ساياساتتا مۇنىڭ سالدارى اۋىر بولادى. زاڭ ۇستەمدىگى مەن تەڭدىك-تەجەمەلىك جۇيەسى ءالسىز ەلدە بيلىك باسىنداعىلار كريزيس ءۇشىن الدىمەن ساياساتتاعى وپپونەنتتەرىن جانشيدى، كەيىن قۇقىق قورعاۋشىلاردى قۋدالايدى، سودان ءوتىپ جۋرناليستەرگە كيلىگەدى. ءبارىن جانشىپ بىتكەن سوڭ، ەلدەگى بۇكىل ماسەلەگە حالىقتىڭ ءوزى كىنالى بولىپ شىعادى، حالىق قارسى شىعىپ نارازىلىق تانىتسا، اينالاسىنداعىلاردى ايىپتايدى (كوزەل وتپۋششەنيا), تەك ءوزىن كىنالى دەپ تاپپايدى.

ۋكرايناعا سوعىس اشقان پۋتين دە بۇل حالگە ءبىر كۇندە كەلگەن جوق. ەڭ سوڭىندا كورىنگەندى «شەتەل اگەنتى» دەپ تانىپ، پارونوياعا بەرىلدى.

سىرتتان دا، ىشتەن دە جاۋ ىزدەۋدىڭ بەلگىسىن قازاقستاننىڭ بيلىگى دە ءجيى-ءجيى بايقاتىپ كەلەدى.

قاڭتاردان كەيىن ەل پرەزيدەنتى توقاەۆ «ءوزىن ەركىن ءباسپاسوز قۇرالىمىز دەپ سانايتىندار» دەپ ءبىر ايتتى، ايدوس سارىم سياقتى بيلىك اينالاسىندا جۇرگەندەر «سوتتاۋ كەرەك» دەپ ءبىر ايتتى.

ال ەندى بۇگىن ماڭعىستاۋ وبلىسىنا ساپارىندا توقاەۆ تۇسپالداپ وكتەم سويلەدى. ءسوزىن تولىق كەلتىرەيىن:

***

«سوڭعى بىرەر ايدا ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك اقپاراتتىق جۇيەلەرىنە كيبەرشابۋىل جاسالا باستادى. مۇنداي ارەكەتتەر، اسىرەسە، قازىرگى ناۋقان كەزىندە كوپ بولدى. ءبىز بۇعان جول بەرمەيمىز، جالعان اقپاراتتىڭ تاراتىلۋىنا تىيىم سالامىز. ءبىز قاستەرلى تاۋەلسىزدىگىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن بارىنە دايىنبىز. مەن بۇعان دەيىن «ۇلتتىق مۇددەنى اسپەن دە، تاسپەن دە قورعايمىز» دەگەن ەدىم. بۇل قاعيداتىمىز ەشقاشان وزگەرمەيدى. ەلدەگى تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىككە اينالامىزداعى گەوساياسي احۋالدان بولەك، ءوز ىشىمىزدەگى احۋال دا ايرىقشا اسەر ەتەدى. ەلگە ىرىتكى سالىپ، الاۋىزدىق تۋعىزاتىندار ءوز ىشىمىزدە دە، سىرتتا دا بار. ءار نارسەگە نەمقۇرايلى قاراپ، جايباراقات جۇرۋگە بولمايدى»

***

وسىنىڭ الدىندا مەملەكەت باسشىسىنا تۇسپالداپ سويلەگەن جاراسپايتىنىن جازعانمىن. جاراسپايدى ەمەس، بۇلاي سويلەۋ – قوعام ءۇشىن قاۋىپتى. بۇل – ادامنىڭ ءوز-ءوزىن سەبەپسىز شەكتەۋىنە، ەگەر ەركىن ءسوز جارشىلارى تۋرالى ايتسا، ىشكى تسەنزۋراعا يتەرمەلەيتىن قادام. سونداي-اق، زاڭ ۇستەمدىگى تولىق ورناماعان قوعامدا قۇزىرلى ورگاندارعا، بيلىك يەرارحياسىندا تومەن تۇرعاندارعا تەرىس سيگنال نە زاڭسىز ارەكەتكە بارۋعا تۇسپالداپ بۇيرىق بەرۋ ىسپەتتى.

كيبەر شابۋىلدى ايتا كەلە دەزينفورماتسياعا كوشىپ كەتكەنىن تۇسىنىڭكىرەمەدىك. كيبەر شابۋىلدىڭ سالدارىنان سايتتار بۇعاتتالىپ جاتىر ەمەس پە، ونىڭ بۇرمالانعان اقپار تاراتۋعا قاتىسى قانشا؟

«جالعان اقپاراتتىڭ تاراتىلۋىنا تىيىم سالامىز» دەيدى. قىلمىستىق كودەكستە «جالا جابۋ» بابى مەن اكىمشىلىك كودەكستە «ار-نامىسقا قول سۇعۋ» بابى تۇرعاندا مۇنداي ءسوزدى ايتۋدىڭ قاجەتى نە؟ ءيا، ينتەرنەت داۋىرىندە جالعان اقپاردىڭ تاراۋى قالىپقا اينالعانداي، بىراق زاڭ ۇستەمدىگى مەن تەڭدىك-تەجەمەلىك جۇيەسى ءالسىز مەملەكەتتىك باسشىسى بۇلاي ايتقاندا، بۇل ادەتتە ءسوز ەركىندىگىنە تونگەن قاۋىپ رەتىندە قابىلدانباي ما؟

داۋلى جاعدايدا اقپاراتتىڭ جالعان ەكەنىن كىم انىقتايدى؟ بيلىك انىقتايدى. ال بيلىك وزىنە قاتىستى اقپاراتقا كەلگەندە ءادىل بولا الا ما؟ بۇل تاۋەلسىز بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن، ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندى مۇشەلەرىن قۋدالاۋعا اكەلمەي مە؟

«ەلگە ىرىتكى سالىپ، الاۋىزدىق تۋعىزاتىندار ءوز ىشىمىزدە دە، سىرتتا دا بار. ءار نارسەگە نەمقۇرايلى قاراپ، جايباراقات جۇرۋگە بولمايدى» دەيدى.

اقوردانىڭ تۇسىنىگىندەگى «ىرىتكى مەن الاۋىزدىق» جالپى ادامعا ورتاق «ىرىتكى مەن الاۋىزدىق» ۇعىمدارىنا سايكەس كەلەتىنىنە كەپىلدىك بار ما ەكەن؟ سايكەس كەلسە، وندا نەگە اشىپ ايتپايدى؟ نەگە ىرىتكى سالۋشىلار مەن الاۋىزدىق تۋدىرۋشىلاردىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەمەيدى؟

سايلانىپ السا، جەتى جىل قۋدالاۋ استىندا ءومىر سۇرمەيمىز بە؟ وسى سۇراقتار الاڭداتادى.

P.S. توقاەۆ بيلىكتى ۇزاق وتىرسا، ەرتە مە، كەش پە قازىر قاسىندا جۇرگەندەردىڭ كەيبىرى جۇيەدەن شىعىپ قالادى. سول كەزدە بۇل ازاماتتار «باسىندا ونداي ەمەس ەدى، كەيىن بۇزىلىپ كەتتى» دەپ جۇرمەي مە ەكەن. ءبىر كەزدە نازارباەۆتىڭ قاسىندا ءجۇرىپ، شۋاعىنا بولەنىپ، كەيىن ول پرەزيدەنتتىكتەن كەتكەندە ونى جامانداۋعا كوشكەندەر بار ەدى عوي. ال شىندىعىندا، نازارباەۆقا كۇدىك كەلتىرگەندەر جاعدايدىڭ وسىلاي اياقتالارىن 90-جىلدارى-اق ايتقان سياقتى.

دارحان ومىربەك

Abai.kz