«قازاقستاننىڭ دامۋى ءۇشىن اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ كەرەك. مۇندايدا تاۋەلسىزدىك العالى بەرى تولىققاندى جانداندىرا الماعان قايتا وڭدەۋشى سالانى اياعىنان تىك تۇرعىزىپ، ەكونوميكامىزدى ديۆەرسيفيكاتسيالاۋعا اقىرى قول جەتكىزە الار ەدىك». ەلەكتر جابدىقتارى ساۋداسى سالاسىنداعى كاسىپكەر ازات قونىسبەك ءبىزدىڭ باسىلىمعا بەرگەن سۇقباتىندا وسىلاي دەدى.

كاسىپكەر مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ بۇل ارادا حالىق پىكىرى نازارعا الىنادى دەگەنىن العا تارتا وتىرىپ، اەس قۇرىلىسىنا قاتىستى ءوز وي-پىكىرىمەن ءبولىستى.

– مەنىڭ بىلۋىمدە، قازىر اەس سالىناتىن ورىن انىقتالىپ قويدى. بۇل – الماتى وبلىسىنداعى ۇلكەن اۋىلىنىڭ ماڭى. عالىمدار الدىن الا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، سول ارانى لايىق دەپ تانىپ، بەلگىلەگەن ەكەن. سوندىقتان وعان قارسى ايتار داۋىم جوق. ەندىگى كەزەك اەس-تى كىم سالادى؟ بۇل بۇكىل قوعام ءۇشىن وزەكتى ماسەلە دەسەم، ارتىق ايتپاعان بولار ەدىم. قازاقستان ۆەندور تاڭداۋىنا قاتىستى شەشىم قابىلداۋى كەرەك ەندى، – دەيدى ول.

ءوز كەزەگىندە، ول بۇگىنگى تاڭدا فرانتسۋزداردىڭ، شۆەدتىڭ، بەلگيانىڭ تەحنولوگياسى ەڭ وزىعى دەپ سانايدى.

– فرانتسيادا الىناتىن ەلەكتردىڭ 80 پايىزى اەس-قا تيەسىلى. شۆەتسيادا – 75 پايىز، بەلگيادا – 65 پايىز. وسى جاعىنان العاندا، فرانتسۋزداردىڭ تەحنولوگياسىنا ارقا سۇيەسەك، مۇلدە ۇتىلماس ەدىك دەپ ايتار ەدىم. جالپى، ولاردىڭ بۇل باعىتتاعى تاجىريبەسى مول. فيزيكا سالاسىندا العاشقى نوبەل سىيلىعىن العاندار دا وسى ەلدىڭ عالىمدارى. ءتىپتى، مەكتەپتە حيميا مەن فيزيكا پاندەرى ارقىلى بەلگىلى، پولوني، رادي سىندى ەلەمەنتتەردى اشقان اتاقتى ەرلى-زايىپتى عالىمدار پەر مەن ماريا كيۋري دە فرانتسيا ازاماتتارى. مۇندا كيۋري اتىنداعى عىلىمي ينستيتۋت تا بار ىرگەتاسى ەجەلدەن قالانعان. ايتايىن دەگەنىم، قاي جاعىنان الساق تا اەس قۇرىلىسىنا قاجەتتى تەحنولوگيالاردىڭ ەڭ وزىعى فرانتسياعا تيەسىلى. بۇل – بىرىنشىدەن، – دەيدى ازات قونىسبەك.

ەكىنشىدەن، ونىڭ ايتۋىنشا، مۇندايدا جەمقورلىق، تاعىسىن تاعى دەپ باس اۋىرتۋدىڭ كەرەگى بولمايدى. ويتكەنى فرانتسيا – ەۋروستاندارت، مىقتى دەڭگەي، زاڭ مەن كەلىسىمشارتتاردىڭ قاتاڭ ساقتالۋىنىڭ كەپىلى.

– كاسىپكەر بولعان سوڭ، مىسالى مەن ءارتۇرلى ەلدەرمەن جۇمىس ىستەيمىن. ارينە، ەۋروپالىق تاۋار قىمباتتاۋ، بىراق كەز كەلگەن كاسىپكەر، كەز كەلگەن ينۆەستور ءۇشىن ماڭىزدى كەپىلدىك بار بۇل ارادا. ەۋروپادا كەلىسىمشارت جاسالدى ما، ونى ەشكىم بۇزبايدى. كەپىلدىك بەردى مە، ول كورسەتىلگەن مەرزىمىنە دەيىن جارامدى بولادى. جالپى، تۇراقتىلىق قوي. «ويباي، قاشان مەنى الداپ كەتەدى، قاي جاعىمنان قايسىسى كەلىپ تارتىپ، ءىشىپ-جەپ كەتەدى» دەپ ەش الاڭدامايسىز. اەس-قا ەۆروستاندارت دەڭگەيىندە قادالاعاۋ بولادى دەگەندى بىلدىرەدى بۇل. سەبەبى ولار كەپىلدىك بەرەدى، سوعان ساي قۇقىقتىق تۇرعىدا حالىقارالىق امال-قادامدار قابىلدايدى. ۇشىنشىدەن، اەس دەگەن ءبىر مەملەكەتتىڭ قاراۋىنداعى ستراتەگيالىق نىسان عانا ەمەس. مىندەتتى تۇردە مۇندايدا قازاقستان ماگاتە-ءنىڭ ميسسيالىق توبىمەن ۇدايى جۇمىس ىستەيتىن بولادى. ال حالىقارالىق قاداعالاۋ باردا الاڭداۋعا نەگىز جوق، – دەيدى ول.

كاسىپكەر، ەڭ باستىسى، قازاقستانعا اەس ەكونوميكالىق سەكىرىس ءۇشىن قاجەت ەكەنىن ناقتىلايدى.

– مەملەكەت باسشىسى: «2030 جىلى قازاقستاندا ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بايقالۋى مۇمكىن. سوندىقتان، وسى ماسەلەنى قازىر شەشۋىمىز قاجەت. بۇل ءبىزدىڭ بۇكىل حالىقتىڭ مۇددەسىنە قاتىستى» دەپ دۇرىس ايتىپ وتىر. ءوزىمىزدىڭ اەس-ءىمىز بولسا، وندا ەلىمىزدە تەحنولوگيالىق ءىرى وندىرىستەر اشىلىپ، بۇعان دەيىن قۇرا الماعان قايتا وڭدەۋشى سالانى دامىتىپ، ەكونوميكانى ديۆەرسيفيكاتسيالاۋعا اقىرى قول جەتكىزە الار ەدىك، – دەيدى كاسىپكەر.

قازاقستان قازىر 4 كومپانيادان تۇراتىن شورت-پاراق جاساقتادى. اتاپ ايتقاندا، رەسەيدىڭ روساتوم، قىتايدىڭ CNNC, وڭتۇستىك كورەيانىڭ KHNP جانە فرانتسيانىڭ EDF كومپانيالارى. بارلىعىمەن كەلىسسوز بىردەي دەڭگەيدە ءجۇرىپ جاتىر. ازىرگە ەشقايسىسىنا دا باسىمدىق بەرىلىپ وتىرعان جوق.

وسى كومپانيالار ۇسىناتىن رەاكتورلاردىڭ قۋاتى شامالاس: 1200 – 1400 مۆت.

قازتاي ايانا سەرىكقىزى

Abai.kz