«نۇر-سۇلتان كىتاپحاناسى» سەرياسىمەن «فوليانت» باسپاسىنان جىرسۇيەر قاۋىمعا جول تارتقان كىتاپتاردىڭ ىشىندە «ءىنى بۋىننىڭ» بەلدى وكىلدەرى رەتىندە سىرلى دا، نۇرلى جىرلارىمەن وقىرماندارىن تاماسانلىرىپ جۇرگەن پوەزيا سۇلەيلەرى جەتەرلىك. سولاردىڭ ىشىندە ت. ابدىكاكىمۇلىنىڭ اق باتاسىن بەرگەن «قۇداي دارىتقان عاجاپ بايلىق» اتتى العىسوزىمەن شىققان ءبىرجان احمەردىڭ «كوزىڭدەگى كوكتەم» ولەڭدەر جيناعى اتتى ەكى بولىمنەن جانە اۋدارمالارى مەن باللادالارىنان تۇرادى.

جيناقتاعى «ماۋسىم اۋەندەرى»، «ارۋ ءتۇننىڭ اجارى» اتتى ەكى بولىمگە اقىننىڭ بۇرىن ەش جەردە جارىق كورمەگەن جاڭا ولەڭدەرى توپتاستىرىلىپ، ءۇشىنشى بولىمىگە اقىننىڭ «بۇگىنگى كۇن»، «كۇز»، «ءسۇيۋ بۇل – ءبىر كۇننىڭ بەسىنشى بولىگى...»  سىندى 12 تارجىمالىق اۋدارمالارى كىرسە، سوڭعى بولىككە «قارعا تۋرالى باللادا»، «كەلىنشەك تاۋ»، «حان كەنە» جانە «جوعالعان قامشى تۋرالى جىر» اتتى ءتورت بىردەي باللادالارى ەنگەن.

جاس اقىننىڭ «كوزىڭدەگى كوكتەم» ولەڭدەر جيناعىنا ەنگەن ءومىر جايلى تولعانىس، جاقسىلىقتان ءۇمىت كۇتۋ، ساعىنىش سەكىلدى ليريكالىق يىرىمدەردى بويىنا سىيدىرعان وزەكجاردى تۋىندىلارىنىڭ ىشىندەگى «نەلىكتەن داۋلى تىرشىلىك؟» دەپ باستالاتىن ءبىر ولەڭىنە قاتىستى پىكىر بىلدىرگەن قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، اقىن تىنىشتىقبەك ابدىكاكىمۇلى ءوز پىكىرىن بىلايشا قالام ۇشىنا ىلىكتىرەدى: «...بۇل – بۇگىنگى ادەبي تولقىننىڭ وكىلى رەتىندەگى جاس اقىن — ءبىرجان احمەردىڭ كرەدوسى. اۆتوردى بوزبالا كۇنىنەن جاقسى بىلەمىز، شىعارماشىلىعىمەن دە جاقسى تانىسپىز… ال ءبىرجان اقىننىڭ الار بيىگى ءالى الدا. ءبىز وعان كامىل سەنەمىز» دەي كەلە جاس قالامگەرگە «قۇداي دارىتقان عاجاپ بايلىقتىڭ يەلەرىنىڭ ءبىرى» دەپ ءوز ءادىل باعاسىن بەرەدى.

بىزدە پوەزيا ماەستروسىنان كەيىن سەمەي توپىراعىنان شىققان باۋىرجان يگىلىك، ارمان شەريزات، مەرەي قارت سىندى جاس دارىندارىنداردىڭ ىشىندە ءوز جەكە دارابوزدىعى بار ءبىرجان احمەردىڭ شىعارماشىلىعىنا قاتىستى وي-پىكىرىمىزدى پاتشا كوڭىل جىرسۇيەر قاۋىمعا شاشۋ ەتپەك ويدامىز.

قازىر سىنشىلار مەن وقىرماندار تاراپىنان كەڭەستىك ءداۋىر بويىمىزعا سىڭىرگەن اقىنداردى «دارىندى» جانە «دارىنسىز» دەپ بىرجاقتى بولە سالۋ ءۇردىسى بارلىعىن نەسىنە جاسىرامىز. قازاق ادەبيەتىنىڭ يران باعى بولىپ تابىلاتىن پوەزيا الەمىن وسىلايشا وراشولاقتىقپەن سارالاۋ بەرەكە بەرە قويمايتىن تىرلىك، ءارى مادەني كەلبەتىمىزدىڭ تامىرىنا بالتا شاباتىن قودارلىق. ولەڭ ءورىمىن سۇلۋ سوزبەن ورنەكتەي العانداردى الەم وركەنيەتىنەن الشاقتاتىپ، اق جانە قىزىل يمپەريالىق ءىلىم-ءبىلىم بويىنشا وتار ەلدەرىنىڭ پوەزيا سويلارىن «دارىندى» جانە «دارىنسىز» دەپ بىرجاقتى بولە سالۋ ۇردىسىنە ۇرىندىرىپ، رۋحاني ساناعا كىسەن سالعان ورىسشىلىدىق اسەرىنەن ارىلاتىن كەز تۋدى. ايتپەسە ادەبيەتكە كەلگەن ءىنى مەن كەنجە بۋىن شىعارماشىلىعىنا اق ادال پىكىردى ەشقاشان ايتا المايمىز.

وسى الەم وركەنيەتى دەگەن نە ءوزى!؟ ول – مۇسىلماندىق شىعىستىق پەن تىلسىمدى بۋددالىق. وعان ورىس پەن باتىس مادەنيەتىن كىرىستىرىپ ەش قاجەتى جوق. ادەبيەتتى ءدىن عانا وزگەلەردەن بولەكتەيدى. مۇسىلمان اقىنىنان حريستياندىق پەن باتىسشىلدىقتىڭ ەلەسىن ىزدەۋ ناعىز قوجايناسىرلىق بولىپ تابىلادى.

جانە قازاق اقىندارى ءۇش ولشەم بويىنشا تالدانىپ، ءوز باعاسىن وقىرمان تاراپىنان الۋعا ءتيىس. بۇل ولشەمدەر: الەمدىك، مۇقىمتۇركىلىك (تەرمىن – قينايات شاياحمەتۇلىنىكى) جانە ۇلتتىق دەپ اتالادى. اقىن ءوز تۋىندىسى ارقىلى ۇلت وقىرمانىنان بەلگىلى ءبىر ولشەم بويىنشا پايىمدالادى. اقىندارىمىزدىڭ ورىستىڭ، باتىستىڭ باعاسىن الۋى شارت ەمەس، ويتكەنى، قازاقتىڭ جان-دۇنيەسىن قازاق قانا تۇسىرەدى. باتىستىڭ ادەبي باتاسىن الۋعا دەن قوياشىلىق – مۇسىلماننىڭ ءوز دىنىنە باس تارتۋىمەن بىردەي تىرلىك.

جالپى الەم جانە قازاق اقىندارىنىڭ ولەڭدەرى مازمۇن مەن فورمانىڭ بىرلىگىن ءوز بويىنا توعىستىرعان ءسوز، اقىن جانە وقىرمان وبرازىنان تۇرادى. ەڭ سوڭعى كەسىكتى ءسوزدى تۋىندىعا قاتىستى ايتاتىن وقىرمان وبرازى «مازمۇن مەن فورمانىڭ بىرلىگىنە» سۇيەنىپ، تۋىندى بويىنداعى ءسوز جانە اۆتور وبرازىنىڭ جەتىستىگى مەن كەمشىلىگىن بىردە – دۇرىس، ەندى بىردە – بۇرىس سارالايدى.

جاھان ادەبيەتىندەگى سياقتى ۇلتتىق پوەزيامىزدا ءۇش قانا تاقىرىپ بار. ولار – ءومىر، قوعام جانە تابيعات. ال، ونى انا تۋرالى، ماحاببات تۋرالى دەپ بولشەكتەۋ ەندىگى جەردە قازاق سىنى مەن ادەبيەتتانۋىنا وپا اپەرمەيدى. ءبىرجاننىڭ «كوزىڭدەگى كوكتەم» جيناعىنداعى تۋىندىلارىنىڭ دەنى وسى ولمەس تە، وشپەس وسى ءبىر تاقىرىپتاردى قازاقي، تۇركىلىك، مۇسىلماندىق جانە شىعىستىق رەڭكتە، اڭىس پەن جوسىقتا وزىنشە جىرلاۋىنان، اۆتورلىق وي تولعاۋىنان تۇرادى. ءبىز اقىننىڭ بارلىق ولەڭىنە باعا بەرۋدەن اۋلاقپىز. تەك ءوزىمىز ءسوز ەتكەن ءومىر، قوعام جانە تابيعات تاقىرىپتارىن قۇداي بەرگەن بۇلا دارىنىمەن قازاق وقىرمانىنا قالايشا جەتكىزبەك بولعانى توڭىرەگىندە ءوز پىكىرىمىزدى ءبىلدىرۋ عانا. پىكىرىمىزدىڭ دۇرىس بۇرىستىعىن جىرسۇيەر قاۋىم ءوزى باعالاي جاتار.

بۇكىل قازاق پوەزياسى ءوز بويىنا باعزىدان تامىر تارتقان «ءداستۇر مەن جاڭاشىلدىقتى» سىڭىرگەن. ءبىرجان دا – ءوز شىعارماشىلىعىندا وسى ايادا اۆتورلىق سويلىعىن تانىتىپ جۇرگەن جاس اقىنداردىڭ ءبىرى. قازىر جاس اقىندار شىعارماشىلىعىنا باعا بەرەر شاقتا الدىمىزدى سانگە اينالعان «مودەرنيزم مەن پوستمودەرنيزم» كەسكەستەيدى. ءيا ءبىز وسى ارعى تەگى باتىستىق «مودەرنيزم مەن پوستمودەرنيزمدى» وكشەمىزدى باسقاندارعا قالاي ءتۇسىندىرىپ ءجۇرمىز؟ بۇل سۇراققا تولىمدى جاۋاپ بەرمەي قازىرگى سانالارىنا قۇلدىق تاڭباسى باسىلماعان «ءىنى» جانە «كىشى» بۋىننىڭ وكىلدەرىنىڭ شىعارماشىلىعىنا جارىتىپ باعا بەرە المايمىز. بۇل ارادا كەز كەلگەن ۇلتتىڭ ادەبي وكىلدەرىنىڭ باسىن «اتا» «اعا» «ورتا» «ءىنى» جانە «كىشى» بۋىن وكىلدەرى قۇراپ، ءبىرىن-ءبىرى الماستىرىپ، ءبىرىنىڭ ورنىن ءبىر باسىپ وتىرادى. ءبىرجان – وسى ءىنى بۋىننىڭ بەلدى وكىلى. ولاردىڭ ولەڭدەرىندە «ءداستۇر مەن جاڭاشىلدىق» سىلەمدەرى بارىلىعىن جوققا شىعارا المايمىز، ءارى ونى باتىستىق ءام ورىستىق قالىپتا تالداي دا المايمىز. سەبەبى مۇسىلمان شىعىسى ادەبي ۇعىمىندا «مودەرنيزم مەن پوستمودەرنيزم» بار، بىراق ول – داستۇردەگى جاڭاشىلدىق (مودەرنيزم) – جاڭاشىلدىقتاعى ءداستۇر (پوستمودەرنيزم) نەگىزدەلگەن نازيراگويلىك دەپ اتالادى. تەرمىندەرى باسقاشا. تەك باتىسشا ەمەس. ءبىرجان تۋىندىلارىندا وسى ەكەۋى ءوزىن تانىتادى.

قازىر قازاق كوپ تارماقتى سالىستىرمالى ادەبيەتتانۋىندا وسى تەرميندەرگە «ءداستۇر مەن جاڭاشىلىق» اياسىندا تومەندەگىدەي جاۋاپ بەرىلىپ كەلەدى. سونىمەن مودەرنيزم دەگەنىمىز داستۇردەگى – قازاقي، تۇركىلىك، مۇسىلماندىق جانە شىعىستىق (4-ءنىڭ ءبىرىنىڭ كەزەكتەسە نەمەسە ىلكىدە ءبىر ادەبي تۋىندى تىنىندە كورىنىس بەرۋى); ال  پوستمودەرنيزم بولسا، جاڭاشىلدىقتىڭ بويىنداعى قازاقي، تۇركىلىك، مۇسىلماندىق جانە شىعىستىق ادەبي ءداستۇردىڭ ستيلدىك ەرەك ايشىقپەن ۇشىراسۋى.

ءبىز باتىستىق ۇعىم-تۇسىنىكتەردى باس شۇلعي قابىلداۋدان ارىلعانىمىز ءجون. احمەتتىڭ اق جولىمەن ۇلتتىق دۇنيەتانىم اياسىندا قايىرا تابىسۋعا باعىت ۇستانعانىمىز ءلازىم. ءبىز ءبىرجان ولەڭدەرىن شەتىنەن كەمىرىپ، تالداماس بۇرىن وسىنداي تەرمىندەردىڭ باسىن اشىپ الۋدى ءجون كوردىك. ءبىرجان ولەڭىندە اقىن وبرازى مەن ءسوز وبراز تابيعات تىلسىمىن ۇلتىنا كوركەم سوزبەن تانىتۋ اياسىندا قابىسىپ جاتادى. ءبىز بۇنى قالامگەردىڭ كوركەمدىك ستراتەگياسى دەپ باعالايمىز.

اقىننىڭ «سەرت» ولەڭىندە وزىنە دەيىنگى اعا بۋىنمەن سىرلاسۋ مەن وي ءبولىسۋ بار. ەندى وسى پىكىرىمىزدى مىسالمەن دالەلدەيىك:

ءبىر قۇدايىم بىلەتىن انىعىن-اق،
شەكسىز ەسكە تىلسىمنىڭ ءبارى - جۇمباق.
اقىن بولىپ كەتىپپىن، اعاجان-اۋ،
ادامزاتتىڭ كەتكەن سوڭ جانى قۇرعاپ...

جۇمىر جەردەن عارىشقا جىرىم ۇشىپ،
ون سەگىز مىڭ عالاممەن ۇعىنىسىپ.
ەسەنيننىڭ ەسسىزدەۋ كۇيىن كەشىپ،
مۇقاعالي اقىننىڭ مۇڭىن ءىشىپ،

جىلۋى جوق بولعان سوڭ ارايسىز ماڭ،
اقىن بولىپ كەتىپپىن ابايسىزدان،
كەشىر مەنى... دەپ وزىنە دەيىنگى اعا بۋىنمەن كوڭىل تۇكپىرىندەگى ويىمەن بولىسەدى. جانە ءوزىنىڭ ءپىر تۇتاتىن ەكى اقىننىڭ ەسىمىن العا تارتادى.

ادەبيەت تەورياسى كوز الدىمىزدا فيلوسوفيالىق ادەبيەتتانۋعا اينالىپ بارادى دەگەنگە بەرىلەر جاۋاپ بىرەۋ عانا ەندىگى جەردە زەرتتەۋ نىسانى ادەبي-كوركەم تۋىندىنىڭ قاراقان باسى ەمەس، ەستەتيكالىق پروتسەستەگى ورىن الاتىن ارالاس-قۇرالاستىقتىڭ بارلىق بولشەكتەرىنىڭ بىرتۇتاستىقتا قاراستىرىلۋى دەر ەدىك. ادەبيەت سىنى مەن تەورياسىنا كەلگەن جاڭا بۋىن ءوز تۇستاستارىنىڭ شىعارماشىلىعىن تاپ وسى تۇرعىدان تالداسا كوپ نارسەنى ۇتادى.

ەندى وسى بولشەكتەرگە توقتالا كەتەيىك. ءار بولشەك ءوز الدىنا كوپدەڭگەيلى تۇتاستىق قۇرا الادى. ءارى تاپ سولاي بولىپ تابىلادى. بولمىس (ۋنيۆەرسۋم) – اۆتور تۇلعاسى – كوركەم تۋىندى – قابىلداۋشى تۇلعات – بولمىس. مىنە، وسى بولشەكتەر ەڭ نەگىزگىسى.

