الەمدى تامساندىرىپ وتىرعان قازاق ەلىدەدەگى ءدىني احۋالدىڭ تۇراقتىلىعى – ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپسىزدىكتەردىڭ، بىرلىك پەن تاتۋلىقتىڭ جەمىسى، بەيبىتشىلىكتەن ارتىق قۇندىلىق، تىنىشتىقتان ارتىق راحات بولمايتىنىن ءاربىر ءاربىر كوزى اشىق جان باعامداي الادى. وتانىمىز وسىلايشا ونەگە نۇرىن شاشىپ،  – وزىنەن ۇلگى الاتىن وزگە جۇرتتاردىڭ دا  بەيبىتشىلىكتە، كەلىسىممەن ءومىر سۇرگەنىن قالايدى. شىنايى مادەنيەتتىڭ كەز كەلگەن نانىم-سەنىمگە نەگىزدەلىپ، ال اتالعان ، نانىم-سەنىمنىڭ ءتۇپ قازىعى دىنگە بارىپ تىرەلەتىنى اركىمگە ايان دۇنيە. ادامزات بالاسى يمانداي ۇيىعان بارشا دىندەردىڭ بەيبىتسۇيگىشتىك، ىزگىلىك قاسيەتتەرگە باعىشتالاتىن قۇندىلىعىن يگى ماقساتتارعا پايدالانۋ باعىتىندا ەلىمىزدە ناقتى قادامداردىڭ جاسالىنىپ جاتۋى، تۇپتەپ كەلگەندە– ايتۋعا اۋىز بارمايتىن ناۋبەتتەردەن ەل تۇرعىندارىن امان-ساۋ الىپ قالۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى ەكەندىگى قوعام مۇشەلەرىنە ايقىن تۇسىنىكتى بولا تۇسۋدە.

تاۋەلسىزدىككە ەندى عانا قول جەتكىزگەن قازاقستان ەگەمەندىگىنىڭ العاشقى جىلدارىنداعى نەگىزگى ماقسات – ەلىمىزدى مەكەندەگەن كوپۇلتتى جانە كوپكونفەسسيالى حالىقتاردىڭ تاۋەلسىزدىك تۋى استىندا ءوزارا ىنتىماقتى ءارى باقىتتى ءومىر ءسۇرۋىن قامتاماسىز ەتۋگە وتتە مۇددەلى بولعانى جاسىرىن ەمەس. وسى باعىتتا جۇرگىزىلگەن جۇمىستار، اسىرەسە، ءدىنىي ۇستانىم سالاسىنداعى سىندارلى ساياسات قۇلاشىن كەڭگە جايىپ، ءدال قازىر عالامدىق جاسامپازدىق پەن تۇراقتىلىقتى باياندى ەتۋ ءۇشىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋىنىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ وتىر.

كوپۇلتتى وڭىرلەردە ورىن الىپ وتىرعان دىنارالىق كەلىسىم مەن ۇلتارالىق تاتۋلىقتىڭ وسى كەڭ قانات جايۋى نەگىزىندە يماندىلىقتىڭ قاسيەتتى ورداسىنا اينا بىلگەن قازاقستاندى قازىرگى تاڭدا كۇللى الەم مويىندادى دەسەك، اقيقاتتان ەش الشاق كەتپەيمىز. وسىلايشا، جاس مەملەكەتتەگى سىندارلى ساياساتتىڭ ارقاسىندا ءدىن ەلىمىزدەگى بىرلىكتىڭ رۋحاني تىرەگى بولىپ، حالىقتىڭ ىنتىماعى مەن تىنىشتىعى ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن ءوزىنىڭ تابيعي مىندەتىن اتقارعا الدى. قازاق بيلىگىنىڭ وسىنداي كورەگەن ساياساتىنىڭ ناتيجەسىندە ەلىمىز وسىنداي رۋحاني بيىكتەرگە قول جەتكىزە ءبىلدى.

سونىڭ ناتيجەسىندە قازاقستاندا كوپۇلتتى جانە كوپكونفەسسيالى ءدىني مۇددەسى ورتاق 18 كونفەسسيانىڭ وكىلدەرى بەيبىت قاتار ءومىر ءسۇرىپ، ەلىمىزدىڭ نۇرلى بولاشاعى ءۇشىن ەڭبەك ەتۋگە مولىنان وڭ ىقپال ەتتىك. ايتارى   جوق ەلىمىزدەگى تالىمدەرى مەن ۇستانىمدارى بولەك دىندەر ءار ءتۇرلى سەنىمدەگى ەتنيكالىق توپتار مەن ءار قيلى الەۋمەتتىك جاعدايداعى ادامداردى قامتيدى.ولاردىڭ ءبارى ءبولىپ جارىلماي، وتانداستار دەگەن ورتاق اتاۋمەن ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.

جالپى ءدىن – مەملەكەت پەن قوعامداعى، ۇلتتار مەن ەتنيكالىق توپتاردى ورتاق يدەيالار مەن قۇندىلىقتار توڭىرەگىنە توپتاستىراتىن نانىم-سەنىم بولۋمەن بىرگە، ەگەر ءسال ءمۇلت كەتسەڭ، جانعان وتتاي تەز لاۋلايتىن الەۋمەتتىك الاۋىزدىقتار مەن دىلدىك ايىرماشىلىقتارعا تۇرتكى بولاتىن بەرەتىن نازىك تالما تۇس. ءدال وسىنداي الاۋىزدىقتاردىڭ ورىن الۋ سەبەبىنىڭ ءبىرى، ەل تۇرعىندارى اراسىندا قالىپتاسقان ءدىني ساۋاتسىزدىقتان تۋىندايتىنى ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. سول سەبەپتى ناقتى ءبىر  مەملەكەت پەن ونداعى قوعامعا جۇكتەلگەن مىندەتتەردىڭ ءبىرى دىنگە قىزىعۋشىلىق تانىتقان توپتىڭ باسىم بولىگى بولىپ تابىلاتىن جاستارعا دۇرىس باعىت-باعدار بەرىپ، ولاردىڭ بويىندا ۇلتتىق سانا مەن ءدىني دۇنيەتانىمدىق اقمقات قاعيداتتاردى قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى

قازىرگى تاڭدا الەم ەلدەرىندە ءدىن مەن ونىڭ قۇندىلىقتارىنىڭ حالىق پەن قوعام ومىرىندەگى ورنىنىڭ ماڭىزى ارتىپ وتىرعانىن كورىپ وتىرمىز. ءدىن مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قۇراۋشى ەڭ ماڭىزدى فاكتوردىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، ىشكى تۇراقتىلىقتىڭ دا كەپىلى.

تۋعان ەلىمىزدە قازاق قوعامى رۋحانيلىققا ەرەكشە جاقىن، ول حالىقتىڭ دىنگە دەگەن ىقىلاسىنان دا كورىنەدى. ورتاق وتانىمىزداعى  مەملەكەت قۇراۋشى قازاق حالقىنىڭ اتا ءدىنى يسلام بولىپ تابىلاتىندىعىن بۇكىل الەم بىلەدى. مەملەكەت ازاماتتارى بولىپ تابىلاتىن ەلىمىزدەگى وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ دە باسىم كوپشىلىگى يسلام ءدىنىن ۇستانادى. سوندىقتان حالىق ءۇشىن ماڭىزدى بولعان نارسە مەملەكەت ءۇشىن دە ماڭىزدى.

ۇلتىمىز عاسىرلار بويى ءدىندى رۋحانيلىقتىڭ نەگىزى ساناپ كەلدى. قازاقتىڭ قاستەرلى رۋحاني قۇندىلىقتارى قاشاندا ايقىن ورنىققان ءدىن قاعيدالارىمەن ۇندەسىپ جاتتى. اتا ءدىنىمىز – يسلامداعى ادامگەرشىلىك، سىيلاستىق، ءوزارا قۇرمەت، كەلىسىم، يماندىلىق، بىلىمگە قۇشتارلىق، ەڭبەكقورلىق، وتانسۇيگىشتىك، ت.ب. كوپتەگەن قۇندىلىقتار مەن قاسيەتتەر ۇلتىمىزدىڭ بولمىسىندا بۇرىننان بار مىنەزدەرمەن استاسىپ، رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ قايتالانباس كەشەنىن قۇراعان بولاتىن. دەمەك، قازاقتىڭ ءدىن رۋحانياتى ءداستۇرلى قۇندىلىقتارعا ءتۇپ نەگىز بولىپ قالانىپ مىقتاپ سانامىزدا تاڭبالانعان.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz