ورتالىق بيلىكتىڭ 1986 جىلى د.ا.قوناەۆتى زەينەتكە جىبەرىپ، ورنىنا گ.ۆ.كولبيندى ءبىرىنشى حاتشى ەتىپ تاعايىنداۋى، تۇتاس قازاق حالقىنىڭ قارسىلىعىن تۋدىردى. ماسكەۋدىڭ بۇل وزبىر ساياساتىنا اسىرەسە جاستار كونگىسى كەلگەن جوق. ولاردىڭ قارسىلىعى الماتى قالاسىندا 16-17 جەلتوقساندا كوتەرىلىسكە ۇلاسىپ، ونىڭ سوڭى قاندى قىرعىنمەن اياقتالدى. جەلتوقسان كوتەرىلىسىن كىم ۇيىمداستىردى دەگەن ساۋالعا ءالى ەشكىم تولىق جاۋاپ بەرە الماي كەلەدى. دەسە دە، «جەلتوقسان شىندىعىنا» شيرەك عاسىر وتكەن سوڭ كوز جەتكىزە باستادىق.

ماسكەۋدىڭ ۇلت وكىلدەرىمەن ساناسپاستان، ءوزىم بىلەمدىككە سالىپ، قازاققا تۇك قاتىسى جوق ايدالاداعى گ.ۆ.كولبيندى اكەلىپ ءبىرىنشى حاتشى ەتىپ تاعايىنداۋى جۇرتتىڭ ازا بويىن قازا قىلدى. وسى كەزدە جاستاردى الاڭعا ۇيىمداستىرىپ الىپ شىققان تەاتر جانە ونەر ينسيتۋتىنىڭ ستۋدەنتى امانباي كانەتوۆ ەدى. ول ەكى كۇن بويى الماتى جاتاقحانالارىن ارالاپ، ماسكەۋدىڭ شەشىمىنە كونبەۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، جاستاردى الاڭعا شىعۋعا ۇندەيدى. كەۋدەسىندە نامىسى اتويلاعان جاستار امانبايدىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ، الاڭعا لەك-لەگىمەن كەلىپ، بيلىككە ءوز تالاپتارىن قويىپ، قارسىلىق بىلدىرەدى. ەكى كۇنگە سوزىلعان قارسىلىقتىڭ سوڭى قاندى-قىرعىنعا ۇلاسىپ، كوتەرىلىس كۇشپەن باسىلادى.

تاعى ءبىر ماسەلە – جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىستى ماسكەۋدىڭ بىرجاقتى بەرگەن باعاسىن وزگەرتۋگە كىم اتسالىستى دەگەندە ءبارىمىز اقىن م.شاحانوۆتىڭ اتىن اتايمىز. ءاسىلى، 1989 جىلى م.شاحانوۆتىڭ ماسكەۋدە جوعارى كەڭەس سەسسياسىندا جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ ءادىل باعاسىن بەرۋ جونىندە وقىعان حاتىن ارون اتابەك جازعان ەدى. ال، ارون اتابەك جازعان حاتقا قازاقتىڭ جەتى زيالىسىنىڭ قولىن قويدىرىپ، ونى ماسكەۋگە الىپ بارعان راشيد نۇتىشەۆ پەن الماس ەستەكوۆ بولاتىن. ول ەكەۋى العاشقىدا حاتتى ولجاس سۇلەيمەنوۆكە وقىتامىز دەپ ويلاعان. الايدا، ولجاستىڭ حاتتى وقۋعا جۇرەگى داۋالاماپتى. ءتىپتى، م.شاحانوۆتىڭ ءوزى دە حاتتى ءبىرىنشى كورگەندە، قولداي قويماعان كورىنەدى. راكەڭ (راشيد نۇتىشەۆ) مارقۇم: «كابينەتىندە وتىرىپ، م.شاحانوۆتى ابدەن قايرادىق. سونىڭ وزىندە: «جارايدى، وقيمىن»، - دەپ ۋادە بەرە المادى. ماسكەۋدەن الماتىعا كوڭىلسىز ورالىپ، اۋەجايدان تاكسيمەن ۇيگە كەلە جاتقانىمىزدا راديودان م.شاحانوۆتىڭ حاتتى وقىپ تۇرعانىن ەستىپ، شات-شادىمان بوپ قۋاندىق»، - دەگەن ەدى.

م.شاحانوۆتىڭ 2010 جىلى «جەلتوقسان ەپوپەياسى» اتتى كىتابى شىققاندا، ارون اتابەك، راشيد نۇتىشەۆ، الماس ەستەكوۆتىڭ اتىن ىزدەدىم. بىراق، اقىن اعامىز ءوز سوزىمەن ايتقاندا «شىندىعىن جوعالتىپ الىپتى». كىتاپتىڭ جەلتوقسان وقيعاسىن اقتاۋعا قاتىستى ەشبىر جەرىندە ارون اتابەك، راشيد نۇتىشەۆ، الماس ەستەكوۆتىڭ اتى اتالمايدى. تەك، ارون اتابەكتىڭ ەسىمى ءبىر-ەكى جەردە 80-شى جىلداردىڭ اياعىنداعى ساياساتقا قاتىسى بار ادام رەتىندە كورسەتىلگەن. بالكىم، راشيد نۇتىشەۆ قاتە ايتقان بولار دەپ حاتقا قول قويعان زيالىلاردىڭ بىرسىپىراسىمەن سويلەسىپ كوردىم. بارلىعى حاتتى ارون اتابەك جازعانىن، ال حاتتى ماسكەۋگە الىپ بارعان راشيد نۇتىشەۆ پەن الماس ەستەكوۆ ەكەنىن ەسكەرتتى.

بۇل جازبانى مۇحتار شاحانوۆتى كۇستانالاۋ ءۇشىن جاريالاپ وتىرعان جوقپىن. ەسىل ەرلەر جان ءتاسىلىم بولارىنان بۇرىن ماعان امانات ەتكەننەن كەيىن جازىپ وتىرمىن. بۇل دەرەكتى راكەڭنىڭ (راشيد نۇتىشەۆ) ءوز اۋزىنان ەستىگەنىمە 15 جىلدان استى. اتالعان دەرەكتىڭ راستىعىنا كوز جەتكىزۋىمىز ءۇشىن ءبىراز ۋاقىت جۇمسادىم. دەرەۋ جاريالاۋعا جالقاۋلىعىم دا سەپ بولدى. اتاعىنان ات ۇركەتىن اقىنىمىزدىڭ اق-ادال بەينەسىنە كولەڭكە ءتۇسىرىپ الارمىن دەپ تە ۇركەكتەدىم. ايتكەنمەن، اماناتقا قيانات جاساۋ كەشىرىلمەس كۇنا. ءبىز سول اقيقات - اماناتتى حالىققا جەتكىزىپ، تاعدىر جازعان ءۋازيپامىزدان قۇتىلۋدى عانا ويلاپ وتىرمىز.

سۋرەتتە: امانباي كانەتوۆ، ارون اتابەك، راشيد نۇتىشەۆ

مۇحان يساحان

Abai.kz