استار ءماتىننىڭ شىندىعىن تابۋ ءۇشىن كوركەم تۋىندىنى تانىپ ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس دەگەن كەڭەستىك عىلىمي ميفتەن ارىلۋ كەرەك. كوركەم تۋىندىنىڭ ەڭ مايەگى – سىرت كوزگە بىردەن بايقالمايتىن تەك وي ەلەگىننەن وتكەن سوڭ عانا اڭعارىلاتىن ۋنيۆەرسۋمدىق بولشەكتىلىگى. تۋىندى مايەگىن تاۋىپ – اۆتور وبرازىن اشىپ – وقىرماندىق وزدىك تۇجىرىم جاساي بىلۋگە ءوزىڭدى قايرا، جىگەرلەندىر... سوندا سەنەن ەشبىر بەدەلدىڭ بەتىنە قارامايتىن ءوز ايتارى بار زەردەلى زەرتتەۋشى قالىپتاسادى. وعان كىتاپتان وقىعانىڭ دا، ومىردەن توقىعانىڭ دا جەتەدى. تۋىندىنى تانى، اۆتور الەمىن اش، ەلگە ءوز ويىڭدى تاڭ عىلىمي جاڭالىق دەگەن وسى. الدەبىر يزمدەرگە بايلانباي، اقساقال ايتتى، باي ايتتىعا مالدانباي تەك ءوز ويىڭدى وزەگە كوجە-قاتىق ەتە ءبىلۋدى ۇيرەن!! دەگەن اعالىق ويدىڭ جەتەگىمەن ءبىرجان ولەڭىنىڭ تىلسىمىنا ارى قاراي ۇڭىلە تۇستىك.

«ىمىرت تۇسسە، قانات جايىپ ادىرعا ءان» اتتى ولەڭىنەن الىنعان مىنا ءبىر شۋماققا نازار سالايىق.

قوڭىر توبە. وڭاشادا قوڭىر مۇڭ.
جەردى شارلاپ قوڭىر ويدىڭ قۇسىمەن،
ارلى ولەڭگە جان ءبىتىرىپ وتىرمىن،
جۇرەكتەگى قۇدىرەتتىڭ كۇشىمەن. (10-بەت).

وقىرمان وبرازى اقىننىڭ كوركەم تىلىنەن تەك ءسوز ونەرىنىڭ فورماسىن (تۇرپاتىن) عانا تانىپ بىلۋگە قابىلەتى دەي الامىز. ءارى ءبىرجاننىڭ ءبىز مىسالعا العان ولەڭىن وقىعان ءار وقىرمان ءوز تۇسىنىك-تانىمى اياسىندا ءوز پايىمداۋىن العا تارتادى. بۇل – ءبارىمىز بىلەتىن ءتىل ەمەس، كەرىسىنشە ونىڭ ونەردەگى قايىرا تۇزىلىمگە ۇشىرايتىن كوركەم كەستەلەنۋى. سۋرەتكەر ءسوزدى «ءسوز ونەرى» قۇبىلىسىنىڭ ارنايى فورماسىنا اينالدىرادى. كوركەم ءتىل ءبىر عانا قالامگەر قولداناتىن تىلدىك قۇبىلىستاردان عانا تۇرمايدى، سونىمەن بىرگە وزدىك سيپاتىنان ءام ءوزىن كادەگە جاراتۋ قاعيداتتارىن تۇرادى.

ءيا، اقىن جۇرەگىنىڭ شىعارماشىلىق قۋاتىمەن سەزىم باتپىراۋىعى كوككە قالىقتاپ، ارلى ولەڭنىڭ بويىنا جان ءبىتىپ، ونەر ادامىنىڭ پاراساتى قوڭىر ويدىڭ قۇسىنا اينالىپ جۇمىر جەردى شارلايتىنىن بايىپتايمىز.

