قۇرمەتتى ءاليحان اسحانۇلى!

مەن سىزگە جەتىسۋ وبلىسى، الاكول اۋدانى، قابانباي اۋىلىنان حات جازىپ وتىرمىن.

1991 جىلى سول اۋدانداعى قارلىعاش اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىم.

جەتىم ءوستىم، ەلگە تانىمال اعالاردىڭ ارقاسىندا ادام بولدىم. قادىر ءمىرزالى، تۇمانباي مولداعاليەۆ، شەرحان مۇرتازا سياقتى ۇلى تۇلعالاردىڭ الدىن كورىپ تاربيەسىن الدىم.

شەر-اعامنىڭ شەكپەنىنەن شىققان قالامگەر قاۋىمنىڭ بارلىعى بىلەدى. مەملەكەت باسقارۋدىڭ ءوزى وڭاي جۇمىس ەمەس، بىراق ءبىز، جۋرناليست، قوعام بەلسەندىلەرى سول قالىڭ بۇقارامەن بيلىك اراسىنا التىن كوپىپ بولۋ پارىزىمىز.

جۋرناليست ەكەنمىن دەپ جازا، ايتا سالۋ دا وڭاي. بۇگىنگى قازاق جۋرناليستكاسى حايپ قۋىپ كەتكەلى قاشان، مەنىڭ ايتاپاعىم ءوز تۋعان ولكەم حاقىندا بولماق.

اۋىلدا 7 مىڭعا جۋىق حالىق تۇرادى. ءۇش مەكتەپ، ءبىر اۋرۋحانا، ءبىر مادەنيەت ءۇيى بار. اۋىلدىڭ باسىندا كىشكەنتاي ساياباق بار، سول جەرگە بۇكىل اۋىل كەلەدى.

جالعىز پارك سول. ال اۋدان ورتالىعى ءۇشارال قالاسىندا ءبىرشاما ساياباق، پارك، سپورت سارايلارى بار. جۇتتا قالعان جالعىز مەكەن ول – قابانباي اۋىلى. بۇرىنعى ۇيگەنتاس اۋدانىنىڭ ورتالىعى. حالىقتىڭ دا نارازىلىعى سول اۋىلداعى قۋ جوقشىلىق.

ەڭ ءبىرىنشى ماسەلە ول - تازا اۋىز سۋ ماسەلەسى. اۋىلدىڭ ارعى-بەرگى باسىنا جەتپەيدى. جەتى كوشەگە سۋ بارمايدى. سۋ قۇبىرلارىنىڭ توزىعى جەتكەن، ابدەن ەسكىرگەن. ال اۋىلدى تولىق تازا اۋىز سۋمەن قامتۋعا سۋ مۇناراسىنىڭ كۇشى جەتپەيدى. ايتپاعان ادام، قاقپاعان ەسىك قالمادى. وكىنىشكە وراي شەشىمى قيىن، كۇردەلى سۇراقتىڭ ءبىرى بولىپ تۇر.

قابانباي اۋىلى 9 اۋىلدىق وكرۋگتەردىڭ ورتالىعى.  «حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنىڭ» قابانباي اۋىلىندا بولىمشەسى بار. بىراق، مامان جوق. ونداعى وتىرعان ەكى ادام عانا. نە ماتەريالدىق، نە تەحنيكالىق بازالارى جوق. ال ميگراتسيا قىزمەتى اۋداننان وڭىرگە ءبىر مارتە كەلەدى. بۇل جەردە دە كادر تاپشى. بۇگىنگى تاڭدا ءوڭىر جۇرتشىلىعى بۇرىنعى ۇيگەنتاس اۋدانىن اشىپ بەرۋ تۋرالى ءتۇرلى نارازىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، ول جاعداي ايماقتىڭ قوعامدىق ساياسي تۇراقتىلىعىنا نۇقسانىن تيگىزۋدە.

ال جالپى الىپ قاراعاندا، ول ءوڭىردى الاكول اۋدانىنىڭ قۇرامىنان ءبولۋ ول ساياسي ءارى ەكونوميكالىق ءتيىمسىز شەشىم (بۇل مەنىڭ جەكە ويىم).

بۇل ماسەلەنى شەشۋ جولدارى قالاي؟

ەڭ الدىمەن الىستاعى اعايىندى اۋدان ورتالىعىنا جۇگىرتپەۋدىڭ ءتيىمدى ءبىر تەتىگى، اۋدانداعى بارلىق مەكەمەلەردەن ءبىر-ءبىر ماماننان سول قابانباي اۋىلىنا وتىرعىزىپ، ماسەلەنى وڭتايلى شەشۋگە بولادى. ويتكەنى حالىقتىڭ تالابى دا سول.

قوعامدىق كولىك ماسەلەسىنە جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىككە تاپسىرما بەرىپ، قوعامدىق كولىكتەردى قارجىلاندىرۋ تەتىكتەرىن تاپسا حالىقتا شۋلاماس ەدى.

ودان كەيىن اۋرۋحاناعا مامانداپ جەتىسپەيدى. بۇل جەردەگى ماسەلە تۇرعىن ءۇيدىڭ جوقتىعى. بار ۇيلەرگە ەشكىم قاقاعان ايازدا وت جاعىپ، دىردەكتەپ جۇرگىسى كەلمەيدى. سەبەبى قىسى قىتىمىر، اياز سۋىق.

قابانباي اۋىلىندا ەكى قاباتتى 10/15/20 پاتەرلىك ۇيلەر قانشاما جىل بولدى، اۋدان تاراعان سوڭ قاڭىراپ بوس تۇر. سول ۇيلەردى كوممۋنالدىق مەنشىككە وتكىزىپ، كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىپ، اۋىلعا كەلگەن ماماندارعا بەرسە، بۇل ۇلكەن جەڭىس بولار ەدى. ءارى قازىنا قارجىسى ۇنەمدەلەر ەدى. ول ۇيلەرگە اعىمدى جوندەۋ جۇرگىزىپ، اۋىل حالقىنا بەرسە، ءبىر جاعى پرەزيدەنت ق.ك.توقاەۆ تاپسىرعان شەكارالىق ايماق نىعايا تۇسەر ەدى.

اۋىلداعى جالعىز مادەني وشاقتا بۇگىنگى كۇنى 14 شتاتتىق بىرلىگى حالىققا ءتۇرلى مادەني-ساۋىقتىرۋ شارالارىن وتكىزەمىز. ايتپاقشى (مەن سول مادەنيەت ءۇيىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارامىن), ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز - حالىقتىڭ مادەني ساۋاتىلىعى جانە مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن ۇنەمى حالىققا قوعام بەلسەندىسى، جۋرناليست رەتىندە جەتكىزىپ تۇرامىن.

مادەنيەت ءۇيىنىڭ ىرگەسى 1981 جىلى، سول كەزدەگى اندرەەۆ اۋدانىنىڭ 1-ءشى حاتشىسى قىزمەتىن اتقارعان جيگۋلين مىرزانىڭ قولداۋىمەن سالىنعان. باستاپقىدا 700 ورىندىق ءبىر تيپتەگى جانە ازاماتتىق قورعانىس رەتىندە سالىنىپ، جانىنان سپورت زالىمەن قوسا قولدانىسقا بەرىلگەن.

ال بۇگىنگى تاڭدا مادەنيەت ءۇيىنىڭ جىلۋ جۇيەسى ابدەن توزىعى جەتىپ، ءشىرىپ، قيراپ جاتىر. قانشا جەردەن وت جانسا دا جىلۋ مادەنيەت ءۇيىنىڭ جەر تولەسىنە ءسىڭىپ، ول جاقتان اياز بەتىڭدى قاريدى.

ال قاسىنداعى جاپسارلاس سالىنعان سپورت زالدى بەلگىلى كاسىپكەر، مەتسەنات باۋىرجان كەڭەسبەكۇلى وسپانوۆ اعامىز جاساپ بەرگەن. بۇگىنگى تاڭدا قالادا جوق جاعدايىمەن قاڭىراپ بوس تۇر. سەبەبى ول جەردىڭ دە جىلۋ جۇيەسى جاسالماعان. قىستاعى 35-40 ايازدا سونىڭ ىشىندە اۋىل بالالارى كۇرتەشەمەن دايىندالىپ، بوس ۋاقىتتارىن وتكىزەدى. وكىنىشكە وراي، بيۋدجەت رەزەڭكە ەمەس دەگەن سوزبەن قاڭىراپ تۇر.

حالىقتىڭ، سول وڭىردەگى قالىڭ بۇقارانىڭ ءبىر ءوتىنىشى ارىز ارمانى وسى.

بىرنەشە مارتە وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى ر.اليگە كەلىپ ايتقان بولاتىنمىن. بىراق شەشىمىن تاپپاي تۇر.

مەنىڭ ۇسىنىسىم - ول سپورت زالدى وبلىستىق سپورت باسقارماسى ءوز بالانىسارىنا الىپ، جىلۋىن قالپىنا كەلتىرىپ، ەكى-ءۇش شتاتتارىن بەرسە، وگىز دە ولمەس ەدى، اربا دا سىنباس ەدى. بىراق، سول قۋ شاراسىزدىق تيتىقتاتىپ ءبىتتى.

ءسوزىمنىڭ باسىندا ايتقانداي، اۋدان ورتالىعىندا قانشاما الەۋمەتتىك نىساندار بار، ال بىزدە ول جوق.

اۋىلداعى جالعىز ورىس مەكتەبىنىڭ دە جاعدايى سىن كوتەرمەيدى. جوندەۋدى قاجەت ەتىپ-اق، تۇر. بىراق سول قارجى جوقتىڭ قاسى.

بەرگى جاعى اينالاسى قورشالعان، باس كوشەگە جايعاسقان ۇلكەن الاڭ قانشاما جىل بولدى، بوس تۇر. سول جەرگە اۋىلدىڭ جاستارىنا ارنالعان سپورت الاڭىن سالىپ بەرسە دەگەن ءۇمىتىمىز بار.

اۋىلىداعى جالعىز «دوستىق» ستاديونىنا ەكى جىل بۇرىن ءوز قاراجاتىما جارىق شامدارىن قويدىرىپ، شامام كەلگەنشە سىلاپ-سيپاپ، ەل يگىلىگىنە بەرىپ وتىرمىن.

ول ءۇشىن مەن بىرەۋگە مىندەتسىپ وتىرعانىم جوق. اۋدانداعى تۇرعان دۇنيە نەگە بىزگە كەلمەيدى، سول مەنىڭ جانىما باتادى.

كۇردەلى جوندەۋدى قاجەت ەتەتىن ەرەكشە ءبىر ورىن سول جەر بولىپ وتىر. قاڭتاردىڭ قىرعىنىنان كەيىن ويىمىز سان ساققا جوعالعانى انىق. وعان ەشكىمدى كىنالامايمىز، بارلىعىنا ءوزىمىز كىنالىمىز.

مەملەكەتتىك كادر ساياساتىن قايتا قاراستىرىپ، جۇمىسقا سەلقوس قارايتىن شەندىلەردى قۋدىڭ ۋاقىتى كەلدى. سول ايماق بويىنشا «ۇيگەنتاس ءوڭىرىنىڭ وزەكتى ماسەلەسى» دەگەن توپ قۇرىپ، سول جەردە شامامىز جەتكەنشە اشىنعان-جۇلقىنعان، بۇلقىنعان حالىقتى سابىرعا شاقىرىپ، ءوز قوتىرىمىزدى ءوزىمىز قاسىپ وتىرمىز.

مەن بىرەۋگە كىنا تاعۋدان اۋلاقپىن. قۇدايعا شۇكىر، اۋدانىمىزدىڭ اكىمى الماس ساپارعاليۇلى ابدينوۆ وتە تاماشا ازامات، قاراپايىم ازامات. سونداي ازاماتتار كوبىرەك بولسا دەپ ويلايسىڭ.

جاساعىسى-اق، كەلەدى. بىراق، قارجى جوق. قۋاتتى الماتى وبلىسىن ەكىگە بولدىك. بىراق تاعى سول قاراجات ماسەلەسى وبلىستىڭ اكىمى يساباەۆ بەيبىت وكسىكبايۇلىنىڭ دا قابىلداۋىندا بولدىم. ول كىسى دە اڭگىمەنىڭ توق ەتەرىن قاراجاتقا اكەلىپ تىرەپ وتىر.

بىراق 30 جىل شىداعان حالىققا «قاراجات جوق» دەپ قالاي ايتامىز؟ كۇندە ەستيتىنىمىز – «ۇرلادى»، «جەدى»، «قۇرتتى». وسىدان كەيىن قاي قاراڭعى مال باققان قازاق سەنەدى سوزىمىزگە؟..

مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ دە ءمانى كەتتى. تانىس-تامىرلىق، قۇدا-جەكجاتتىق تەندەردىڭ ءوزىن تەك تانىستار الادى. ونىڭ بارلىعىن حالىق كورمەي وتىرعان جوق. كويكەيدە جۇرگەن تاعى ءبىر قىجىل ارۋجان سايىن حانىمنىڭ باستاماسىمەن ۇسىنىلعان ءساتسىز باعدارلاما «ارت سپورت». بۇل مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ماسەلە قۇر بوسقا مەملەكەت قاراجاتىن شاشۋ. وسى بادارلامانىڭ باستالعانىنان قانشاما قاراجات ماقساتسىز جۇمسالۋدا.

بالالاردى باۋلىپ جاتىرمىز دەگەن قۇر جەلەۋمەن وڭىرلەردە ەبىن تاپقان پىسىقايلار قازىنا قارجىسىن جىمقىرۋدا. وزىڭىزدەن ۇلكەن ءوتىنىش وسى ماسەلەنى تاقتاتساڭىز.

ونىڭ ورىنا سول قاراجاتتى وڭىردەگى مادەنيەت ۇيلەرىنە شتات رەتىندە بەرسەڭىزدەر ءارى اۋىل ادامى جۇمىسپەن قامتىلىپ، ءارى بالالار تەگىن ۇيىرمەلەرىنە كەلەر ەدى.

ءبىزدىڭ مادەنيەت ۇيىندە بۇگىنگى تاڭدا 17 ۇيىرمە جۇمىس جاسايدى. ال مادەنيەت ماماندارىنىڭ ايلىعى 100 مىعا ارەڭ جەتەدى. ال ارت سپورت بويىنشا ءبىر مامان قانشاما ميلليونداعان قارجىنى ماقساتسىز الىپ وتىر؟! بۇل ادىلەتسىز!

اسا قادىرمەندى، ءاليحان مىرزا!

جوعارىداعى مەنىڭ ايتقان وتىنىشتەرىمدى نازارعا الىپ، رەسپۋبليكا بيۋدجەتىنەن ارنايى قارجى قاراستىرىپ، ىقپال ەتسەڭىز. جانە جاڭادان قۇرىلعان جەتىسۋ وبلىسىنا باسا نازار اۋدارىپ، قاراجات ەسەبىن ۇلعايتساڭىز دەگەن ءوتىنىش بار.

ەربول اقشولاقوۆ،

جەتىسۋ وبلىسى، الاكول اۋدانى

Abai.kz