رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين ۋكراينانىڭ كيەۆپەن وزگە قالالارىن سناريادپەن اتقىلاۋعا بۇيرىق بەردى. بۇدان بۇرىندا سوعىس كەزىندە كوپتەگەن مەملەكەت باسشىلارى قارسىلاسىنىڭ استاناسىن بومبالاپ، ۇرەيلەندىرمەك بولعان.

فاشيستىك گەرمانيا ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىستا ەڭ العاشقى سنارياد، سوعىس ۇشاقتارىمەن لوندوندى بومبالاعالى بەرى بارلىق سوعىستا دەرلىك وسى شابۋىل قولدانىلىپ كەلەدى. بارلىعىنىڭ كوزدەگەنى ءبىر عانا ماقسات: قارسى جاقتى سوعىستان باس تارتۋعا، كەلىسىمگە كەلۋگە ماجبۇرلەۋ. باسشىلاردىڭ كوكەيىندە ورتالىقتىڭ مادەني نىساندارى مەن ەكونوميكالىق تىرەكتەرىن قۇربان ەتۋدىڭ بوداۋى قانداي بولادى دەگەن سۇراق تۋىنداتۋ، سونداي-اق حالقىن قورقىتىپ، ولاردىڭ سوعىستى قولداۋ جىگەرىن مۇقالتۋ. بىراق مۇنداي تاكتيكاعا ءۇمىت ارتقان باسشىنىڭ كورەتىنى تەك قانا جەڭىلىس.

بارىنەن دە ماڭىزدىسى مۇنداي سوققى، كەرىسىنشە، بومبالانعان مەملەكەتتىڭ ءوزارا بيلىگى مەن حالقىن تىعىز ىنتىماقتاستىرىپ، اياعىنا دەيىن بارۋعا كۇش بەرەدى، ەكىۇداي بيلىكتىڭ جىگەرىن قايراپ، اناعۇرلىم جوعارى سوعىس ماقساتىن العا قويۋعا يتەرمەلەيدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا جەڭىسكە جەتكەن وداقتاس ەلدەر قالالاردى جاپپاي بومبالاۋدى دارىپتەدى. بۇل تاكتيكانى كوپ ەلدەردىڭ قايتالاۋىنىڭ ءبىر سەبەبى وسىندا جاتىر. بەرلين مەن توكيو قيراندى استىندا قالدى، ءجۇز مىڭداعان ادام اجال قۇشتى، ميلليونداعان ادام بوسىپ كەتتى. تاريحشىلار قازىر مۇنداي سوققىنىڭ ناتيجەسى شامالى بولدى، گەرمانيا مەن جاپونيانىڭ ونەركاسىبىن كۇيرەتكەنىمەن، جىگەرىن مۇقالتا المادى دەپ قارايدى. كەيىن كوپتەگەن ەلدەر سوعىستان ساباق الىپ، اسكەري ءوندىرىسىن قالا ورتالىعىنان باسقا جاققا كوشىرىپ اكەتكەن. سودان باستاپ بۇل تاكتيكا ونىمدىلىگىن جوعالتتى. ەل ورتالىعىن بومبالاۋدىڭ تۇپكى ماقساتى بەرىلۋگە، كەرى شەگىنۋگە يتەرمەلەۋ بولعانىمەن، جالپى جاقتان العاندا سول جولدى تۇيىققا تىرەيدى.

ءىس جۇزىندە مۇنداي سوققى قارسى جاقتىڭ باسشىسىنا تولىق جەڭىسكە جەتكەندە عانا قاۋىپتىڭ سەيىلەتىنىن ۇقتىرىپ، ويتپەگەندە تىنىشتىق ورنامايتىنىنا كوزىن جەتكىزەدى. جاۋاپ رەتىندە، جاڭادان قارسى تۇرۋ جوسپارىن قۇرادى، اگرەسسور جاق ويلاعانداي كەرى شەگىنبەيدى. سوققىدان تۋعان مۇنداي بەرىك سەنىم تاكتيكا جاقتان دا، كوڭىل كۇي جاقتان دا بولۋى مۇمكىن.

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە گەرمانيانىڭ لوندوندى الاسۇرا بومبىلاۋداعى ماقساتى ءوندىرىس قوجايىندارى مەن حالىقتى سوعىستان شوشىندىرىپ، انگليانى شەگىنۋگە كوندىرۋ بولدى. سول كەزدەگى ستاتيستيكا كورسەتكەندەي بومبالاۋدان كەيىن حالىق گەرمانيامەن كەلىسىمگە كەلۋگە قارسى شىعىپ، جالعاستىرا سوعىسۋدى قولداعان. ۇكىمەتتى قولداۋ كورسەتكىشى 90 پايىزعا جەتكەن.

1966 جىلى امەريكا دا ۆەتنامنىڭ سولتۇستىك قالالارىن بومبالاپ، حالقىن قورقىتىپ، بيلىگىنە قىسىم ءتۇسىرىپ، سوعىستىڭ اياقتالۋىنا مۇددەلىلىك تانىتادى دەپ ويلاعان. پەنتاگوننىڭ ساراپشىلارى بايقاعانداي، جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى «جەرىمىزگە بومبا تاستاعان امەريكالىقتاردى قۋىپ شىعايىق» دەگەن جاڭا ۇرانمەن باسقاشا تاكتيكاعا كوشكەن. وداقتاستارى ماسكەۋ مەن بەيجىڭ دە شابۋىلدى ايىپتاپ، اسكەري كومەكتى بۇرىن-سوڭدى بولماعان دەڭگەيدە كوبەيتكەن. سوققىنىڭ ەكونوميكالىق، ادامي شىعىنى اۋىر بولعان سايىن، ۆەتنام حالقى كوممۋنيستىك بيلىككە سونشالىق قولداۋ بىلدىرگەن.

2000 جىلدارداعى يزرايل اسكەرى مەن پالەستينا قارسىلىق ۇيىمدارىنىڭ قاقتىعىسى دا، جوعارىداعى مىسالدارعا ۇقسايدى. پالەستينالىقتاردىڭ جيھاتى ەۆرەيلەردى ۇكىمەتتىڭ قاتاڭ ساياساتىن قولداۋعا ۇيىستىرعان.

ءپۋتيننىڭ الدىڭعى اپتاداعى بومبالاۋى سياقتى قيمىلدار تاعى ءبىر جاقتان ءبىر مەملەكەتتىڭ اسكەري انتىن ورىنداۋىن كۇشەيتىپ، بەرىلۋ ويىن تۋدىرمايدى.

سوعىس الدىڭعى شەپپەن عانا شەكتەلگەندە، حالىقتىڭ سوعىس سالدارىن سەزىنۋى جاۋىنگەرلەرمەن، باسشىلارمەن ۇقساس بولمايدى. رەسەيدە دە وسىنداي جاعداي. ورىستاردىڭ سوعىسقا قارسىلىعى موبيليزاتسيادان كەيىن كۇشەيگەنىمەن، كرەملدىڭ تەرىس ناسيحاتىن تىڭدايتىن كوپتەگەن رەسەيلىكتەر ءۇشىن سوعىس ءالى دە ابستراكت ۇعىم. سول ءۇشىن دە سوعىستى قابىلدايدى، مىقتاعاندا ارتىق جۇك سانايدى، ەكونوميكالىق، باسقا سالدارىن ءسوز ەتەدى.

بىراق تۇرعىن ۇيلەرگە جاسالعان سوققىلار حالىق پەن جاۋىنگەردىڭ پارقىن جويادى. ورىستىڭ بومباسىنان باسپاناسى قيراعان ۋكراينالىقتاردىڭ كەشىرمەيتىنى سونىڭ دالەلى. ولاردىڭ تۇرعان ءۇيى الدىڭعى شەپكە اينالدى.

زاماناۋي سوعىستا ءپۋتيننىڭ تاكتيكاسى كەرىسىنشە ناتيجە بەرەدى. بىرەۋلەر ايتقانداي ەل ىشىندە سوعىستى قولداۋشىلاردىڭ كوڭىلىن تابۋ ءۇشىن جاسالسا دا، تاريح كورسەتكەندەي، مۇنداي سوققىدان كەيىن سوعىستىڭ ناتيجەسىنە كوڭىلى تولمايتىندار ەسەلەپ ارتادى.

ماكس فيشەر، The New York Times گازەتىنىڭ ءجۋرناليسى 

Abai.kz