ورتا عاسىردا ەۋروپا جۇرتى ءدىني ناداندىقتىڭ زاردابىن ابدەن تارتقان. كاتوليك شىركەۋىنىڭ اق دەگەنى - العىس، قارا دەگەنى - قارعىس بولىپ تۇرعان كەز. ءبىر عانا "جۋىنۋعا بولمايدى" دەگەن نادان پاتۋامەن ەۆروپالىقتار بىرنەشە عاسىر ءومىر سۇرگەن-ءدى. قانشاما ادام دەنەسىنە سۋ تيمەگەنىن ماقتان تۇتاتىن بولعان ەدى. ناتيجەسىندە نەشە ءتۇرلى ينفەكتسيالىق اۋرۋدان قانشاما ادامدار قىرىلعان-دى

دجوردانو برۋنو ءدال وسى قاسيەتتى ينكۆيزيتسيا كەزىندە ءومىر سۇرگەن. ادەتتە دىنشىلدەر عالىمدارعا ولەردەي قاس بولىپ كەلەدى عوي. ەۋروپانى جاۋلاپ العان جاپپاي ءدىني ناداندىققا، جاماعاتتىق تۇسىنىككە، توبىرلىق ساناعا برۋنو جيىركەنىشپەن قارايتىن ەدى. ول ىشىندەگى ويىن اشىق ايتاتىن، ءبىر بەتكەي مىنەزدى ادام ەدى. سونىڭ كەسىرىنەن ءبىر ەلدەن قۋىلىپ، تاعى ءبىر ەلگە ءوتىپ، بۇكىل ەۋروپانى ارالاپ ءومىر سۇرگەن. ول وزىنەن بۇرىن ءومىر سۇرگەن نيكولاي كوپەرنيكتىڭ استرونوميالىق ەڭبەگىن قاتتى باعالاعان. ياعني، بۇل الەمنىڭ ءدىنشىل ناداندار ايتقانداي ەمەس ەكەنىنە كوزى جەتەدى.

دىنشىلدەر جەردى دومالاق دەپ ويلامايدى. ولار كۇن مەن اي جەردى اينالىپ ءجۇر دەپ پايىمدايدى. بىراق برۋنو جەردىڭ دومالاق ەكەنىن، كۇن جەردى ەمەس، كەرىسىنشە جەر كۇندى اينالىپ جۇرگەنىن اشىق ايتا باستايدى. بۇنى ەستىگەن ءدىنشىل توپتىڭ توبە شاشتارى تىك تۇرۋمەن بولادى. برۋنو بۇنىمەن دە توقتامايدى. نادان دىنشىلدەردى ايىپتاپ ءدىننىڭ قاتەلىكتەرىن تىزە باستايدى.

1592 جىلى برۋنو تۇتقىندالىپ زىندانعا قامالادى. ونى باقانداي سەگىز جىل بويى زىنداندا ۇستاپ، ۇرىپ، سوعىپ بەتىن قايتارۋعا تىرىسادى. بىراق ءبىر بەتكەي برۋنو ءوز پىكىرىندە “تۆيوردو” تۇرادى. سودان وعان ينكۆيزيتسيالىق سوت باستالادى. برۋنو سوزىنەن قايتپاسا ءوزىن دىنشىلدەر ورتەپ ولتىرەتىنىن بىلەدى. ولار وعان كوپ رەت ەسكەرتەدى دە. ەگەر ءوز پىكىرىنەن قايتسا ينكۆيزيتسيا ونى بوساتاتىن ەدى. بىراق برۋنو شەكتەن شىققان ءبىر بەتكەي ەدى. سوڭىندا اقپان ايىنىڭ 8-ءى كۇنى برۋنوعا ۇزاق ۋاقىت ۇكىم وقىلىپ جاتقاندا ءدىني توپاستىققا شىداماعان برۋنو: "وقىپ جاتقان ۇكىمدەرىڭ قانداي جيىركەنىشتى ەدى، ونى قورقىپ، دىرىلدەپ وقىپ تۇرعانىڭدى سەزىپ تۇرمىن، ەرتەڭ تاريح الدىندا قارابەت بولاسىڭدار" دەپ ايقايلايدى.

17 اقپان كۇنى برۋنونى ريم قالاسىنداعى كامپو-دەي-فيوري الاڭىنا ارنايى ادام ورتەيتىن كوستيوردىڭ ۇستىنە شىعارادى جانە وعان سوڭعى ءسوز بەرەدى. سوندا برۋنو: "قاھارماندىق رۋحتاعى قاس باتىرلارعا بۇكىل جامانشىلىق باق بولىپ ورالادى. ولار تۇتقىنعا تۇسسە دە ونى ۇلى ەركىندىكتىڭ جەمىسى رەتىندە قابىلداي الادى. جەڭىلىستىڭ ءوزىن كەلەسى ءبىر جەڭىسىنىڭ جاردەمشىسى قىلا الادى. مەنىڭ بۇگىنگى جاعدايىم ەشقانداي دا جەڭىلىس ەمەس، كەرىسىنشە - جەڭىس" دەپ مالىمدەيدى. ارتىنشا ونى ورتەپ جىبەرىپ، ساناسىز توبىرلار سايتاندى ورتەدىك ءماز بولادى.

ارادا ءۇش عاسىر وتكەن سوڭ ەۋروپا جۇرتى نادان دىنشىلدىكتىڭ قۇرساۋىنان بوساپ شىعىپ وركەنيەت جولىنا تۇسەدى جانە 300 جىل بۇرىن دجوردانو برۋنونىڭ سۇمدىق ادىلەتسىزدىكتىڭ قۇربانى بولعانىنا كوزدەرى جەتەدى. سوندىقتان 300 جىل بۇرىنعى عالىمدى ورتەپ جىبەرگەن ءدال سول الاڭعا دجوردانو برۋنوعا ارناپ تەڭدەسى جوق ەسكەرتكىش ءمۇسىن ورناتادى.

مەن دجوردانو برۋنونىڭ قايتپاس قايسار رۋحىنا ءتانتى ەكەنىمدى ايتقىم كەلەدى. قانشاما جىلدار بويى وسى وقيعانى ۇنەمى زەرتتەپ ويلانامىن.

"جۇلدىز ءىز تاستاپ اعادى" دەگەن ءسوز بار قازاقتا. ارتىنا تەڭدەسى جوق وشپەيتىن ءىز قالدىرعان قايسار رۋحتى عالىمنىڭ ەرلىگىنە باسىمدى يەمىن. ناداندىقپەن كۇرەسۋدىڭ تەڭدەسى جوق ۇلگىسىن كورسەتتى دەپ بىلەمىن. مەن ءدال بۇلاي كۇرەسە الماس ەدىم. ايتپەسە مەن دە مىنەزدى جىگىتتەردىڭ ءبىرىمىن. بىراق ناداندىققا قارسى ءدال دجوردانو برۋنوداي تاباندى كۇرەسكەن ادام جوق.

وسى فەيسبۋكتىڭ وزىندە نەشە ءتۇرلى ساياسي توبىر، جاماعاتتىق وتىر. ولارعا قارسى كوپ ادام اۋىز اشا المايدى. كەرىسىنشە سولاردىڭ ىعىنا جىعىلىپ سويلەيدى.

باياعى زاماندا ناداندىققا قارسى پايعامبارلار كۇرەسكەن. مىسالى ەكى مىڭ جىل بۇرىن ءومىر سۇرگەن يسا پايعامباردىڭ ءوزىن دە ساناسىز توبىرلار ابدەن ازاپتاپ ۇرعان عوي. بىراق پايعامبارلاردىڭ رۋحى تىكەلەي تاڭىرلىك الەمگە جالعانعاندىقتان قۋىس كەۋدە ناداندار ولارعا قارسى كۇرەستە جەڭىسكە جەتكەن ەمەس.

دجوردانو برۋنو پايعامبار ەمەس قوي. ونىڭ بويىنا وسىنشاما قايسار رۋح قايدان كەلدى؟ ول نەگە ءوز ۇستانىمىنا وسىنشالىقتى سەنىمدى بولدى؟ نەگە ساناسىز توبىرلار جاققا سەكىرىپ كەتە سالمادى؟

مەنىڭ سانامدا دجوردانو برۋنونىڭ ەسىمى ۇنەمى جارقىراپ تۇرا بەرەدى.

ورتا عاسىرلىق ەۋروپاداعى ءدىني ناداندىق (يسلام ءدىنى فورماسىندا) ءبىزدىڭ ەلگە اۋىسقان سياقتى. قۇداي بۇلاردىڭ قولىنا بيلىك بەرمەسىن، ونداي بولعان جاعدايدا ەكىنشى اۋعانستانعا اينالاتىنىمىز انىق.

قۇرال سەيىتحانۇلى

Abai.kz