«ەكى كۇيمەك ءبىر جانعا ادىلەت پە؟» اباي.

جۇمىس ىستەيسىڭ - تاياق جەيسىڭ.

جۇمىستان كەتەسىڭ - تاياق جەيسىڭ.

شىنىمەن-اق، اباي ايتپاقشى، ەكى كۇيگەن ءبىر جانعا ادىلەت پە وسى؟!

اناۋكۇنگى داۋ-دامايدان كەيىن جانىم كىرلەپ كەتكەن سوڭ، تەلەفونىمنان فەيسبۋك قوسىمشاسىن ءوشىرىپ تاستاعام. بىراق سكرينشوت دەگەن شىركىندەر وسەكتى ەرەن بوراتىپ، ۆوتساپ بايقۇستى قۇستىرارداي ءىشىن مەيلىنشە تولتىردى.

شىدادىم. «نە كورمەگەن بۇل باس، نەنى وتكىزبەگەن بۇل جۇرەك؟!» دەدىم دە جۇرە بەردىم. سويتسەم، ارىما كۇيە جاعىپ جاتقاندار ودان ءارى قۇتىرا ءتۇسىپتى. بارەكەلدى! جۇمىستان كەتپەي ءجۇر ەكەم عوي! ءبورىنىڭ ارتىنداي ءبىر شۋلاپ قالىپسىڭدار! سەندەردىڭ شيبورىلىك قىڭسىل-قىڭقىلدارىڭ ماعان بۇرىننان تانىس. سوندىقتان دا جۇيكەم سىر بەرگەن جوق. قۇر شۋلاساڭدار مەيلى عوي، سەندەر – جەمتىككە قاپتاعان وڭكەي قۇزعىن قۇساپ، حالىقتى ابدەن شاتاستىرىپ بىتتىڭدەر. قاراپايىم حالىققا مەنى جامان قىپ كورسەتۋدەن ۇتقىلارىڭ كەلەتىندەرىڭ ءبىر-اق نارسە: مەنىڭ ولەڭدەرىمدى وقىماسىن، شىعارمالارىمدى جىرتسىن دەگەن عانا ساسىق، پاسىق، ارام پەيىل عانا. اۋرە بولماڭدار، ولەڭ - قۇدايدىكى! ال، مەنىكى بولسا، ءھام ناشار بولسا، حالىق ءوزى-اق كۇرەسىنگە تاستاي سالادى. وعان دىم ساسپاڭدار! مەنىڭ جازۋىما سوت بولاتىن سەندەر ەمەسسىڭدەر! سەندەر ولەردەي قىزعانعان سايىن مەن ودان ءارى جاقسى جازا تۇسەم!

قيانات جاساۋ - سەندەرگە ۇيرەنشىكتى نارسە، بىلەم ونى. وسى وداقتىڭ شاراپاتىن بارلىق قالامگەرلەرمەن بىردەي كورىپ جۇرگەندە، سول كەزدە كەلىپ بەتىمە تۇكىرىپ، نەگە كوزىمە قاراپ تۇرىپ ايتپادىڭدار؟! فورۋمعا تەگىن ۇشاقپەن باراسىڭدار، تەگىن قوناق ۇيدە جاتىپ، ءىشىپ-جەيسىڭدەر، قويقاڭداپ جۇرەسىڭدەر، جىل سايىن اكىمنىڭ ستيپەندياسىن بەتتەرىڭ ءبىر بۇلك ەتپەي الاسىڭدار، بارلىق يگىلىكتەردى كورەسىڭدەر، ەندى نەعىپ «ادىلەت سۇيگىش» اۋليە بولا قالدىڭدار؟! عالامات بولساڭدار، سول كەزدە بۇل فورۋم نەگە كەرەك، وتكىزبە دەپ نەگە شۋ شىعارمايسىڭدار؟ حالىقتىڭ اۋىزىنان جىرىپ، بىزگە نەگە ستيپەنديا بەرىپ وتىرسىڭدار دەپ نەگە وزەۋرەمەدىڭدەر؟! ەكىجۇزدىسىڭدەر ويتكەنى!

اللا ءبارىن كورىپ تۇر! ۇمىتپاڭدار، قاراقتارىم! بۇگىن بولماسا، ەرتەڭ، ەرتەڭ بولماسا، ماڭگىلىكتە ارقايسىمىز ءوز ءسوزىمىز بەن ىسىمىزگە جاۋاپ بەرەمىز!

وداقتى تونادى، جەدى، ساتتى دەپسىڭدەر. اللا كۋا، مەنىڭ قاسىمدا جۇمىس ىستەگەن ءتىرى ادامدار بار، سولار كۋا، مەن وداققا اقشا اكەلمەسەم، ول جەردەن ءبىر تيىن العان ادام ەمەسپىن! سەندەردەي ءتورت قۇبىلام تەڭ بوپ ەرجەتپەسەم دە، وبال مەن ساۋاپتى ءتورت كىسىدەن ارتىق بىلەمىن! بۇگىن اۋىزبەن جەگەنىڭ - ەرتەڭ ارتىڭنان شىعادى. قالاي ىستەدىم، نە ىستەدىم دەپ تاپسىرلەپ بەرسەم دە بولادى، وندا بۇل پوستتى 4 كۇن وقيسىڭدار. 5 جىل از ۋاقىت ەمەس، جاسالعان شارۋا ودان دا كوپ.

ءبىر عانا شتريح: وسىنداي اڭگىمە بولاتىنىن مەن 5 جىل بۇرىن بىلگەم. سوندىقتان دا وداققا كەلە سالا بۇكىل قارجىلىق وپەراتسيالاردى ەلەكتروندىق جۇيەگە اۋىستىرتتىم. تيىنىنا دەيىن ءار كىرىس-شىعىس اقشانىڭ قايدان كەلىپ، قايدان كەتەتىنىن كورىپ وتىرسىن دەپ وداقتىڭ توراعاسىنىڭ تەلەفونىنا، وزىمە جانە باس بۋحگالتەرگە، اكىمشىلىك-شارۋاشىلىق ءبولىمىنىڭ باسشىسىنىڭ تەلەفوندارىنا سمس-حابارلاما كەلىپ تۇراتىنداي ەتىپ قويعام. ءبىر مەن عانا ەمەس، قارجىعا جاۋاپ بەرەتىن بارلىق قىزمەتكەرلەر كۇنبە-كۇن ەسەپشوتقا نە تۇسكەنىن ءھام قانداي اقشا قايدا كەتىپ بارا جاتقانىن سمس ارقىلى كورىپ، ءبىلىپ، سۇراق قويىپ، جاۋاپ الىپ وتىردى. بۇل مەنىڭ ادەيى جاساعان شارام بولاتىن. ويتكەنى وسىنداي قۇزعىنداردىڭ سۇڭقىلىن مەن ەرتە جارىقتا ەستىگەن بولاتىنمىن. الگى تىق-تىق ەتىپ كەلىپ وتىراتىن سمس-حابارلاما ارقىلى ارقايسىمىز ءبىر ءبىرىمىزدى باقىلاپ وتىردىق. ول جۇيە ءالى دە ساقىلداپ ىستەپ تۇر.

قانداي دا ءبىر كەلىسىم-شارت بولسىن، قانداي دا ءبىر قارجىلىق وپەراتسيا بولسىن بارلىعى-بارلىعى ۇلىقبەك اعامەن كەلىسىلىپ، ايتىلعان ادامداردىڭ ءبارى ۋاقىتىندا ۆيزالارىن قويعان سوڭ عانا شەشىلىپ وتىردى. مەنى سونداي اجداھا ەتىپ كورسەتكىلەرىڭ كەلگەن ەكەن عوي، ەندى وسىنداي باقىلاۋ ورناتقان ادام قالاي توناپ، جىمقىرادى ەكەن وداقتى؟!

وداقتىڭ ءبىر دە ءبىر مۇلكى سىرتقا كەتكەن جوق، ەشنارسە ەشكىمگە ساتىلعان جوق، ءبارى ورنىندا ءدىن امان تۇر! رەمونتتى اكىمدىك ءوزى مەردىگەرىن سايلاپ ءوزى وتكىزدى. ءبىزدى جولاتقان دا جوق.

ءار جەردەن تىرناق استىنان كىر ىزدەگەندەي ءبىر ساپالاق سانداردى العا تارتىپسىڭدار. ەسەپ بىلمەسەڭ، نەڭ بار قارجىدا؟! ازيا فورۋمىنا بولىنگەن اقشا تەك شارانى ۇيىمداستىرۋعا كەتتى، قالعان 50 ميلليوننان استام قارجىسى بيۋدجەتكە قايتارىلدى. نەگە سونى انىقتامايسىڭدار، بىلگىش بولساڭدار؟! قازىر مەملەكەتتەن 1 تيىن الساڭ دا ەسەبى وتە قاتاڭ. قاجەتتىسىن بەرەدى، ارتىلدى ما، سىپىرىپ الادى. اناۋ كەلتىرگەن ەكىنشى-ءۇشىنشى ساندارىڭ - 3 («قازاق ادەبيەتى»، «جۇلدىز»، «پروستور») باسىلىمنىڭ جىلىنا ءبىر رەت قانا الاتىن اقشالارى. جانە وتە از الاتىن اقشا، سودان جۋرناليستتەردىڭ ايلىعى از بولاتىنى. ميى ىستەيتىن ادام ول گازەت باسپاحانادان تەگىن شىقپايتىنىن، تەگىن تاراتىلمايتىنىن ءبىلۋى كەرەك قوي! مەنىڭ 5 جىلدا 1 رەت قانا «قازاق ادەبيەتىنىڭ» 1 بەتىنە عانا (!) توپتاما ولەڭدەرىم شىقتى (2020 ج.). ونىڭ ءوزىن رەداكتسيا 40 جاسىممەن قۇتتىقتاپ بەردى. توپاسسىڭدار ما، مەن اقىنمىن عوي؟! نەگە ولەڭدەرىم ءبىر رەت بولسا دا بارشامىزعا ورتاق قاراشاڭىراق گازەتكە شىقپاۋى كەرەك؟! توقالدان تۋىپ پا ەكەم الدە مەن؟! ودان كەيىن ءبىر دۇنيەم شىقسا، تىگىندىنى تىلدەرىڭ سالاقتاپ وتىرىپ، اقتارىپ شىعىڭدار، تاپپايسىڭدار! ەتيكانى سەندەرگە قاراعاندا وتە جاقسى بىلەمىن!

ارى قاراي. وداق اپپاراتىنىڭ ايلىعىنا، سالىعى-مالىعىنا - 10 ميلليوننان استام اقشا كەتەدى. ايىنا!!! 5 جىلعا كوبەيت، كالكۋلياتورىڭ بار عوي تەلەفونىندا. ءبىز ونىڭ ۇستىنە، قارجى مەجەدەن ءسال اسسا بولدى، ندس تولەيمىز. ول پالەڭ ەسەپشوتىڭدى ويسىراتىپ كەتەدى. دەمەك اقشا بيۋدجەتكە قايتادى. عيماراتتىڭ ارەنداسىن ءسوز قىلىپسىڭدار. ول ارەندادان تۇسەتىن اقشا - عيماراتتىڭ امورتيزاتسياسىنا، جەر سالىعىنا، كوممۋنالدىق شىعىندارعا دا جەتپەي، ماسقارا بوپ جاتادى. ارەندانى كوتەرەيىن دەسەڭ، نەبىر زاماناۋي وفيستەر تولىپ تۇر قالادا، وفيس تابۋ قيىن ەمەس. ارەنداتورلار سولارعا كەتىپ قالادى. تاعى نە ايتايىن سەندەرگە؟! جىلىنا 300-گە جۋىق شارا وتكىزەمىز، سونىڭ بارىنە قايىر سۇراپ جۇرگەندەي، اقشانىڭ باسىن قۇرايمىز. 300 شارانى 5 جىلعا كوبەيت. 1500 شارانىڭ ارقايسىسى كەم دەگەندە 2-3 ملن.قارجىنى تالاپ ەتەدى. 2 ملن. تەڭگەنى 1500 - عا كوبەيت. شاشىڭ تىك تۇرادى! ونداي اقشا جوق وداقتا! سوندىقتان ايلىعى شايلىعىنا جەتپەي جۇرگەن قىزمەتكەرلەر وسىنىڭ ءبارىن ءوز قولدارىمەن ىستەپ، ءوز اياقتارىمەن باراتىن جەرگە بارادى. مەنىڭ العان ايلىعىم 200 مىڭ تەڭگە. ونىڭ تەڭ جارتىسىن جۇرگىزۋشىمە بەرەمىن. قايداعى ۇرلىق؟! زارلىق بۇل!

ءجا. اگاراكي، ىشتەرىڭ جارىلىپ بارا جاتسا، قۇزىرلى ورگاندارعا ارىز دومالاتىپ، مەنىڭ جۇمىسىمدى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن قۇمارلارىڭ قانعانشا تەكسەرتىڭدەر، كۋالىككە ءبارىن شاقىرىڭدار! سوسىن ايتىڭدار، تىلدەڭدەر، وتباسىما تيىسىڭدەر، ولەڭىمە، شىعارمالارىما شۇيلىگىڭدەر، ءوز باۋىرلارىڭدى حالىققا قارابەت قىلىڭدار! نەتكەن ساديزم بۇل؟! قالاي تىنىش ۇيىقتايسىڭدار بۇدان كەيىن؟! ىشتەرىڭدى بىردەڭە شوقتاي قارىماي ما؟! ولەڭ دەمەكشى، ماعان ءتيىسىپ وتىرعان ارقايسىڭنىڭ شيمايلارىڭدى داپ-دالا قىپ، تۋ-تالاقايىن شىعارىپ تالداپ بەرۋگە شامام ابدەن جەتەدى. بىراق، مەن - سەندەر ەمەسپىن! بىرەۋدە شارۋام جوق. حالىق ءبارىن كورىپ، ءبارىن ءبىلىپ وتىر. تىراشتاڭباڭدار بوسقا!

نە بولسا سونى جازىپ، جوقتان باردى قۇراستىرعانشا، قالعان ومىرلەرىڭدى ىزگىلىككە، جاسامپازدىققا جۇمساساڭدارشى.

ال ەندى شالاساۋاتتى جالاقورلارىم سەندەرگە ءبىر ۇسىنىس: ەگەر مەنەن جەكە بولسىن جاريا بولسىن كەشىرىم سۇراماساڭدار، ماعان جاريا تۇردە دالەلسىز-دايەكسىز جالا جاۋىپ، ار-وجدانىما، تازا اتىما كىر كەلتىرگەندەرىڭ ءۇشىن سەندەردى سوتقا بەرۋگە ءماجبۇر بولامىن. كونستيتۋتسيامىزدىڭ 17 (پ.1), 18 (پ.1) باپتارىنا سايكەس، سونداي-اق قىلمىستىق كودەكستىڭ 131-ءشى بابىنا جانە ازاماتتىق كودەكستىڭ 143 (پ.6) بابىنا سايكەس سەندەردى جاۋاپقا تارتۋعا تولىق حاقىم بار. ول سوتتى ۇتقان سوڭ، ەتيكانى قالتاما سالىپ قويام دا اتى-جوندەرىڭدى اتاپ، تۇستەرىڭدى تۇستەپ، فوتولارىڭدى، سوتتىڭ قاۋلىسىن وسى جەرگە جەلبىرەتىپ ءىلىپ قويامىن. ەسكەرتەم، سوتتان كەيىن، زاڭ بويىنشا ماعان ارقايسىڭ 6 ميلليون 900 مىڭ اقشا تولەيسىڭدەر (200 مرپ)! جاي قاراماڭدار بۇل ۇسىنىسقا، مەن ونى اياعىنا دەيىن جەتكىزۋگە ساۋاتىم دا جەتەدى، ءبارى دە جەتەدى. سوندىقتان تەگىن قۇتىلعىلارىڭ كەلسە، كەشىرىم سۇراي سالىڭدار. كەشىرىم سۇراۋ مەرزىمى دەپ 48 ساعات ۋاقىتتى بەلگىلەيمىن. ايتپادى دەمەڭدەر، سەندەردىڭ جالالارىڭ مەنى ابدەن تويدىردى. ار-وجدانىمدى ءوزىم قورعاماسام بولمايدى ەكەن. ۇندەمەگەنگە باسقا شىعىپ باراسىڭدار. بايقاعان شىعارسىڭدار، ەشقايسىلارىڭنىڭ ەسىم-سويلارىڭدى اتاعام جوق. بۇل دا سەندەردەي پاسىقتارعا ساباق بولسىن!

ءسوز سوڭىندا ايتارىم، سايلاۋ سايلاۋىمەن، بۇل ناۋقان دا وتەدى-كەتەدى، ءومىر دە وتە قىسقا، وتەدى دە كەتەدى. ءبىر ءبىرىڭدى يتشە تالاماي، ادامگەرشىلىكپەن، تۋىستىق سەزىممەن قاتىسىڭدار سايلاۋعا! تىلدەمەڭدەر ەشكىمدى! مۇقاتپاڭدار! شالىس باسقانىنا بوركىلەرىڭدى اسپانعا اتىپ قۋانباڭدار! جۇرەكتەرىڭنىڭ بەتىن توت باسپادى ما ەكەن، قاراپ قويىڭدار!

ادەبيەتكە شىن ادال ادام عانا ءىشىن دە سىرتىن دا، قولىن دا، اۋىزىن دا تازا ۇستايدى. ولاي بولمادىڭ ەكەن، ادەبيەت سياقتى كيەلى كەڭىستىككە لاس اياعىڭدى باسۋشى بولما!

ءسوز ءتامام.

اقبەرەن ەلگەزەك

Abai.kz