- مەنىڭ سۇراق تۇرىندەگى ويىمدى جالعاپ جاۋاپ جازساڭىز:
1. پرەزيدەنت تاڭداعان قىزمەتىڭدى ال دەسە، مەن...
2. "حابار" نە "قازاقستان" ارنالارىنا باسشى ەتىپ سايلانسام...
3. مەيىرحان اقداۋلەتۇلى "التىن وردانى" قايتادان اش دەپ ۇسىنىس جاساسا...
4. ەگەر مەن پرەزيدەنت بولسام...
5. "اباي.كز" 10 جىلدان سوڭ...

- 1.قازىرگى جۇيەنىڭ ماعان قىزمەت ۇسىنبايتىنى ايدان انىق، مەنىڭ دە قانداي ءبىر قىزمەتكە جۇگىرىپ بارا قوياتىنىم نەعايبىل.

2.باسشى بولىپ سايلانسام («قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنىڭ قازاق تىلىندە اقپارات بەرىپ باستاۋىنا ارەڭ دەگەندە قول جەتكىزدىك قوي) «حاباردىڭ»   كورەرمەن قاۋىمعا 100 پايىز قازاق تىلىندە قىزمەت جاساۋىن قامتاماسىز ەتەر ەدىم.

3. «التىن وردانىڭ» تۇبىنە ءوزىنىڭ قۇرىلتايشىلارى جەتىپ تىندى، ال مەيىرحان اقداۋلەتۇلىنىڭ گازەت شىعارۋعا، ونىڭ قارجى-قاراجاتىن كوتەرۋگە مۇمكىندىگىنىڭ شەكتەۋلى ەكەندىگىن بىلەمىن. سوندىقتان ول كىسىنىڭ تاراپىنان ماعان ۇسىنىس بولۋى، «التىن وردانى» قايتادان اش دەۋى مۇمكىن ەمەس.

4.  اليحان بوكەيحان باستاعان الاشورداشىلاردىڭ ارمانى - مەنىڭ ارمانىم.

5. «اباي.كز» 10 جىلدان سوڭ مەدياحولدينگكە اينالادى.

- مەنىڭ سۇراق تۇرىندەگى ويىمدى جالعاپ جاۋاپ جازساڭىز:
1. پرەزيدەنت تاڭداعان قىزمەتىڭدى ال دەسە، مەن...
2. "حابار" نە "قازاقستان" ارنالارىنا باسشى ەتىپ سايلانسام...
3. مەيىرحان اقداۋلەتۇلى "التىن وردانى" قايتادان اش دەپ ۇسىنىس جاساسا...
4. ەگەر مەن پرەزيدەنت بولسام...
5. "اباي.كز" 10 جىلدان سوڭ...

- 1.قازىرگى جۇيەنىڭ ماعان قىزمەت ۇسىنبايتىنى ايدان انىق، مەنىڭ دە قانداي ءبىر قىزمەتكە جۇگىرىپ بارا قوياتىنىم نەعايبىل.

2.باسشى بولىپ سايلانسام («قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنىڭ قازاق تىلىندە اقپارات بەرىپ باستاۋىنا ارەڭ دەگەندە قول جەتكىزدىك قوي) «حاباردىڭ»   كورەرمەن قاۋىمعا 100 پايىز قازاق تىلىندە قىزمەت جاساۋىن قامتاماسىز ەتەر ەدىم.

3. «التىن وردانىڭ» تۇبىنە ءوزىنىڭ قۇرىلتايشىلارى جەتىپ تىندى، ال مەيىرحان اقداۋلەتۇلىنىڭ گازەت شىعارۋعا، ونىڭ قارجى-قاراجاتىن كوتەرۋگە مۇمكىندىگىنىڭ شەكتەۋلى ەكەندىگىن بىلەمىن. سوندىقتان ول كىسىنىڭ تاراپىنان ماعان ۇسىنىس بولۋى، «التىن وردانى» قايتادان اش دەۋى مۇمكىن ەمەس.

4.  اليحان بوكەيحان باستاعان الاشورداشىلاردىڭ ارمانى - مەنىڭ ارمانىم.

5. «اباي.كز» 10 جىلدان سوڭ مەدياحولدينگكە اينالادى.

- داۋرەن قۋات قالام قۋاتى مىقتى، بۇگىنگى قازاق قوعامىن جان-تانىمەن تۇسىنگەن جانە سوعان ءوز تاراپىنان ىستەۋگە ءتيىستى جۇمىستاردىڭ ءبارىن جاساپ كەلە جاتقان ازامات! وسىنداي ازاماتتارىمىزدى يت قوسىپ قۋاتىن ادەتتى قاشان قويامىز؟ مىقتى بولساق "اباي" دەمەسەك تە، "شاكارىم" دەپ سايت اشىپ دۇرىلدەتسەك قانە؟ ءتىپتى سايت ەمەس دەنى دۇرىس بلوگ جۇرگىزىپ، بىرەر اۋىز ماقالا جازىپ كورىڭىزشى... شاقشاداي باسىڭىز شاراداي بولسىن. بۇگىنگىدەي ادىلەتسىز، قازاقتى قورسىنعان قوعام، اسىرەسە، شىعارماشىلىق ادامدارىنا "اباقتىدان" كەم ەمەس. ال سول "اباقتىدا" جاتىپ، الاشتىڭ ەرتەڭى ءۇشىن قىزمەت ەتىپ جاتقان داۋكەڭ سياقتى ازاماتتارعا العىستان باسقا ايتارىمىز جوق. شىنداپ كەلگەندە "اباي" پورتالى تەك قازاقستاندىق وقىرماننىڭ عانا ەمەس، الەمدەگى بار قازاقتىڭ قامىن ويلاعان، ورتاق پىكىر الاڭىنا اينالىپ وتىر. مۇنداي جەتىستىكتى وسى "اباي" سايتىن قاتارعا قوسقان داۋرەن مەن ايدوستىڭ ەڭبەگىنەن ءبولىپ-جارىپ قاراۋعا بولمايدى. ال، ءارتۇرلى پىكىرلەرگە كەلسەك، 4 جىلدان بەرى "اباي" ارقىلى ءبىراز قازاقتىڭ ءسوزى تۇگىل ءوزى دە تۇزەلگەن سياقتى. ويتكەنى "ارتى تازا ەمەس" اعايىننىڭ سورى - وسى "ابايدىڭ" الاڭى. ال، داۋكەڭە قويار سۇراق:
1. بۇگىنگى ۋاقىت ايتىلۋىنداي ايتىلدى، جازىلۋىنداي جازىلدى. ەرتەڭگى قازاق قوعامى قانداي بولادى؟ ەرتەڭگى جۋرناليستيكا، ەرتەڭگى قازاق ادەبيەتى قانداي باعىتتا قالام تەربەيدى؟
2. امانحان ءالىم كوكەمىزدىڭ "وتكىردىڭ ءجۇزى" اتتى پۋبليتسيستيكالىق ماقالالار جيناعى بولۋشى ەدى... الداعى كۇندە ءسىزدىڭ جازبالارىڭىزدى دا سونداي كىتاپ بەتىنەن كورە الامىز با؟
3. وقىرمانىڭىز رەتىندە سىزدەن بۇگىنگى كۇننىڭ بەت-پەردەسىن سىلىپ تاستايتىن، ادەمى ازىلمەن، اششى سىقاقپەن جازىلعان اڭگىمەڭىزدى كۇتەمىز...
4. قاجىعۇماردى قازاققا تانىتۋدا ءبىر كىسىدەي قىزمەت جاسادىڭىزدار. ۇلتتىڭ ۇجدانىنا، قازاقتىڭ قايسار رۋحىنا بالانعان قاجەكەڭدى ناسيحاتتاۋعا الداعى كۇندە قانداي جوبا-جوسپارلارىڭىز بار؟

ۇلكەن قۇرمەتپەن، باۋىرجان

-          1.تاۋەلسىزدىك الدىق، مەملەكەتتىلىگىمىزدى الەم مويىندادى، ەندى وسى الەمنىڭ ءبىر مۇشەسى بولىپ ءومىر سۇرەمىز، وسى الەممەن بىرگە وزگەرەمىز، وسەمىز، جاڭارامىز، جاڭعىرامىز. قازاق قوعامىنىڭ ەندىگى دامۋى الەم جۇرتىمەن بىرگە بولادى.

قازاق ادەبيەتى مەن جۋرناليستيكاسى تۋرالى دا وسىنى ايتامىن. ادەبيەتتە دە، جۋرناليستيكادا دا تالاي ەكسپەريمەنتتەردىڭ، جاڭالىقتاردىڭ بولۋى مۇمكىن، بىراق ءوز باسىم قازاق ادەبيەتىندە ەپيكانىڭ، ءداستۇردىڭ ساقتالعانىن، دامىعانىن قالايمىن. جۋرناليستيكا اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ، پروگرەستەردىڭ كوشىنەن قالماۋى كەرەك.

2.باسپاسوزدە جاريالانعان، قوعامدىق پىكىرگە قوزعاۋ سالعان تاڭداۋلى دۇنيەلەرىمدى جيناقتاپ، كىتاپ ەتىپ شىعارۋ ويىمدا بار. وسى ساۋالدى قويىپ وتىرعان وقىرمان الداعى كۇزدە حابارلاسسىن، كىتابىمدى قولىنا تيگىزۋگە ۋادە ەتەمىن.

3.ءار شىعارما بۇيىرعان كۇنى جازىلادى، بىراق شىعارمانىڭ جازىلاتىن كۇنىن كۇتىپ ءجۇرۋدىڭ قاجەتى جوق ەكەندىگىن ءتۇسىندىم، وعان ەڭبەك ەتۋ كەرەك ەكەن.

4.قازاق ادەبيەتىندە ەندى قاجىعۇمارتانۋ ءداستۇرى باستالۋى كەرەك. ءبىز وسى يدەياعا، قاجىعۇمار الەمىن يگەرۋگە بار مۇمكىندىگىمىزدى سارپ ەتۋگە دايىنبىز جانە وسى باعىتتا ءبىراز جۇمىستار دا جاساپ جاتىرمىز، ونىڭ ناتيجەسىن الداعى كۇندەرى كورەسىزدەر.

- داۋكە، قازاق جۇرتىنىڭ ساناسىن وتارسىزداندىرۋ، شىن مانىندە ازات ەتۋ ءۇشىن قانداي شارالار كەشەنىن جۇزەگە اسىرۋ كەرەك؟

- بۇل - ۇزاق، ۇلكەن اڭگىمە. ازاتتىقتىڭ تۇپكىلىكتى مانىنە، ماعىناسىنا جەتۋ ءۇشىن ءار قازاق ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن سەزىنىپ، ءومىر ءسۇرۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. بۇگىن قازاق ءوزىن قورسىنىپ جۇرگەنى بولماسا، قازاق كىمنەن كەم؟ جالقاۋ، ارسىز، بۇزاقى، جالپى وسىنداي كىسىلىك مازمۇنى كەم پەندەلەر قاي ۇلتتا جوق؟ قازاق وزىنەن جاماندىقتى كورە بەرمەۋى كەرەك، جاسامپازدىقتى كورە ءبىلۋى كەرەك. مۇنى تەرمەلەپ ايتىپ وتىرعان سەبەبىمىز ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە دەكولونيزاتسيا، سىزشە ايتقاندا، قازاق جۇرتىنىڭ ساناسىن وتارسىزداندىرۋ ساياساتى جۇرگىزىلىپ جاتقان جوق. ءبىزدىڭ بۇگىنگى سورلاپ وتىرعان ءحالىمىز - سونىڭ كورىنىسى.

- komentterdi oshiriwge bolmaydi dep oylaymin . bizding tulghalar upilmaelik bolip alghan. shetterinen ulbirep turadi. dodaga tusip tuw - talaqyi shighuwga
kondigip ， ashti sozderge shiday@biliw kerek.
2. otkende ( shamamen eki ay molsheri) bir maqala bastingizdar : qitaydaghi aytuwli repressia kezinde qurban bolghan joghari lawazimdi tulgha tuwrali. oghan bir komment jazildi : sol lawazimda turghanda koep adam jaebir kordi degen mazmunda. bul komment tirilerding birin - biri kore almastighi edi. eger sol tulghaning orninda basqa adam mindet atqarghan bolsa,qazaq molsherlewge bolmaytin shighingha ushirar edi . sol maqalani ne ushin oshirip tastadingdar？ sol kisi ozi qurban bolsada, on jildan song qitay qazaqtarining adebiyet - korkemonerining qayta korkeyiwine kepildik jasap ketkenin dalelder edik.
3. internetke sotkimen shighamin . kommentimdi 5-6 ， tipti 9 - 10 marte joldaghanda zorgha shighadi. nege？ qalay etsem ongay boladi？ basqa sayttarda birret bassang boldi.WAC

- ءبىزدىڭ جازارماندار ورتاسى قانداي دا ءبىر قيعاش پىكىرگە، بالاما كوزقاراسقا توزە المايتىندىعىن وسىنىڭ الدىنداعى سۇحباتىمدا ايتقانمىن، ونى قايتالاپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق شىعار. بىراق «اباي.كز»-ءتىڭ پىكىر الاڭىنا ءسوز جازعان اعايىنعا تارشىلىق جاساعان كەزىمىز جوق ەدى. ارتىق-كەم ءسوزدىڭ دە اۋىرتپالىعىن ءوزىمىز كوتەرىپ كەلە جاتىرمىز. كەيدە ۇلكەن شىندىق وسى اشىق پىكىر الاڭىندا ايتىلىپ قالىپ جاتادى. ادەبي ورتادا، قازاقتىڭ اۆتوريتەتتەرى باس قوسىپ قالاتىن ءماسليحاتتاردا ايتىلمايتىن، ايتىلۋعا شەك قويىلعان شەتىن اڭگىمەلەردىڭ قايسىبىرى وسى «ابايدا» شىعىپ جاتادى. سوندىقتان دا قازاق تەرەڭگە كومىپ قويعان شىندىقتى جاريالاۋعا ءبىز ارقاشان دايىنبىز. سول ءۇشىن ءبىزدى جەك كورىپ، جەك كورگەنىن كەك كورىپ جۇرگەندەر بولسا، جۇرە بەرسىن.

ءسىز ايتىپ وتىرعان كىسى قازاعىنا، ۇلتىنا، قوعامىنا قىزمەت ەتكەن ادام بولسا، ناعىز كەمەل ادام ەكەن. ءسىز سونى تارقاتىپ، اشىپ، ماقالا ەتىپ بەرىڭىز، ءبىز جاريالاۋعا دايىنبىز.

- 4 جىلدىقتارىڭ قۇتتى بولسىن "اباي" كز.!!! ءبىزدىڭ (قازاقتىڭ) تاريحي بەتتەرىندەگى اقتاڭلاقتاردى اشۋ جولىنداعى تىنىمسىز ەڭبەكتەرىڭە كوپ راحمەت!!! سايت بەتىندە قارام-قارسى پىكىرگە دە، ورنىمەن جول بەرىپ وتىراتىن ۇردىستەرىڭدە ۇنايدى.الداعى ۋاقىتتادا ەل قۇلاعىن ەلەڭ ەتكىزەر، ۇلتتىق رۋحتى وياتار تاقىرىپتار مەن ەڭبەكتەر كۇتەمىن!!!
... قۇلاعىمدى ەلەڭ ەتكىزىپ،كوزىمە جاس ۇيىرىلتكەن 12-قوناقتىڭ سۇراعىن اينالىپ وتە الماي تۋرمىن، سەبەبى تالعات اتاباەۆ مەنىڭ ءىنىم ەدى... ء"وزىنىڭ زامانىنان ەرتە تۋىپ، ماڭدايعا سيماي كەتكەن ەسىل ەر ەدى..." دەسەم ازدىق ەتەر دەپ،ازداپ بولسادا باۋىرىمدا وسكەن باتىر باۋىرىمنىڭ ارۋاعىنىڭ الدىندا ءبىر اۋىز ەستەلىك ايتسام قازاق دەپ جۇرەكتەرى سوققان اعايىندار سوگە قويماس دەپ ۇمىتتەنەمىن.
ول ( تالعات اتاباەۆ، لاقاپ اتى - "اتابا") ناعىز جۇرەك جۇتقان ەر ەدى، سونىمەن قاتار جاس بالاداي ،بارلىق باتىرلارعا ءتان سەنگىشتىگى دە، بار ەدى. 90-جىلدار نە زاڭمەن ،نە الداۋمەن، نە ارباۋمەن قازاق جەرى مەن ەلىن باسىنعان كەشەگى كەلىمسەكتەردەن "قورلىق كورىپ قاۋمالاعان كوپ يتتەن قاسقىردايىن ۇلىعاندا" وسىنداي جاۋ جۇرەك جىگىتتەر ساحناعا شىعىپ ەلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ،ەرتەڭگى كۇن ءۇشىن كوڭىلگە ءۇمىت شىراعىن جاعىپ ەدى-اۋ..! ارينە مەنىڭ ءىنىم بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتامادى - دەپ وتىرىك كولگىرسىپ اقتاۋدان اۋلاقپىن، تەك ءولىارا كەزدە وسىنداي تارلاندار ەل شەتىن سوگىلىپ كەتۋدەن امان الىپ قالعان حاق!!!
ال ەندى سۇراعىم: وسىنداي امالسىز، قيلى زاماننىڭ تاۋقىمەتىنەن زاڭدى ەرىكسىز بۇزىپ (كازىردە "كىمنىڭ" زاڭدى ەڭ كوپ جانە ورەسكەل بۇزىپ وتىرعانىن وقىرماندار كورىپ ءبىلىپ وتىر عوي), ەل نامىسى ءۇشىن پىشاقتىڭ جۇزىمەن جۇرۋگە دۋشار بولعان جاڭا زاماننىڭ باتىرلارى تۋرالى سۇبەلى دۇنيەلەر جازۋ جوسپارلارىڭدا بار ما؟
نۇربول. الماتى قالاسى.

- نۇربول اعا، مەن ءسىزدى تانىپ وتىرمىن. ءسىز، مەن، مارقۇم تالعات - تۋىسقانبىز. قازاق مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسكەن ۇلى بابالارىمىزدىڭ ۇرپاعى تالعات جونىندە ءسىز مەنەن دە جاقسى بىلەسىز. وسىنىڭ الدىنداعى سۇحباتىمدا مارقۇم تالعات اعام تۋرالى پىكىرىمدى ايتقانمىن، ءسىزدىڭ ءسوزىڭىز مەنىڭ سول پىكىرىمدى قۋاتتاي تۇسەتىن سياقتى. «قازاقفيلمدەگى» دوسىم ديدار امانتايعا قولقا سالىپ، «اتابا» تۋرالى كينونىڭ ستسەناريىن جازىپ بەرسەم بە دەگەن ويدامىن. سودان كەيىن قازاقتىڭ كوكجال ۇلىنىڭ بەينەسىن اشاتىن كوركەم فيلم تۇسىرۋگە ءبىر رەجيسسەر تاۋەكەل ەتەتىن شىعار دەپ ويلايمىن.

- 1. داۋرەن، سىزدەر كوممەنت جازعىشتاردى وزدەرىڭىز ۇيىمداستىرمايسىزدار ما، سلۋچاينو؟ كەيبىر اۆتورعا قارعا-قۇزعىنشا جابىلىپ، يتشە تالاپ تىلدەپ جاتسا، ونداي كوممەنتتى وشىرمەيسىزدەر، ادەيى جازا ءتۇسسىن دەگەندەي قاراپ وتىراسىزدار. ال، بىرەۋلەردى قىزعىشتاي قورىپ، دەرەۋ "پىكىر الىنىپ تاستالدى" دەپ قىزارتىپ نەمەسە ءتىپتى جوق ەتىپ جىبەرىپ، ىلعي ماداقتاعاندارىن قالدىراسىزدار! وندايلاردىڭ قاتارىندا ديدار امانتاي، ەرلان قارين سەكىلدى توپتار، ۇساق-تۇيەك ءمانساپتىلار بار. ال، باسقا اۆتورلارعا ءجونسىز سوقتىققانداردى دا، جالا جاپقان كوممەنتتەردى دە ءومىرى وشىرمەيسىزدەر. بۇل بەدەلدەرىڭىزدى تومەندەتپەسە، جوعارىلاتپايدى. جالپى اۆتورلاردى سىيلاۋ كەرەك، الالاۋعا بولمايدى، اللانىڭ قاھارىنا ۇشىرايسىزدار! ءبىر جاعىنان سىزدەردى جاعىمپاز ەتىپ كورسەتەدى. كەلىسەسىز بە؟

2. ءسىزدىڭ سايتتا وتە جوعارى دەڭگەيدەگى پوتەنتسيالدى كوممەنتشىلەر بار. مىسالى، سەرىكجان، قابىل، دوعالاڭ، التايشى، اقتاي شەرۋشين، ت.س.س. سولاردىڭ كىم ەكەندىكتەرىن جۇرت بىلمەسە دە سىيلايتىندار كوپ. ءتىپتى وسى كوممەنتشىلەر بۇرىنعىنىڭ بي-شەشەندەرى سەكىلدى وتە ابىرويلى. وسى كوممەنتشىلەرگە زاكاز بەرىپ نەگە ماقالا جازدىرمايسىزدار؟

- 1.اۆتورلاردى سىيلاۋ كەرەك. مەن وسىنى رەداكتسياداعى جىگىتتەرگە ۇنەمى ەسكەرتىپ وتىرامىن. كوممەنتشىلەرىمىزدىڭ كەيدە ارتىق-كەم سويلەپ، پىكىر بىلدىرەتىنى مەنى قاتتى قىنجىلتادى. قايتەمىز، قازىرگى ءبىزدىڭ پىكىر ءبىلدىرۋ مادەنيەتىمىز وسى بولىپ تۇر. بىراق سوڭعى ءبىر-ەكى جىلدىڭ اۋانىندا «ابايدىڭ» وقىرماندارى ءوسىپ كەلە جاتىر. ءبىز بىرتە-بىرتە ماقالا اۆتورىنىڭ جەكە باسىنا ەمەس، ول كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەگە وراي ءسوز ايتاتىن دەڭگەيگە جەتەمىز دەپ ويلايمىن. وعان دەيىنگى وكپە-رەنىشىڭىزدى مەن كوتەرە تۇرايىن، اعايىن. قولدان پىكىر ۇيىمداستىرعان ەمەسپىز. قايسىبىرەۋلەردىڭ ارتىق-كەم سوزىنە مەنى جازعىرىپ، جاۋ بولىپ جۇرگەندەر كوپ. ونىڭ قايسىسىنىڭ الدىندا اقتالىپ وتىرايىن.

2.ءسىز ايتىپ وتىرعان كوممەنتشىلەر - «ابايدىڭ» وقىرماندارىن تاربيەلەپ، ىشكى مازمۇنىن بايىتىپ وتىرعان جىگىتتەر. مەن بۇلاردىڭ كىم ەكەندىگىن تانىمايمىن. بىراق ەل ىشىندە، جازارماندار ورتاسىنان الىس سەرىكجان، قابىل سياقتى ينتەللەكتۋالداردىڭ جۇرگەنىنە تاڭ قالامىن. قابىل، ءبىر نارسەگە رەنجىپ قالدى ما، سوڭعى كەزدەرى پىكىر جازبايتىن بوپ ءجۇر. ال سەرىكجاننىڭ ويلارىن ءوز باسىم ۇنەمى قاداعالاپ، ەسكەرىپ جۇرەمىن. ءتىپتى ونىڭ لاتىن قارپىنە كوشۋگە بايلانىستى بۇگىنگى كۇنى كوتەرىلىپ جاتقان اڭگىمەگە وراي جازعان پىكىرىن ماقالا ەتىپ تە جاريالادىق. قىسقاسى، التايشى، اقتاي، دوعالاڭدار - بۇگىنگى ءبىز بىلەتىن ءداستۇرلى جۋرناليستيكانىڭ وكىلدەرىن جولدا قالدىراتىن مىقتى ازاماتتار. وسىنداي جىگىتتەردىڭ ويىن اشىق ايتۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىرعان «اباي.كز»، ءسىرا، جامان سايت بولماسا كەرەك.

- داۋرەنجان، قۇتتى بولسىن! مەنىڭ سۇراعىم: Abai.kz كوتەرگەن ماسەلەلەر جونىندە جوعارعى جاقتىڭ الاڭداپ، قىسىم جاساعان كەزى بولدى ما؟ بولسا، كىمنىڭ قاي ماقالاسى
تۋرالى؟

- وتىرىك ايتا المايمىن، مۇنداي ماسەلە بىزدە بولعان ەمەس. قازاقستاننىڭ قايتكەندە جامان اتىن شىعارۋعا تىرىساتىن مەنىڭ ءورىستىلدى ارىپتەستەرىم كوشەدە ءسۇرىنىپ كەتسە، ەرتەڭگىسىن سول جاعدايىن جالپاق جۇرتقا جاريالاپ جاتادى. سونىڭ كوبى وتىرىك. بىزدەگى وتكىر ماقالالارعا قاراپ وقىرمان ءار ءتۇرلى ويعا بەرىلۋى مۇمكىن، الايدا، قايتالاپ ايتايىن، قازاقتىڭ اتا زاڭى مەن ار-وجدانىن قورلامايتىن دۇنيەلەردى بارىنشا ساقتاپ بەرەتىن گازەتتە، سايتتا بيلىكتىڭ نەسى بار.

- جۇرەگىڭىز اۋىرىپ، ءىشىڭىز كۇيىپ ويلايتىن نارسە بار ما؟

- ەگەر بۇل مەنىڭ جەكە باسىما قاتىستى سۇراق بولسا، جۇرەگىم اۋىرىپ، ءىشىم كۇيىپ ويلايتىن ەمەس، ساعىناتىن ادامدارىم بار...  بالا كەزىمدە بەردىبەك سوقپاقباەۆتىڭ كەيىپكەرى سياقتى «مەن وسى سوعىس كەزىندە نەگە تۋمادىم ەكەم؟ سوعىس كەزىندە تۋسام، ەرلىكپەن كوز جۇماتىن ەرلەردىڭ ءبىرى بولار ەدىم» دەپ ارماندايتىنمىن. جاراتقان مەنى «ارمانىما» جەتكىزدى. مەن قازىر اقپارات مايدانىنىڭ الاڭىندا ءجۇرمىن. بۇل مايدان - ماڭگىلىك مايدان. وسى مايداننىڭ قاتارداعى جاۋىنگەرى بولا ءجۇرىپ، ايتارىمدى ايتىپ، جازارىمدى جازباسام، مەنىڭ كىم بولعانىم؟ سوندىقتان جۇرەگىم اۋىرىپ، ءىشىم كۇيەتىن ماسەلەنىڭ ءبارىن جازىپ-ايتىپ كەلە جاتىرمىن دەپ ويلايمىن.

- قازاقتىلدى جۋرناليستيكادا ەڭ مىقتى جۋرناليست، ەڭ مىقتى پۋبليتسيست دەپ كىمدى ايتار ەدىڭىز؟ پروزالارىڭىزدى جيناقتاپ، كىتاپ شىعارۋ ويىڭىزدا جوق پا؟

- ءوز ماماندىعىنا ادال، كاسىبي بىلىگىن ارتتىرۋعا ۇمتىلاتىن، جاڭالىققا جانى قۇمار، قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ تاريحىنا جەتىك، اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ دامۋ مۇمكىندىگىن وزىنە جات كورمەيتىن ارىپتەستەرىمنىڭ ءبارىن مىقتى پۋبليتسيست، مىقتى جۋرناليست دەپ تانيمىن. ءوز باسىم جانبولات  اعا اۋىپباەۆتى، جارىلقاپ بەيسەنبايۇلىن، مارات قابانبايدى، ساپارباي پارمانقۇلدى، ت.ب. قۇرمەت تۇتامىن.

اڭگىمەلەرىمدى جيناقتاپ، كىتاپ ەتىپ شىعارۋ ويىمدا بار. جازعان دۇنيەسىنىڭ گازەت بەتىندە، جۋرنالدا عانا قالىپ قويۋىمەن شەكتەلەتىن ادام جوق شىعار.

- وسى وزدەرىڭىزگە ۇنەمى ماقالا جاريالاپ جۇرگەن ازىرەت باربول دەگەن پسەۆدونيم اتپەن جۇرگەن ادام بار ما؟ جوق بىرەۋلەردىڭ بۇركەنشىك اتى ما؟ سونىڭ ماقالاسى ءتىپتى قاتتى كەتەدى كەيدە. سول اۆتور تۋرالى بىلگىم كەلەدى؟

- ازىرەت باربول دەگەن - پسەۆدونيم ەمەس، اتى-ءجونى بار ادام. ءبىز، زيالى قاۋىم، جازارماندار، ءدىن تاقىرىبىندا اڭگىمە ايتۋعا تايساقتايمىز، ءدىن - ءبىز ءۇشىن جابىق تاقىرىپ سياقتى. سول جابىق تاقىرىپتى جاميعاتقا جاريا تۇردە ۇسىنىپ جاتقان ازاماتتىڭ ءبىرى - وسى ازىرەت باربول. ازىرەتتىڭ جازعان دۇنيەسىنىڭ بارىمەن ءوز باسىم كەلىسە بەرەمىن دەپ ايتا المايمىن، بىراق دىنگە قاتىستى اڭگىمە ازەلدەن تالقىعا ءتۇسىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرسەك، ونىڭ جازۋعا، كوكەيىندەگى ويىن ايتۋعا تولىق حاقىسى بار دەپ ەسەپتەيمىن.

- «اباي.كز» قازىر وتكەن عاسىرداعى «قازاق» گازەتىنىڭ ورنىن باستى، الاش ءباسپاسوزىنىڭ اۋىر جۇگىن كوتەردى. قۇرىلتايشىسى كىم سايتتىڭ؟

- ءار ءباسپاسوز ءوز زامانىنىڭ ءسوزىن ايتىپ، جۇگىن ارقالاۋ كەرەك. ول مىندەتتەن بويىن اۋلاق سالعان گازەت - گازەت ەمەس، جۋرنال - جۋرنال ەمەس. ءباسپاسوز دەگەنىمىز - حالىقتىڭ كوزى، قۇلاعى ءھام ءتىلى، بۇگىنگى زاماندا مەملەكەتتىڭ مۇددەسى، ۇلتتىڭ ايناسى دەپ ويلايمىن. ءباسپاسوز وزىنە جۇكتەلگەن وسىنداي ميسسيادان قاشپاۋ كەرەك. ءسىزدىڭ لەبىزىڭىزگە راحمەت، ءبىز ءوز مىندەتىمىزدى ادال اتقارۋعا تىرىسۋدامىز. ال سۇراعىڭىزعا كەلسەك، سايتتىڭ قۇرىلتايشىسى - «اباي-اقپارات» قازاق ينتەرنەت كەڭىستىگىن دامىتۋ قورى. قۇرىلتايشىلىققا قۇرىعى ۇزىن بوگدە بىرەۋلەردىڭ ەشقانداي قاتىسى جوق.

- لاقاپ اتتارى اتابا، رىجي الماس، چەرنىي الماس، باحا فەستيۆال، كومپوزيتور باحا، كيسا، جانە تاعى باسقا ەر جىگىتتەر سول 90 جىلدارداعى كورىنبەيتىن، ەلەنبەيتىن، ابىروي اپەرمەيتىن، بىراق ەلدىكتى ساقتاۋدا ماڭىزى وتە جوعارى سوعىستىڭ جاۋجۇرەك جاۋىنگەرلەرى بولدى عوي. ەلدى تالان-تاراجعا سالعىسى كەلگەن شەشەننىڭ، ورىستىڭ، تۇرىكتىڭ جانە تاعى باسقالاردىڭ كريمينالدىق توپتارىنا قارسى شىعىپ، ولاردى ورىندارىنا قويعان باسقا ەشكىم دە ەمەس، تاپ وسى جىگىتتەر بولاتىن. ولاردى رەكەت دەدى، مافيا دەدى ايتەۋىر نەبىر شيبورىلەر جابىلىپ، ىزىنە ءتۇسىپ ءجۇرىپ قۇرتتى عوي. ولار بوپسالاۋمەن اينالىسسا اينالىسقان دا شىعار، بىراق ولارى باقايشاعىنا دەيىن قارۋلانعان، قىمبات-قىمبات كولىك مىنگەن الگى كريمينالدى توپتاردىڭ الدىندا ولارمەن تەڭ تۇرىپ سويلەسۋلەرى ءۇشىن عانا كەرەك بولدى (ەلەستەتىپ كورىڭدەرشى، رازبوركاعا ولار قىمبات دجيپپەن كەلسە اتابا زاپوروجەتسپەن قالاي بارىپ تۇرادى). ولاردىڭ كىناسىزگە، السىزگە، جازىقسىزعا تيىسپەگەنى، قازاق پەن وزگە ۇلتتىڭ اراسىندا كەزدەسىپ قالاتىن ۇلتارالىق ماسەلە بولسا كەز-كەلگەن ۋاقىتتا سول ارادان تابىلىپ ماسەلەنى شەشكەندەرى راس. سول جىگىتتەر تۋرالى شىندىق ايتىلسا ەكەن.

ارلان قاسقىرۇلى.

- قارۋلى، مىقتى سپورتشى جىگىتتەرىمىزدىڭ كەيىنگى جىلدارى «شيبورىلىكپەن» اينالىسىپ كەتكەنىن ەستيمىن. «بۇركىت قارتايسا، تىشقان اۋلايدى» دەگەننىڭ كەرى وسى شىعار، ءسىرا. قىتايدىڭ «ترياداسى»، يتاليانىڭ سيتسيليالىق مافياسى سياقتى كۇشتەر مەملەكەت بولعان سوڭ، بىزدە دە بولۋى كەرەك. وتكەندە ءبىر جىگىتتەردەن قازاقستاندا ەكى «ۆور ۆ زاكونە» بار دەپ ەستىدىم. بولۋى كەرەك، نەگە بولماسقا؟ قادىر مىرزا ءاليدىڭ سوزىمەن ايتقاندا، «ۇلتتىڭ ۇرىسىنا دەيىن بولۋى كەرەك».

- قازاق ساياساتىنىڭ ەڭ ۇلكەن باسىم باعىتى "قازاق كوشىنە" ارناۋلى كەرەك ەدى... بىراق مۇنى ءسىز بىلەسىز، ءبىز بىلەمىز. بيلىك بىلمەي وتىرعان سياقتى. قالاي ويلايسىز؟ بىرنەشە جىلدا قازاقستاننىڭ، ونىڭ ىشىندە قازاقتىڭ سانىن ميلليونعا ارتتىرعان كوش تاعدىرى ەندىگى جەردە نە بولماق؟ كوشى-قوننىڭ وسىلاي توقىراپ قالۋىنا قازاق زيالىلارى قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرا ما؟ ءيا، حات جازار، ماقالا جازار. بىراق ناقتى تالاپ ەتۋدىڭ جولدارى قانداي؟ ءسىز نە دەيسىز؟

- تاعدىردىڭ تالكەگىمەن سىرتقا قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولعان قازاقتىڭ اتاجۇرتىنا ورالۋعا مۇمكىندىك تۋعان زاماننىڭ زاڭعار تۇلعاسى، قازاق كوشىنىڭ بۇگىنگى اۆتورى - نازارباەۆ. ول كىسى ساياساتكەر رەتىندە 90-جىلدارداعى قيىن-قىستاۋ ۋاقىتتا بەت العان باعىتىنان تايماۋى كەرەك. شەتكە اۋىپ كەتكەن شەرمەندە قازاقتىڭ ەۋروپا ەلدەرىندە تۇرىپ، ءومىر ءسۇرىپ جاتقان بولىگىنىڭ جاعدايى جاقسى شىعار، بىراق وزگەلەرى شە؟ ءبىز سولاردىڭ تاعدىرىنا ۇلان-بايتاق جەرىمىز، ايگىلى مەملەكەتىمىز بولىپ تۇرىپ قاراپ وتىرا بەرۋىمىز كەرەك پە؟ كوشى-قون مەنشە بولعاندا توقىراپ قالمايدى، ول ازىرگە ىركىلىپ قانا تۇر. قازاقتىڭ اتا قونىسىنا كوشۋى ءححى عاسىردا كارىم ءماسىموۆ، تيمۋر قۇلىباەۆتاردىڭ كوڭىلىنە قارامايدى. الەم حالىقتارىنىڭ ىقپالداسۋ ءۇردىسى مەنى وسى ويعا جەتەلەيدى.

- داۋرەن مىرزا، مەن ءسىزدىڭ قازاق گازەتتەرىنىڭ رەداكتورلارى جايلى ايتقان كەيبىر پىكىرلەرىڭىزدى تىم اسىعىس ايتىلعان ءارى ادىلەتسىز تۇجىرىم دەپ ەسەپتەيمىن. ءسىز وتكەن ءبىر سۇحباتىڭىزدا ولاردى كەرتارپا، جاستاردى اراق پەن تەمەكىگە جۇمسايتىن كارى قىرتتاردىڭ قاتارىنا قوسىپسىز. وۋ، ءسىز مۇنداي رەداكتورلاردى قايدان كوردىڭىز؟ ءتىپتى قازىر تەمەكى شەگىپ، اراق ىشەتىن رەداكتورلار دا قالعان جوق. ونداي وتىرىكتىڭ قاجەتى قانشا؟ بۇل ءسىزدىڭ ومىردەن تىم الشاقتاپ كەتكەندىگىڭىزدى بىلدىرەدى. ونىڭ ورنىنا ۇكىمەتتەن اقشا العاندىقتان قازاق گازەتتەرىنىڭ تىنىسى تارىلىپ جۇرگەندىگىن، ورىس ءتىلىنىڭ باسىمدىعىنان ولارعا جارنامادان دا ەش پايدا تۇسپەيتىندىگىن، ال ەڭ سوراقىسى ولاردى ءبىزدىڭ بيلىك تە ونشا ۇناتپايتىندىعىن نەگە ايتپايسىز؟ بيلىك تەك قورىقسا، انا "ۆرەميا" سەكىلدى گازەتتەردەن قورقادى. سوندىقتان عوي، ول گازەتكە قانشا سىناسا دا وعان جىل سايىن گوسزاكازدان 25 ميلليون تەڭگە بەرىپ وتىرادى. ءسىز نەگە وسىنداي قۇلدىق پسيحولوگيا جايلى ايتپايسىز؟ قايداعى جوق اراققۇمارلاردى ءسوز ەتكەنشە.

ءالىم.

- ءاي، الەكە! مەنىڭ ايتقان ءسوزىمدى بۇرمالاماڭىز. بۇرمالانعان ءسوز بۇرالقى پىكىرگە، بۇزىلعان نيەتكە اينالادى. مەن قازاق ءباسپاسوزىنىڭ بارلىق باسپالداعىن باسىپ وتكەن اداممىن. ول ورتادان اقكوڭىل، اقەدىل اعالارىمدى كورگەنىم بولماسا، جاتىپ ىشەتىن، جاعىنىڭ قىل-قىبىرىن قويا بەرگەن جانداردى كورگەن ەمەسپىن. مەن كورگەن ورتا - ناعىز شىعارماشىلىق ورتا بولاتىن. سونداي ورتانى بۇگىنگى قازاق گازەتتەرىنىڭ رەداكتسيالارىندا جوعالىپ كەتتى دەگەن سوزگە ءوز باسىم سەنبەيمىن. ال ءسىز ايتىپ وتىرعان «ۆرەميا» گازەتىنە كەلسەك، ونى قۇتىرتىپ، بەتىنە جىبەرىپ، بەتباق قىلعان - قازاقتىڭ بۇگىنگى سورلى بيلىگى. «ۆرەميا» دەگەنىمىز - قازاقتىڭ بۇگىنگى بيلىگى ءۇشىن كىندىگىن جىلتىراتىپ كورسەتۋدەن ۇيالمايتىن شورتى كيگەن شولجاڭ قىز. وسى «شولجاڭ قىزداردىڭ» قىلىعىنا بەتىمىز كۇيىپ وتىر ەمەس پە؟ بوتەن ەلدىڭ، بوتەن تىلدە اقپارات بەرەتىن ءباسپاسوزدىڭ قازاققا دوس بولمايتىندىعىن قاشانعى زارلاپ-قاقساپ ايتا بەرەمىز؟ بوتەن ەلدىڭ ءباسپاسوزىن اسىراۋ - جاۋلاپ العان جاتجۇرتتىقتىڭ اسكەرىن اسىراۋمەن تەڭ. مىنە، «ۆرەميا» تۋرالى ايتارىم وسى.

- قازاقستاندا تارالىمى كوپ، ايتارى جۇمساق ەكى گازەت بار. ول - "الاش ايناسى" مەن "ايقىن". وسى ەكى باسىلىم اقساقالدىڭ كوڭىلىن بۇزباس ءۇشىن، ارنايى شىعارىلعان جوق پا وسى؟

بۇل ەكى گازەت - باسپاحانا سالاسىنداعى جەتىستىكتەردىڭ مۇمكىندىگىن پايدالانىپ، جاقسى شىعىپ جاتقان گازەتتەر دەپ ويلايمىن. بىراق گازەتتەردە فورمات دەگەن پالە بار، سول فورمات، ياعني، جوعارعى جاقتىڭ ساياساتى بۇكىل باسپاسوزگە ورتاق. بارلىق باق سول فورماتتىڭ شەگىندە جۇمىس جاسايدى، جاساپ كەلە جاتىر. وتكەندە مەملەكەتتىك حاتشى مارات ءتاجين ەلىمىزدەگى ءباسپاسوز اتاۋلىنىڭ وسى ءحالىن ءتۇسىنىپ، جاڭا كونتسەپتسيا ۇسىندى. قازاقستاندىق باق وسى كونتسەپتسيانى دامىتىپ، اشىق، ەركىن سيپاتقا كوشۋى كەرەك. ءباسپاسوز ءسوز بوستاندىعى مەن ازاتتىققا ءوزى ۇمتىلماسا، ونداي مۇمكىندىكتى ەشكىم جاساپ بەرمەيدى. قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى دەگەنىمىز - باسپاسوزدەگى ەركىن پىكىر، اشىق ويدان دا كورىنىپ تۇرادى، ونى بۇركەمەلەۋ - قوعامنىڭ ىشكى ساياسي تۇراقسىزدىعىن، بيلىكتىڭ السىزدىگىن ايگىلەيتىن قۇبىلىس. وسى جايتتى بەك ۇعىنسا، اقساقالىمىز ەشنارسەگە الاڭداماي ءومىر سۇرە الادى.

(جالعاسى بار)

Abai.kz