نەمەسە موبيليزاتسيالىق ميگراتسيا ماشاقاتى

ۋكراينامەن سوعىستا جەڭىلە باستاعان پۋتين «ءىشىنارا موبيليزاتسيا» جاريالاۋعا، ياعني السىرەپ، دىڭكەسى قۇرىپ جاتقان ارميا قاتارىنا ادام شاقىرۋعا ءماجبۇر بولدى.

ارينە، بۇل دەگەنىڭىز – رەسەيدىڭ ىشكى ءىسى، ءوز شارۋاسى دەسەك تە، وسى جاعدايدىڭ قازاقستان ءۇشىن ءوز اسەرى بولاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

جانە دە ول اسەرلەردىڭ ەشقانداي دا وڭ سيپاتى جوق، تۇنىپ تۇرعان نەگاتيۆ!

بىرىنشىدەن، باسقا ەلگە قارسى سوعىس اشقان ءبىر ەلمەن ىمى-جىمى ءبىر، كورشى ءارى وداقتاس بولۋدىڭ ءوزى قاۋىپتى دە... قورقىنىشتى. قوڭسى ەل سوعىس زاردابىن شەگىپ جاتسا، ونىمەن ورتاق شەكاراسى بار ەلدەر تىنىش وتىرا الماس.

وسى جەردە ودكب-نىڭ ءوز قاتارىنداعى ەلدەردەن ۇجىمدىق تۇردە اسكەري كومەك سۇراۋى ءۇشىن قوسىمشا مۇمكىندىكتەر پايدا بولعانىن دا ەسكەرگەن ءجون: كەشە عانا دنر مەن لنر، حەرسون مەن زاپوروجەدە زاڭسىز رەفەرەندۋمدار ءوتتى، ەندىگى جەردە فورمالدى تۇردە (ارينە، تەك قانا رەسەي زاڭدارىنا ساي) ول اۋماقتار ەندىگى جەردە رەسەيگە تيەسىلى. ال ودكب ەرەجەلەرىنە سايكەس، ۇيىمعا مۇشە ەلدىڭ جەرىن باسىپ الۋ قاۋپى تونسە، ونداي ەل ورتاق ۇيىمنان ءتيىستى كومەك سۇراي الادى، ال ودكب بولسا، ول جاعدايدا قول ۇشىن بەرۋگە مىندەتتى.

قاۋىپ ەمەي ەندى نە بۇل؟!

ەكىنشىدەن، باتىس سانكتسيالارىنا قۇلاق تا، كوز دە ۇيرەندى دەسەك تە، باتىس تىيىمدارى مەن تالاپتارى كۇشەيىپ بارادى، ياعني ءبىر ەكونوميكالىق وداق قاتارىنداعى بىزدەرگە تيگىزەر نۇقسانى دا كۇشەيە تۇسپەك. ءپۋتيننىڭ شۇعىل تۇردە «پاراللەل ەكسپورت» تۋرالى زاڭ قابىلداتۋىنىڭ ءوزى نە تۇرادى؟!

موبيليزاتسيادان كەيىن كورشى ەلدەن بۇرىن-سوڭدى بوپ كورمەگەن سۇمدىق ميگراتسيا باستالعانى بەلگىلى. ونىڭ باستى باعىتىنىڭ ءبىرى – رەسەيمەن 7 جارىم شاقىرىمدىق شەكاراسى اشىق-شاشىق قازاقستان بوپ تۇر.

بۇل كۇندەرى وسى ميگراتسياعا قاتىستى قوعام مازاسىزدىق تانىتىپ، دۇرلىگىپ كەتتى. جۇرتتىڭ ءبارى رەسەيدەن اعىلعان قاشقىنداردىڭ ەلدەگى جۇمىسپەن قامتۋ ساياساتىنا، تۇرعىن ءۇي نارىعىنا، سونىڭ ىشىندە ونى جالعا بەرىلۋىنە تيگىزىپ جاتقان تەرىس اسەرى تۋرالى دابىل قاعۋدا.

مەن بولسام، ماسەلە تەك قانا ميگراتسيامەن شەكتەلمەيدى دەپ ايتار ەدىم. مۇنىڭ ءبارى - قانشاعا سوزىلاتىنى بەلگىسىز سوعىستىڭ ءبىزدىڭ ەلگە كەلتىرەر زاردابىنىڭ باسى عانا! ءپۋتيننىڭ ولىسپەي-بەرىسپەيتىن تۇرىنە قاراعاندا، مىنا جاعداي بىرنەشە ايعا، ءتىپتى جىلدارعا سوزىلىپ كەتۋى ابدەن ىقتيمال. جانە دە بۇل اسەر قوعام ءومىرىنىڭ باسقا دا سالالارىنا كىرىگىپ كەتۋى مۇمكىن.

سول كەزدە ءبىزدىڭ وكىمەت قانداي ساياسات ۇستانادى؟

ساياساتتا «پريوريتەت» ((لات. prior - «العاشقى، ءبىرىنشى كەزەكتەگى») (قازاقشا - «باسىم باعىت») دەگەن ۇعىم بار.

بۇگىن عانا ۇكىمەت باسشىسى وسى ءسوزدى پايدالاندى.

ءبىر كۇن بۇرىن «رەسەيدەن كەلگەندەردىڭ تىركەلۋىنە جانە جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلۋىنە ءتيىستى كومەك كورسەتۋ كەرەك» دەگەن سىڭايدا پىكىر ءبىلدىرىپ، جۇرتتىڭ سىنىنا ۇشىراسا، بۇگىن: «قازاقستاندىقتاردىڭ مۇددەسى – باستى پريوريتەت بولۋى ءتيىس»، - دەپ جاتىر.

بىراق، ايتىلعان ءسوز اتىلعان وقپەن تەڭ ەمەس پە؟

ءوز باسىم پرەمەردىڭ كەشەگى، پرورەسەيشىل ءسوزىنىڭ باستى سەبەبىن ونىڭ ازاماتتىق پوزيتسياسىنان گورى قازاقستاننىڭ رەسەيمەن بىرگە قول قويىلعان ەكەۋارا جانە ورتاق ۇيىمدار اراسىنداعى قۇجاتتاردان جانە ءبىزدىڭ بيلىك جۇيەسىنىڭ سول قۇرىلىمداردى اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاعان باستى اكتسيونەرى – كرەملگە تاۋەلدىلىك سيندرومىنان دەپ بىلەمىن.

سوندىقتان دا، وكىنىشكە وراي، ازىرشە ءبىزدىڭ ساياساتتا ءوز مەملەكەتىمىز بەن ءوز ازاماتتارىمىزدىڭ مۇددەسى ەمەس، حالىقارالىق كەلىسىمدەرمەن رەتتەلىپ قويعان باسقا ەلدىڭ (سونىڭ ىشىندە، ءبىرىنشى كەزەكتە رەسەيدىڭ) مۇددەسى پريوريتەت بولىپ تۇر.

نە ىستەۋ كەرەك؟

ارينە، قازىرگى جاعدايدى، سونىڭ ىشىندە، بۇكىل الەم باسقىنشى دەپ تانىعان رەسەيدىڭ مۇشكىل ءحالىن پايدالانىپ، ەاەو مەن ودكب سەكىلدى ەلدى تاۋەلدى ەتەتىن ۇيىمداردان شىعۋعا بولار ەدى.

بىراق، مەنىڭ پايىمداۋىمشا، بۇگىنگى بيلىك ونداي باتىل قادامدارعا بارا المايدى.

سوندىقتان دا، ازىرشە وسى ۇيىمدار اياسىنداعى بۇرىن جاسالعان كەلىسىم-شارتتاردى قازىرگى الماعايىپ، بۇرىنعى كريتەريلەر مىڭ قۇبىلىپ، وزگەرىپ جاتقان زامان تالاپتارىنا ساي قايتا قاراۋ كەرەك. «ول دا بولسا، ولجا» دەگەندەي.

سول كەزدە ەڭ باستى پريوريتەت – مەملەكەتىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگى جانە ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، ساياسي مۇددەسى بولار ەدى. بيلىك وكىلدەرى دە قازاقتىڭ «ءوزىڭدى-ءوزىڭ جاتتاي سىيلا، جات جانىنان ءتۇڭىلسىن» دەگەن  اتالى ءسوزىن ۇعىنىپ، ءوز لەكسيكوندارىندا كەزدەسە بەرمەيتىن «پريوريتەت» ءسوزىن ابايلاپ ءارى كەرەك جەرىندە قولدانار ەدى.

ونداي كۇندەرگە دە جەتەرمىز!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz