ءارىپ ابدول. قوزعالعان قوعام+بەل بۋعان بيلىك = !
زىرىلداۋىق ۋاقىت توسەككە تاڭىلعان دىمكاس جان مەن دۇنيەدەن ويىپ الار ورنىن ىزدەگەن بوزبالاعا عانا جەر باۋىرلاپ جىلجىعانداي، وتپەستەي كورىنەدى. ايتپەسە كەشە عانا جاڭا جىلدى جاڭا ۇمىتتەرمەن قارسى الىپ ەدىك، مىنە، ونىڭ جارتىسىن دا تۋرامىشتاپ، تال تۇسكە، تاس توبەگە كەلىپ قالىپپىز.
جىل باسىندا باق، اسىرەسە ورىس ءتىلدى باسىلىمدار ءبىر جاپىراق جاڭالىق-حابار تاراتتى: «پاۆلودار وبلىسىندا «قازاق ءتىلى» جول كارتاسى ... قولعا الىندى..». بۇل نە؟ ناتيجەسى قانداي بولماق؟ بال اشقىش كوڭىلىمىز اقىرىن جاقسىلىققا جورىپ، تاقىرىپ سوڭىنا الدىن الا لەپ بەلگىسىن قويۋعا بەيىل-اق...
ءيا، ازىرگە مۇنداي باستاما – «قازاق ءتىلى» جول كارتاسى» – شىنىندا دا جالعىز! ونىڭ جاي-جاپسارىن بىلمەككە، قولدان كەلگەن دەمەسىندى كورسەتۋگە جولعا اتتاندىق. «ادامنىڭ ادامشىلىعى ءىستى باستاعاندىعىنان بىلىنەدى...» دەگەندەي، وسى بۇرشىكتى يگى باستامانى كوپكە تاراتپاققا اسىقتىق. «قازاق ءتىلى» جول كارتاسىنىڭ» جولى ۇزارىپ، سولتۇستىك پەن شىعىستاعى ىرگەلەس وبلىستارعا تارالسا، تىپتەن تۇتاس تاباندى ەلىمىزدى، ۇلتاندى ۇلتىمىزدى قامتىسا، شىركىن، دەگەن ءۇمىت جەتەگىندە بولعانىمىزدى نەسىنە جاسىرالىق.
زىرىلداۋىق ۋاقىت توسەككە تاڭىلعان دىمكاس جان مەن دۇنيەدەن ويىپ الار ورنىن ىزدەگەن بوزبالاعا عانا جەر باۋىرلاپ جىلجىعانداي، وتپەستەي كورىنەدى. ايتپەسە كەشە عانا جاڭا جىلدى جاڭا ۇمىتتەرمەن قارسى الىپ ەدىك، مىنە، ونىڭ جارتىسىن دا تۋرامىشتاپ، تال تۇسكە، تاس توبەگە كەلىپ قالىپپىز.
جىل باسىندا باق، اسىرەسە ورىس ءتىلدى باسىلىمدار ءبىر جاپىراق جاڭالىق-حابار تاراتتى: «پاۆلودار وبلىسىندا «قازاق ءتىلى» جول كارتاسى ... قولعا الىندى..». بۇل نە؟ ناتيجەسى قانداي بولماق؟ بال اشقىش كوڭىلىمىز اقىرىن جاقسىلىققا جورىپ، تاقىرىپ سوڭىنا الدىن الا لەپ بەلگىسىن قويۋعا بەيىل-اق...
ءيا، ازىرگە مۇنداي باستاما – «قازاق ءتىلى» جول كارتاسى» – شىنىندا دا جالعىز! ونىڭ جاي-جاپسارىن بىلمەككە، قولدان كەلگەن دەمەسىندى كورسەتۋگە جولعا اتتاندىق. «ادامنىڭ ادامشىلىعى ءىستى باستاعاندىعىنان بىلىنەدى...» دەگەندەي، وسى بۇرشىكتى يگى باستامانى كوپكە تاراتپاققا اسىقتىق. «قازاق ءتىلى» جول كارتاسىنىڭ» جولى ۇزارىپ، سولتۇستىك پەن شىعىستاعى ىرگەلەس وبلىستارعا تارالسا، تىپتەن تۇتاس تاباندى ەلىمىزدى، ۇلتاندى ۇلتىمىزدى قامتىسا، شىركىن، دەگەن ءۇمىت جەتەگىندە بولعانىمىزدى نەسىنە جاسىرالىق.
حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى ومىرزاق اعا ايتبايۇلى باستاعان ءبىر توپ ءتىلشى-عالىمدار قاۋىمىنىڭ پاۆلودار وبلىسىنداعى ءبىر اپتالىق ءىس-ساپارى وسى «جول كارتاسىنىڭ» ارناسىن تىپتەن كەڭىتە تۇسكەندەي بولدى. سان الۋان سۇراق-جاۋاپتار، كەزدەسۋ-جيىندارداعى ارتىق-كەمدى پىكىر الىسۋلار اعايىننىڭ دا، انا تىلىنە ورالۋدى اڭساعان «اداسقاننىڭ» دا، ءتىلى باسقا بولعانىمەن تىلەگى ءبىر جامىراعان توپتىڭ دا كوكەيىندەگى كۇماندى سەيىلتىپ، انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن تاققا وتىرعىزباعانىمەن، اتقا وتىرعىزدى.
«بارلىق ءىس ءبىر اللانىڭ قولىندا ەكەنى اقيقات، – دەپ باستايدى قاي ءسوزىن دە اكادەميك اعامىز. – قالا بەردى وزىمىزگە دە كوپ نارسە بايلانىستى». وسىدان 20 جىل بۇرىن قانداي ەدىڭ، انا ءتىلىم! وسى پاۆلودار، بولماسا اناۋ پەتروپاۆل، قوستاناي، تسەلينوگراد، ورال، اقتاۋ ... تىپتەن بار بەتكە شىعارى ۇيىعان الماتىڭنىڭ وزىندە شىقپا جانىم شىقپا دەپ، جانساقتاۋ بولىمىندەگى سىرقاتتاي ەنتىگىپ جاتپادىڭ با؟ «ەلباسىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەگىن – 20 جىلدا قارا ورمان سانىمىزدى 20 پايىزعا كوبەيتكەنىن – تاعى ءبىر نەگە ايتىپ وتپەسكە، – دەيدى ومەكەڭ. – بۇرىن اۋىز تولتىرىپ ايتار جاقسىلىق تاپپاۋشى ەدىك. ازدى اسپانداتىپ، جوقتى بارداي قىلۋشى ەدىك. ال قازىر «جوق» دەگەن قاۋىپ ەمەس، تاۋىپ ايتقانداي كورىنەدى». بار جاقسىلىق، بار جەتىستىك وسى ءبىر «قارا قازان، سار بالانىڭ قامى ءۇشىن» جان الىپ، جان بەرىسكەن ەلباسىنىڭ كورەگەندىك ساياسي جولىندا دەپ بىلەمىن. ايتپەسە جەتى بەلدەن اسىپ، سەكسەن اسۋعا جاقىنداعاندا «ساپ، ساپ! سابىر، سابىر!» دەگەن ءسوزدى اۋزىمىزعا الدىمەن اللا، سودان سوڭ اقيقات شىندىققا يلانعان يماندى سەنىمىز سالادى دا...
«ءالىپبي اۋىستىرۋ، لاتىنعا كوشۋ – جاي ءبىر كەزەڭدىك شارا ەمەس دەيدى، – دەيدى پروفەسسور ءالىمحان جۇنىسبەك مىرزا. – جاڭارۋعا، جاڭعىرۋعا، تۇلەۋگە مۇمكىندىگى مول ءتىل عانا مۇنداي قادامعا بارا الادى!». جاسىراتىن نەسى بار، بۇل ورايدا ەل اراسىندا ەلباسىنىڭ شەشىمىن ءالى جەتە تۇسىنبەي، تۇسىنگىسى كەلمەي جۇرگەندەر دە بار. سول سەبەپتى دە، وسى شەتىن ماسەلە قايدا بارساق تا – مەيلى ستۋدەنت اۋديتورياسى، ءبىلىم وشاقتارى، بولماسا راديو-تەلەديدار، گازەت-جۋرنال رەداكتسيالارىن دا بولسىن – الدان شىقتى. ول سۇراقتارعا دا جاۋاپ – بىرەۋ، جالعىز! ول – ۋاقىت تالابى! ول – انا ءتىلىمىزدىڭ، اياعىنان تىك تۇرعان ءتىلىمىزدىڭ جاڭعىرۋى، قايتا تۇلەۋى. ول – مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ مەملەكەت تىلىنە اينالۋى، وتانىمىزدىڭ جاڭعىرۋى، ۇلتتىق كەلبەتىن ايشىقتاپ قايتا تۇلەۋى.
الىپبيدەن بولەك ءىس-قاعازدى قازاقشالاۋ، بيلىك ورگاندارىنىڭ انا تىلىنە (ياكي قازاققا، قازاقتىققا) بەتىن تۇبەگەيلى بۇرۋى، ونوماستيكا ء(تول جەر-سۋ اتاۋلارى), تەرمينولوگيا (اتاۋعا بەيىمدەلۋ، اۋدارىپ الۋ ەمەس، انا تىلىمىزگە بەيىمدەۋ) سياقتى تۇيتكىلدى ماسەلەلەر كوپتىڭ كوكەيىندەگى سۇراق، بۇگىنگى تاڭداعى وزەكتى، جۇلىندى پروبلەما ەكەنىنە كوزىمىز جەتە ءتۇستى. بيلىك پەن عىلىم، قوعام مەن زيالى قاۋىم بىرىگىپ اتقارار ءىستىڭ باستان اسىپ جاتقانىن كوز كوردى، قۇلاق ەستىدى.
«ءبارى وتباسىنان باستالادى»، «قازاقپەن قازاق قازاقشا سويلەسسىن» دەگەندەي وي-پىكىرلەر قوعامعا، قازاق قاۋىمىنا، «قازاق ءتىلى» قوعامىنا ايتىلعان سىن-ەسكەرتپەدەي ەستىلگەنىن دە جاسىرۋعا بولمايدى. جانتايىپ جاتىپ شايدى سوراپتاپ، «پارلامەنت نەگە مەملەكەتتىك تىلدە زاڭ قابىلدامايدى؟» دەپ شىر-پىر بولۋدىڭ كوپ قيىندىعى جوق، ارينە. ال بالا-شاعانى، نەمەرە-شوبەرەنى قولىنان جەتەكتەپ قازاق مەكتەبىنە بەرۋ، اعايىن-تۋىس، كورشى-قولاڭ، قۇدا-جەكجاتتىڭ دا جەتكىنشەكتەرىن سول مەكتەپكە بارۋعا كوندىرۋ، ونىڭ سىرتىندا وزگە ۇلتتىڭ ىڭعايىنا جىعىلماي، قايتا وعان ءتىلىڭ مەن ءداستۇرىڭدى، تاريحىڭ مەن تانىمىڭدى سىيلاتۋ، ونىڭ بالا-شاعاسىنىڭ بولاشاعى قازاق ءتىلى مەن قازاقتىلىقتا (مەنتاليتەتتە) ەكەندىگىنە يلاندىرۋ، كوزىن جەتكىزۋ كىمنىڭ شارۋاسى؟ قاۋىم مەن قوعامنىڭ مىندەتى ەمەس پە؟ «ەر بولىپ»، ەلدىڭ قامىن جەۋ – ەلدى دۇرلىكتىرۋ بولماسا كەرەك. قاشاندا كوپ ايتسا – كوندىرەدى ەمەس پە؟ بىلتىر عانا قوستاناي وبلىسىنىڭ ءبىر اۋدانىندا ەگەمەن ەلىمىزدىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت العاشقى قازاق مەكتەبى اشىلدى! شىندىق پا – شىندىق! تاريح پا – تاريح!.. نەگە وسى اششى شىندىقتى شىرقىراتا ايتپاسقا؟!.
قازاق مەكتەبى دەمەكشى، پاۆلودار وبلىسىندا وزگە ۇلت وكىلىنىڭ 1086 ۇلانى قازاق ءتىلدى بالاباقشاعا، ال 577 باعلانى قازاق مەكتەبىنە بارادى. بۇل، ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، ەلىمىز بويىنشا ەڭ جوعارى كورسەتكىش (ارينە، ءار وبلىستا وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءارتۇرلى قونىستانۋ اراسالماعىنا وراي). وبلىستا قابىلدانعان 2013-2015 جىلدارعا ارنالعان «قازاق ءتىلى» جول كارتاسىنا ساي: «قازاق بالاباقشالارىنا 2013 جىلى 6,5%، 2014 جىلى 10%، 2015 جىلى 15%، قازاق مەكتەپتەرىنە 2013 جىلى 3%، 2014 جىلى 5%، 2015 جىلى 7% وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ بالالارىن تارتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ۇيىمداستىرىلاتىن بولادى» دەلىنگەن. بۇل جالاڭ سان-تسيفرلار، ارينە، بىزگە كوپ سىرىن اشا قويمايدى. تەك ءبىزدىڭ بىلەتىنىز، بۇگىنگى تاڭدا پاۆلودار وبلىسىندا 411 مەكتەپ بار، وندا 88 148 وقۋشى وقيدى، سولاردىڭ 155-ءى – قازاق مەكتەبى، 98-ى – ورىس ءتىلدى، ال 158-ءى – ارالاس ءتىلدى مەكتەپ. بۇلاردا تەك 38 662 وقۋشى عانا قازاق تىلىندە ءبىلىم الادى. سونداي-اق وبلىستاعى 151 بالاباقشادا (47 قازاق + 24 ورىس + 76 ارالاس ءتىلدى) 29 066 ءبۇلدىرشىن تاربيەلەنۋدە. 272 شاعىن تاربيە بەرۋ ورتالىقتارى تاعى 8 031 ءسابيدى قامتىسا، ونىڭ 4 834-ءى (197-ءسى تازا قازاقشا) مەملەكەتتىك تىلدە تاربيە بەرەدى. جالپى وبلىس بويىنشا مەملەكەتتىك تىلدە تاربيەلەنىپ جاتقان بالا سانى – 18 437 ءسابي.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىنداعى: «سىزدەر ءبىزدىڭ ساياساتىمىز تۋرالى – 2025 جىلعا قاراي قازاقستاندىقتاردىڭ 95 پايىزى قازاق ءتىلىن بىلۋگە ءتيىس ەكەندىگىن بىلەسىزدەر. بۇل ءۇشىن قازىر بارلىق جاعداي جاسالعان. قازىردىڭ وزىندە ەلىمىزدەگى وقۋشىلاردىڭ 60 پايىزدان استامى مەملەكەتتىك تىلدە وقيدى. مەملەكەتتىك ءتىل بارلىق مەكتەپتەردە وقىتىلادى. بۇل – ەگەر بالا بيىل مەكتەپكە بارسا، ەندى ون-ون ەكى جىلدان سوڭ جاپپاي قازاقشا بىلەتىن قازاقستاندىقتاردىڭ جاڭا ۇرپاعى قالىپتاسادى دەگەن ءسوز»، – دەگەن بولاشاقتى بولجاعان جولداردى وقىپ-تانىسپاعان باسشى دا، قوسشى دا جوق. تاعى وسى جولداۋدا ەلباسى: «ءبىز 2025 جىلدان باستاپ ءالىپبيىمىزدى لاتىن قارپىنە، لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋگە كىرىسۋىمىز كەرەك. بۇل – ۇلت بولىپ شەشۋگە ءتيىس ءپرينتسيپتى ماسەلە»، «قازاق ءتىلى 2025 جىلعا قاراي ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا ۇستەمدىك ەتىپ، كەز كەلگەن ورتادا كۇندەلىكتى قاتىناس تىلىنە اينالادى. وسىلاي تاۋەلسىزدىگىمىز بۇكىل ۇلتتى ۇيىستىراتىن ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز – تۋعان ءتىلىمىزدىڭ مەرەيىن ۇستەم ەتە تۇسەدى»، – دەپ 2025 جىلدى ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت اۋىزعا الۋى كەزدەيسوق پا؟!. وسى سوزدەردىڭ تەرەڭ استارىن ۇعىنعاندىقتان دا پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى ەرلان ارىن ءوز باستاماسىمەن ءبىرىنشى بولىپ «قازاق ءتىلى» جول كارتاسىن» جۇزەگە اسىرىپ وتىر ەمەس؟!.
جالپى نەگىزگى تاقىرىبىمىزعا – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىنا، تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنا، تىلدەردى دامىتۋ مەن قولدانۋدىڭ 2011-2013 جىلدارعا ارنالعان وبلىستىق ءىس-شارالار جوسپارىنا سايكەس قابىلدانعان پاۆلودار وبلىستىق «قازاق ءتىلى» جول كارتاسىنا» كەلسەك، ول 2013-2015 جىلدارى اتقارىلۋعا ءتيىستى التى باعىت-باعدارلامادان تۇرادى:
- 1. وبلىس مەملەكەتتىك ورگاندارىندا، ولارعا قاراستى مەكەمەلەردە قازاق ءتىلىنىڭ اياسىن كەڭەيتۋ.
- 2. وبلىس دياسپورا وكىلدەرىنىڭ اراسىندا مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتىن ناسيحاتتاۋ.
- 3. ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىس اياسىن كەڭەيتۋ.
- 4. تىلدەردىڭ وقىتىلۋىنا جاعداي جاساۋ.
- 5. قازاق تىلىندەگى كىتاپ قورىنىڭ ۇلەسىن ۇلعايتۋ.
- 6. جەرگىلىكتى جەرلەردە تاريحي تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرىن، جەر-سۋ اتاۋلارىن ناسيحاتتاۋ.
ارينە، «بالاپاندى كۇزدە سانايدى». ول باعىت-باعدارلامالاردى جەكە-جەكە تالداۋ، تاعىلىم الۋ – كەلەشەكتىڭ ءىسى. ءبىز وسى ناقتى ءىس-شارا ناتيجەلەرىن ۇلگى-تاجىريبە رەتىندە ەل-جۇرتقا جاريا ەتە وتىرىپ، قاي-قايسىمىز دا سوزدەن ىسكە كوشسەك دەيمىز. ويتكەنى، ءىس ىستەگەن ادام عانا تىڭ جول ىزدەيدى، قاتەلەسەدى، كوشىن تۇزەيدى، قانداي دا ءبىر ناتيجەگە قول جەتكىزەدى.
كوپ كەزدەسۋ-ءماسليحاتتاردىڭ بىرىندەگى وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى ق. ەدىلباي مىرزانىڭ مىنا ءبىر ايتقانى ەسىمىزدەن كەتەر ەمەس: «جوسپارعا ساي جىلدا رەسمي ءىس-قاعازدارىن جۇرگىزۋ، ونىڭ كىرىسى مەن شىعىسىن ەسەپكە الۋ جىل باسىندا 60-70 پايىز كورسەتكىش دارەجەسىندە دەپ بەلگىلەنىپ، جىل سوڭىندا ۇنەمى 100 پايىزعا جەتكىزىپ وتىرۋشى ەدىك. بيىلعى قاڭتار ايىنان باستاپ ناقتى پايىز، كورسەتكىشتەردى جاريالاپ كەلەمىز...». راسىندا دا، ويلانىپ قالدىق. بارلىق اۋدان، وبلىس اكىمدىكتەرى، مينيسترلىكتەرىمىز بەن ۆەدوموستۆولارىمىز ءىس-قاعازدى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋدى سوڭعى ون جىلدىڭ وزىندە وسىلايشا 1000 پايىزعا (!!!) ءبىر-اق كوتەرىپ تاستادى ەمەس پە؟!.
ال وبلىستىق «جول كارتاسىندا» بىلاي دەپ جازىلعان: «وسى جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردا ءىس-قاعازدارىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى ۇلەس سالماعى 100%بولۋ ءتيىس. الداعى ۋاقىتتا وسى كورسەتكىش تومەندەمەي...، ەندىگى كەزەكتە قۇرىلىمدىق مەكەمەلەردەگى ءىس قاعازداردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە ورىندالۋى سول مەملەكەتتىك ورگان باسشىلارىنىڭ تىكەلەي باقىلاۋىندا بولۋى قاجەت». سونىمەن بىرگە ناقتى تاپسىرمالار دا بەرىلگەن: «ستاتيستيكالىق-ەسەپ، قارجى، تەحنيكالىق قۇجاتتار 2013 جىلى – 50%، 2014 جىلى – 70%، 2015 جىلى – 100% مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋ كەرەك. تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باسقارماسى تاراپىنان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تىلدەر تۋرالى» زاڭنىن ورىندالۋىنا جۇرگىزىلەتىن تەكسەرىستەر بارىسىندا بۇل تارماقتىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى قاداعالاناتىن بولادى».
وبلىستىق اكىمدىكتە بولعان قورىتىندى ءماسليحاتتا اكادەميك ءو.ايتبايۇلى وبلىس اكىمى ەرلان ارىننىڭ تەك باسشى، عالىم عانا ەمەس، ۇلكەن جۇرەكتى ءتىل جاناشىرى ەكەنىن قاداپ ايتتى. وبلىستىق «قازاق ءتىلى» قوعامىن ۇزاق جىل باسقارعان مارقۇم اكەسى مۇقتار ارىن اقتوبە توپىراعىندا اعارتۋشىلىقپەن اتى اڭىزعا اينالسا، اكە اتىن اقتاعان ەرلان باۋىرىمىز الماتىدا قارشادايىنان وسى قوعامنىڭ بەل مۇشەسى رەتىندە انا تىلىنەن اراجىگىن ءبىر ساتكە اجىراتقان ەمەس. ءبىر كەزدەردە ول قوعام باسشىسى اكادەميك ءا.قايداريدىڭ ورىنباسارى دا بولدى، «انا ءتىلىنىڭ ايبارى» بەلگىسىمەن دە ماراپاتتالدى. سۇلتانماحمۇت اتىنداعى پاۆلودار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورىنىڭ اتقارعان تابىستى دا ناقتى ىستەرى ونى بۇگىن ەلباسىنىڭ كيەلى وڭىردەگى سەنىمدى وكىلىنە اينالدىرسا، انا ءتىلى مەن ءماشھۇر جۇسىپتەي اۋليەگە دەگەن رياسىز قۇرمەت-قىزمەتى ۇنەمى ورگە سۇيرەپ كەلەدى.
حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى دا قۇر قول كەلمەي، «قازاق مەكتەبى»، «قازاق كىتابى»، «ولكەتانۋ» سياقتى التى باعىت-باعدارلامادان تۇراتىن ءوز جوباسىن الا كەلدى. ولاردىڭ ارقايسىسى ەلىمىزدە تۇڭعىش قابىلدانىپ وتىرعان پاۆلودار وبلىستىق «جول كارتاسىمەن» توعىسىپ جاتىر. بيلىك قولعا العان ناقتى ءىس-جوسپاردىڭ بوس ءسوز بولىپ قالماي، كوپتىڭ قولداۋىنا يە بولتسى ءۇشىن قوعام دا دەمەسىن كورسەتپەك. سول سەبەپتى دە 24 مامىر كۇنى پاۆلودار وبلىسى اكىمدىگىندە ءوڭىر باسشىسى ە.ارىن مەن «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ جەتەكشىسى ءو.ايتبايۇلى بىرىككەن ءىس-جوسپارلاردى جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى. ەلباسى نۇسقاعان، 2025 جىلعا باعىتىن تۇزەگەن تاعى اقكەمە انا ءتىلىمىزدىڭ ايدىنا ءتۇسىرىلدى. ءبىر قۋانارلىعى بۇل جولى ەسكەگى دە (بيلىك، قارجى), ەسكەكشى دە (قوعام، بۇقارا) سايما-ساي، جەلى مەن جەلكەنىن دە زامانا-ۋاقىت كوتەرىپ كەلەدى.
زامانى جەلى قاي جاقتان سوعادى؟ ونىڭ ەكپىندى ءۇنى ادامزات دامۋىنىڭ، وركەنيەت شامشىراعىنىڭ قاي نۇكتەسىن مەجەلەيدى؟ وتانىمىز اتا-بابا ارمانداعان ماڭگى ەل – جەرۇيىق بولا الا ما؟
سوندىقتان دا:
«قازاق ءتىلىن كەڭىنەن قولدانۋ جونىندەگى كەشەندى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدى جالعاستىرۋ كەرەك».
«ءبىز قازاق ءتىلىن جاڭعىرتۋدى جۇرگىزۋگە ءتيىسپىز».
«ەگەر ءاربىر قازاق انا تىلىندە سويلەۋگە ۇمتىلسا، ءتىلىمىز الدەقاشان اتا زاڭىمىزداعى مارتەبەسىنە لايىق ورنىن يەلەنەر ەدى».
«تىلگە دەگەن كوزقاراس، شىنداپ كەلگەندە، ەلگە دەگەن كوزقاراس ەكەنى داۋسىز. سوندىقتان وعان بەي-جاي قارامايىق. قازاق ءتىلى جاپپاي قولدانىس تىلىنە اينالىپ، شىن مانىندەگى مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە كوتەرىلگەندە، ءبىز ەلىمىزدى قازاق مەملەكەتى دەپ اتايتىن بولامىز» (ن.نازارباەۆ. 14.12.2012 جىل).
Abai.kz
