م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا «ۇلى مەن ۇرى» سپەكتاكلىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. بەلگىلى جازۋشى، دراماتۋرگ تولەن ابدىكوۆتىڭ تۋىندىسىن ساحناعا شىعارعان رەجيسسەر - قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى ەسمۇقان وباەۆ.

قويىلىمنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، وندا كەيىپكەرلەردىڭ نىسپىسى اتالمايدى. ولارعا ۇلى نەمەسە ارداگەر، ۇرى، جۋر­ناليست دەگەن سەكىلدى جالپىلاما ات بە­رىلگەن. ۇلى - جۇرتتىڭ قۇرمەتىنە يە بول­عان، ارداگەر-جازۋشى، پروفەسسور. ال ۇرى - قۋ قۇلقىننىڭ قامى ءۇشىن جۇرتتىڭ مۇلكىنە قول سالىپ جۇرگەن بەيباق. كەز­دەيسوق وسى ەكى كەيىپكەردىڭ تاعدىرى توعىسادى. ۇرى «سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن» جاننىڭ تراگەديالى تاعدىرىمەن تا­نىسادى. تانىسادى دا، كوپ نارسەنى كوڭىلگە توقيدى.

جالپى، سپەكتاكلدى ءۇش بولىمگە ءبولىپ قاراۋعا بولادى. بىرىنشىسىندە، ۇرىمەن قاراپايىم قارت رەتىندە ءومىر، ادام قۇندىلىقتارى جايلى ءسوز قوزعاسا، ەكىن­شى بولىگىندە جۋرناليستەرمەن جا­زۋشى رەتىندە سۇحباتتاسىپ، قوعام، مەملەكەتتىك تۋرالى ويىمەن بولىسەدى. وقيعا شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەندە قارتتىڭ ۇلى كەلىپ، اڭگىمە اكە مەن بالا اراسىندا ءوربيدى. وندا وتباسىلىق قۇندىلىقتار تىلگە تيەك ەتىلىپ، اكە مەن بالا اراسىنداعى پروبلە­ما كوتەرىلەدى. ەندەشە، وقيعانى سول بولىمدەر بويىنشا تاراتا باياندا­يىق.

م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا «ۇلى مەن ۇرى» سپەكتاكلىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. بەلگىلى جازۋشى، دراماتۋرگ تولەن ابدىكوۆتىڭ تۋىندىسىن ساحناعا شىعارعان رەجيسسەر - قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى ەسمۇقان وباەۆ.

قويىلىمنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، وندا كەيىپكەرلەردىڭ نىسپىسى اتالمايدى. ولارعا ۇلى نەمەسە ارداگەر، ۇرى، جۋر­ناليست دەگەن سەكىلدى جالپىلاما ات بە­رىلگەن. ۇلى - جۇرتتىڭ قۇرمەتىنە يە بول­عان، ارداگەر-جازۋشى، پروفەسسور. ال ۇرى - قۋ قۇلقىننىڭ قامى ءۇشىن جۇرتتىڭ مۇلكىنە قول سالىپ جۇرگەن بەيباق. كەز­دەيسوق وسى ەكى كەيىپكەردىڭ تاعدىرى توعىسادى. ۇرى «سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن» جاننىڭ تراگەديالى تاعدىرىمەن تا­نىسادى. تانىسادى دا، كوپ نارسەنى كوڭىلگە توقيدى.

جالپى، سپەكتاكلدى ءۇش بولىمگە ءبولىپ قاراۋعا بولادى. بىرىنشىسىندە، ۇرىمەن قاراپايىم قارت رەتىندە ءومىر، ادام قۇندىلىقتارى جايلى ءسوز قوزعاسا، ەكىن­شى بولىگىندە جۋرناليستەرمەن جا­زۋشى رەتىندە سۇحباتتاسىپ، قوعام، مەملەكەتتىك تۋرالى ويىمەن بولىسەدى. وقيعا شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەندە قارتتىڭ ۇلى كەلىپ، اڭگىمە اكە مەن بالا اراسىندا ءوربيدى. وندا وتباسىلىق قۇندىلىقتار تىلگە تيەك ەتىلىپ، اكە مەن بالا اراسىنداعى پروبلە­ما كوتەرىلەدى. ەندەشە، وقيعانى سول بولىمدەر بويىنشا تاراتا باياندا­يىق.

ۇرى ارداگەردىڭ ءۇيىن توناۋعا كىرگەن­دە تۇتىلادى. بىراق قاتال قوعامنىڭ ءتار­بيەسىن كورگەن، توقشىلىقتىڭ ەمەس، تاپ­شىلىقتىڭ سەبەپ بولۋىمەن وسى كا­سىپتى ءناسىپ ەتىپ جۇرگەن جىگىتتى كوپتى كور­گەن قاريا بىردەن كەشىرەدى. ءتىپتى ءبو­تەننىڭ دۇنيەسىنە قول سۇققان جىگىتتى كىنالا­مايتىن دا سەكىلدى. ويتكەنى قارت­تىڭ ىشكى الەمىندە دە ءبىر «ۇرى» تىعىلىپ جاتىر. ولاي دەيتىنىمىز، ۇرىنىڭ: «مەن وڭباعان اداممىن» دەگەنىنە پروفەسسور: «وعان ەش قىسىلما، سەن جوقشىلىقتان ۇرلىققا ءتۇستىڭ، ال ۇلكەن ماعىنادا الساق، ءبىز دە ۇرىلارمىز. ءبىز دە بىرەۋلەردىڭ ويىن ۇرلايمىز دا، سونى ءوزىمىزدىڭ پىكىرىمىز دەپ جالپاق جۇرتقا جاريا ەتەمىز. وعان ەش قىمسىنبايمىز» دەپ جاۋاپ بەرەدى. بىراق بۇلاي دەگەنىن ۇرىنى اقتاپ وتىر دەپ تۇسىنبەۋىمىز كەرەك شىعار. ويتكەنى جاس جىگىتتىڭ «ۇرى» دەگەن اتاعى بولعانىمەن، ادامگەرشىلىكتەن جۇرداي ەمەس. ونىڭ بويىندا باۋكەسپە ۇرى مەن سۇرقيا سۋايتقا ءتان جىلپوستىق جوق.

