شاشىن سيپايدى.
سىعىمدادى سالالاعان ساۋساعىن،
ۇشتاسادى ءبىر قايعى مەن ءبىر قايعى....

جاڭا جازعان وپەرا اناۋ بىتپەگەن،
جەتكىزە الماي جەرىنە ونى دىتتەگەن.
سيمفونيا اياقتالماي ول قالدى،
كەزدەستى دە مىنا ساتكە كۇتپەگەن.

ەگەمەندى ەل جايلى اناۋ شىعارما،
قالدى ۇقساپ
شىڭعا شىققان شىنارعا.
ءتۇرى جامان مىنا سىرقات كاپىردىڭ،
جىعار ما ەكەن، ءوستىپ بارىپ ءبىر ورعا.

كىلەڭ بولات.
تەمىر ەمەس توتىعار،
جۇرەگىندە لاپىلداعان وتى بار.
دومبىرانىڭ دۇركىرەگەن پەرىسى،
الىستادى وركەسترى «وتىرار».

بالالار جاس قاناتتارى قاتپاعان،
ءالى كۇنگە اۋدەم جەر-اۋ اتتاعان.
ءالى كۇنگە جاس تۇلەك پەن تاستۇلەك،
الا المايدى قىرعاۋىلدى قاپتاعان.

كەزدەسەتىن الدا جاڭا عاسىر بار،
اڭساپ جۇرگەن اق بەرەن كۇي باسىلار.
ماحابباتتىڭ تۇنىق ءانىن ارناعان،
بار تاعى دا داريعاداي اسىل جار.

كەز دە قالدى ءجۇز گراممەن ەمدەلەر،
جاستان كەتتى ارۋدى العا وڭگەرەر.
ءوز جاي-كۇيىن ءوزى بىلەر بۇل كۇندە،
نە دەپ ايتسا، و دەپ ايتسىن وزگەلەر.

تاعدىر زاڭى شىرما-شاتۋ مىڭ قابات،
اسىر سالعان قۇلاققا اۋەن تىڭدالاد.
قارا مىسىق كىرىپ كەتىپ قارىنعا،
جاتقانداي-اق ەت جۇرەگىن تىرنالاپ.

لايلى اۋەن بارىپ-بارىپ تۇنادى،
ارتتى ويدىڭ سالماعى دا قۇنارى.
تىڭداپ جاتىر تىنىم الماي ءبىر مينۋت،
نۇراعاڭنىڭ لاكاترداي قۇلاعى.

ەستىلسە ەگەر، ءبىرى يتتەي ىڭىرسىپ،
ەستىلەدى ەكىنشى اۋەن قىلىمسىپ.
ەندى ءبىرى اڭسارىڭدى باسادى،
ەمگەنىندەي قۋلىقتان كەپ قۇلىن ءسۇت.

سامال ەسسە ءسابي ۇنمەن گۋدى ۇرلەپ،
تاعى ءبىرى كىسىنەيدى گۇلدىرلەپ.
سوقسا ءبىرى داۋىلىنداي دالانىڭ،
ەكىنشىسى جان جىلىتادى كۇمبىرلەپ.

شىقسا ءبىرى بوزتورعايداي شىرىلداپ،
توزە المايسىڭ توبە قۇيقاڭ شىمىرلاپ.
تاعى ءبىرى قۇشاعىندا ايازدىڭ،
تەربەلتەدى تارتقان سىمداي ىزىڭداپ.

ساڭقىلىنداي ەستىلسە ەگەر قىراننىڭ،
جانە ءبىرى شىقتى ءۇنى بوپ بۇلاننىڭ.
تاڭ الدىندا اش قاسقىر بوپ باسسالعان،
قۇلىنىنىڭ داۋىسىنداي قۇلاننىڭ.

سياقتانعان اسقار تاۋدىڭ كوشكىنى،
كۇي كولىنىڭ تولقىندارى ەستىلدى.
اسىل جار مەن بالالارىن كۇلدىرىپ،
ەلەس بولىپ كوز الدىندا دوس تۇردى.

كەيبىرەۋىن نوتالارعا ءتۇسىرىپ،
ۇلگەرە الماي جاتتى دەرتتەن قىسىلىپ.
قىز مەڭىندەي ماي كىلكىگەن بەتىندە،
قىمىز-داعى تۇردى بىتپەي ءىشىلىپ.

اۋىرسىنتتى بۇيرەك پەنەن باۋىرى،
وسىلاي بوپ كۇي نارىنىڭ اۋرۋى.
سابىر ساقتاپ جاتتى سازگەر
ءبىر كەزگى
ساپىراتىن قارلى-جاڭبىر داۋىلدى.

ءبىراز جاتىپ ءوزىن-ءوزى شىڭدادى،
ار جاعىنان قۇشتارلىعى تىنبادى.
قولىن سوزىپ سەرگيىن دەپ ازىراق،
قاسىنداعى قوبديشانى تىڭدادى.

«تىلەنديەۆ، كۇيدىڭ اتى - «القيسسا»،
تىڭداڭىزدار!
ورىندايتىن نۇرعيسا».
دەگەن ديكتور سوزىنەن سوڭ
جەلپىنىپ،
كەتتى كۇيدەن، وتتى كۇيدەن ءبىر حيسا.

