19.03.2013

ارىس انۋاربەكۇلى:

- انۋاربەك نىعىمەتجانۇلى باي­جانباەۆتىڭ 90 جىلدىعىن رەسمي تۇردە اتاپ ءوتۋ جونىندە باسشىلارىمىز جوعارى جاققا حات جازعان، ازىرگە حابار جوق، ايتۋلارىنشا، كەيىنگە قالدىرىپ وتىرعان سياقتى. 26 ناۋرىز كۇنى وسى قارا شاڭىراقتا - قازاق را­ديوسىنىڭ الماتى فيليالىندا قالعان 45 ادامدىق ۇجىمىمىز تۇگەل جينالىپ، وسىندا قۇربان شالىپ، اكەمىزدىڭ 90 جاسقا تولعان ەسكە الۋ كەشىن وتكىزگەلى وتىرمىز.

19.03.2013

ارىس انۋاربەكۇلى:

- انۋاربەك نىعىمەتجانۇلى باي­جانباەۆتىڭ 90 جىلدىعىن رەسمي تۇردە اتاپ ءوتۋ جونىندە باسشىلارىمىز جوعارى جاققا حات جازعان، ازىرگە حابار جوق، ايتۋلارىنشا، كەيىنگە قالدىرىپ وتىرعان سياقتى. 26 ناۋرىز كۇنى وسى قارا شاڭىراقتا - قازاق را­ديوسىنىڭ الماتى فيليالىندا قالعان 45 ادامدىق ۇجىمىمىز تۇگەل جينالىپ، وسىندا قۇربان شالىپ، اكەمىزدىڭ 90 جاسقا تولعان ەسكە الۋ كەشىن وتكىزگەلى وتىرمىز.
اكەم - شىڭعىستاۋدىڭ قازاعى، اكە­سى نىعىمەتجان اتام اباي قۇنان­بايۇلىمەن كورشى تۇرعان، دوس بولعان، ازداعان اقىندىعى دا بولعان. شەشەسى فاتيحا اجەم ءانشى بولعان. اكەمە تۋما تالانت، تابيعي داۋىس سول كىسى­لەر­دەن قونسا كەرەك. سوعىسقا دەيىن اكەم س.سەيفۋلليننىڭ، م. اۋەزوۆتىڭ، س.مۇقانوۆتىڭ حات-قاعاز تاسۋشىسى (كۋرەرى) بولىپ ىستەگەن. 1943 جىلى سوعىستان جارالانىپ ورالعان سوڭ، سەر­عازى وسپانوۆ دەگەن سول كەزدەگى ءتو­راعا راديوعا جۇمىسقا الىپتى. وسى جەردە 1989 جىلى كوزى جۇمىل­عانشا ەڭبەك ەتتى. اكەمنىڭ ءۇش ۇلى، ءبىر قىزى بولدى. قىزى گاۋھار 1993 جى­­لى، ۇلكەن ۇلى رۋسلان 2003-تە قاي­تىس بولدى. مەن ورتانشى ۇلىمىن. كەنجەسى ايدار جامبىل اتىنداعى فيلارمونيادا ينجەنەر بولىپ قىز­مەت اتقارادى. بالالارىنىڭ ءبارى ورىسشا تاربيەلەندى دە، مەن بۇرىنعى تالدىقورعان وبلىسى، بورلىتوبە اۋدانىنداعى لەپسى ستانساسىندا 21 جاسىما دەيىن ناعاشىلارىمنىڭ قولىندا وسكەندىكتەن، تازا قازاقشا تاربيەلەندىم. فاميليامنىڭ باي­قۇلوۆ بولۋى سول سەبەپتى. مەكتەپتە جۇرگەندە دەمالىس سايىن الماتىعا كە­لىپ، ارالاسىپ-قۇرالاسىپ جۇرگە­نىممەن، 21 جاسىما دەيىن ول كىسىنىڭ اكەم ەكەنىن بىلگەن جوقپىن. مارقۇم نا­عاشى اتام ءوزى الىپ كەلىپ: «مىناۋ - اكەڭ، مىناۋ - شەشەڭ» دەپ تانىس­تىرىپ، تابىستىردى. مارقۇم شەشەم عايني ورىنتاەۆا قاتال بولاتىن، شۇ­بارتاۋ اۋدانىنداعى بەيسەنباي دەگەن بايدىڭ قىزى بولعان. اقىن جاپپار ومىربەكوۆتىڭ زايىبى ءزاۋ­رەش اپامىز مەنىڭ شەشەمنىڭ تۋعان ءسىڭلىسى بولاتىن. بۇل كىسىلەردىڭ ءبارى دە قايتىس بولىپ كەتتى. اكەم بالالارىنىڭ بارىنە دۇرىس تاربيە بەردى. جۇرتتىڭ بارىنە قام­قور­شى بولىپ، ۇلكەن-كىشى دەمەيتىن. تانىمايتىن تالاي ستۋدەنتتى وقۋعا تۇسىرگەنىن دە بىلەمىن.

اتاقتى اقىن مۇقاعالي ماقاتاەۆ 60-شى جىلدارى كوك بازاردا قاپ­شىق­پەن ۇن ساتىپ تۇرسا كەرەك. «ۇن سا­تامىن...نارىنقولدىڭ ۇنى...» دە­گەن ايىزىڭدى قاندىرار زور داۋىستى ەس­تىپ، اكەمىز سولاي قاراي اياڭدايدى. ءسويتىپ، مۇقاڭنىڭ زور داۋىسىن ۇناتىپ، قا­زاق راديوسىنا جە­تە­لەپ اكە­لىپ، ديكتور ەتىپ قابىلداتقىزادى. ەكەۋى ءبىر-ءبىرىن ولە-ولگەنشە قۇرمەت­تەپ ءوتتى. قۇرمانعازى مەن بايسەيىتوۆ كو­شە­سىنىڭ قيى­لى­سىندا ورنا­لاسقان قوس قابات­تى ۇيدەن اكەمىز باسقا ءۇي­گە كوشكەندە، ءبىزدىڭ پاتەرىمىزگە مۇقاڭ كو­شىپ كەلىپ كىرگەن. مەن دە اكەمنىڭ جو­­لىن قۋماقشى بو­لىپ، ديكتور بولامىن دەپ ارمانداعا­نىم­مەن، كونكۋرستان وتە الماي قالدىم. اكەم ءبارى­مىزگە «ءوز كۇشتە­رىڭمەن وقىڭدار» دەپ ۇيرەتكەن. وسى جەرگە مەن 1971 جىلى تەحنيك بولىپ جۇمىسقا كەل­دىم. سودان بەرى وسىن­دا­مىن. اكەممەن بىرگە جۇمىس ىستەگەن جىلدار ەرەكشە قىزىق ەدى...

قازاق راديوسى­نىڭ «التىن قورىندا» اكەمنىڭ داۋى­­سى جازىلعان ون مىڭداي ادەبي، مۋ­زىكالىق حابارلار ساقتاۋلى. ول كىسى ەركەلەپ جۇرسە دە، جۇمىسقا كەلگەندە تاپ-تۇيناقتاي ەدى. بىردە اكەمىز كوپ جۇمىس ىستەپ، شارشاپ كەلدى. «بالام، تاڭعى ساعات بەس جارىمدا وياتارسىڭ» دەگەن. ول كەزدە قازاق راديوسىنان تاڭعى التى جارىمدا اۋا رايى جايىن­دا تىكەلەي حابار بەرىلەتىن. با­لا­مىن عوي، ۇيىقتاپ كەتىپپىن. ويان­سام، ساعات التىدان جيىرما مينۋت كەتىپتى. ول كەزدە قازىرگى ءبو­گەن­باي مەن فۋرمانوۆ كوشەسىندە تۇ­را­تىنبىز. اكەم توسەكتەن تۇرا سالا، ءىش كيىممەن دالاعا اتىپ شىعىپ، ءبىر سومعا تاكسي ۇستاعان. راديوعا اسى­عىس جەتىپ كەلىپ، تىكەلەي ەفيردەن «الماتىدان سويلەپ تۇرمىز! الماتى ۋاقىتى 6 ساعات، 37 تيىن» دەپ جىبەرگەن عوي. مەن ۇيدە ول ءسوزدى راديودان ەستىپ وتىر­مىن، اناما جۇگىرىپ باردىم: «قۇ­رىدىق، بىتتىك، اناۋ الماتى ۋا­قىتىن 37 تيىن» دەپ جىبەردى» دەدىم. دەرەۋ ۇيدەن كيىم-كەشەگىن اپارىپ بەردىم. سويتسەم، اكەم جۇمىسىنا بارعان سوڭ قالتاسىنا قولىن سالسا، 37-اق تيىن قالىپتى. سول 37 تيىن ميىندا قالىپ قويعان عوي. وسىدان كەيىن حالىق ءارتيسى دەگەن اتاعى بار اكەمدى ەكى ايعا قىزمەتىنەن تومەن­دەتىپ، ستۋديادا جاي عانا وپەراتوردىڭ كومەكشىسى قىلىپ قويادى.  اكەمنىڭ ديماش احمەتۇلى قوناەۆپەن قارىم-قاتىناسى جاقسى بولاتىن. ءبىر كۇنى قوناەۆ تەلەراديو باسقارماسىنىڭ توراعاسى حاميت حاسەنوۆتەن سۇراعان عوي: «الگى گۇرىلدەۋىك قايدا؟» دەپ. ءتو­راعا «قىزمەتىنەن تومەندەتتىك» دەپ بولعان جايدى باياندايدى. قوناەۆ سول ارادا اكەمدى قايتادان قىزمەتىنە الدىرادى.

ساۋىق جاقانوۆا:

- انۋاربەك اعانى قازاقتىڭ بۇرىنعى وتكەن يگى جاقسى­لارىنىڭ سارقىتى، ناعىز ءدۇلدۇلى، شەشەنى، اقىنى دەۋگە بو­لادى. اقىن دەگەندە ءسوزدى جۇرەككە عاجاپ جەتكىزۋىن ايتىپ وتىر­مىن. ول كىسىنى بۇكىل ادام سۇيەتىن. كەيدە جاسى ۇلكەن كى­سىلەردەن راديوعا حات كەلەتىن: «اي­­نالايىن انۋاربەك، ازداپ جيناپ جۇرگەن تيىن-تەبەنىمە ءبىر كولىك الايىن دەپ ەدىم، قو­ناەۆ­تىڭ قا­سىن­دا ءجۇرسىڭ عوي، كومەك­تەسشى»، بولماسا، «بالامدى وقۋعا ءتۇ­سىرەيىن دەپ ەدىم» دەگەن­دەي. انۋاربەك اعا قولىنان كەل­گەن­شە بارىنە كومەك­تەسەتىن. اۋىل­دان كەلگەن تانىماي­تىن جاس بالانى قولىنان جەتەكتەپ، رەكتورعا ەرتىپ اپاراتىن. ەڭبەگىن ەشۋاقىتتا ساتپايتىن. ەشكىمنەن اتاق-دارەجەنى ءوزى ءۇشىن سۇرامايتىن. حالىق ءارتيسى دەگەن اتاقتى ءوزىمىز ۇجىم بولىپ ۇيىمداسىپ، جوعارى جاققا جازىپ ءجۇرىپ الىپ بەردىك. قاراپايىم ەل ىشىندە انەكەڭنىڭ بەدەلى وتە زور ەدى. راديو دەسە - بايجانباەۆ، بايجانباەۆ دەسە - راديو دەپ ءتۇ­سىنەتىن جۇرت.

مەن ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەن 1966 جىلى 21 جاسىمدا قازاق راديوسىنا قىزمەتكە كەلدىم. ول كەزدە انەكەڭمەن بىرگە قاتيرا ازىمباەۆا، ءشاريپا بەيسەكەەۆا، مىرزابەك قۋاتبەكوۆ، مامبەت سەرجانوۆ، اسىل راقىمجانوۆا سەكىلدى مىقتى ماماندار جۇمىس ىستەيتىن. سولاردىڭ ءبارى انەكەڭ دەسە، تىك تۇراتىن. قازاق­ستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى شولپان بايعابىلوۆانىڭ اكە­سىمەن انەكەڭ قاتتى دوس بولعان ەكەن. «سەن التىننىڭ سىنى­عى­­سىڭ، داۋىسىڭ اكەڭنەن جۇققان» دەپ مەنى ۇنەمى قا­­نات­­تاندىرىپ وتىرۋشى ەدى» دەپ شولپان ۇنەمى ايتىپ وتىرا­دى. بايجانباەۆتان تىكەلەي ءبىلىم الماسام دا، جانىندا وتىرىپ مەن دە كوپ نارسە ۇيرەندىم. ءبىرىنشى رەت بالالار حابارىنان ديكتور بولىپ باستاعانىمدا، انەكەڭنىڭ مىسى باسىپ، قورقىپ، دىرىلدەپ وقىعانىمدا، توقتاتىپ قويىپ: «سەن ءبۇيتىپ قور­قاقسوقتايتىن بولساڭ، نەمەنەگە راديوعا كەلدىڭ، وندا سەنىمەن بىرگە وقىمايمىن» دەدى. زەكىپ ەمەس، جىگەر بەرىپ ايتتى. سودان كەيىن كۇش الا باستادىم. ەگەر مەنىڭ ديكتور رەتىندە ساۋىق جا­قانوۆا دەگەن اتىم شىقسا، ول - بايجانباەۆتىڭ قاسىندا وتى­رىپ ۇيرەنگەندىگىمنىڭ ارقاسى.

نۇرتىلەۋ يمانعاليۇلى:

- 1973 جىلى الماتىعا وقۋعا تۇسۋگە كەلدىم. قازاق را­ديوسىنىڭ «ۇشقىن» حابارىندا قىزمەت ىستەيتىن ماحمۇت، كە­مەلبەك دەگەن جىگىتتەرمەن كەزدەيسوق تانىسىپ قاپ، ولار مە­نىڭ ءسوزىمدى ۇناتىپ، ماعان ءبىر نو­ۆەللا جازىپ كەلۋىمدى تاپسىر­دى. مەن تۋعان اۋىلدىڭ اتى د­ىڭگەك ەدى، ءتورت بەتتىك نوۆەللام­نىڭ اتىن «دىڭگەگىم مەنىڭ...» دەپ قويىپ، بىرەر كۇننەن سوڭ اپارىپ بەردىم. الگى جىگىتتەر «مولدىرەتىپ جازىپسىڭ» دەپ بىردەن ۇناتىپ، تاقىرىبىن «دىڭگەگىم مەنىڭ، دىڭگەگىم» دەپ وزگەرتىپ، راديودان بەرىلەتىن كۇنى وزىمە حابارلاپ ايت­تى. قىزىق بولعاندا، بولاشاق ءجۋرناليستىڭ تىرناقالدى نوۆەللاسىن راديودان اتاقتى بايجانباەۆتىڭ ءوزى وقىدى. ول كەزدە، ارينە، ول كىسىنى تانىمايمىن. ول زاماندا ءار اۋىلدا باعانانىڭ باسىندا ءبىر-بىردەن داڭعاراداي راديو-شەلەك تۇرۋشى ەدى عوي، اۋىل ادامدارى - دۇكەنگە كىرگەن كىسىلەر شى­عىپ، شوپىرلار توقتاپ دەگەندەي - بايجانباەۆ وقىعان مەنىڭ نوۆەللامدى تۇگەل ۇيىپ تىڭداپتى. ءسويتىپ، اۋىلعا بارعاندا بىردەن سۋپەر  جۋرناليست  اتانىپ شىعا كەلدىم. اۋىل سول كەزدە مەنى تۋرا ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ ءوزى كەلگەندەي قابىلدادى. مىنە، جاقسىنىڭ شاراپاتى دەگەن - سول! انەكەڭ مەنىڭ جۋر­ناليستىك وقۋعا اداسپاي تۇسۋىمە وسىلايشا سەبەپشى بولدى. ول كىسىنىڭ جالعىز ماعان ەمەس، پالەنباي جاسقا تۋرا باعىت كور­سەتىپ، جولىن اشقانىنا كامىل سەنەمىن.

"ايقىن" گازەتى