ايىر قالپاقتى اعايىن ءاربىر ەلگە ءتىل تيگىزىپ، ەتيكاعا كەرەعار مالىمدەمە ايتقىش جيرينوۆسكيگە ەسىگىن تارس جاپپاق. كەشە عانا قىرعىزستان پارلامەنتى رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى، ليبەرالدى-دەموكراتيالىق پارتيا كوشباسشىسى ۆلاديمير جيرينوۆسكيدى «نون گراتا» تۇلعاسى دەپ جاريالاپ، ەلدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە ونى رەسپۋبليكا اۋماعىنا كىرگىزبەۋ تۋرالى ماسەلەنى قاراۋدى تاپسىردى. وپپوزيتسيالىق «اتا جۇرت» پارتياسىنان سايلانعان دەپۋتات جىلدىزقان جولدوشوۆانىڭ جيرينوۆسكيدى ەلگە جولاتپاۋ تۋرالى ۇسىنىسىن 100 دەپۋتاتتىڭ 67-ءسى قولداپ، داۋىس بەرگەن.

ايىر قالپاقتى اعايىن ءاربىر ەلگە ءتىل تيگىزىپ، ەتيكاعا كەرەعار مالىمدەمە ايتقىش جيرينوۆسكيگە ەسىگىن تارس جاپپاق. كەشە عانا قىرعىزستان پارلامەنتى رەسەي دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى، ليبەرالدى-دەموكراتيالىق پارتيا كوشباسشىسى ۆلاديمير جيرينوۆسكيدى «نون گراتا» تۇلعاسى دەپ جاريالاپ، ەلدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە ونى رەسپۋبليكا اۋماعىنا كىرگىزبەۋ تۋرالى ماسەلەنى قاراۋدى تاپسىردى. وپپوزيتسيالىق «اتا جۇرت» پارتياسىنان سايلانعان دەپۋتات جىلدىزقان جولدوشوۆانىڭ جيرينوۆسكيدى ەلگە جولاتپاۋ تۋرالى ۇسىنىسىن 100 دەپۋتاتتىڭ 67-ءسى قولداپ، داۋىس بەرگەن.

وسىدان ءبىر اي بۇرىن مەملەكەتتىك دۋمانىڭ قارىزدى رەتتەۋ تۋرالى وتى­رى­سىندا رەسەيدىڭ ليبەرالدى-دەموكرا­تيا­لىق پارتيا توراعاسى جيرينوۆسكي قىر­عىزداردىڭ شامىنا تيەتىن بىرقاتار ءسوز ايت­قان بولاتىن. ونىڭ ايتۋىنشا، سايلاۋ ناۋ­قانى كەزىندە قىرعىزستان پرەزيدەنت­تىگىنە ۇمىتكەر كانديداتتار جەڭىسكە جەتكەن جاعدايدا رەسەيگە «تۇتاس وبلىستى» بەرە­مىن دەپ ۋادە ەتىپتى-مىس. «ءبىر كەزدە بىشكەك كىشكەنتاي عانا اۋىل ەدى، قازىر ۇلكەن قالا، ونى كەڭەستىك بيلىك تۇرعىزدى. ەندى كەلىپ، رەسەي ءبىزدىڭ قارىزدى قالاي كەشىرە سالادى دەپ تاڭعالادى؟ قارىزدى كەشىرۋمەن شەك­تەلىپ جاتقان جوقپىز، بار جاعدايىن جاساپ جاتىرمىز... ەگەر قارىزدارىن تولەگىسى كەل­مەسە، ىستىقكولدى بىزگە بەرسىن» دەپ كوسىل­گەن ەدى. ارينە، بۇل مالىمدەمە قىر­عىز­داردىڭ نارازىلىعىن تۋدىردى. نامىسىن قور­لاتپاعان قىرعىز دەپۋتاتى جىلدىزقان جول­دو­شوۆا بۇدان بىلاي جيرينوۆس­كي­دى ساباسىنا تۇسىرۋگە شۇعىل كىرىسىپ كەتتى. جيرينوۆسكي جوعارعى كەڭەش دەپۋتاتتا­رىنىڭ قاتقىل قاۋلىسىن ەستي سالا تۇلكىبۇ­لاڭعا سالىپ، «قىرعىز حالقى مەنى دۇرىس تۇسىنبەي قالدى. مەن ولاردى كەمسىتەيىن دەگەن جوقپىن» دەپ، اقتالىپ كەلىپ، ارتىنان «قارىزدان قۇتىلۋدىڭ جولى بار ەكەنىن، ىستىقكولدى 49 جىلعا بەرە الاتىندارىن ەسكە سالدىم» دەپ اۋەنىنە قايتا باستى. ارقاسۇيەر اسكەرى، تىرەك بولار ەكونومي­كاسى، قازبا بايلىعى جوق قىرعىزدىڭ ءوزى باسىنان ءسوز اسىرماي، ۇلتىنىڭ نامىسىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قورعاۋعا دايىن ەكەنىن تاعى ءبىر كورسەتىپ بەردى. قىسقاسى، ءتىل مەن جاعىنا سۇيەنگەن جيرينوۆسكيگە نون-گراتا جاريالاعان ەلدەردىڭ سانى تاعى ءبىر ەلمەن تولىقتى. بۇعان دەيىن لاتۆيا مەن ۋكراينا دا ۆلاديمير جيرينوۆسكيدى «نون گراتا» تۇلعاسى دەپ جاريالاپ، ەل شەتىنە جۋىتپاعان ەدى. وسىدان ءبىر اي بۇرىن عانا تاجىكستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ۆلاديمير جيرينوۆسكيدىڭ تاجىكتەرگە قاتىستى ءسوزى ءۇشىن رەسەيگە نارازىلىق نوتا جازعان سوڭ، ول ايىلىن جيعانعا ۇقسايدى. باياعىدا ءبىزدىڭ ەلدە تۋىپ، اس-سۋىن ىشكەن ۆلاديمير جيرينو­ۆسكيدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ شەكارا ءما­سەلەسىنە قاتىستى ايتقان سوزىنەن كەيىن ونى «پەرسونا نون-گراتا» دەپ جاريالاعان-تۇعىنبىز. كەيىن ءوزى كەشىرىم سۇراعان سوڭ، وعان ەلگە كىرۋگە رۇقسات ەتكەندە ايىلىن جيعان جيرينوۆسكي جوق. قايتا جىنى قوزعان باقسىداي اۋىق-اۋىق قيتۇرقى ءسوز­دەر مەن قيسىنسىز مالىمدەمەلەر ايتۋىن دوعارعان ەمەس.

داراقىلىعى شەكتەن شىققان جيري­نوۆسكي­دىڭ وسپادار سوزدەرىن ودان ءارى تىڭداۋ مۇمكىن ەمەس. قازاقستان تۋرالى، قازاق تۋرالى، قازاقتىڭ ءتىلى، ەكى ىشەكتى دومبىراسى، مادەنيەتى، تاۋى، تاسى، كولى تۋرا­لى.. قىسقاسى، ايتپاعانى جوق. ءبىر ءسوزىن­دە «مەن قازاقستاندا تۇرعاندا ورىس­تار جەرگىلىكتى حالىقتى «حايۋان» دەپ اتاي­تىن. قازاقتا مادەنيەت بولعان ەمەس. كور­گەن-بىلگەنى - مال، قازاق ءۇي. ودان باسقا ەش­تەڭەنى بىلمەيدى. ەكى ىشەكتى دومبىراسى­مەن تاۋدى جىرلاعاننان باسقا ايتارى جوق» دەپ قازاق حالقىنىڭ ار-نامىسىنا ابدەن ءتيىپ باقتى. وكىنىشتىسى، بىزدە ونىڭ قيامپۇرىس قيتۇرقى قالجىڭدارىنا رەسمي تۇردە توقتاۋ ايتاتىن ديپلوماتتار دا، مەملەكەتتى قىزعىشتاي قورۋعا ءتيىستى دە­پۋتاتتار دا تابىلماي وتىر. سىرتقى ىستەر مەكەمەسى دە، ءماجىلىس تە، سەنات تا، ءبارى دە ءۇنسىز. وسى ءسوزدىڭ ءوزى عانا رەسەيلىك ساياسات­كەر­دى ەكىنشى رەت قازاق جەرىنە اياق باسپاي­تىنداي ەتىپ جازالاۋعا جەتىپ جاتىر. رەسەيدىڭ رەسمي لاۋازىمدى تۇلعاسى جي­­­رينوۆسكيدى لايىقتى جازالاۋعا، وعان سازايىن بەرۋگە ءبىزدىڭ دەپۋتاتتاردىڭ قاۋقارى نەگە جەتكىلىكسىز؟ پارلامەنتىمىز الاقانداي قىرعىزدىڭ جوعورعۇ كەڭەشى عۇرلى بولماعانى ما؟

«اكەسىن ساباعاندى تالاي كوردىك، بىراق ارباعا بايلاپ قويىپ ساباعاندى العاش كورۋىم» دەمەكشى، قازاقستانعا قاتىستى كەلەڭسىز پىكىرلەر از ەمەس. الايدا كۇللى قازاقتى مازاققا اينالدىراتىن ارنايى فيلم - «بوراتتى» ەسكە تۇسىرەيىكشى. ءتىپتى سول ساشاعا دا نون گراتا جاريالاۋعا جارامادىق. بىرەر جىل بۇرىن رەسەيلىك ساياساتكەر دميتري روگوزين ناتو-نى  قازاقستاننىڭ كوڭىلدەسىنە، ال رەسەيدى - كۇيەۋىنە تەڭەگەن كەزدە دە قازاقستاندىق رەسمي ورگانداردىڭ ءۇن-ءتۇنسىز قالعانى تالاي قازاقتى قىنجىلتتى. پارلامەنت زاڭ شىعارۋشى عانا ەمەس، ءاردايىم ۇلتتىق مۇددەنىڭ قورعانى مەن ايبارى بولۋعا، قاجەت كەزدە ازۋىن اقسيتىپ قويۋعا ءتيىستى. سوندا عانا وزگە ەلدىڭ اۋمەسەرلەرى ءاۋپىل­دەۋىن تىيىپ، ايىلىن تارتاتىن بولادى.

ءتۇيىن:

«ءوزىڭدى ءوزىڭ جاتتاي كۇت، جات جانىنان ءتۇڭىلسىن» دەگەن بار ەدى. بۇگىندە رەسەي مەن اقش ءبىر-ءبىرىنىڭ ساياساتكەرلەرىن جاپپاي «قارا تىزىمگە» ەنگىزىپ جاتىر. «نون گراتا» جاريالاعانداعى ماقسات - ۇلتتىق نامىستى كورسەتۋ. رەسەيدىڭ كوپ كومەگىنە مۇقتاج بولا تۇرسا دا، قىرعىز اعايىن، قىرعىز قالاۋلى­لارى جيرينوۆسكي سياقتىلاردىڭ كوپ ساندىراعىنا كوز جۇما قاراي المايدى، ۇلتتىق نامىسىن تاپتاتا المايدى. ويتكەنى كەز كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن ۇلتتىڭ ارى مەن مۇددەسىنەن مارتەبەلى ەشتەڭە جوق.

ءبىر پىكىر:

تۇرسىنبەك ومىرزاقوۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى:

- جەكە باسىم قىرعىزستان دەپۋتاتتارىنىڭ بۇل ءىسىن بارىنشا قولدايمىن. بۇل ناعىز ادام سۇيسىنەرلىك ءىس بولدى. ىستىقكول دەگەنىمىز قىرعىزدار ءۇشىن قانداي كيەلى ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. بۇتىندەي ءبىر ۇلتتىڭ ماقتانىشىنا اينالعان كول. ال جيرينوۆسكيدىڭ سوزدەرىن جاي عانا مازاق رەتىندە ەمەس، ءدوڭايبات رەتىندە قابىلداۋعا بولادى. قىرعىزستان دا، قازاقستان دا - رەسەيدىڭ سەرىكتەسى. ەندەشە، شەنەۋنىكتەردىڭ اۋزىنان سەرىكتەس ەلدەرگە قاتىستى قالاي بولسا سولاي سويلەۋگە رەسەي اكىمشىلىگىنىڭ ءوزى دە جول بەرمەۋى كەرەك. وسى ۋاقىتقا دەيىن جيرينوۆسكي قازاقستانعا قاتىستى تالاي ەرسى ءسوز ايتتى. الايدا دەپۋتاتتارىمىز ونى ەلەگەن جوق. ەندىگارى سونداي جاعداي قايتالانسا، بىزگە دە قىرعىزداردىڭ شەشىمىن قايتالاۋ كەرەك. ءوز باسىم بەدەلدى ساياساتكەر ەمەسپىن، دەگەنمەن قازاقتاردىڭ ار-نامىسىنا كەلەتىن سوزدەر ايتىلاتىن بولسا، ارىپتەستەرىمدى وسىنداي قادامعا بارۋعا شاقىراتىن بولامىن.

اۆتور: سادۋاقاس كەبەك

"الاش ايناسى" گازەتى