ەكىنشى كەزەكتە جازۋشى تەلەجۋر­ناليستەرمەن سۇحباتتاسادى. تىلشىلەردىڭ تۇقىرتپا سۇراقتارىنان مەزى بولعان جازۋشى اشۋعا ءمىنىپ، قوعام جايلى پىكىرىن اشىق ايتىپ سالادى. جەكە باسقا تابىنۋ، ياعني باستىقتارعا جاعىمپازدا­نۋدان جالىقپاعان، قۇلدىق سانادان ارىلا الماعان ادامدار جايلى ويىن دا ەش بۇكپەسىز جەتكىزەدى. وسىلايشا شىن­دىقتىڭ بەتىنە تىك قارايتىن جازۋشى ۇلىنا كەلگەندە قاۋقارسىز. ءيا، بالاعا كەلگەندە قانداي اتا-انا بولماسىن ءال­سىزدىك تانىتادى، كوڭىلىنە قارايدى. سودان بولسا كەرەك، ىرگەسىن باياعىدا-اق اۋلاق سالعان پەرزەنتىنىڭ مىنەزىندە ەرەكشەلىك بار. تاربيەسى بوتەن ول جات قى­لىق تانىتىپ، اكەسىمەن ءسوز تالاستىرا باستايدى. ءوزىنىڭ ەسكىدەن كەلە جاتقان رەنىشىن ايتىپ، اكەسىنىڭ جۇرەگىنە جارا سالعانىن بىلە تۇرا، اياۋشىلىق تانىت­پايدى. كوپ ايتىستىڭ سوڭىندا دانا قارت­تىڭ دۋالى ءسوزى ونى رايىنان قايتا­رادى.   

نەگىزى، بۇل قويىلىمداعى باس كەيىپكەر يدەال تۇلعا ەمەس. ونىڭ ۇلى مەن ۇيىنە تۇسكەن ۇرىنىڭ دا كەمشىلىكتەرى جەتەرلىك. قارت جازۋشى ءبىر كەزدەرى ساتقىندىققا بارعان بولسا، ۇلى اكەسىنىڭ «بەتىنەن الىپ، توسىنە شاپتى». ۇرىنىڭ كورەتىن كۇنى بەلگىلى، جۇرتتىڭ جيعان-تەرگەنىن زاڭ­سىز يەلەنۋمەن كۇنەلتەدى. وزدەرىن ءتۇر­لى سىلتاۋمەن اقتاپ العىسى كەلگە­نى­مەن، ۇشەۋىن دە ادامگەرشىلىك ارى جىبە­رەر ەمەس. دەسە دە، وزدەرى كەشىرە الماعان قا­تە­لىكتەرىنە، ولاردىڭ ءاربىر ءىس-قيمىلىن قالت جىبەرمەي وتىرعان كورەرمەن كە­شىرىممەن قارايتىن سەكىلدى. ويتكەنى ولاردىڭ بولمىسىنان بويىن ورتەگەن وكىنىشتى، ارامدىققا باسپاعان تازا ادامگەرشىلىكتى كورۋگە بولادى. ءيا، كەيدە «ۇلى» ايتپاعان اقيقاتتى «ۇرىنىڭ» اۋ­زىنان ەستۋىمىز ابدەن مۇمكىن. ءتىپتى ۇرى ىستەگەن قىلىقتى ۇلىنىنىڭ دا قاي­تا­لاۋى عاجاپ ەمەس قوي.

تولەن ابدىكوۆ، جازۋشى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى:
- جالپى، قويىلىم جامان ەمەس. بىراق ارداگەردىڭ جۋرناليستەرمەن سۇح­باتى اشىلماي قالعان سەكىلدى. مەن بۇعان قاتىستى پىكىرىمدى ۇجىمعا دا ايتتىم. العاش رەت ساحنالانىپ جاتقاندىقتان، كەيبىر كەمشىلىكتەرگە كەشىرىممەن قاراۋ­عا بولادى. سونىمەن بىرگە كوڭىلدەن شىققان تۇستارى دا جوق ەمەس. مەنىڭشە، اكە مەن بالا اراسىنداعى دراما جامان شىقپاعان سەكىلدى. مۇنداي جاعداي شىن ومىردە، قاراپايىم وتباسىندا ءجيى كەز­دەسىپ تۇرادى. جالپى، اكە مەن بالانىڭ اراسىندا قاقتىعىس بولماۋى ءتيىس. قوعام ولاردى قالاي اجىراتسا دا، قايتا تا­بى­سۋىنا نە جەتسىن؟! سپەكتاكلدە پروفەس­سور: «اكەنى دانىشپان بولعانى ءۇشىن قۇرمەتتەمەيدى، اكەنى اكە بولعانى ءۇشىن قۇرمەتتەيدى» دەيدى. وسى سوزىنەن سوڭ بالاسى اكەسىن ءتۇسىندى. سوڭىندا ەكەۋىنىڭ تابىسقانى مەنى قاتتى قۋانتتى.

سابينا زاكىرجانقىزى

"ايقىن" گازەتى