ەكى ىشەكتىڭ قۇدىرەتى باستالدى،
قاناتىمەن شارلاپ سوناۋ اسپاندى.
بۇلبۇل ءۇنى، جىر جۇلدىزى شارىقتاپ،
وسىلايشا باستالدى كۇي داستانى.

ءبىرازدان سوڭ «كوشكەرۋەنى» باستالدى،
جان تولقىتىپ ات ۇستىندە جاستاردى...
كۇي تولقىنى گۇل بىتكەندى تەربەتىپ،
كەڭ دالا مەن باستى قارلى اسقاردى.

اسىپ كەتتى بيىك-بيىك تاۋلاردان،
كۇي كۇمبىرى تاراۋلاندى تارلاۋدان.
سۇقسىر ىزدەپ سۋ جاعاسىن شارلاعان،
سۇڭقاردايىن ءبىر تالمادى سامعاۋدان.

كوكورايما كورىكتەنگەن كەلبەتتى،
كوك جايلاۋدىڭ كوسىلگەن كەڭ ەلدەگى.
تۇلعالارى كۇي تىلىمەن جىرلاندى،
اسپان استى، جەردىڭ ءۇستى تەربەلدى.

قوزىقاداي سەكىرگەن تاۋ سۋلارى،
دومبىرانىڭ شاناعىنان تۋلادى.
كوكالالى كوپ جىلقىنى قايىرعان،
جىلقىشىنىڭ جيرەنىندەي زۋلادى.
كوز الدىنا «كوشكەرۋەنى»ەلەستەپ،
كورىنگەندەي تۇيەلەرى بەلەس بوپ.
جەمجەمىل مەن قۇمجەمىلدىڭ حوش ءيىسىن،
پۇراتادى الدان سوققان جەل ەسكەك.

«قايران، دالا-اي!
جۇپار ءيىسى پۇراعان،
كاۋسار تولقىن تىك جارتاستان قۇلاعان!»
دەدى-داعى پيپسيكولدى ارى قويدى،
كۇرسىندى دە ۇلكەن تالانت - نۇراعاڭ.

«ول كەزدەرىم جالىنداعان جاس ەدى،
ونەرگە دە، ويىنعا دا ماس ەدى.
كۇيلەرىم مەن اندەرىمە سول شاقتىڭ،
تيمەي قويعان جوق ەدى-اۋ اسەرى».

دەگەن ويمەن جاتقان كەزدە ابىگەر،
(بايان قىلار سوزدەرى بار تاعى دەر).
اياقتارىن ەپپەن باسىپ، سىنىقسىپ،
سويلەي كەلدى بەكىتىلگەن دارىگەر...

***
كومپوزيتور ەمحانادا اۋىرىپ جاتقاندا ەلباسى «حالىق قاھارمانى» بەلگىسىن اكەلىپ تاققان ەدى

كەلىپ قالدى...
- ءيا، ءيا، كەلدى، انە.
ابىرجۋمەن باس دارىگەر كوردى، انە.
ونەردەگى نۇراعاڭا بايەك بوپ،
ومىردەگى تاعى ءبىر نۇر كەلدى انە.

ءبىر نۇر مەنەن ەكىنشى نۇر ءوبىستى،
كەڭىگەندەي بولدى ولاردىڭ ءورىسى.
اراداعى قۋانىش پەن قايعىنى،
شاراداعى قىمىزداي عىپ ءبولىستى.

كول كوڭىلدە قاناتتاندى كوگىلدىر،
كوبەلەكتەي بۇلت تا جوق كوگىم تۇر.
اسپان استى الاتاۋدىڭ باۋىرىندا،
كۇن قالادا تابىستى كەپ ەكى نۇر.

قانداي عاجاپ تابىسقانى نۇرلاردىڭ،
بۇلبۇل بولىپ ويعا جەتتى قىرداعى ءۇن.
قارلىعاشتىڭ بالاپانى سەكىلدى،
قاناتتاندى مەنىڭ-داعى جىرلارىم.

جۇرەگىمنەن ۇشىپ شىققان جىرلارىم،
كۇلكىسىندەي قوسىلىسقان نۇرلاردىڭ.
وسى كەزدە تارتتى مەنىڭ كوزىمدى،
قىزعالداق بوپ ۇيالاپتى قىرعا كۇن.

عاجايىپ بوپ وي تەربەگەن قىرداعى،
قۋانىش بوپ ەلەستەدى جىرداعى.
انگە تولدى بۇلبۇلداردىڭ داۋىسىمەن،
الاتاۋدىڭ باۋرايىنداعى كۇز باعى.

اينالادان التىن ساۋلە اعىلدى،
قاناتتارى جاندى تەربەپ قاعىلدى.
كۇي نارىنىڭ كەۋدەسىنە
ەلباسى
قولىمەنەن ۇلى وردەن تاعىلدى.

دانا كۇيشى بالادايىن قۋاندى،
قۋاندى دا بۇل اتاقتى قۇپ الدى.
«سارىارقا دا»، «اداي دا» ەمەس،
جاپ-جاڭا
سازدى شالدى لاكاترداي قۇلاعى...

اسپانداعى اق شارپى بۇلت سياقتى،
نازىكتەنگەن لەبىزىندە ۇياتى.
تۇنىقتاعى تۇمالارداي،
اق جارقىن
شاتتىعى بار.
قيالىندا كۇي جاتتى.

اينالادا لاۋلاعانداي سان ءتۇرلى وت،
دۋ-دۋ،
گۋ-گۋ
كەتتى بويدى الديلەپ.
ادامداردىڭ سوزدەرى مەن كۇلكىسى،
نۇرعيساعا ەستىلەدى ءان-كۇي بوپ.

سەكۋند سايىن قۋانىشى ارتقانداي،
ۇلى ونەر شابىتتانسا ءمارت قانداي؟!
كۇلىپ جاتىر،
سويلەپ جاتىر كۇي نارى،
كورەرمەنگە جاڭا كۇيىن تارتقانداي...

قۋانىشتان جانارى ءسال الدى جاس،
شولىركەگەن سۋسىنىنا قاندى راس.
اق قايىڭنىڭ ۇشقان جاپىراعىمەن،
نوتا بولىپ قالىقتادى قارلىعاش...

جاتقان كەزدە دەپ «قۇدايىم قولداسىن!»
جاتقان كەزدە تاماعىنا ەم باسىم.
وسى جەرگە ىرىلەنىپ شاقىرماي،
كىم ويلاعان كەلەدى دەپ ەلباسىن.

كەستەلەگەن تاقياسى باسىندا،
داريعا مەن قارشىعا دا قاسىندا.
كىم ويلاعان كەلەدى دەپ پرەزيدەنت،
اتاق بەرىپ، جەتپىس اسقان جاسىندا.

الدە ەلدەسى بولعان سوڭ با
كەلگەنى؟
(ويلامايدى دەسەڭشى وسى ەل نەنى)
ويلاي بەرسىن...
ۇلت ونەرىن ۇلى دەپ،
ەلاعاسى باسىن ءيىپ كەلگەنى.

بىزگە مۇرات.
تۋ عىپ ۇستاپ سەنگەنى -
تاماشا رۋح، تاماشا جىر ەلدەگى.
تاعى ەمەس، باعى ساناپ ونەردى،
وسى ءۇشىن نۇرعيساعا كەلگەنى.

ۇلى مۇرات ەلباسىنىڭ سەنگەنى،
(ايدىنىمەن سالتاناتتى كولدەرى).
دومبىرانى سۇيگەن ءۇشىن جاسىنان،
نۇراعاڭا نۇرسۇلتاننىڭ كەلگەنى.

بالا كەزدە ءوتتى وقيعا سان الۋان،
ونىڭ ءبارى جاستىعىمەن سانالعان.
دومبىرامەن العاش قىزعا سىر ايتقان،
وعان كۋا وسى كۇنگى شامالعان...
ءبارى عاجاپ شاقتا مىناۋ جاس كەلگەن،
قازىر بولسا ايتىلاتىن باسقا ولەڭ.
تۇڭعىش رەت دومبىرا ءۇنى تولقىتقان،
وعان كۋا تولقىندارى قاسكەلەڭ...

***

سوناۋ كەزدەن تەبىرەنىپ كۇنى-ءتۇن،
ءسۇيسىندىرىپ، سۇمدىق سۇيگەن ۇلتىن.
نۇرعيسا اعا!
الدىمەنەن ءبىز ءۇشىن،
قازاعىمنىڭ قالقان قۇلاق ۇلىسىڭ.

سەن شىعارعان ايتسام بىتپەس كۇي اتىن،
ەسىمىڭ جىر داستانىما سياتىن.
الدىمەنەن كۇي قاناتىن بىلەمىز،
ءبىر وزىڭدەي تىلەنديدىڭ قياعىن.

بارا الاتىن نەگە بولسا باتىلى،
الدىمەنەن اعالاردىڭ اسىلى.
قازاعىمنىڭ كەڭ اسپانىن شارلاعان،
قاز قاناتتى اسەم اندەر اقىنى.

بەۋ، نۇراعا!
بارلىق اقىن جىرىسىڭ،
دەپ ايتپايمىن كوپ سازگەردىڭ ءبىرىسىڭ.
ۇلى احمەت جۇبانوۆتاي قازاقتىڭ،
ساحناداعى ساڭلاق ديريجەرىسىڭ.
الاتاۋدىڭ اسقارىنداي ءىرىسىڭ،
ايتاتۇعىن عاسىرلاردىڭ جىرىسىڭ.
سۇراپىلدىڭ سۋىعىمەن سۇستانعان،
سوعىس كۇنىن كورگەندەردىڭ ءبىرىسىڭ.

مىنەزىڭدە سالقىنى بار قاتال تاڭ،
قالعان شىعار سول كۇندەگى قاھاردان.
«وتىراردىڭ سازىمەنەن» داڭقتى ەڭ،
بۇگىن اعا، اتاندىڭىز قاھارمان.

سوناۋ كەزدەن تەبىرەنىپ كۇنى-ءتۇن،
سۇيسىندىرگەن،
سۇمدىق سۇيگەن ۇلتىن.
بولماساڭ دا حالىق قاھارمانى ءسىز،
نۇرعيسا اعا!
ونسىزداعى ۇلىسىڭ.

ەگەمەندى ەل ارقاسىندا باتىل بوپ،
بارا جاتقان عالىم، سىنشى، اقىن كوپ.
ونەر وتىن وسىلايشا قولداعان،
ەلباسىنا كوپ راقمەت!
راقمەت!

حالىق قاھارمانى بولدىڭ.
قولدايمىز،
ورتامىزعا قۇت اكەلدى سونداي كۇز.
كەڭ اسپاندى كۇيگە بولەپ
ءبىز ەندى.
تويلايمىز كەپ،
تويلايمىز كەپ.
تويلايمىز!

ەكىنشى ءبولىم

«ولمەيتىن پەندە جوق. بىراق نە ءبىتىردىم دەپ ولەسىڭ، وسىنى ويلادىڭ با؟»
نۇراعانىڭ جۋرناليست
ىنىسىنە ايتقان سوزىنەن.

قىزىل-جاسىل شىنىلاردان قۇيىلعان،
قۇتىلارى ويىنشىقتاي قۇبىلعان.
ىدىسى ۇلكەن بولماسا دا
ءدارىنىڭ،
ءدارىحانادا تۇرادى ونىڭ قۇنى ءنان.

ءوزى سيرەك تابىلاتىن دارىلەر،
ءوزى قىمبات.
سالادى ءارى ابىگەر....
بۇيرەك، جۇرەك، باۋىرلارعا ارنالعان،
مۇنىڭ جايىن بىلەتىن تەك دارىگەر.

زامانادان اتى شىعىپ قۇتايعان،
بۇل دارىلەر شىققان تيبەت، قىتايدان.
ينديا مەن امەريكادان دا بار،
اسەرى از.
تەك قۇر ءۇمىت قۇدايدان.

بايەك بولىپ جۇرسە-داعى ءۇي-ءىشى،
ساعات سايىن كەتتى ابدەن كۇيىسى.
ورداسىنا اينالعانداي جىلاننىڭ،
تىنىستاتپاي دوڭبەكشىتتى ءجيى ءىشى.

نەشە ءتۇرلى ينەلەر دە قولداندى،
شەتەلدەردەن دارىلەر دە جولداندى.
مۇنىڭ ءبارى كوڭىل ءۇشىن بولدى دا،
امال نەشىك، شيپالانۋ بولمادى.

كوزدەرىندە اۋەزدەردەن جاس تامعان،
كۇرسىنەدى جابىرقاۋمەن جاقسى ءان.
ۇلى تالانت نۇرەكەڭنىڭ سىرقاتى،
وكىندىرىپ ەم قونباستاي اسقىنعان.

وسىنشالىق جاراتقاننىڭ نەتكەنى،
وكىندىرىپ تىرشىلىكتى تەكتەۋى.
بۇيرەك ءىرىپ، باۋىر تولىپ سارى سۋعا،
قينادى-اۋ
ەمنىڭ قونباي كەتكەنى.

جاتتى بىراق ەمدەۋ جولى جالعاسا،
اتىرۋمەن ۇمىتپەنەن تاڭدى اسا.
«ۇمىتسىزدىك - شايتان» دەپ ءبىز ايتساق تا،
بولدى ءبارى قۇر انشەيىن دالباسا.

كۇيزەلدىردى شىققان كۇن مەن باتقان اي،
مامىق توسەك جامباسىنا باتقانداي.
اتار تاڭنان ءۇمىتى دە ۇزىلگەن،
اجالدان دا وتىرعان جوق ساقتانباي.
تاۋ عانا ەمەس، بۇلتتان ارى اسقانمەن،
جۇرسەڭ-داعى جۇلدىز بولىپ اسپانمەن.
قازا دەگەن قارىس جەردەن تابىلار،
قۇتىلمايدى ودان ادام قاشقانمەن.

ءوز رۋحىن ەشكىمگە دە توناتپاي،
بولدى ومىردەن اتتاناتىن قوناقتاي.
دوس-جارانعا ءوزى ايتىپ اقىلدى،
بەكي بەردى بولعان ىسكە بولاتتاي.

نۇرعيسانىڭ سوڭعى ءسوزى
نەمەسە
داريعامەن تىلدەسۋى

شىركىن، دۇنيە!
شىر اينالدىڭ توبەمنەن،
شىرايىڭدا جوق ەشقانداي كونەرگەن.
كەلبەتىڭدى قيا الماي جاتىرمىن،
كەزدەرىندە قىزىعىڭا بولەنگەم.

جالعانىڭدى جالپاعىنان كەشكەن ەم،
ەسكەگىم دە قالماپ ەدى ەسپەگەن.
اجال دەگەن ارسىز ەكەن
مىنەكي
كەلە جاتىر قويىنىما ەش شەشپەگەن.

وعان كۇن دە، كەرەك ەمەس وعان اي،
جەرلەرى جوق كەتەتۇعىن جولاماي.
ونەرىڭ دە، ولەڭىڭ دە ءبىر تيىن،
بارىپ تۇرعان، بارىپ تۇرعان قوماعاي.

جارىق دۇنيە جۇرەگىمە ورناعان،
جارقىلداعان جاس ايبىنمەن تولعان ءان.
جانارىمنىڭ وتى ءسونىپ بارادى،
جان دالباسا، دەنەم دەل-سال تولعانام...

«التىن تاۋلار»، «دوستىق جولمەن»،
«مەنىڭ قازاقستانىم»،
تالانتىمنان تاۋلارىما ۇشقانىم.
«اتاتولعاۋ» مەنەن «ارمان»، «ماحامبەت»،
زامانالار بيىگىنەن قۇشقانىم.

سولار مەنىڭ ماحابباتىم، سۇيگەنىم،
يمانىمداي كوكىرەگىمە تۇيگەنىم.
سول قولىممەن سولقىلداتىپ شەرتەتىن،
سولار مەنىڭ سۇڭقار قانات كۇيلەرىم.

جارلى بايىپ، جاستارىمىز وسەدى،
سامالىمىز «سارىارقا» بوپ ەسەدى.
«جان اكەلەر» جارى بولعان ماڭگىلىك،
«ارالداعى جەڭەشەلەر» قوش، ەندى.

«سارىجايلاۋىم» - مۇقاعالي جۇرگەن جەر،
«جان ساۋلەم دە» - تۇمانبايىم كۇلگەن جەر.
«الاتاۋ» مەن «بايان تاۋىم» تەگىندە،
نۇرعيساداي دارا بوزىن بىلگەن جەر.

«بايانجۇرەك»1 - داريعاشىم جۇرگەن جەر،
قيالىمنىڭ قىرمىزىنا تيمەڭدەر.
سول ولكەگە سۇلۋ جىردى ارناساڭ،
ريزامىن،
مەنى جاقسى سۇيگەندەر.
بۇل شىن سىرىم جۇرەگىمنەن جارىلعان،
كوڭىلىمنەن كىناراتسىز اعىلعان.
ەشكىمگە دە باسىمدى يمەي ءجۇرىپ مەن،
ەڭ سوڭىندا ساعان عانا باعىنعام.

«بايانجۇرەك» - داريعاشىم ديدارى،
باقتارى مەن شاتقالدارى - كۇي ءبارى.
جازىلماعان دەرتىمە دە وسىلار
كوزىم جەتتى بولارىنا سىي ءدارى.

اسپانىمدا قالىقتاعان «اققۇسىم»،
تاعدىرىما قونعان مەنىڭ باق قۇسىم.
شامىرقانعىش شالىڭدى سەن كوندىرگەن،
دۇنيەنىڭ بارىنەن دە جاقسىسىڭ.

دۇنيەنىڭ بارىنەن دە مىقتىسىڭ،
اسپانداعى ايدان سۇلۋ، ءسۇت ءمۇسىن.
بىراق جانىم!
سەن اقان بوپ زارلاما،
بۇگىن مەنىڭ قۇلاگەردەي ءبىتتى ءىسىم.

بۇدان بىلاي قالار قاۋساپ سۇيەگى،
دومبىرانىڭ قۋرايدى ەندى تيەگى.
«مەكەنىمە» كەتكەننەن سوڭ
اياۋلىم،
بارىنەن دە ساعان اۋىر تيەدى.

بىلەم، بىلەم بالالار دا تولادى،
جەتەكتەيدى ولاردى ءالى جول ءارى.
نۇرعيساسىز وتكىزسەڭ دە توي-دۋمان،
ءجاي-جاعدايىڭ تىم اۋىرلاۋ بولادى.

جاسىراتىن جوق وزىڭنەن سىر، ويىم،
سەن دە ءشوجىپ جۇرگەنىڭدى بىلەمىن.
قاسىرەتكە قايىستىرما جانىڭدى،
قارا جەردەي سالماقتى بول!
تىلەرىم.

ۇمبەتوۆكە ايت! مەنىڭ بارار جەرىمدى،
تۇمانبايعا ايت! جىرمەن اسار بەلىمدى.
سەركۋنىما2 سىر عىپ ءبارىن جەتكىزگەم،
قالاي سۇيەتىندىگىمدى
ەلىمدى.

قازاعىمنىڭ بولدى تىلەك، قالاۋى،
نۇرعيسانىڭ بار كۇيى مەن بار ءانى.
داريعاشىم، سەن قينالما تەگىندە،
ساپارىما جۇرت شىعارىپ سالادى.

قۇلاق بەرگەن جامبىل اتام جاسىمدا،
قۇدىرەتتى وي ۇيىرىلتكەن باسىما.
بابالاردىڭ كۇي اڭىزىن تىڭدايىن،
ۇلى اقىننىڭ بىرگە بولىپ قاسىندا.

مەن كۇيرەدىم!
مەن كۇيرەدىم، كۇيرەدىم.
كوزىڭە جاس كوبەيتەمىن ۇيگە مۇڭ.
كومىلگەنمەن توپىراقتىڭ استىنا،
كومىلگەم جوق.
كومىلمەيدى كۇيلەرىم.

سۋرەتىم تۇر قابىرعا دا
ۇيدەمىن،
بالامىز بەن ءوزىڭ دە بار
سۇيگەنىم.
مەن لاقاتتا جاتقانىممەن تۇرماستاي،
كەڭ دالامدا كۇمبىرلەيدى كۇيلەرىم.
ءالى كۇنگە ايتىلماعان سىر مەندە،
ءالى كۇنگە جازىلماعان جىر مەندە.

كۇزدە تۋدىم،
كۇزدە كەتىپ بارامىن.
كوركى بولدىم الماتىداي قالانىڭ.
ءان مەن كۇيىم ماڭگى جاساي بەرەدى،
تۇرعانىندا دارقاندىعى دالامنىڭ.

تۋعان ەلىم بەرگەن ماعان كەڭ دارىن،
تۇسىنەسىڭ، ۇعىناسىڭ سەن ءبارىن.
قانىن توگىپ قورعاعان كەڭ جەرى بار،
قازاق دەگەن حالىقتا دا مەن بارمىن.

1 كومپوزيتوردىڭ مەنىڭ سوزىمە جازىلعان وسىنداي ءانى بولعان.
2 نۇراعاڭ سەرىك ۇمبەتوۆتى وسىلاي اتايتىن.

***
«نۇرعيسا!... بۇل ەسىمنىڭ ءسينونيمى
قۇدىرەت، ونەر، ءتاڭىر. عاسىرلاردا ءبىرتۋار دارىن يەسى نۇرەكەڭ داۋىلپاز تۇلعا».
اكادەميك ماناش قوزىباەۆ.

بارىس جىلى.
ون بەسىندە قازاننىڭ،
(الىستاتتى تابيعاتتا جاز ءانىن).
تاڭعى ساعات جەتىدەن ون كەتكەندە،
بولمىستان ەستىلدى ءبىر ازالى ءۇن.

السىرەتتى تۇلا بويعا كۇش كەلمەي،
جەگى بولىپ بارا جاتىر ىشتەن وي.
بويىڭ دەل-سال، ويىڭ ويران-اسىر بوپ،
بۇيىقۇرت كەپ بۋىنىڭا تۇسكەندەي.

ۇلى ونەردىڭ يەسى ەدى جان-جاقتى،
جاراتۋشى نۇرعيسانى تاڭداپتى.
كوشەسىندە كۇڭىرەنگەن كۇي بىتكەن،
اھ ۇردى، اۋىر ويمەن الماتى.

بوزعىلتتانعان بۇتاقتارى شاڭكىشتىڭ،
السىرەيدى جويعانىنداي ءان كۇشىن.
تۇڭعيىقتان تۇمان باسىپ تۇتاستى،
تۇنشىقتىرىپ، ارتقانداي-اق قان باسىم.

الاتاۋدا تۇنجىرادى سۇقتانىپ،
اۋىر-اۋىر قاناتتارىن بۇلت قاعىپ.
اعىل-تەگىل كوز جاسىنداي بۇلاقتار،
ابىرجىدى ارناسىنان كىلت تايىپ.

ىلە، ەسىل، ەرتىس، ەمىل، اق جايىق،
جاعاسىنان بولعانداي-اق ءان عايىپ.
سۇلق ءتۇسىپ، سۇلاپ اعىپ سۇستاندى،
تولقىنداردىڭ ءتۇسى وزگەرىپ شاڭ قاۋىپ.

التاي، ارقا، اتىراۋ دا كۇرسىندى،
ازا تۇتقان ايقىندالدى كۇي سىرى.
ماڭعىستاۋدا ارۋانا بوزدادى،
دومبىرا ەلى ەسكە الدى كۇيشىنى...

شىرىلدادى نۇراعانىڭ ارمانى،
شولپان بولىپ جارقىرادى تاڭداعى.
ۇلى سازگەر كوزىن جۇمعان ساعاتتا،
ماحامبەتتىڭ اۋناپ ءتۇستى ارۋاعى.

سۇم تاعدىردىڭ سوقتىقپالى سوقپاعى،
ءسۇرىندىردى جەرگە قاراي وپپالى.
كوكىرەگىن قاسىرەتكە تولتىرىپ،
كۇڭىرەنىپ كۇي بىتكەندەر جوقتادى.

«شىڭىراۋلار»، «كىشكەنتايلار»،
«اقپايلار»...
«باۋىرىمدادى» جەرىن تاپپاي ات بايلار.
قارسى ايىرىلدى كوكىرەگى قازاقتىڭ،
جەر باۋىرلاپ، كوكتى جۇلىپ جاتتى ويلار...

كۇڭىرەنىپ دومبىرادا كۇي قايعى،
كۇرسىنۋى پەرنەسىندە ۇلعايدى.
«تۋماق-سۇننەت، ولمەك-پارىز» دەسەك تە،
تۋعان ەلى نۇرعيساسىن قيمادى.

بۇلبۇل ەدىڭ سىزىلتىپ «ءان سالاتىن»،
جىر گۇلى ەدىڭ عاشىق بولعان بار اقىن.
ويلاماپپىن مىنا كۇندى، جان اعا،
ورايلانىپ قاناتتارىڭ تالاتىن.

اققۋ ەدىڭ جەتتىڭ ايدىن كولىنە،
شىنار ەدىڭ شىقتىڭ اسقار بەلىڭە.
ءولدى دەۋگە اۋىزىم مەنىڭ بارمايدى،
ولمەيتۇعىن كۇي قالدىردىڭ ەلىڭە.

كوڭىلىمدى كورگەنىڭدە كۇرسىنگەن،
جاسىقسىڭ دەپ جىگەر بەرىپ ۇرسۋشى ەڭ.
ەندى كىمگە بازىنامدى ايتامىن،
ءبىرجولاتا الىستادىڭ كوگىمنەن.

كوكتەمدەگى مولدىرىندەي جاڭبىردىڭ،
كەڭ دالانى كەرىم كۇيگە قاندىردىڭ.
احاڭ بەرگەن دومبىراڭدى جان اعا،
مۇرا قىلىپ، كىمگە عانا قالدىردىڭ؟

مەڭدۋانا جەگەندەيمىن تاپ شىنىم،
كۇيىن كەشىپ تۇرعاندايمىن باقسىنىڭ.
ويلارىمنىڭ وتى بولىپ لاۋلاعان،
«وتىراردىڭ سازىن» كىمگە تاپسىردىڭ؟

دومبىرانىڭ مۇڭى بولدى مۇنداي كۇن،
قاسىرەتتىڭ كۇيى بولدى تىڭدايتىن.
قارا تيەك، قارا ىشەك تاعىلعان،
دومبىرا ءۇشىن جىلايمىن دا جىرلايمىن.

داريعانىڭ جوقتاۋى

ەل ءۇشىن تالاي تولعانىپ،
مەن ءۇشىن تالاي تولعانىپ.
باقىت قىپ ساناپ ومىرگە،
باۋلىدىڭ قۇس قىپ قولعا الىپ.

ارداعىڭنىڭ جاس قۇسى ەم،
ارمانىڭنىڭ جاقسىسى ەم.
اسپانىنان تۇسپەيتىن،
اندەرىڭنىڭ اق قۇسى ەم.

نۇرلارى ەدىڭ كوزىمنىڭ،
جىرلارى ەدىڭ ءسوزىمنىڭ.
كوكتەمىم بولىپ كەلەتىن،
كۇزىم دە ەدىڭ ءوزىمنىڭ.

تۇزىمدەگى قاينارىم،
ۇيىمدەگى ايبارىم.
اپتابى بار جانىڭنىڭ،
اقپانىنان اينالدىم.

اسقارعا شىققان جالبىزىم،
اسپانداپ ۇشقان جالعىزىم.
كوزىڭنەن تاسا قىلماۋشى ەڭ،
ارتىڭا قالاي قالدىردىڭ؟

عارىشىم ەدىڭ كوك تىلگەن،
ارىسىم ەدىڭ كوپ بىلگەن.
قادىرلىڭ ەدىم
قاجىتىپ
قالايشا قيىپ كەتتىڭ سەن؟

قۇدىرەت قىپ ەل سەنى،
قۇرمەت قىپ بەلسەندى.
ازا تۇتىپ قايعىرىپ،
الاتاۋىڭ تەڭسەلدى.

اسپانى بولعان قاپىرىق،
الماتىڭ جاتتى اھ ۇرىپ.
كوشەسىندە ابايدىڭ،
كوزدەردىڭ جاسى شاشىلىپ...

بالىعى شوشىپ سول كۇنى،
بالقاشتىڭ ۇدەپ تولقىنى.
جەتىگەن بولىپ جەتىسۋ
جۇرەكتى تەربەپ تولقىدى.

اتىراۋ تولقىپ، تولعانىپ،
داۋىل بوپ سوقتى دولدانىپ.
ماحامبەت بولىپ كۇتۋشى ەڭ،
دومبىراڭدى قولعا الىپ.

تورلادى اۋىر ءۇيىمدى وي،
تۇرايىن قالاي كۇيىنبەي.
قۇلازىپ جاتتى كەڭ دالاڭ،
قۇيىن بوپ سوققان كۇيىڭدەي.

ءومىرىمنىڭ كۇندىزىن،
كوڭىلىمنىڭ قۇندىزىن...
جارىم دەپ ءجۇرىپ بىلمەپپىن،
جاھاننىڭ جارىق جۇلدىزىن.

ەرتەڭى ەدىڭ ءۇيىمنىڭ،
كوركەمى ەدىڭ كۇيىمنىڭ.
تالانتتىڭ تاۋى ەدىڭ سەن،
تاۋاپ قىپ ماڭگى ءيىلدىم.

تاڭ ەدىم.
قازىر كەشكىردىم،
تاعدىردىڭ كوردىم كوشكىنىن،
ونەردىڭ ۇلى ادامى
ەكەنىڭدى اتتەڭ، كەش ءبىلدىم.
بۇلبۇلعا شىركىن كەڭ عوي باق،
ءتۇسىندىم ءبارىن ەندى ويلاپ.
ۇلىلىق كەرنەپ جۇرگەندە،
ۇرسىپپىن ساعان، مەن بەيباق!

شايقالدى كوڭىل كوپ كولى،
ارتپايمىن ساعان وكپەمدى.
وزىڭدەي ماعان رەنجىپ،
وزىڭدەي سۇيگەن جوق مەنى.

ءانىڭدى ساناپ وزىڭە،
الامىن جاستى كوزىمە.
سامال بوپ سوعىپ اڭقىلداپ،
نە جەتسىن ايتقان سوزىڭە.

دومبىراڭ قالدى ءىلۋلى،
شاعامىن سوعان مۇڭىمدى.
تارقاتام ساعىنىشىمدى،
تارتقىزىپ تارلان كۇيىڭدى.

جولداردى باسىپ اقتابان،
جان تىلەگىمدى اقتاعان.
وزىڭدەي ۇلى ادامعا
ءومىرىم بولىپ ماقتانام.

وي تەربەۋ

التىنداپ سوقپاسام دا جىر بەدەرىن،
القىنعان ارناسىندا ءبىر كول ەدىم.
ەركەلەپ كەزدەسكەندە وزىڭە اعا،
ەلەۋسىز سالەم بەرىپ جۇرگەندەيمىن.

جۇزىڭدە جايدارىلىق، يماندىلىق،
جۇرەكتەن كىسىلىكتى يلاندىرىپ.
ءجۇرۋشى ەڭ ءان قابىلداپ، جىر قابىلداپ،
سەزىمگە سەرگەكتىكتى قۇيعان كۇلىپ.

ادامنان ايارى جوق قۇت جۇرەگى،
ساناۋشى ەڭ باۋىرىڭا قۇددى مەنى.
ميلىقتى كەلگەنمەنەن جازىق ماڭداي،
يىعىڭ مىنەزىڭدەي ءتىپ-تىك ەدى.

ەرەكشە قادىر تۇتىپ ءجۇرۋشى ەدىم،
تالانتتى سامارودنىي ءبىلۋشى ەدىم.
اڭقىلداپ كەلە جاتىپ
قايران اعا،
باۋكەڭنىڭ مىنەزىنە كۇلۋشى ەدىڭ.

ەرەنتاۋ ەمەنىندەي بويىڭ سۇڭعاق،
سوزىڭنەن ءجۇرۋشى ەدى ويىڭ تۋلاپ.
ادا عىپ سەزىكتەنتىپ، سەكىرتەتىن،
ادامدى تۇششىتپايتىن تاتىمسىز زات.

اق سامال اڭقىلداعان دالا ەدىڭ،
داراگەر ونەردەگى دارا ەدىڭ.
تەگىندە تابيعاتىڭ تارتىپ تۋعان،
كەزىندە نارەستەدەي بالا ەدىڭ.

تولاسسىز تەبىرەنتكەن تولقى جىرىم،
ساقتاي ءبىل تابيعاتىن جول سىرىنىڭ.
قولداي گور، نۇرعيسا اعا ارۋاعىڭمەن،
بولسا ەگەر داستانىمدا ولقىلىعىم.

تۋعانمەن شۋاقتانىپ وزىڭدە كۇن،
تۇرماستاي جاتىپ الدى ءتورىڭ دە مۇڭ.
جالعاسپاي جاتسا ءان مەن اسقاق كۇيىم،
جالعاي ءتۇس، جەتپەي جاتقان جەرىمدە ءوزىڭ.

باقىتسىز اقىندىقپەن جازىپ ولەڭ،
قوشتاسقان ەدىم جاستىق جازىممەنەن.
سىلكىنگەن جەردىڭ كۇشى سياقتانىپ،
سىلكىنتىپ ەدىڭ «وتىرار سازىڭمەنەن».

ادامداي ءتۇن ىشىندە ايدى كۇتكەن،
جۇرەگىم قان جىلاعان، شايلىعىپ مەن.
ازىناپ بايجىگىتتىڭ كۇيلەرىندەي،
ازاننان تارالادى قايعى بىتكەن.

بولعانداي لاپىلدايدى جىرلارىم وت،
جاقسىدان ايىرىلۋ - بۇل دا ءبىر دەرت.
اۋىرىپ جاتقانىڭدا ەلباسىنىڭ،
كوڭىلىڭدى سۇراۋى ءوزى ءبىر عانيبەت.

قاراسام بۇل جاعىنان باقىتتىلىق،
(جاراتقان ونەرلىنى باقىتتى عىپ).

ال مەنىڭ وندايىم جوق.
ساۋ جانىمدى،
كەيبىرەۋ جارالايدى اتىپ، ۇرىپ...

جۇرەگىم وسىنى ويلاپ تۇرالايدى،
ويىمنىڭ وققا ۇشىپ قۇرالايى.
جاتقاندا ەمحانادا وردەن تۇرماق،
شىركىن-اۋ!
كوڭىلىمدى ەشكىم سۇرامايدى.

بولعانداي لاپىلدايدى جىرلارىم وت،
كوڭىلدىڭ قوش بولماۋى بۇل دا ءبىر دەرت.
اۋىلىڭ تۋىپ-وسكەن الىس بولماي،
قاسىڭدا تۇرۋى ءوزى ءبىر عانيبەت.

اۋدارىپ ىقىلاسىن ءدۇيىم كوپتىڭ،
قازاقتىڭ قاسيەتتى كۇيىن شەرتتىڭ.
ارقاردىڭ قۇلجاسىنداي شالت قيمىلمەن،
سان رەت وركەستردى دۇرىلدەتتىڭ....

بيىكتەپ كوتەرىلگەن شىڭدارىنا،
باس يمەۋ مۇمكىن ەمەس شىن دارىنعا.
ۇلتتىق مۋزىكا ءۇنىن جارقىراتقان،
جاتۋشى ەد قۇدىرەتتىلىك ىمدارىڭدا.

قازاقتىڭ داراگەرى، ايگىلى ۇلى،
انىمەن شۋاقتانعان ايلى ءتۇندى.
ساۋساقتىڭ سالاسىمەن كۇي تەربەگەن،
كيەلى ساحنانىڭ سايگۇلىگى.

الىستاپ جۇرەكتەرگە جارا سالدىڭ،
الاۋلاپ تۋعان كەزدە جاڭاشا كۇن.
ۇلىسىڭ.
تىرلىگىڭدە كۋا بولعان،
كۋا بوپ قالدى ماڭگى الاتاۋىڭ.

كەڭەسجان شالقار

"انا ءتىلى" گازەتى