يا! يا! ەستىمەگەن ەلدە كوپ، قازاقتاردىڭ دا شىركەۋى بار ەكەن. استانا قالاسىنىڭ تسەليننىي شاعىن اۋدانىنداعى بۇرىنعى بالاباقشا عيماراتىندا ورىن تەپكەن «راحىم» شىركەۋى ءوز جۇمىسىن ىستەپ جاتىر. بۇل شىركەۋدىڭ قىسقاشا پايدا بولۋىنا توقتالاتىن بولساق، شىركەۋدىڭ نەگىزگى اتاۋى «گرەيس»، 1982 جىلى

يا! يا! ەستىمەگەن ەلدە كوپ، قازاقتاردىڭ دا شىركەۋى بار ەكەن. استانا قالاسىنىڭ تسەليننىي شاعىن اۋدانىنداعى بۇرىنعى بالاباقشا عيماراتىندا ورىن تەپكەن «راحىم» شىركەۋى ءوز جۇمىسىن ىستەپ جاتىر. بۇل شىركەۋدىڭ قىسقاشا پايدا بولۋىنا توقتالاتىن بولساق، شىركەۋدىڭ نەگىزگى اتاۋى «گرەيس»، 1982 جىلى

امەريكا جەرىندە پايدا بولگان. حريستيان ءدىنىنىڭ پرەسۆيتەرياندىق پروتەستانتتىق اعىمدارىنىڭ ءبىرى. وتە قارقىندى دامىعاندىعى سونشالىق، ون جىلدىڭ ىشىندە 35 مەملەكەتكە تاراعان بولاتىن. تمد مەملەكەتتەرىندە «بلاگودات» دەگەن اتىمەن تانىمال. ءبىزدىڭ ەلگە ەڭ العاش 1991 جىلى 5 ساۋىردەن باستاپقاراعاندى قالاسىنا «گرەيس» دەگەن اتپەن كەلىپ، دجوزەۆ يۋ جانە ميسسيا پرەزيدەنتى - كيم گۆان شين ەسىمدى ءپىرادار ون اداممەن ءوز قۇلشىلىقتارىن وتكىزگەن بولاتىن. سودان ءبىزدىڭ ەلدە دە قارقىندى جۇمىس ىستەپ الماتى، قاراعاندى، پاۆلودار، تاراز، وسكەمەن، تەمىرتاۋ جانە قاراعاندى جاقتاعى توپار سياقتى اۋدانداردا دا تارالىپ ۇلگەرگەن. بۇگىنگى ايتىلايىن دەپ وتىرعان ماسەلە - استاناداعى قازاقتاردىڭ  «راحىم»  شىركەۋى بولماق. نەگە قازاقتاردىڭ شىركەۋى دەيسىز گوي؟! سەبەبى، بۇل استاناداعى شىركەۋدىڭ باسشىسى ياعني ءپىرادارى كادىمگى ءوزىمىزدىڭ قارا دومالاق قازاقتىڭ بالاسى - باقىتجان قاشقىنباەۆ. ونىمەن قوسا، بۇل شىركەۋدە قازاق تىلىندە ۋاعىزدار ايتىلىپ، قازاق تىلىندە اندەر دە شىرقالادى. روجدەستۆو مەرەكەسىندە، ءتىپتى، اباي مەن ءشامشى اندەرى دە شىرقالادى. اباي مەن ءشامشى اتالارىمىزدىڭ ولەڭدەرى حريستيان ءدىنىنىڭ مەرەكەسىندە شىرقالادى دەپ كىم ويلاعان؟! قازاق تىلىندەگى ۋاعىزدارعا 100% قازاقتار جينالادى. «بۇل قانداي شىركەۋ؟ اتا-بابامىزدىڭ ءدىنىن تاستاپ، ول دىنگە نەگە ءوتىپ جاتىر؟ ءبىزدىڭ يسلام دىنىنەن نەسى ارتىق؟» دەگەن سۇراقتارىما جاۋاپ تابۋ ماقساتىندا وسى «راحىم» شىركەۋىن زەرتتەۋگە كىرىستىم. حريستيان ءدىنىنىڭ قاسيەتتى كۇنى جەكسەنبى كۇنى ەكەنى بارىمىزگە ءمالىم، سوندىقتان، جەكسەنبى كۇنى وسى شىركەۋدىڭ الدىنا كەلدىم. ارينە، باسقا ءدىننىڭ اعىمىنا كىرەر كەزىندە ىشتە كىشكەنە قوبالجۋلار بولادى. بۇل شىركەۋگە جاي ادامدار تەككە كىرە المايدى، باسقا كۇندەرى ەسىك جابىق. «قۇدايدىڭ قاسيەتتى ءۇيى بارلىعىنا اشىق بولۋ كەرەك» دەگەن ۇعىم بۇلارعا ءتان ەمەس سياقتى. سونىمەن، نە بولسا دا كىرۋگە بەل بايلادىم. ىشىمنەن «ءپىسسىمىلامدى» ايتىپ  ىشكە كىردىم. الدىمداعى قازاق جىگىتتەرىن كورىپ، جاتتالىپ قالعان «اسسالاۋماگالەيكۋمىمدى» ايتىپ قويا جازداپ، ءوزىمدى ارەڭ توقتاتتىم. ولار: «ءبىرىنشى رەت كەلىپ تۇرسىز با؟» - دەپ سۇرادى. مەن بولسام: «جوعا، بۇرىننان كەلىپ ءجۇرمىن، تەك ورىسشاسىنا ءبىرىنشى رەت كەلىپ تۇرمىن» - دەدىم. «وندا كىرىڭىز، كىرىڭىز» دەپ، جىلى قاباق تانىتتى. جوعارى جاققا كوتەرىلىپ، داۋىستار شىققان جاققا بەتتەدىم. بارسام، باستالىپ كەتىپتى. كىرىپ، ورتاڭعى جاققا جايعاستىم. جاناعى سىرتتا تۇرعان قازاق جىگىتتەرى دە كەلىپ، قاسىما وتىردى. ول جىگىتتەر دە ماعان تەسىلىپ قاراپ وتىرعانداي كورىندى. ءسويتىپ، «اللا، ءوزىڭ كەشىرە كور» دەپ وبرازعا كىرۋگە تۋرا كەلدى. ۋاعىز ايتىپ وتىرعان كىسى باسقا جاقتان كەلگەن ەكەن. يزرايل ەلىندە 3 رەت بولعان، رەسەي مەن تاعى باسقا ەلدەردە كوپ بولعان، وسى اعىمدى تاراتۋشىلاردىڭ ءبىرى بولسا كەرەك. ءسوز ساپتاپ سويلەۋ مانەرى ءبىزدىڭ شەشەندەردەن كەم تۇسپەيدى. ناعىز وراتور. حالىقتى وزىنە قاراتا بىلەتىن قاسيەتى دە بارلشىلىق. ءتۇر الپەتى، ميميكا، اكتەرلىك شەبەرلىگى ءبىزدىڭ تالانتتى اكتەرلەردەن دە كەم تۇسپەيدى. ومىردەن مىسالدار كەلتىرىپ، كۇلدىرگەندە، ءسىرا، ءبىر تاماشا نەمەسە كۆن كورىپ وتىرعانداي سەزىنەدى ەكەنسىز. سولاي كۇلدىرىپ الىپ، حالىقتى حريستيان ءدىنىنىڭ قاسيەتتى كىتابى ىنجىلدەن سوزدەر وقيدى. سوسىن حالىق جالىعىپ بارا جاتسا، قايتادان تۇرىپ كۇلدىرە جونەلەدى. ودان ءارى «اليلۋيا» دەپ ولەڭ ايتىپ، ادامنىڭ پسيحولوگياسىنا اسەر ەتەتىن جاعىمدى مۋزىكالار شىرقالادى. داۋىستارى دا كادىمگى كاسىبي انشىلەر سەكىلدى، ءبىزدىڭ كەيبىر انشىلەر ايتا المايتىن  جاندى داۋىستا جاقسى ايتىپ، «يسا قۇداي» دەپ  ۇلىقتاي جونەلدى. ول كەزدە حالىق تۇرىپ، قولدارىن كوتەرىپ، كەيبىرەۋلەرى سەكىرىپ جاتىر. انالار تەسىلىپ قاراپ تۇرعاسىن مەندە تۇرىپ قولىمدى شاپالاقتاي باستادىم. سودان ۋاعىزىن ارى قاراي جالعاستىردى. ءبىزدىڭ مەكتەپتەردە قولدانىلماي تەككە تۇرعان ينتەراكتيۆتى تاقتانى دا جەتىك مەڭگەرگەن ولار سول تاقتاعا سىزىپ تۇسىندىرە باستادى. ءسويتىپ، ادام پسيحولوگياسىن تولىق مەڭگەرگەن ولار ادامدى كۇلدىرۋ نەمەسە مۋزىكا اسەرىمەن اسەر ەتىپ، ميعا شابۋىل جاسايدى ەكەن. سودان جان-جاعىمدى قاراپ، قازاقتاردى ساناپ وتىرسام، سول جەردەگى ادامداردىڭ 70% ءوزىمىزدىڭ قازاقتار ەكەن. ولەڭ شىرقالعاندا سول قازاق قىزدارىنىڭ قوسىلىپ ولەڭ ايتىپ، جىن ۇرعانداي تۇرىپ قولدارىن سەرمەپ تەربەلگەندە، اداسىپ جاتقان قازاقتاردى كورگەنىڭدە كوزىڭە جاس تا كەلەدى ەكەن. سودان قىزىل دوربالارى بار جىگىتتەر شىعىپ، وتىرعانداردان كونۆەرتتەر جيناپ الدى. بۇل نە دەسەم، اقشا ەكەن. ءاربىر شىركەۋگە كەلۋشىلەر جالاقىسىنىڭ 3/1 بولىگىن بەرىپ وتىرۋى شارت. بەرمەسە قۇدايدىڭ قاھارىنا ۇشىرايدى-مىس. سودان ادامدار شىعىپ، قينالىپ جۇرگەن، ورىسشا ايتقاندا «پروبلەمالارىن» ايتىپ، سول قۇدايدان كومەك سۇراپ ايعايلاپ جىلاپ بىردەڭەلەردى ايتىپ جاتتى. سودان سوڭ، ءپىرادار شىعىپ جاڭادان كەلگەندەر  بارما دەپ، جاڭادان كەلگەندەردىڭ ورتاعا شىعۋىن سۇرادى. 4 ادام ورتاعا شىقتى، ولارعا ءۇش سىيلىقتارىنىڭ بار ەكەنىن ايتتى. ءبىرىنشىسى، ولەڭ دەپ ولەڭ ايتىپ بەردى. ەكىنشىسى، بيبليا كىتابىن سىيلىققا بەردى. ال، ءۇشىنشىسى، قازىر بارلىعى كەتكەسىن قالىڭىزدار سوسىن ايتامىز دەپ الىپ قالدى. ءسويتىپ ءۇشىنشى سىيلىعىن، وكىنىشكە وراي، كورە المادىم. سوڭىندا ءبارى ءبىر-ءبىرىن قۇشاقتاپ، «شالۋن» دەپ ايتىپ، قوشتاسىپ جاتتى. شىعاردا ەسىكتىڭ الدىندا ءپىرادار تۇرادى، سونى قۇشاقتاپ قولىن الۋ بارلىعىنا مىندەتتى سياقتى بارلىعى قۇشاقتاپ قولىن الىپ كەتىپ جاتتى. ءسويتىپ مەن دە دالاعا شىعىپ باسىم اۋىرىڭقىراپ ۇيگە قاراي بەت الدىم. ۇيگە جەتكەنشە «اليلۋيا» دەگەن ولەڭ ويىمنان كەتپەي ۇيگە دەين اندەتىپ باردىم. مەنىڭ ءوزىم ەكى ساعات وتىرىپ سونداي كۇي كەشتىم، ال كۇندە باراتىنداردى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ءدىن ىستەر اگەنتتىگىنىڭ بيىلعى ستاتيستيكاسىنا سەنەر بولساق،  پرەسۆيتەريانتتىق شىركەۋلەردەن ەڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان وسى «گرەيس»، ياعني، «راحىم» شىركەۋى ەكەن. بۇل اعىم بۇقارالىق اقپارات كوزدەرىندە دە ءبىراز شۋلاپ، قارا پيارعا ىلىنگەن كورىنەدى. ناقتىراق ايتاتىن بولساق، 34 جاسار استانا قالاسىنىڭ

تۇرعىنى كەزەكتى رەت ءدىني ورتاعا بارعاننان كەيىن «وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋ قاۋپى وتە جوعارى ءپارانويدالدى شيزوفرەنيا» دەگەن دياگنوزبەن اۋرۋحاناعا تۇسكەن. وسى جاعدايعا بايلانىستى قىلمىستىق كودەكستىڭ 103-بابى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى». سونىمەن قوسا، تەكسەرىس كەزىندە استانالىق «راحىم» شىركەۋىندە زاڭسىز كىتاپتار شىعارىلاتىنى انىقتالىپ، ول كىتپاتاردا دىنارالىق الاۋىزدىق تۋدىراتىن بەلگىلەر بار ەكەندىگى انىقتالدى. الدىڭعى جىلدارى قاراعاندى قالاسىنداعى «گرەيس» شىركەۋىندە ت.ماكاگونوۆا ەسىمدى ازاماتشا شىركەۋدىڭ ىشىندە  اسىلىپ ولگەن بولاتىن. «بلاگودات» ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى س.تسويدىڭ مەملەكەتكە تيگىزگەن زيانى ءۇشىن 14 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان. 2011 جىلدىڭ 27 قازان كۇنى الماتى اۋەجايىندا «بلاگودات» شىركەۋىنىڭ ءپىرادارى، كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى كيم سام سون ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ قولىنا تۇسكەن بولاتىن. تەكسەرۋ كەزىندە ودان زاڭسىز 130 مىڭ اقش دوللارىن اكەتپەك بولعانى انىقتالدى. بۇل ارينە قازاقتاردىڭ كونۆەرتپەن اپارىپ بەرەتىن جالاقىلارىنان جينالعان اقشالار. ال، استاناداعى پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ «سەنىم» كلۋبىنا 8 ادام كومەك سۇراپ جۇگىنگەن بولاتىن. بارلىعىنىڭ دەنساۋلىعى ناشارلاپ جۇيكە اۋرۋلارىنا شالدىققان. سونىمەن قوسا، قانشاما شاعىمدار دا وسى شىركەۋگە قاتىستى ءتۇسىپ جاتقاندىعى بايقالادى. قازاقستان ءۇشىن ءداستۇرلى بولىپ ەسەپتەلىنەتىن پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ وكىلى دميتري بايدەكتىڭ ايتۋىنشا، «بلاگودات» دەگەن شىركەۋ حريستيان دىنىندە جوق. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ولار ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىم، ياعني سەكتا بولىپ تابىلادى دەيدى. وسىنداي قانشاما بىلىققا باتىپ جاتقان اعىم ءالى دە جابىلماي ەلىمىزدە تايراڭداپ ءوز جۇمىسىن جاساپ جاتىر. استاناداعى شىركەۋگە كەلۋشىلەردىڭ 80%-ىن قازاقتار قۇرايدى. قازاقتىڭ شىركەۋى دەمەگەندە، كىمنىڭ شىركەۋى دەيمىز، ەگەر قازاقتار باسقارىپ، باراتىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى قازاقتار بولاتىن بولسا؟ بارىنەن دە الاڭدايتىنىم، بولاشاقتا وسى اعىمداعى ادامداردى جەرلەۋ ماسەلەسى. ول كىسىلەردى مۇسىلمانداردىڭ قاسىنا قالاي جاتقىزباقپىز، ەگەر مويىندارىندا كرەست جۇرەتىن بولسا؟ ولاردىڭ ۇلتى قازاق، اتا-اناسى مۇسىلمان بولىپ، وزدەرى حريستيان بولاتىن بولسا. ەگەر ولاردى حريستيان زيراتىنا جاتقىزاتىن بولساق، ونىڭ مۇسىلمان تۋىستارى قارسى شىعاتىنى انىق. الدە، «حريستيان دىنىندەگى قازاقتار زيراتى» دەگەن زيرات اشۋ كەرەك شىعارمىز، بالكىم. سوندىقتان، بۇل بولاشاقتا وتە كۇردەلى ماسەلە بولاتىنى انىق. ويلانايىق، قازاق باۋىرلار، بالالارىمىزدىڭ قايدا بارىپ جۇرگەنىن دۇرىس قاداعالاماساق، ءسىزدىڭ دە بالالارىڭىزدىڭ حريستيان شىركەۋىنە بارماي جۇرگەنىنە كىم كەپىل؟!

قاسقىر قاليەۆ

«masa.kz»