«كۇندەر كەلىپ كۇزى كەم، جازى باسىم»
ءتاڭىر ساۋلە اڭعارىپ قاناتىڭنان،
بۇل تابيعات سەن ءۇشىن جاراتىلعان.
تىلسىم الەم — الاڭشىل انا سىندى،
ءسابيى ءۇشىن ۇيقىسىز تاڭ اتىرعان. (11 بەت)

ال، مىنا ءبىر «بوياۋلى سيقىر ەكەن – ءسوز دەگەنىڭ» تۋىندىسىندا كوركەم ءتىل ءبىر عانا قالامگەر قولداناتىن تىلدىك قۇبىلىستاردان عانا تۇرمايدى، سونىمەن بىرگە وزدىك سيپاتىنان ءام ءوزىن كادەگە جاراتۋ قاعيداتتارىن تۇراتىندىعىن اڭعارامىز.

تىڭداسا سودان كەيىن جىردى عالام،
جارىقتى قانىپ ىشەم كۇن-تۇمادان.
كەلەمىن بىراق ءالى بولجاي الماي،
جازارىن نەنى، قاشان، كىمدى قالام...

ءيا، كۇن-تۇمادان ءومىر تىلسىمىنىڭ جارىق كاۋسارىن قانىپ ىشكەن اقىننىڭ بۇل ولەڭىندە سۇلۋ سوزبەن كەستەلەگەن اسەم جىر تىزبەگى جوق. تەك اقىننىڭ وزىنە شىعارماشىلىق ساۋال قويىپ، سول ساۋالى ارقىلى وقىرمانىمەن وي ءبولىسۋى عانا بار.

ءبىز اڭداعان ءبىر جايت اقىن كەي ولەڭدەرىنە بالەن-تۇگەن دەپ ات قويمايدى. پوەزيا پايعامبارى اباي حاكىم سياقتى ءار ولەڭى ءوزىنىڭ ءبىرىنشى تارماعىمەن اتالادى. ءبىز وقىرمان رەتىندە ءبىرجاننىڭ بۇل قادامىن قاتتى حوش كوردىك.

كەزىگۋ دە جالعاندا، جولىعۋ ءمان...
بۇلدىر كوزدە قالعيدى تورى-تۇمان.
كىسىنەگەن بۇلتتارعا قۇرىق سالىپ،
وي قايتادى كۇندەگى جورىعىنان.

ءبىرجان شىعارماشىلىعى تۋراسىندا ءسوز ەتكەنىمىزدە ءبىزدىڭ العا قويعانىمىز: ونىڭ الدەبىر ولەڭدەرىن الىپ، كەرەمەت ەكەن دەپ، تامسانا تالداپ شىعۋ ەمەس. اقىننىڭ ءوز بۋىنىنان ايىرماشىلىعى توڭىرەگىندە وي ايتىپ، جىلى پىكىر ءبىلدىرۋ عانا. جالپى، ونىڭ ءوز تۇستاستارىنان باستى ايىرماشىلىعى دا ءومىر مەن تابيعاتتى بىرلىكتە الىپ جىرلاۋىنان تۇرادى. وسى جيناققا ەنگەن اقىننىڭ كوپ ولەڭدەرىنىڭ بويىنداعى ءار شۋماقتا قالامگەردىڭ كوڭىل تولقىنى مەن تابيعاتتىڭ نۇرلى بوياۋى استاسىپ كەلىپ وتىرادى.

ءسوز سوڭىندا، الپاۋىت سەزىمىمەن «كىسىنەگەن بۇلتتارعا قۇرىق سالعان» اقىننىڭ كۇندەگى وي جورىعىنداعى شىعارماشىلىق قادامى قاتايا بەرسىن دەپ ايتپاقپىز.

بۇعان قازاق ادەبيەتتانۋىندا ا.ىسماقوۆا، ا.قىراۋبايقىزى، ب.مايتانوۆ جانە ر.نۇرعالي ت.ب. ءوز زەرتتەۋلەرىندە وسى ماسەلەنى تىكەلەي بولماسا دا، جاناما تۇردە قاراستىرۋدا بارشا ءمان-ءمانىسى وبرازبەن سومدالعان، اۆتورلىق ۋاجبەن پايىمدالعان تۇلعا توڭىرەگىنەن ءوربيتىن «فورما مەن مازمۇن جان مەن ءتان رەتىندە بىردە ۇيلەسەتىن، بىردە كەرەعار ەندى بىردە ءبىر-بىرىنەن تاۋەلسىز تىلسىمدى الەم» دەگەن ءوز كونتسەپتسيالارىن ۇستەدى. قازاق عىلىمدارى الەم باشريلەرىنىڭ (گۋمانيتارلارىنىڭ) وسى ماسەلەدە ارقيلى پىكىر ۇستانىپ وتىرعاندارىن العا تارتا ءبىلدى.

بۇدان كەيىنگى بۋىننىڭ وكىلى بولىپ تابىلاتىن وتاندىق جاس ادەبيەتتانۋشىلاردىڭ ءبىرى سانالىقپەن، ەندى ءبىرى ساناسىزدىقپەن جەكە تۋىندى مەن ۇلت ادەبيەتىنىڭ ىرىگ (ماكرو) جانە كىشىگ (ميكرو) دەڭگەيىنىڭ تۇتاستىعى توڭىرەگىندە ءوز ۇستانىمدارى مەن كونتسەپتسيالارىن العا تارتىپ وتىر. بۇل ورايدا تىنىشتىقبەك توڭىرەگىندەگى سەمەي جانە اقسۇڭقارۇلى اينالاسىنداعى قاراعاندى ادەبيەتتانۋشىلىق مەكتەپتەرى ميفولوگيالىق، مادەني-تاريحي، سالىستىرمالى-تاريحي، پسيحولوگيالىق اڭىستاعى ادەبيەت پەن ميف، ادەبيەت پەن الەۋمەتتىك-يماندىلىق، مادەني-تاريحي «ورتا»، ادەبيەت پەن شىعارماشىلىق دەربەس تۇلعات سينتەتيكالىق بىرلىگى ءتۇرلى جاپساردا توعىسقان سونى زەرتتەۋلەردى قولعا الا باستادى. باستى ورىنعا قازاق گۋمانيتارلىق عىلىمىندا قالامگەردىڭ دەربەس تۇلعاسى شىقتى. سونىڭ نەگىزىندە تاۋەلسىزدىك جىلدارى ادەبيەتتى تانۋداعى باستى قادامدارىن باستى جوو ادەبيەتتانۋشىلارى ونەر تۋىندىسى – وزىنەن-ءوزى تۋا سالاتىن دۇنيە ەمەس، بەلگىلى ءبىر سەبەپ-سالدار مەن شارتتىلىقتاردىڭ توعىسىنان تۇراتىن اردا الەم دەگەن ۇستانىم توڭىرەگىندە توقايلاستىرىپ وتىرعان جاي بار. وسىنىڭ ارقاسىندا ءار عىلىم ورتانىڭ وزىندىك ءادىسنامالارى ومىرگە اكەلىپ، عىلىمي ورتاعا ۇسىنىپ وتىر.

مادەني-رۋحاني كونتەكست بەيەستەتيكالىق قۇبىلىستى ەستەتيكالىقپەن سالىستىرۋ ارقىلى تىڭ عىلىمي جاڭالىقتار اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇرىنعى ءبىر جاقتى ادەبيەتتانۋشىلىق زەرتتەۋلەردى كوپ قاتپارلى گۋمانيتارلىق زەردەلەۋلەر الماستىردى. بارىنە ورتاق ءبىر دۇنيە – تۇلعات توڭىرەگىنە توپتاسقان «مازمۇن» مەن «فورما» بولىپ تابىلادى.

ءبىز وسى مازمۇن مەن فورمانى بىرىلىكتە الا وتىرىپ، ادەبيەتكە وزىندىك ۇنىمەن كەلگەن قۇداي دارىتقان عاجاپ بايلىقتىڭ يەسى ءبىرجان احمەردىڭ «كىسىنەگەن بۇلتتارعا قۇرىق سالىپ، كۇندەگى جورىعىنان وي قايتاتىن» ولەڭدەرىنە وزىمىزشە شاعىن شولۋ جاسادىق.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz