سوڭىنا رۇستەم ءمۇسىلىمالىۇلى دوسىمقۇلتەگى دەگەن ازاماتتىڭ اتى-ءجونى جازىلعان جولداۋ  Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ەلەكتروندى پوشتاسىنا اي جاڭالاپ كەلىپ تۇراتىنى بار. قازاقستان حالقىنا جولداۋىن ول تەك Abai.kz پورتالىنا عانا ەمەس، "حالىق ءسوزى", "قازاق ادەبيەتى", "الاش ايناسى", "جاس قازاق" پەن "جاس الاش" گازەتتەرىنىڭ ادرەسىنە دە جىبەرىپ وتىرادى ەكەن. وكىنىشكە قاراي6 رۇستەم دوسىمقۇلتەگىنىڭ بۇقارا جۇرتىنا ارناعان ءسوزىن  بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءبىرى ءالى تولىق جاريالاماعان سياقتى. سول جايتتى ەسكەرىپ ءبىز بۇگىن اق وردانىڭ الدىنا سۋرەتىن جاپسىرىپ تۇسكەن جىگىتكە ءسوز بەرگەندى ءجون كوردىك. رۇسەكەڭ دە الدىڭعى تولقىن اعالار سالتىمەن ورىسشا ساپىرا كەلىپ، قازاقتىڭ تاناۋىن تاڭقيتاتىن جولداردى قازاق تىلىندە اڭقىتىپتى. وقىپ كورەيىك.

Abai.kz

 

 

دوروگيە درۋزيا!

 

سوڭىنا رۇستەم ءمۇسىلىمالىۇلى دوسىمقۇلتەگى دەگەن ازاماتتىڭ اتى-ءجونى جازىلعان جولداۋ  Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ەلەكتروندى پوشتاسىنا اي جاڭالاپ كەلىپ تۇراتىنى بار. قازاقستان حالقىنا جولداۋىن ول تەك Abai.kz پورتالىنا عانا ەمەس، "حالىق ءسوزى", "قازاق ادەبيەتى", "الاش ايناسى", "جاس قازاق" پەن "جاس الاش" گازەتتەرىنىڭ ادرەسىنە دە جىبەرىپ وتىرادى ەكەن. وكىنىشكە قاراي6 رۇستەم دوسىمقۇلتەگىنىڭ بۇقارا جۇرتىنا ارناعان ءسوزىن  بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءبىرى ءالى تولىق جاريالاماعان سياقتى. سول جايتتى ەسكەرىپ ءبىز بۇگىن اق وردانىڭ الدىنا سۋرەتىن جاپسىرىپ تۇسكەن جىگىتكە ءسوز بەرگەندى ءجون كوردىك. رۇسەكەڭ دە الدىڭعى تولقىن اعالار سالتىمەن ورىسشا ساپىرا كەلىپ، قازاقتىڭ تاناۋىن تاڭقيتاتىن جولداردى قازاق تىلىندە اڭقىتىپتى. وقىپ كورەيىك.

Abai.kz

 

 

دوروگيە درۋزيا!

سەگودنيا يا حوتەل بى س ۆامي پوگوۆوريت و ناشەي وتeچەستۆەننوي پراۆوۆوي سيستەمە. و ەە پروبلەماح ي پەرسپەكتيۆاح، و زاداچاح ستوياششيح پەرەد رابوتنيكامي وتەچەستۆەننوي پراۆوۆوي سيستەمى. دليا چەگو يا حوتەل بى وبراتيتسيا س ليچنىم پوسلانيەم ك سۋدەيسكومۋ كورپۋسۋ سترانى، رابوتنيكام پروكۋراتۋرى ي سوترۋدنيكام پوليتسي. ۆمەستە س تەم، س دۆادتساتيلەتيەم كازاحسكوي پوليتسي يا حوتەل بى پوزدراۆيت سوترۋدنيكوۆ پوليتسي.

ودناكو كاك وبىچنو سناچالا يا حوچۋ پودەليتسيا س ۆامي سۆويمي مىسليامي، و گوسۋدارستۆە، و سيمۆولاح گوسۋدارستۆا، و ناشەم گراجدانسكوم دولگە.

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

كازاحسكوە گوسۋدارستۆو — بەستسەننىي بوجي دار كازاحسكومۋ نارودۋ، دراگوتسەننوە ورۋديە ەگو يستوريچەسكوگو وبۋسترويستۆا، نەپوبەديموە ورۋجيە دليا بوربى س ۆراگامي، ناشا نادەجنايا كرەپوست، بلاگوداتنىي ينسترۋمەنت رەاليزاتسي پرومىسليتەلنوي ميسسي كازاحسكوي دۋشي، كاك سۆياششەننوگو حرانيليششا بوجەستۆەننىح يستين. ەتوت نەبەسنىي دار وپلاچەن كروۆيۋ، پوتوم ي سلەزامي منوگيح پوكولەني ناشيح ۆەليكيح ي سلاۆنىح پرەدكوۆ، ۆىسترادان يمي نا پولە براني، ۆىمولەن ۋ بوگا. گرانيتسى ناشەگو گوسۋدارستۆا سۆياششەننى ي نەپريكوسنوۆەننى. زاششيششات كازاحسكوە گوسۋدارستۆو ناش سۆياششەننىي دولگ، ۋكرەپليات ەگو ناشا پوچەتنايا وبيازاننوست. ۆوت و چەم يا پريزىۆايۋ زادۋماتسيا كاجدوگو گراجدانينا ناشەي سترانى.

يا سچيتايۋ، چتو وتنوشەنيە ك سيمۆولام گوسۋدارستۆەننوستي ياۆلياەتسيا  ودنيم يز پوكازاتەلەي كۋلتۋرى وبششەستۆا. ۆەد وني وتراجايۋت يستوريۋ نارودا، ەگو پروشلوە ي ناستوياششەە، گوۆوريات و ليۋبۆي ك رودنوي زەملە، پاتريوتيزمە.

گوسۋدارستۆەننىي فلاگ، گەرب ي گيمن رەسپۋبليكي كازاحستان - سيمۆولى، پريزۆاننىە وبەدينيات ۆسەح گراجدان، جيۆۋششيح نا ناشەي زەملە. ۆ نيح پولنو ي ەمكو وتراجەن كازاحسكي ناتسيونالنىي كولوريت كاك سۆيدەتەلستۆو سۆيازي ۆرەمەن. ناش گوسۋدارستۆەننىي فلاگ گوردو رەەت ناد ناشەي سترانوي. گوسۋدارستۆەننىي فلاگ كازاحستانا – ناشا گوردوست، ناشا چەست، ناشا سۆياتىنيا – سيمۆول نەزاۆيسيموستي، گوسۋدارستۆەننوستي ي ۆەليچيا وتچيزنى، سۆيدەتەلستۆو پاتريوتيزما، نراۆستۆەننوستي ي ۆوزروجدەنيا ناتسي. ون سيمۆوليزيرۋەت ناشۋ نەوبياتنۋيۋ رودينۋ س ەە نەپروستوي سۋدبوي، ەە سلاۆنىم پروشلىم. دولگ كاجدوگو گراجدانينا – وبەرەگات چەست كازاحسكوگو فلاگا ي گەربا.

ناتسيونالنو-گوسۋدارستۆەننىە سيمۆولى كازاحسكوي رەسپۋبليكي - ودني يز نەمنوگيح، كوتورىە پوميمو سۆوەگو وفيتسيالنوگو زناچەنيا ياۆليايۋتسيا تاكجە حۋدوجەستۆەننو-پوەتيچەسكيمي وبرازامي رودينى. چەرەز نيح مى سوپريكاساەمسيا ك بوگاتستۆۋ ناشەي يستوري ي تراديتسيام، وني پودپيتىۆايۋت ناشۋ ليۋبوۆ ك رودنوي زەملە، ۋكرەپليايۋت پاتريوتيچەسكيە چۋۆستۆا. ي پو تومۋ،  كاك مى وتنوسيمسيا ك سيمۆولام ناشەي رودينى، موجنو سۋديت ي وب وتنوشەني ك رودينە.

سەيچاس كاجدىي گوردىي جيتەل ناشەي نەزاۆيسيموي سترانى دولجەن گلۋبوكو وسوزنات، چتو سۆياششەننوي زاداچەي كاجدوگو گراجدانينا ياۆلياەتسيا ۆەرنوە سلۋجەنيە رودينە، نارودۋ ي گوسۋدارستۆۋ كازاحستان.

كاجدىي ناستوياششي گراجانين سۆوەي سترانى دولجەن بىت پرەداننىم سۆوەي پرەكراسنوي رودينە. پرەداننوست رودينە وزناچاەت وبرازتسوۆىي ترۋد، پوستوياننوە سوۆەرشەنستۆوۆانيە پروفەسسيونالنىح ناۆىكوۆ ي زناني، پاتريوتيزم، ۋۆاجەنيە ناتسيونالنىح تسەننوستەي ي پريزنانيە ينتەرەسوۆ گوسۋدارستۆا ي ناتسي پرەۆىشە ۆسەگو.

يا سچيتايۋ، چتو كاجدىي پرەدستاۆيتەل كازاحسكوگو نارودا – ەست سوزيداتەل ناشەگو ناتسيونالنوگو ەدينستۆا. كاجدىي يز ۆاس – بەز پرەۋۆەليچەنيا – سەياتەل وبششەي بۋدۋششنوستي ناشەگو نارودا. ناشا موشش ي سيلا بۋدەت پريراستات بلاگوداريا ناشەي سپلوچەننوستي، ەدينستۆۋ، سامووتۆەرجەننومۋ ترۋدۋ ي ناشەي نەپرەكلوننوستي ۆ رەشەني وبششەناتسيونالنىح پروبلەم، پرەودولەۆايا ۆسە بروشەننىە نام ۆىزوۆى. مى دولجنى پروستو زاكاليت سۆويۋ ۆوليۋ، ۆەريت ۆ سەبيا ي دەيستۆوۆات رەشيتەلنو.

زالوگ ناشەي ناتسيونالنوي پرينادلەجنوستي – كازاحستان. س نيم كازاح سۆيازىۆاەت سۆوە بۋدۋششەەە. ەگو پروشلوە كاك سۆياتىنيا حرانيتسيا ۆ زەملە رودينى. ەگو ناستوياششەە ۆسەمي نيتيامي سۆيازانو س رودينوي. بەرەچ رودينۋ ناش سىنوۆني دولگ.

نەوبحوديمو پومنيت چتو سيلا ي ۆەليچيە كاجدوگو كازاحا ناحودياتسيا ۆ پرياموي زاۆيسيموستي وت موششي ي بلاگوسوستويانيا رودينى. كاجدىي يز ناس دولجەن ۋچاستۆوۆات ۆ ەيو ۋسيلەني. بۋدتە ۋۆەرەنى – ەتو ەدينستۆەننايا فورمۋلا جيزنەسپوسوبنوستي نارودا – ەگو كليۋچ ك ۆەچنوستي.

ۆسە دوستيجەنيا ناشەي نەزاۆيسيموي گوسۋدارستۆەننوستي ياۆليايۋتسيا رەزۋلتاتوم ترۋدا، بوربى، ۆكلادا ي ۋسيلي ۆسەگو كازاحسكوگو نارودا. مى دولجنى پرودولجات دەلو ناشيح وتتسوۆ ي دەدوۆ.

ناشا كازاحسكايا مولودەج پرودولجايا ي رازۆيۆايا لۋچشيە تراديتسي دەدوۆ ي وتتسوۆ، دولجنا چەتكو وسوزناۆات، چتو نەلەگكايا نو سلاۆنايا زاداچا پو ۋسيلەنيۋ رودينى ي رەشەنيۋ وبششەناتسيونالنىح پروبلەم ۆوزلوجەنا ي نا يح پلەچي. مى دولجنى يدتي ۆ نوگۋ سو ۆرەمەنەم ي سوزيدات كازاحسكوە بۋدۋششەە دليا ناشيح پوتومكوۆ.

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

مى دولجنى چەتكو پونيمات چتو سامىم پروچنىم گارانتوم سوحرانەنيا كازاحسكوگو نارودا ياۆلياەتسيا نەزاۆيسيموە كازاحسكوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو. كازاحسكوە گوسۋدارستۆو ەست، پوكا ەست كازاحسكي نارود، پوەتومۋ سوحرانەنيە كازاحسكوگو نارودا ي كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا ياۆلياەتسيا تسەنترالنىم ۆوپروسوم وبەسپەچەنيا ناشەي ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي.

22 گودا نازاد دليا ناشەگو سۋۆەرەننوگو گوسۋدارستۆا ناستۋپيل وسوبەننىي يستوريچەسكي مومەنت، كوتوروگو مى جدالي دولگو، و كوتوروم مەچتالي ۆەكامي ي رادي كوتوروگو پوجەرتۆوۆالي سوبوي لۋچشيە سىنى ناتسي. ۆ ەتوت دەن مى پوۆەرنۋلي كولەسو يستوري، ي پوۆەرنۋلي ۆ جەلاننوم ناپراۆلەني. 22 گودا نازاد بىلا پرينياتا دەكلاراتسيا و گوسۋدارستۆەننوم سۋۆەرەنيتەتە كازاحستانا. ەتوت پراۆوۆوي اكت وتكرىل كازاحسكومۋ نارودۋ پۋت ك نەزاۆيسيموستي. ۆ ەتوت دەن مى زاياۆيلي ۆسەم، چتو مى ەست ي نە سوبيراەمسيا پەرەستات سۋششەستۆوۆات، چتو مى ناتسيا ي گوسۋدارستۆو، وبلادايۋششيە ينتەرەسامي ي تسەليامي، چتو مى رەشيتەلنو بۋدەم زاششيششات سەبيا، سۆوي ينتەرەسى ي بۋدەم پرەسلەدوۆات ناتسيونالنىە تسەلي.

كليۋچەۆىە پوستۋلاتى دەكلاراتسي و گوسۋدارستۆەننوم سۋۆەرەنيتەتە كازاحستانا وستايۋتسيا كراەۋگولنىم كامنەم نوۆەيشەگو وتەچەستۆەننوگو گوسۋدارستۆەننوگو سترويتەلستۆا، فۋندامەنتوم ۆنۋترەننەي ي ۆنەشنەي پوليتيكي. پولوجەنيا، وپرەدەلەننىە اكتوم بولەە دۆۋح دەسياتيلەتي نازاد، ي سەگودنيا ياۆليايۋتسيا رۋكوۆودستۆوم ي يستوچنيكوم ۆدوحنوۆەنيا دليا تەح، كتو پروۆوديت رەفورمى ۆو ۆسەح سفەراح وبششەستۆەننوي جيزني.

مى موجەم س ۋۆەرەننوستيۋ سكازات، چتو وسنوۆنىە پرينتسيپى، زالوجەننىە ۆ پرينياتوم 25 وكتيابريا 1990 گودا دوكۋمەنتە، رەاليزوۆانى. كازاحستان رازۆيۆاەتسيا كاك نەزاۆيسيموە گوسۋدارستۆو ي ۋۆەرەن ي دالشە بۋدەت رازۆيۆاتسيا ەسلي مى پريلوجيم دليا ەتوگو ۋسيليا.

س درۋگوي ستورونى، ناشا سترانا ۆزيالا نا ۆوورۋجەنيە سامىە پروگرەسسيۆنىە يدەي، ۆىسوچايشيە پلانكي دەموكراتي ي پراۆا، سۋششەستۆوۆاۆشيە نا توت مومەنت ۆ ميرە. مى نا گوسۋدارستۆەننوم ۋروۆنە ۆزيالي نا ۆوورۋجەنيە وبششەچەلوۆەچەسكيە ي ناتسيونالنىە تسەننوستي، بۋدۋچي ۋۆەرەنى، چتو وني ۆزايمودوپولنيايۋت درۋگ درۋگا.

ناش كازاحستان — ەتو بولشايا سترانا، كوتورايا ناحوديتسيا ۆ تسەنترە ەۆرازي. سو سۆويمي ينتەرەسامي، سو سۆويم ۋنيكالنىم نارودوم، سۆويمي ناتسيونالنىمي تراديتسيامي. ي زاداچا ليۋبوگو پرەزيدەنتا ي پراۆيتەلستۆا — وبەسپەچيت رەاليزاتسيۋ كورەننىح ناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ. ا ناتسيونالنىي ينتەرەس كازاحستانا سەگودنيا زاكليۋچاەتسيا ۆ رازۆيتي ي مودەرنيزاتسي. نام نەوبحوديمو ۆەرنۋت نارودۋ ي گوسۋدارستۆۋ ۆ ليتسە ناتسونالنىح كومپاني ناشي بوگاتىە پودزەمنىە كلادوۆىە، ناشۋ نەفت، ناش گاز، ناشي تسۆەتنىە ي چەرنىە مەتاللى. ەتو پريۆەدەت ك ۋۆەليچەنيۋ نالوگووبلاگاەموي بازى، ا سلەدوۆاتەلنو ۆوزموجنوستەي گوسۋدارستۆەننوگو بيۋدجەتا ۆ سوتسيالنوي سفەرە چتو پريۆەدەت ك ۋلۋچشەنيۋ جيزني ناشيح گراجدان. ناپريمەر ەسلي بى ۆسە وسنوۆنىە كرۋپنىە مەستوروجدەنيا نەفتي ۆ ناشەي سترانە رازراباتىۆال كازمۋنايگاز ەتو وچەن سيلنو بى ۋۆەليچيلو نالوگووبلاگاەمۋيۋ بازۋ. ۆمەستە س تەم نام نەوبحوديمو رەاليزوۆىۆات يندۋستريالنو يننوۆاتسيوننۋيۋ پوليتيكۋ، وبەسپەچيۆات ستابيلنوست كۋرسا ناتسيونالنوي ۆاليۋتى، ەففەكتيۆنو بوروتسيا س ينفلياتسيەي، ەففەكتيۆنو يسپولزوۆات رەسۋرسى گوسۋدارستۆەننوگو بيۋدجەتا، بوروتسيا س كوررۋپتسيەي، ۋكرەپليات ناشۋ وبورونوسپوسوبنوست، ۋكرەپليات پوزيتسي گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا، بلاگوۋسترايۆات گورودا ي سەلا ناشەي سترانى، سترويت دليا نارودا نوۆىە شكولى، دەتسكيە سادى ي بولنيتسى، رازۆيۆات سپورتيۆنوە دۆيجەنيە، رازۆيۆات ترانسپورتنۋيۋ ينفراسترۋكتۋرۋ، سوۆەرشەنستۆوۆات پراۆوۆۋيۋ سيستەمۋ. سەيچاس ك سوجالەنيۋ، مى وتستاەم، وسوبەننو ۆ ەكونوميكە — زناچيت، نام نادو رازۆيۆاتسيا. ي ۆسيو، چتو رابوتاەت نا رازۆيتيە، وتۆەچاەت ناشيم ناتسيونالنىم ينتەرەسام. 

دليا رازۆيتيا توجە نۋجنى سرەدستۆا ي نەمالىە، زناچيت نام تەم بولەە نەوبحوديمو ناتسيوناليزيروۆات ناش مينەرالنو – سىرەۆوي كومپلەكس. ناس نە دولجنا ۋسترايۆات رول سىرەۆوي كولوني. دليا ناس گلاۆنايا زاداچا — رازۆيتيە ي مودەرنيزاتسيا ناشەي سترانى ي، پرەجدە ۆسەگو، ۋلۋچشەنيە بلاگوسوستويانيا ناشەگو نارودا، مودەرنيزاتسيا وتەچەستۆەننوي ەكونوميكي، پوۆىشەنيە سوتسيالنىح وريەنتيروۆ ۆ جيزني ناشيح ليۋدەي، پوۆىشەنيە پراۆوۆىح وريەنتيروۆ. پوۆىشەنيە پراۆوۆىح وريەنتيروۆ پرەدپولاگاەت، پرەجدە ۆسەگو، ۆنەدرەنيە سامىح ۆىسوكيح مەجدۋنارودنىح پراۆوۆىح ستاندارتوۆ ۆ وتەچەستۆەننۋيۋ پراۆوۆۋيۋ سيستەمۋ. بەز رەشەنيا ەتوي زاداچي رازۆيتيە ناشەي سترانى بۋدەت سيلنو تورموزيتسيا.

ناپريمەر، ۋجە سەيچاس موجنو ۆسە وتەچەستۆەننىە يزولياتورى ۆرەمەننوگو سودەرجانيا گراجدان وسناستيت كامەرامي ۆيدەونابليۋدەنيا، پوۆىسيت لي ەتو پروزراچنوست رابوتى پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ، دۋمايۋ چتو دا. نەوبحوديمو نام تاكجە پوۆىشات رول ادۆوكاتۋرى ي دات بولشە پراۆ ادۆوكاتام، ەتو پوزۆوليت گراجدانام پولۋچات بولەە كۆاليفيتسيروۆانۋيۋ پراۆوۆۋيۋ پوموشش. دۋمايۋ، ەست نەوبحوديموست سوزدانيا ۆ ناشەي رەسپۋبليكە ينستيتۋتا ومبۋدسمەنا پو زاششيتە پراۆ پرەدپرينيماتەلەي، كوتورىي ستانەت نادەجنىم زاسلونوم دليا مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا وت چينوۆنيچەگو پرويزۆولا.

ۆ تسەلوم، ناشا پراۆوۆايا سيستەما ترەبۋەت رەفورميروۆانيا دليا بولەە ەففەكتيۆنوي زاششيتى پراۆ ي سۆوبود چەلوۆەكا ي گراجدانينا. ودنيم يز ۆاجنەيشيح ەلەمەنتوۆ وتەچەستۆەننوي پراۆوۆوي سيستەمى ياۆلياەتسيا سۋد. دۋمايۋ، ۆسە سوگلاسياتسيا سو منوي چتو ناشيم گراجدانام نۋجەن سپراۆەدليۆىي سۋد، ا دليا توگو چتوبى سۋد بىل تاكيم، نام نەوبحوديم ۆىسوكوپروفەسسيونالنىي، وبەكتيۆنىي ي گراموتنىي سۋدەيسكي كورپۋس نەۋكوسنيتەلنو سلەدۋيۋششي بۋكۆە ي دۋحۋ زاكونا ي دليا كوتوروگو زاششيتا پراۆ ي سۆوبود چەلوۆەكا ي گراجدانينا ياۆلياەتسيا پريوريتەتوم. پوەتومۋ يا حوتەل بى وبراتيتسيا ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد ك پرەدستاۆيتەليام سۋدەيسكوگو كورپۋسا.

ۋۆاجاەمىە سۋدي!

ۆى پرەدستاۆيتەلي پروفەسسي، كوتورايا پو پراۆۋ سچيتاەتسيا ۆەرشينوي كارەرى ۆ سفەرە يۋريسپرۋدەنتسي. ۆاشە ۋپورستۆو ي زنانيا، ۆىسوكيە دەلوۆىە ي مورالنىە كاچەستۆا پوزۆوليلي ۆام ستات سۋديامي.

ۆاشا وبيازاننوست - زاششيششات پراۆا ي سۆوبودى گراجدان، سلۋجيت ينتەرەسام كازاحسكوگو نارودا، وبەسپەچيۆات بەسپريستراستنوست ي وبەكتيۆنوست پراۆوسۋديا.

ۆاشە پريزۆانيە ي ۆاجنايا رول ۆ جيزني ناشەگو گوسۋدارستۆا ۆوزلاگايۋت نا ۆاس زناچيتەلنۋيۋ وتۆەتستۆەننوست زا پرينياتىە رەشەنيا، پوسكولكۋ وني وكازىۆايۋت نەپوسرەدستۆەننوە ۆليانيە نا سۋدبى ليۋدەي.

ۆاش ەجەدنەۆنىي ترۋد ناپراۆلەن نا ۋتۆەرجدەنيە ۆەرحوۆەنستۆا پراۆا ۆ وبششەستۆە، وبەسپەچيۆاەت گراجدانام زاششيتۋ يح پراۆ ي ينتەرەسوۆ، نەسەت ۆەرۋ ۆ سپراۆەدليۆوست پراۆوسۋديا ي سپوسوبستۆۋەت پوستروەنيۋ كازاحستانا كاك پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا.

يمەننو پو دەياتەلنوستي سۋدوۆ ناشي گراجدانە فورميرۋيۋت سۆوە وتنوشەنيە ك ۆلاستي ي گوسۋدارستۆۋ ۆ تسەلوم: سپراۆەدليۆوە سۋدەبنوە رەشەنيە – زناچيت، ي گوسۋدارستۆو سپراۆەدليۆوە.

حوچۋ، چتوبى ۆى پومنيلي: فەميدا دولجنا بىت سلەپوي ليش ك زۆانيام، دولجنوستيام ي دەنگام، نو نە ك چەلوۆەچەسكيم سۋدبام.

ۋبەجدەن، چتو ۆام پو سيلام ەتي وتۆەتستۆەننىە زاداچي. ۆى سدەلاەتە سۆوي ۆكلاد ۆ ۋسوۆەرشەنستۆوۆانيە پراۆوۆوي سيستەمى گوسۋدارستۆا، ۋكرەپلەنيە ۆەرى ليۋدەي ۆ سپراۆەدليۆوست پراۆوسۋديا ي ۋتۆەرجدەنيە ۆەرحوۆەنستۆا پراۆا ۆ وبششەستۆە.

ۆسەگدا بۋدتە ۆەرنى سۆوەمۋ پريزۆانيۋ ي پومنيتە، چتو پروفەسسيونالنايا چەست ي وتۆەتستۆەننوست پەرەد وبششەستۆوم ي گوسۋدارستۆوم ياۆليايۋتسيا وسنوۆنىمي پوستۋلاتامي ۆاشەي پروفەسسي.

ۋبەجدەن، چتو ۆاشا رابوتا بۋدەت ياركيم پريمەروم سلۋجەنيا ينتەرەسام كازاحسكوگو نارودا، ا كاجدوە ۆاشە رەشەنيە بۋدەت ۋتۆەرجدات ۆەرۋ گراجدان ۆ سپراۆەدليۆوست وتەچەستۆەننوگو پراۆوسۋديا.

پومنيتە: اۆتوريتەت سۋدەبنوي ۆەتۆي ۆلاستي ي دوۆەريە ك سۋدۋ سو ستورونى وبششەستۆا زاۆيسيت وت ۆاشيح دەيستۆي، وت سودەرجانيا كاجدوگو رەشەنيا، كوتوروە ۆى پروۆوزگلاسيتە يمەنەم كازاحستانا.

يا ۆەريۋ ۆ تو، چتو يزبراننىي ۆامي پروفەسسيونالنىي پۋت - ەتو پۋت سلۋجەنيا ينتەرەسام كازاحسكوگو نارودا.

كاجدىي ۆاش شاگ نا ەتوم پۋتي بۋدەت سۆيدەتەلستۆوم توگو، چتو ۆى وسوزناەتە ۆاجنوست سۆوەگو پرەدنازناچەنيا.

سەگودنيا كازاحسكوە وبششەستۆو نۋجداەتسيا ۆ وبرازوۆاننىح، ۋۆەرەننىح ۆ سۆويح سيلاح سۋدياح، كوتورىە نە پوبوياتسيا ستات پرەگرادوي بەززاكونيۋ، سموگۋت زانيات پرينتسيپيالنۋيۋ پوزيتسيۋ ۆ زاششيتە ينتەرەسوۆ گراجدان ي وبششەستۆا.

پوەتومۋ ناشا تسەل - پريۆەستي سيستەمۋ پراۆوسۋديا ك لۋچشيم مەجدۋنارودنىم ستاندارتام، ۋسيليت اۆتوريتەت ي پرەستيج سۋدەيسكوي پروفەسسي، ۋكرەپيت نەزاۆيسيموست سۋدەي.

پوۆىشەنيە نەزاۆيسيموستي سۋدەي ي ەففەكتيۆنوستي يح دەياتەلنوستي - ودنو يز كليۋچەۆىح ۋسلوۆي دليا رازۆيتيا ناشەگو گوسۋدارستۆا، بەز دوستيجەنيا كوتوروگو نەۆوزموجنو ۋسپەشنوە رەفورميروۆانيە ۆ درۋگيح سفەراح، پرەجدە ۆسەگو ۆ ەكونوميكە.

سچيتايۋ، چتو نەزاۆيسيمىي سۋديا - ەتو، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، سۋديا وبرازوۆاننىي، سۋديا، پروفەسسيوناليزم كوتوروگو ياۆلياەتسيا زالوگوم دوستۋپنوگو، سپراۆەدليۆوگو ي چەستنوگو سۋدوپرويزۆودستۆا.

سپراۆەدليۆوست سۋدەبنىح رەشەني - ەتو توت كريتەري، پو كوتورومۋ وبششەستۆو وتسەنيۆاەت كاچەستۆو پراۆوسۋديا، ا ۋۆاجەنيە ك سۋدۋ - ەتو، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، ۋۆاجەنيە ك گوسۋدارستۆەننوي ۆلاستي.

يمەننو سۋد ياۆلياەتسيا ۆوپلوششەنيەم ودنوي يز ۆىسشيح تسەننوستەي كازاحسكوگو نارودا – سپراۆەدليۆوستي.

يا سچيتايۋ، چتو يمەننو پروفەسسيوناليزم سۋدەي – گلاۆنايا سوستاۆليايۋششايا ۆ پوستروەني ۆ ناشەم گوسۋدارستۆە سپراۆەدليۆوگو ي چەستنوگو سۋدا، دەيستۆۋيۋششەگو پو زاكونۋ ي زاششيششايۋششەگو پراۆا كاجدوگو گراجدانينا. دوستيجەنيە ەتوي تسەلي زاۆيسيت ۆ زناچيتەلنوي ستەپەني ي وت دالنەيشەگو رەفورميروۆانيا دەيستۆۋيۋششەگو زاكونوداتەلستۆا كازاحستانا.

سەگودنيا گوسۋدارستۆۋ نەوبحوديمو پرەدپرينيات مەرى پو ۋلۋچشەنيۋ پراۆوۆىح، سوتسيالنىح ي فينانسوۆىح گارانتي نەزاۆيسيموستي سۋدەي.

چەرەز رەفورمى سۋدەبنوي سيستەمى نەوبحوديمو ۆنەدرەنيە پروزراچنوي ي وبەكتيۆنوي پروتسەدۋرا وتبورا كانديداتوۆ نا دولجنوست سۋدي. پروتسەدۋرا نازناچەنيا نا دولجنوست سۋدي دولجنا وبەسپەچيۆات وبەكتيۆنىي ي نەپرەدۆزياتىي پروتسەسس، وسنوۆنىمي كريتەريامي كوتوروگو دولجنى ستات –  ۋروۆەن زناني ي مورالنىە كاچەستۆا كانديداتوۆ نا دولجنوست سۋدي.

نا زاكونوداتەلنوم ي پراكتيچەسكوم ۋروۆنە نەوبحوديمو سوزدات ۋسلوۆيا دليا توگو، چتوبى سۋديامي ستانوۆيليس نايبولەە كۆاليفيتسيروۆاننىە يۋريستى، سپوسوبنىە سدەلات سۋدەبنۋيۋ سيستەمۋ وتكرىتوي، دوستۋپنوي ي نەزاۆيسيموي.

سچيتايۋ نەوبحوديمىم ۆنەدرەنيە ۆ دەياتەلنوست سۋدوۆ سوۆرەمەننىح ينفورماتسيوننىح تەحنولوگي، پريزۆاننىح وبلەگچيت رابوتۋ سۋدەي، ا تاكجە سدەلات يح دەياتەلنوست بولەە وتكرىتوي دليا وبششەستۆا. نەوبحوديمو پرەدوستاۆليات وبششەستۆۋ وتكرىتۋيۋ ينفورماتسيۋ و دەياتەلنوستي سۋدەي، اناليز كوتوروي پوزۆوليت سۋششەستۆەننو پوۆىسيت نەزاۆيسيموست سۋدوۆ.

زناچيتەلنوە ۆنيمانيە سەگودنيا سلەدۋەت ۋدەليت ي ۆوپروسام ۋسوۆەرشەنستۆوۆانيا ورگانيزاتسي رابوتى سۋدوۆ، يح اپپاراتوۆ، سوزدانيا ۆ سۋداح نادلەجاششيح ۋسلوۆي دليا ۆوزموجنوستي رەاليزاتسي گراجدانامي سۆويح پراۆ.

كاجدىي گراجدانين دولجەن وششۋششات پوددەرجكۋ گوسۋدارستۆا ۆ دوستۋپە ك پراۆوسۋديۋ ۆ سۋداح ۆسەح ۋروۆنەي ي سپەتسياليزاتسي.

دليا ەتوگو، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، نەوبحوديمو وبەسپەچيت دوستۋپ گراجدان ك ينفورماتسي و سۋدەبنىح زاسەدانياح، دات ۆوزموجنوست وپەراتيۆنو ي بەسپرەپياتستۆەننو پوداۆات ۆ سۋد ي پولۋچات دوكۋمەنتى، سوزدات ۋدوبنىە ۋسلوۆيا دليا وجيدانيا سۋدەبنوگو زاسەدانيا ي وزناكوملەنيا س ماتەريالامي دەلا ي در.

سلەدۋيۋششيم شاگوم ۆ سفەرە ۋلۋچشەنيا سيستەمى وتبورا سۋدەي دولجنو ستات ۆۆەدەنيە سپەتسيالنوي پودگوتوۆكي كانديداتوۆ نا دولجنوست سۋدي. تاكوي شاگ پوزۆوليت بۋدۋششيم سۋديام گلۋبجە وۆلادەت ناۆىكامي پروفەسسي، ۋسوۆەرشەنستۆوۆات سۆوي زنانيا ي پەرەۆەستي يح يز تەورەتيچەسكوي پلوسكوستي ۆ پراكتيچەسكۋيۋ.

سچيتايۋ، چتو ۆەسومىم ۆكلادوم ۆ رازۆيتيە كازاحستانا كاك پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا ستانەت ۆنەدرەنيە كاچەستۆەننو نوۆوي سيستەمى پراۆوۆىح سرەدستۆ زاششيتى چەلوۆەكا، وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا وت ۋگولوۆنىح پراۆونارۋشەني، ا تاكجە ۋسوۆەرشەنستۆوۆانيە پروتسەدۋرى ۋگولوۆنوگو سۋدوپرويزۆودستۆا.

دليا دوستيجەنيا ەتيح تسەلەي نەوبحوديمو ۋسوۆەرشەنستۆوۆات ۋگولوۆنىي پروتسەسسۋالنىي كودەكس كازاحستانا. ۆ رەزۋلتاتە ۋسوۆەرشەنستۆوۆانيا ۋگولوۆنو پروتسەسسۋالنوگو كودەكسا كازاحستانا نەوبحوديمو وبەسپەچيت پودليننۋيۋ سوستيازاتەلنوست ي راۆەنستۆو ستورون ۆ ۋگولوۆنوم پروتسەسسە، پوۆىسيت وپەراتيۆنوست ۋگولوۆنوگو پرويزۆودستۆا، ا تاكجە ۋستانوۆيت دەيستۆەننۋيۋ سيستەمۋ گارانتي زاششيتى پراۆ ي سۆوبود ۋچاستنيكوۆ ۋگولوۆنوگو پرويزۆودستۆا.

نا ۋتۆەرجدەنيە ستاندارتوۆ گۋمانيزما ۆ سفەرە پريمەنەنيا ۋگولوۆنىح ناكازاني، ا تاكجە  ۋمەنشەنيە سلۋچاەۆ پريمەنەنيا پرەدۋپرەديتەلنىح مەر ۆ ۆيدە سودەرجانيا پود ستراجەي، ناپراۆلەن ي زاكون كازاحستانا و گۋمانيزاتسي وتۆەتستۆەننوستي زا پراۆونارۋشەنيا مەلكوي ي سرەدنەي تياجەستي. چتو توجە نەوبحوديمو ناشيم گراجدانام.

ۆ تو جە ۆرەميا ۋۆەرەن، چتو رەالنوە فۋنكتسيونيروۆانيە پرينتسيپا سوستيازاتەلنوستي نەۆوزموجنو بەز سۋششەستۆوۆانيا ۆ كازاحستانە سيلنوي ي پروفەسسيونالنوي ادۆوكاتۋرى.

ۋبەجدەن، چتو سوستويانيە ادۆوكاتۋرى ياۆلياەتسيا پوكازاتەلەم زاششيششەننوستي ليتسا ي ودنيم يز ينديكاتوروۆ پرودۆيجەنيا گوسۋدارستۆا ۆ ناپراۆلەني ۋتۆەرجدەنيا ي وبەسپەچەنيا پراۆ ي سۆوبود چەلوۆەكا.

ۆاجنوست زاداچ، كوتورىە ۆوزلاگايۋتسيا نا ادۆوكاتوۆ، ي يح وسوبايا رول ۆ جيزني كازاحسكوگو وبششەستۆا ترەبۋيۋت، چتوبى ادۆوكاتۋرا ۆ كازاحستانە بىلا ۆىسوكوپروفەسسيونالنوي، نەزاۆيسيموي ي ەففەكتيۆنوي.

يمەننو دليا ەتوگو نەوبحوديمو رازرابوتات نوۆىي پروەكت زاكونا رك «وب ادۆوكاتسكوي دەياتەلنوستي». دليا چەگو نەوبحوديمو سوزدات رابوچۋيۋ گرۋپپۋ.

وسنوۆنىمي يدەيامي ەتوگو زاكونا دولجنى بىت سلەدۋيۋششيمي پوستروەنيە كاچەستۆەننوي مودەلي ادۆوكاتۋرى، وسنوۆامي دەياتەلنوستي كوتوروي بۋدەت ساموە شيروكوە ساموۋپراۆلەنيە، نەزاۆيسيموست وت گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ، زاكوننوست، سوبليۋدەنيە ادۆوكاتامي پروفەسسيونالنىح ي مورالنىح ترەبوۆاني.

ۆ زاكونوپروەكتە وسوبوە ۆنيمانيە نەوبحوديمو ۋدەليت تاكجە راسشيرەنيۋ پروفەسسيونالنىح پراۆ ادۆوكاتا ي وپرەدەلەنيۋ يح سودەرجانيا، زاكرەپلەنيۋ ۆوزموجنوستەي دليا سبورا دوكازاتەلستۆ ي سوۆەرشەنيا درۋگيح دەيستۆي، نەوبحوديمىح دليا پرەدوستاۆلەنيا پراۆوۆوي پوموششي، پرەدۋسموترەت مەحانيزمى پريۆلەچەنيا ك وتۆەتستۆەننوستي زا ۆوسپرەپياتستۆوۆانيە دەياتەلنوستي ادۆوكاتا. ۆمەستە س تەم سچيتايۋ چتو ناستوياششي ادۆوكات دولجەن پوستوياننو پوۆىشات سۆوي وبرازوۆاتەلنىي ۋروۆەن ي ەتو نەوبحوديمو پروپيسات ۆ زاكونوپروەكتە.

ادۆوكاتۋرا ۆ كازاحستانە دولجنا ستات وسنوۆنىم ينستيتۋتوم، وسۋششەستۆليايۋششيم ەففەكتيۆنۋيۋ زاششيتۋ پراۆ، سۆوبود ي ينتەرەسوۆ گراجدان ي  گارانتيرۋيۋششيم پراۆو نا كاچەستۆەننۋيۋ پراۆوۆۋيۋ پوموشش.

ۋۆەرەن، چتو پرينياتيە نوۆوگو زاكونا ستانەت ۆاجنىم شاگوم ۆ ناپراۆلەني رەالنوگو ۋتۆەرجدەنيا كونستيتۋتسيوننوگو پرينتسيپا پرەدوستاۆلەنيا كاجدومۋ ليتسۋ كۆاليفيتسيروۆاننوي پراۆوۆوي پوموششي.

ۆسە ەتي زاكونوداتەلنىە ي پراكتيچەسكيە مەرى نام نەوبحوديمو پرەدپرينيات دليا ودنوي تسەلي - چتوبى ۋ سۋدەي بىلا ۆوزموجنوست پرينيمات نەپرەدۆزياتىە ي ۆىسوكوپروفەسسيونالنىە رەشەنيا، كوتورىە سووتۆەتستۆۋيۋت بۋكۆە ي دۋحۋ زاكونا.

سچيتايۋ، چتو كاكيە-ليبو يزمەنەنيا ۆ سفەرە سۋدوپرويزۆودستۆا دولجنى، پرەجدە ۆسەگو، ۋچيتىۆات ينتەرەسى وبىچنوگو گراجدانينا، وبەسپەچەنيە پراۆ ي سۆوبود كوتوروگو دولجنو ستات وسنوۆنوي تسەليۋ دەياتەلنوستي ورگانوۆ ۆلاستي ۆسەح ۋروۆنەي.

دوروگيە درۋزيا!

پرينتسيپى رازۆيتيا ناشەگو گوسۋدارستۆا، پرەدياۆليايۋت سەرەزنىە ترەبوۆانيا ك وتەچەستۆەننومۋ پراۆوسۋديۋ، ترەبۋيۋت بەزۋسلوۆنوگو ۆەرحوۆەنستۆا وبششەچەلوۆەچەسكيح تسەننوستەي، پراۆ ي سۆوبود گراجدان.

دوستيجەنيە ەتوي تسەلي زاۆيسيت ۆ زناچيتەلنوي ستەپەني وت ەدينستۆا سۋدەبنوي پراكتيكي، وتسۋتستۆيا نەسوگلاسوۆاننوستي مەجدۋ رەشەنيامي سۋدوۆ ۆ پريمەنەني ودنوي ي توي جە نورمى پراۆا ي رازنوگو پودحودا سۋدەي پري تولكوۆاني پولوجەني دەيستۆۋيۋششەگو زاكونوداتەلستۆا.

زناچيتەلنايا رول ۆ پرەودولەني ەتوگو نەگاتيۆنوگو ياۆلەنيا ۆوزلاگاەتسيا نا ۆەرحوۆنىي سۋد كازاحستانا، سۋدي كوتوروگو – نايبولەە كۆاليفيتسيروۆاننىە پرەدستاۆيتەلي سۋدەيسكوگو سووبششەستۆا.

ۋبەجدەن، چتو پرەدوستاۆلەننوە ۆەرحوۆنومۋ سۋدۋ كازاحستانا پراۆو پرينيمات نوۆىە رەشەنيا، ا تاكجە وبيازاننوست ۆسەح سۋدوۆ وبششەي يۋريسديكتسي ۋچيتىۆات ەگو ۆىۆودى ۆو ۆرەميا راسسموترەنيا انالوگيچنىح دەل، بۋدۋت سپوسوبستۆوۆات ۋتۆەرجدەنيۋ ەدينوي سۋدەبنوي پراكتيكي.

موە گلاۆنوە ترەبوۆانيە - ۆ سترانە دولجەن رابوتات سپراۆەدليۆىي، چەستنىي سۋد، دەيستۆۋيۋششي پو زاكونۋ ي زاششيششايۋششي پراۆا كاجدوگو گراجدانينا. يمەننو ەتو - ترەبوۆانيە ي نادەجدا گراجدان كازاحستانا.

ۋبەجدەن، چتو سۋدەبنايا رەفورما - ەتو پراكتيچەسكي شاگ ك مودەرنيزاتسي سترانى.

پرەدلاگاەمىە منويۋ نوۆاتسي، ا تاكجە ۋسپەشنوە پروۆەدەنيە رەفورم – زالوگ پوستروەنيا ۆ كازاحستانە پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا ي گراجدانسكوگو وبششەستۆا، چتو ۆىستۋپاەت ودنوي يز گلاۆنىح گارانتي سوبليۋدەنيا پراۆ چەلوۆەكا ۆ ناشەي سترانە.

ميروۆوي وپىت سۆيدەتەلستۆۋەت، چتو سۋدەبنايا رەفورما – پروتسەسس پوستوياننوگو ۋسوۆەرشەنستۆوۆانيا، پوسكولكۋ نا سەگودنيا نەت ني ودنوي سترانى، كوتورايا سچيتالا بى، چتو ەە پراۆوسۋديە ناستولكو سوۆەرشەننو، چتو دالشە ەگو ۋلۋچشات نە نۋجنو.

ودناكو ۋۆەرەن، چتو نە تولكو وت ۋسوۆەرشەنستۆوۆانيا دەيستۆۋيۋششەگو زاكونوداتەلستۆا كازاحستانا زاۆيسيت پوۆىشەنيە اۆتوريتەتا كازاحسكوگو پراۆوسۋديا ي ەگو كاچەستۆەننايا ترانسفورماتسيا، ا ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد – وت ناشەگو وبششەگو جەلانيا يزمەنيت سۋششەستۆۋيۋششۋيۋ سيتۋاتسيۋ ي ناستويچيۆوي رابوتى ۆ ەتوم ناپراۆلەني.

زنايۋ، چتو سۋدەيسكوە سووبششەستۆو پريلوجيت ۆسە ۋسيليا دليا ۋلۋچشەنيا رابوتى سۋدەبنوي سيستەمى ي پرەوبرازوۆانيا سۋدا ۆ ەففەكتيۆنىي ينستيتۋت زاششيتى پراۆ، سۆوبود ي ينتەرەسوۆ چەلوۆەكا ي گراجدانينا.

ۋۆاجاەمىە سۋدي، ۆاشە پريزۆانيە ي وگرومنايا رول ۆ جيزني ناشەگو گوسۋدارستۆا ۆوزلاگاەت نا ۆاس تاكۋيۋ جە وتۆەتستۆەننوست زا پرينياتىە رەشەنيا، پوسكولكۋ يح سودەرجانيە ۆلياەت نا سۋدبى ليۋدەي.

نادەيۋس نا ۆاشۋ پوددەرجكۋ، پونيمانيە ي اكتيۆنۋيۋ پوزيتسيۋ ۆ دەلە رازۆيتيا كازاحسكوگو وبششەستۆا.

يسكرەننە جەلايۋ ۆام كرەپكوگو زدوروۆيا، وپتيميزما ي پلودوتۆورنوي رابوتى ۆو يميا كازاحسكوگو نارودا.

جەلايۋ ۆام دوستوينو يسپولنيات سۋدەيسكي دولگ ي دوستوينو نەستي ۆىسوكوە زۆانيە سۋدي.

كرەپكوگو ۆام زدوروۆيا، جيزنەننوي مۋدروستي ي پلودوتۆورنوي رابوتى ۆو يميا نارودا!

 

ەششە ودنيم ۆاجنەيشيم ەلەمەنتوم پراۆوۆوي سيستەمى ناشەي سترانى ياۆلياەتسيا پروكۋراتۋرا. نا موي ۆزگلياد، پروكۋراتۋرا ناشەي سترانى تاكجە نۋجداەتسيا ۆ رەفورميروۆاني.

نەوبحوديمو چەتكو پونيمات، چتو رابوتا ۆ ناپراۆلەني سوزدانيا ەففەكتيۆنوگو مەحانيزما زاششيتى پراۆ گراجدان نە وگرانيچيۆاەتسيا ليش رەفورميروۆانيەم سۋدەبنوي سيستەمى ي سفەرامي ۋگولوۆنوگو ي ۋگولوۆنو-پروتسەسسۋالنوگو زاكونوداتەلستۆا.

پەرەسموترا ترەبۋيۋت رول ي فۋنكتسي پروكۋرورا زا رامكامي ۋگولوۆنوگو سۋدوپرويزۆودستۆا. نەوبحوديمو كاردينالنوە وبنوۆلەنيە زاكونوداتەلنوگو رەگۋليروۆانيا دەياتەلنوستي پروكۋراتۋرى ي ادۆوكاتۋرى نا پرينتسيپاح گارانتيروۆانيا سوبليۋدەنيا كونستيتۋتسيوننىح پراۆ گراجدان ي ۆنەدرەنيە وبششەپريزناننىح مەجدۋنارودنىح دەموكراتيچەسكيح ستاندارتوۆ ۆ ەتوي سفەرە.

وسوزنوۆايا چتو بەز ۆىسوكوپروفەسسيونالنوي پروكۋراتۋرى نەۆوزموجنو پوسترويت پراۆوۆوە گوسۋدارستۆو، يا حوتەل بى وبراتيتسيا ي ك رابوتنيكام پروكۋراتۋرى.

ۋۆاجاەمىە رابوتنيكي پروكۋراتۋرى!

پروكۋراتۋرە نەزاۆيسيموگو كازاحستانا ۆ ەتوم گودۋ يسپولنيتسيا 20 لەت. زا ەتي گودى ەە رابوتنيكامي سدەلان ۆەسومىي ۆكلاد ۆ ستانوۆلەنيە سوۆرەمەننوگو پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا. ۆاشا دوبروسوۆەستنايا پوۆسەدنەۆنايا رابوتا، ناپراۆلەننايا نا ۋتۆەرجدەنيە ۆەرحوۆەنستۆا زاكونا، ۋكرەپلەنيە پراۆوپوريادكا، زاششيتۋ پراۆ ي سۆوبود چەلوۆەكا ي گراجدانينا زاۆوەۆالا پروكۋراتۋرە اۆتوريتەت كاك ودنوگو يز سامىح ەففەكتيۆنىح گوسۋدارستۆەننىح ينستيتۋتوۆ.

وت سۆوەگو يمەني يا حوچۋ ۆىرازيت بلاگودارنوست ۆەتەرانام پروكۋراتۋرى. بلاگوداريۋ ۆاس زا منوگولەتني دوبلەستنىي ترۋد، كوتورىي پريۋمنوجيل اۆتوريتەت پروفەسسي!

دليا مەنيا  پريوريتەتوم ياۆلياەتسيا ۋلۋچشەنيە جيزني كاجدوگو چەلوۆەكا، ي ۋسپەح ەتوي رابوتى ناپريامۋيۋ زاۆيسيت وت توگو، بۋدەت لي ۆ سترانە تساريت زاكوننوست. ليچنو يا ۋبەجدەن – بۋدەت ەسلي مى پريلوجيم ۋسيليا.

سەيچاس نا موي ۆزگلياد، وسنوۆىۆاياس نا لۋچشەم مەجدۋنارودنوم وپىتە نام نەوبحوديمو كومپلەكسنوە رەفورميروۆانيە سفەرى ۋگولوۆنوي يۋستيتسي. ونو دولجنو وحۆاتيت سفەرى ۋگولوۆنوگو پراۆا ي ۋگولوۆنوگو پروتسەسسا، وپەراتيۆنو-روزىسكنۋيۋ دەياتەلنوست ورگانوۆ پراۆوپوريادكا، پوريادوك يسپولنەنيا سۋدەبنىح رەشەني پو ۋگولوۆنىم دەلام.

ۆ ەتوي سۆيازي نەوبحوديمو  دورابوتات ۋگولوۆنو پروتسەسسۋالنىي كودەكس كازاحستانا. پريۆەستي ەگو ۆ سووتۆەستۆيە س لۋچشيمي ميروۆىمي ستاندارتامي. دليا چەگو نا موي ۆزگلياد نەوبحوديمو سوزدات رابوچۋيۋ گرۋپپۋ.

دۋمايۋ، چتو ۆ پروتسەسسە دورابوتكي ۋگولوۆنو  پروتسەسسۋالنوگو كودەكسا نەوبحوديمو وبەسپەچيت پريۆەدەنيە وتەچەستۆەننوگو ۋگولوۆنو-پروتسەسسۋالنوگو زاكونوداتەلستۆا ۆ سووتۆەتستۆيە س ەۆروپەيسكيمي ستاندارتامي. پرەجدە ۆسەگو ەتو كاساەتسيا رەاليزاتسي پرينتسيپوۆ سوستيازاتەلنوستي ي راۆەنستۆا ستورون، گارانتي ۆىسوكوگو ۋروۆنيا زاششيتى پراۆ ي سۆوبود چەلوۆەكا ي گراجدانينا.

كرومە توگو، نوۆىي ۋگولوۆنو پروتسەسسۋالنىي كودەكس دولجەن دات ۆ راسپورياجەنيە پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ سوۆرەمەننىە ي دەيستۆەننىە مەحانيزمى بوربى س پرەستۋپنوستيۋ، دولجەن سودەيستۆوۆات پوۆىشەنيۋ وپەراتيۆنوستي، ەففەكتيۆنوستي ي سپراۆەدليۆوستي ۋگولوۆنوگو سۋدوپرويزۆودستۆا.

ۆوپلوششەنيە ابسوليۋتنو نوۆىح پودحودوۆ ۆ سفەرە ۋگولوۆنوي وتۆەتستۆەننوستي ي ۋگولوۆنوگو پراۆوسۋديا دولجنو پريۆەستي ك وجيداەمىم وبششەستۆوم كاچەستۆەننىم يزمەنەنيام ۆ كازاحسكوي پراۆوۆوي سيستەمە.

ەتوي ۆىسوكوي تسەلي دولجنى سلۋجيت نە تولكو ورگانى دوسۋدەبنوگو سلەدستۆيا ي سۋدا، نو ي نوۆايا ادۆوكاتۋرا ي نوۆايا پروكۋراتۋرا.

رەفورميروۆانيە سيستەمى ورگانوۆ پراۆوپوريادكا - ەتو ناش سلەدۋيۋششي شاگ. ي ەتو وزناچاەت، پرەجدە ۆسەگو، مودەرنيزاتسيۋ فورم ي مەتودوۆ يح دەياتەلنوستي، كوتورىە بۋدۋت سووتۆەتستۆوۆات سامىم سوۆرەمەننىم دەموكراتيچەسكيم پرينتسيپام.

Cچيتايۋ نەوبحوديمىم، رازرابوتات نوۆىي زاكون كازاحستانا «و پروكۋراتۋرە»، كوتورىي دولجەن پوزۆوليت رازۆيۆات كاچەستۆەننو نوۆىي ينستيتۋت، س نوۆىمي پروفەسسيونالنىمي ستاندارتامي سلۋجەبنوي دەياتەلنوستي ەگو سوترۋدنيكوۆ. سچيتايۋ چتو وسنوۆنىمي پرينتسيپامي ۆ رابوتە پروكۋراتۋرى دولجنى بىت زاكوننوست، سپراۆەدليۆوست، بەسپريستراستنوست، وبەكتيۆنوست ي پريوريتەتنوست پراۆ ي سۆوبود چەلوۆەكا نەزاۆيسيمو وت ەگو سوتسيالنوگو ستاتۋسا.

ستراتەگيچەسكوي زاداچەي پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ نا بليجايشيە گودى وپرەدەليايۋ جەستكوە پروتيۆودەيستۆيە كوررۋپتسي، تەرروريزمۋ ي ناركوبيزنەسۋ. وتمەچايا ۆەسومىي ۆكلاد پروكۋراتۋرى ۆ يسكورەنەنيە ەتيح كراينە وپاسنىح ياۆلەني، يا ترەبۋيۋ، چتوبى ي ۆپرەد ۆى دەيستۆوۆالي ۆ ەتوم ناپراۆلەني ينيتسياتيۆنو، ناستويچيۆو ي رەشيتەلنو.

پروكۋرورسكايا دەياتەلنوست ۆسەگدا پريۆلەكالا ك سەبە ۆنيمانيە وبششەستۆا. پوەتومۋ ستاندارتوم پروكۋراتۋرى دولجەن بىت نە تولكو ۆىسوكي پروفەسسيوناليزم، نو ي بەزۋپرەچنىە مورالنىە كاچەستۆا.

ۆ سوۆرەمەننىح ۋسلوۆياح ك پروكۋرورام ۆىدۆيگايۋتسيا نوۆىە پوۆىشەننىە ترەبوۆانيا، پەرەد نيمي ستاۆياتسيا بولەە سلوجنىە زاداچي، كوتورىە ترەبۋيۋت وگرومنوگو ناپرياجەنيا سيل ي گوتوۆنوستي سلەدوۆات سۆوەمۋ پروفەسسيونالنومۋ دولگۋ.

كازاحسكايا پروكۋراتۋرا ۆنەسلا زناچيتەلنىي ۆكلاد ۆ سوزدانيە پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا ي ۋكرەپلەنيە زاكوننوستي. پروكۋرورسكي نادزور ۆ سوۆرەمەننىح ۋسلوۆياح ياۆلياەتسيا نەوتەملەموي چاستيۋ ناتسيونالنوي سيستەمى گوسۋدارستۆەننو-پراۆوۆوي زاششيتى گراجدان، ينتەرەسوۆ وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا.

وت چەتكوي ي سلاجەننوي دەياتەلنوستي پروكۋرورسكيح رابوتنيكوۆ ۆو منوگوم زاۆيسيت ستابيلنايا رابوتا گوسۋدارستۆەننوگو مەحانيزما، ناپراۆلەننايا نا رەشەنيە سوتسيالنو-پوليتيچەسكيح ي ەكونوميچەسكيح زاداچ.

ۋۆەرەن، چتو ۆى ي ۆپرەد بۋدەتە س پولنوي وتۆەتستۆەننوستيۋ ي سامووتداچەي چەستنو ي پرەداننو سلۋجيت گوسۋدارستۆۋ، وبششەستۆۋ ي زاكونۋ.

وت چيستوگو سەردا جەلايۋ ۆام كرەپكوگو زدوروۆيا، نوۆىح پروفەسسيونالنىح دوستيجەني نا بلاگو كازاحسكوگو نارودا، ا ۆاشيم سەميام - سچاستيا ي سەمەينوگو بلاگوپولۋچيا!

 

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

نەۆوزموجنو پرەدستاۆيت سەبە ناشۋ وتەچەستۆەننۋيۋ پراۆوۆۋيۋ سيستەمۋ بەز پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ، ودنيم يز ۆاجنەيشيح پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ ياۆلياەتسيا پوليتسيا. ۆ ەتوم گودۋ وتەچەستۆەننوي پوليتسي يسپولنيلوس 20 لەت. پوەتومۋ يا حوتەل بى وت سۆوەگو يمەني پوزدراۆيت پوليتسەيسكيح رابوتنيكوۆ س پرازدنيكوم ي وبسۋديت س نيمي پروبلەمى ي پەرسپەكتيۆى ستوياششيە پەرەد وتەچەستۆەننوي پوليتسيەي.

ۋۆاجاەمىە رابوتنيكي ي ۆەتەرانى پوليتسي!

پوزدراۆليايۋ ۆاس س پرازدنيكوم - دۆادتساتيلەتيەم پوليتسي نەزاۆيسيموگو كازاحستانا.

سەگودنيا ۆرەميا ۆسپومنيت ۆەتەرانوۆ پوليتسي، ۆسەح تەح، كتو وتدال سۆوي سيلى، ۋم، ا ينوگدا ي جيزن، دەلۋ زاششيتى سپراۆەدليۆوستي، زاكوننوستي ي پراۆوپوريادكا.

ي نىنەشنيە رابوتنيكي، ي ۆەتەرانى س چەستيۋ نەسۋت سلاۆنوە يميا كازاحسكوگو پوليتسەيسكوگو.

ۆى، پرەدستاۆيتەلي نارودا، دولجنى بىت سامووتۆەرجەننىمي زاششيتنيكامي ەگو پراۆ ي زاكوننىح ينتەرەسوۆ.

چەلوۆەك، ەگو جيزن، چەست، دوستوينستۆو ي سوبستۆەننوست دولجنى ۆسەگدا وستاۆاتسيا ۆ تسەنترە ۆنيمانيا ورگانوۆ ۆنۋترەننيح دەل.

يمەننو زاششيششەننوست گراجدانينا ياۆلياەتسيا وسنوۆنىم سودەرجانيەم ي وپرەدەليايۋششيم كريتەريەم وتسەنكي ۆاشەي نەپروستوي سلۋجبى.

پومنيتە، چتو پوليتسەيسكي ۆ گلازاح ناشيح گراجدان دولجەن بىت نادەجنىم پوموششنيكوم ي زاششيتنيكوم، تاك كاك ون پرەدستاۆلياەت گوسۋدارستۆەننۋيۋ ۆلاست.

پوەتومۋ داجە وتدەلنىە سلۋچاي نارۋشەنيا زاكونا سو ستورونى رابوتنيكوۆ پوليتسي، يح نەپروفەسسيونالنىە دەيستۆيا ۆراز پەرەچەركيۆايۋت ۆسە پولوجيتەلنىە رەزۋلتاتى رابوتى دەسياتكوۆ تىسياچ درۋگيح پوليتسەيسكيح.

ي كاك ەتو نە دوسادنو، نو پريحوديتسيا گوۆوريت و كوررۋپتسي، سلۋچاياح ناسيليا ناد ليچنوستيۋ، پراۆونارۋشەنياح سو ستورونى رابوتنيكوۆ پوليتسي.

تاكيە يح دەيستۆيا رازرۋشايۋت اۆتوريتەت گوسۋدارستۆا، پودرىۆايۋت دوۆەريە ك زاكونۋ.

كوگدا رابوتنيكي پوليتسي زادەرجيۆايۋت گراجدانينا، تو گوسۋدارستۆو پولنوستيۋ نەسەت وتۆەتستۆەننوست زا ەگو جيزن ي زدوروۆە.

پوەتومۋ ۋسيلەنيە كونتروليا زا مەستامي ۆرەمەننوگو سودەرجانيا گراجدان، ۆۆەدەنيە ۆيدەونابليۋدەنيا س تسەليۋ پرەدوتۆراششەنيا نارۋشەنيا يح پراۆ - پەرۆىي، نو دالەكو نە پوسلەدني شاگ.

كاجدىي چەلوۆەك دولجەن چۋۆستۆوۆات سەبيا زاششيششەننىم. گلاۆنوە - كاجدىي دولجەن چۋۆستۆوۆات پوددەرجكۋ ي بىت ۋۆەرەننىم، چتو گوسۋدارستۆو ستويت نا ستراجە ەگو جيزني ي ينتەرەسوۆ.

رابوتا، كاك گوۆوريات، دليا «گالوچكي»، پو فورمالنىم پوكازاتەليام يسكاجاەت سامۋ سۋت پراۆووحرانيتەلنوي دەياتەلنوستي. موە كاتەگوريچەسكوە ترەبوۆانيە - رابوتايتە دليا چەلوۆەكا ي رادي چەلوۆەكا.

ودنوي يز ۆاجنەيشيح زاداچ ستياششيح پەرەد ناشەي سترانوي ياۆلياەتسيا مودەرنيزاتسيا كازاحسكوي پوليتسي پو لۋچشيم مەجدۋنارودنىم وبرازتسام.

ەتوت پروتسەسس دولجەن بىت ورگانيچنو سۆيازان س رەفورموي ۋگولوۆنوي يۋستيتسي.

ستراتەگيچەسكوي تسەليۋ رەفورمى دولجنو ستات پوەتاپنوە پرەوبرازوۆانيە مۆد ۆ سوۆرەمەننوە پراۆووحرانيتەلنوە ۆەدومستۆو يسپولزۋيۋششەە ۆ رابوتە سامىي پەرەدوۆوي مەجدۋنارودنىي وپىت ي كوتوروە ستويت نا ستراجە پراۆ، چەستي، دوستوينستۆا ي زاكوننىح ينتەرەسوۆ گراجدان ي گوسۋدارستۆا.

دولجنا بىت ۋسيلەنا پروفيلاكتيچەسكايا دەياتەلنوست ورگانوۆ ۆنۋترەننيح دەل، وسوبەننو ۆ ۆوپروساح بوربى س دەتسكوي ي پودروستكوۆوي پرەستۋپنوستيۋ.

نا موي ۆزگلياد، وتەچەستۆەننوي پوليتسي نەوبحوديمو ۋسيليت رابوتۋ پو ۋلۋچشەنيۋ وتبورا ي پودگوتوۆكي كادروۆ، پوۆىشەنيا يح وبرازوۆاتەلنوگو، كۋلتۋرنوگو ۋروۆنيا، ي چتو ساموە ۆاجنوە - مورالنىح كاچەستۆ.

پراۆومەرنوە ي پروفەسسيونالنوە پوۆەدەنيە دولجنو پووششرياتسيا.

پەرۆووچەرەدنوي زاداچەي دولجنو ستات راسكرىتيە ي راسسلەدوۆانيە پرەستۋپلەني پروتيۆ ليچنوستي، پريۆلەچەنيە ك وتۆەتستۆەننوستي پراۆونارۋشيتەلەي.

وسنوۆنوە برەميا ەتوي رابوتى ۆوزلاگاەتسيا نا پودرازدەلەنيا ۋگولوۆنوگو روزىسكا. پوەتومۋ ستاتۋس يح رابوتنيكوۆ دولجەن بىت پوۆىشەن.

نەوبحوديم كاچەستۆەننو نوۆىي پودحود ك ورگانيزاتسي رابوتى دوسۋدەبنوگو سلەدستۆيا. نۋجنو ۋجە سەگودنيا وبەسپەچيت رەالنۋيۋ پروتسەسسۋالنۋيۋ نەزاۆيسيموست سلەدوۆاتەلەي. ەتو پوزۆوليت يزبەجات كاراتەلنوگو ۋكلونا سلەدستۆيا، وشيبوك ي نارۋشەني پراۆ چەلوۆەكا.

ۋبەجدەن، چتو ۋلۋچشەنيە كادروۆوي رابوتى ي ۋسيلەنيە كونتروليا پريۆەدەت ك كاچەستۆەننىم پەرەمەنام ك لۋچشەمۋ.

وجيدايۋ ۋسيلەنيا تراديتسيوننىح دليا پوليتسي ناپراۆلەني سلۋجەبنوي دەياتەلنوستي.

پرەجدە ۆسەگو، ەففەكتيۆنايا رابوتا سلۋجب ۆنۋترەننەي بەزوپاسنوستي ي بوربا س كوررۋپتسيەي ي زلوۋپوترەبلەنيامي ۆ سفەرە سلۋجەبنوي دەياتەلنوستي.

سچيتايۋ نەوبحوديمىم ۋسيليت بوربۋ س تەرروريزموم.

ۆ پولە پوستوياننوگو ۆنيمانيا ورگانوۆ ۆنۋترەننيح دەل دولجنا بىت ي بوربا س ورگانيزوۆاننوي پرەستۋپنوستيۋ، ۆ چاستنوستي، ناركوبيزنەسوم.

ستاۆليۋ پەرەد پوليتسيەي زاداچۋ ي ۆپرەد ينيتسياتيۆنو ي رەشيتەلنو پروتيۆودەيستۆوۆات ەتومۋ بەدستۆيۋ. پومنيتە - وت ۆاس زاۆيسيت زدوروۆە ناشەگو نارودا.

وبراششايۋس ك رۋكوۆودستۆۋ مۆد: منويۋ بۋدۋت پوددەرجانى ۆسە وسنوۆاتەلنىە ينيتسياتيۆى، ناپراۆلەننىە نا وپتيميزاتسيۋ سترۋكتۋرى مينيستەرستۆا ي ەگو تەرريتوريالنىح پودرازدەلەني، مەرى، ناپراۆلەننىە نا ۋسيلەنيە پروزراچنوستي رابوتى پوليتسي، موتيۆاتسي رابوتنيكوۆ، ۋلۋچشەنيە سوترۋدنيچەستۆا س وبششەستۆەننوستيۋ.

سچيتايۋ تاكجە نەوبحوديمىم بولەە اكتيۆنو رەشات ۆوپروسى تەحنيچەسكوي مودەرنيزاتسي ي پەرەوسناششەنيا، ۋسيليت سوتسيالنۋيۋ زاششيتۋ رابوتنيكوۆ پوليتسي.

دليا ەففەكتيۆنوي رەاليزاتسي فۋنكتسي پوليتسي سچيتايۋ ۆاجنىمي نەسكولكو فاكتوروۆ.

ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، سچيتايۋ ۆاجنىم گراجدانسكۋيۋ سوزناتەلنوست پوليتسەيسكيح. حوروشي پوليتسەيسكي دولجەن بىت حوروشيم گراجدانينوم ي پاتريوتوم، سوستوياۆشيمسيا ي ۋۆەرەننىم ۆ سۆوەي ميسسي چەلوۆەكوم.

ۆو ۆتورىح. نادەليايا پوليتسەيسكوگو ۆاجنەيشيمي پولنوموچيامي، زاكون پرەدياۆلياەت ك سلۋجاششەمۋ پراۆووحرانيتەلنوي سيستەمى ترەبوۆانيا، نالاگاەت وگرانيچەنيا. ليچنوە وتنوشەنيە پوليتسەيسكوگو ك كاكومۋ-ليبو ۆوپروسۋ يلي ياۆلەنيۋ نيكويم وبرازوم نە دولجنو مەشات ۆىپولنەنيۋ ەتيح ستروجايشيح ترەبوۆاني. ەتو، دەيستۆيتەلنو، سلوجنەيشايا پروبلەما. ودناكو، نە سپراۆيۆشيس س ەتوي پروبلەموي، نەۆوزموجنو بىت حوروشيم پوليتسەيسكيم. ا حوروشيە پوليتسەيسكيە نام وچەن نەوبحوديمى. ۆراچ نە موجەت س پرەدۋبەجدەنيەم پودحوديت ك بولنومۋ، يمەيۋششەمۋ ينىە پوليتيچەسكيە يلي گراجدانسكيە ۋبەجدەنيا. پوليتسەيسكي - تاكجە.

ۆ ترەتيح. پوليتسەيسكيم دانى پولنوموچيا پرينيمات رەشەنيا ي وتۆەتستۆەننوست. پوەتومۋ پري پرينياتي رەشەني پوليتسەيسكي دولجەن دەيستۆوۆات ۆ رامكاح زاششيتى پراۆ چەلوۆەكا ي گراجدانينا، پرينتسيپوۆ راۆنوپراۆيا، زاپرەتا ساموۋپراۆستۆا.

ۆ چەتۆەرتىح. سچيتايۋ نەوبحوديمىم تاكجە پوسلەدوۆاتەلنوە ي ەففەكتيۆنوە رازۆيتيە سپوسوبنوستەي پوليتسەيسكيح، يح پروفەسسيونالنوي پودگوتوۆكي. نام نە نۋجنى نەپروفەسسيونالنىە پوليتسەيسكيە. نە نۋجنى ني پراۆووحرانيتەلنوي سيستەمە، ني وبششەستۆۋ. ەسلي چەلوۆەك نوسيت پوگونى گەنەرالا، پولكوۆنيكا، پودپولكوۆنيكا يلي، ۆووبششە، وفيتسەرا پوليتسي، ەتوت چەلوۆەك دولجەن حوروشو زنات، ا كرومە توگو، دولجەن ليۋبيت ەتو دەلو ي ۆسەگدا بىت ۆەرنىم پريسياگە. ۆوت پروفەسسيونالنىي پودحود ك ەتومۋ ۆوپروسۋ.

ۋۆاجاەمىە رابوتنيكي پوليتسي!

حوچۋ، چتوبى ۆى وسوزناۆالي سۆويۋ يسكليۋچيتەلنۋيۋ رول. ۋۆەرەن، چتو نەدالەك توت دەن، كوگدا كاجدىي جيتەل رەسپۋبليكي كازاحستان بۋدەت ۆوسپرينيمات پوليتسەيسكوگو كاك سيمۆول گوسۋدارستۆا ي گوسۋدارستۆەننوستي، بەزوپاسنوستي ي بلاگوپولۋچنوي جيزني، سيلى ي سپراۆەدليۆوستي، پراۆا ي زاكوننوستي، كاك زاششيتنيكا پراۆ چەلوۆەكا. نا ۆاشي پلەچي ۆوزلوجەنو تياجەلوە برەميا. ەتو برەميا چاستو ستانوۆيتسيا ەششە تياجەلەە.. پودچاس، ۆى سگيباليس پود ەتوي تياجەستيۋ، ودناكو ۆى نيكوگدا نە بىلي سلوملەنى پود برەمەنەم ترۋدنوستەي. ەتو وچەن ۆاجنوە وبستوياتەلستۆو. ۆى يسپولنياەتە سۆوي ۆاجنىي ترۋد س وسوزنانيەم دولگا. ۆەرتە، ەتو دەيستۆيتەلنو، ۆەليكايا ميسسيا.

ەششە راز حوچۋ پوزدراۆيت ۆسەح رابوتنيكوۆ پوليتسي ي ۆەتەرانوۆ پوليتسي.

پوبلاگوداريت زا ترۋد، زا پوۆسەدنەۆنىي پودۆيگ، زا تو، چتو ۆاش ۆكلاد ۆ بەزوپاسنوست وبششەستۆا نەوتسەنيم.

جەلايۋ ۆام پوكويا، بلاگوسوستويانيا، زدوروۆيا ۆام ي ۆاشيم سەميام.

ميرا ي سچاستيا، دوبرا ي ۆدوحنوۆەنيا ۆ رابوتە.

سپاسيبو زا ۆنيمانيە.

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا يا حوتەل بى وبراتيتسيا ك پرەدستاۆيتەليام تۆورچەسكوي ينتەلليگەنتسي، ي كاك وبىچنو ۆىسكازات رياد سۆويح مىسلەي.

يا دۋمايۋ چتو كاجدىي سوزناتەلنىي كازاح دولجەن بىت گوسۋدارستۆەننيكوم. ليچنو يا — گوسۋدارستۆەننيك. ۆسەي موەي ۆەروي ي ستراستيۋ، ۆسەي دۋشوي ي ۆسەمي سۆويمي سيلامي، رادەيۋ كازاحسكومۋ گوسۋدارستۆۋ. ۋ مەنيا ودنا تسەل: سبەرەچ كازاحسكوە گوسۋدارستۆو ي كازاحسكۋيۋ زەمليۋ. وتىسكات سرەدي موەگو نارودا اكتيۆنىح، دەياتەلنىح ي وتۆاجنىح. سوەدينيت يح منوگومەرنىە ينتەرەسى. سلوجيت پروتيۆورەچيۆىە ۆەكتورى ۆ پاراللەلوگرامم جيزنەۋتۆەرجدايۋششيح سيل، ۆىسترايۆايۋششيح كازاحسكۋيۋ گوسۋدارستۆەننوست. ي ناپراۆيت ۆسە تۆورچەسكيە سيلى سترانى ۆ دەلو ۋسكورەننوگو رازۆيتيا ي مودەرنيزاتسي ناشەي رودينى. رازۆيتيا ۆسەستوروننەگو، ديناميچنوگو ي يننوۆاتسيوننوگو.

ناشا گلاۆنايا تسەل – سدەلات ناشە گوسۋدارستۆو پروتسۆەتايۋششەي سترانوي، وسنوۆاننوي نا رازۆيتوي ەكونوميكە س وريەنتاتسيەي نا سيلنۋيۋ سوتسيالنۋيۋ پوليتيكۋ، بەزۋسلوۆنوم سوبليۋدەني گراجدانسكيح سۆوبود ي پراۆ چەلوۆەكا، وبەسپەچيت فورميروۆانيە ۆىسوكوگو چەلوۆەچەسكوگو پوتەنتسيالا، سوزدات دوستوينىە ۋسلوۆيا جيزني ۆسەم گراجدانام گوسۋدارستۆا. ي ۆ تسەنترە ۆنيمانيا گوسۋدارستۆا دولجەن بىت گراجدانين، ەگو سۆوبودى ي ۆوزموجنوستي، ەگو رابوتا ي سوتسيالنوە وبەسپەچەنيە.

پو موەمۋ منەنيۋ ۋ نارودا، نە زنايۋششەگو سۆويۋ يستوريۋ، نەت بۋدۋششەگو. پوەتومۋ نەوبحوديمو كاك زەنيتسۋ وكا بەرەچ نەزاۆيسيموست، ۋكرەپليات ەە، ۆوسپيتىۆات مولودەج ۆ دۋحە ۆەرنوستي ي پرەداننوستي رودينە. ونا دولجنا ۋمەت وتليچات دوبرو وت زلا، پراۆدۋ وت لجي. نيكتو نە ۆ سيلاح پوبەديت پوكولەنيە، سوزنانيە كوتوروگو گلۋبوكو پرونيزانو پاتريوتيزموم، وبلادايۋششەە شيروكيم ميروۆوززرەنيەم، ۆسەستوروننيمي زنانيامي، وتليچايۋششەەسيا ترۋدوليۋبيەم ي بديتەلنوستيۋ.

نا موي ۆزگلياد، بەرەچ كاك سامۋيۋ ۆەليكۋيۋ تسەننوست كاجدۋيۋ پياد رودنوي زەملي، نە جالەت سەبيا رادي زاششيتى وتەچەستۆا، دالنەيشەگو پوۆىشەنيا پوتەنتسيالا رودينى – سۆياششەننىي دولگ ۆسەح ناس، كاجدوگو چەلوۆەكا، جيۆۋششەگو ۆ كازاحستانە.

تاكجە يا سچيتايۋ، چتو پوتەنتسيال كولوسسالنىح پريرودنىح بوگاتستۆ كازاحستانا دولجەن بىت ناتسەلەن نا ينتەنسيۆنوە رازۆيتيە ناشەگو وتەچەستۆا، زناچيتەلنوە پوۆىشەنيە سوتسيالنو-بىتوۆوگو ۋروۆنيا جيزني ناسەلەنيا.

 

ۋۆاجاەمايا ينتەلليگەنتسيا!

ۆو ۆسە ۆرەمەنا سۆياششەننىم دەلوم دليا ناشەي كۋلتۋرنوي، ترۋدوليۋبيۆوي ي گەرويچەسكوي ناتسي بىلو پرازدنوۆانيە ناۋرىزا. داجە ۆ سامىە سلوجنىە يستوريچەسكيە پەريودى، كوگدا ينوزەمتسى زاپرەششالي ناۋرىز، ون ۆسياچەسكي سوحرانيالسيا ي پوچيتالسيا ۆ كاچەستۆە وتراجەنيا داۆنيح چاياني ي نادەجد.

گوسۋدارستۆەننايا نەزاۆيسيموست، ەتو بەستسەننوە دوستويانيە، ۆىپاۆشەە نا تىسياچەلەتنەم پۋتي يستوري سەگودنياشنەمۋ پوكولەنيۋ، سوزدالا بلاگوپرياتنىە ۋسلوۆيا دليا تورجەستۆەننوگو ي ۆەليچەستۆەننوگو پرازدنوۆانيا ۆەچنو جيۆۋششەگو ي رادوستنوگو ناۋرىزا. مى دولجنى ۆىسوكو تسەنيت ەتو دوستويانيە ي گورديتسيا نەزاۆيسيموستيۋ سۆوەگو گوسۋدارستۆا كاك بەستسەننىم داروم.

ۋۆاجاەمىە پرەدستاۆيتەلي ينتەلليگەنتسي!

تسەليۋ موەگو وبراششەنيا ك ۆام زاكليۋچاەتسيا، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، ۆ سەريوزنوم، گلۋبوكوم ي وتكروۆەننوم وبسۋجدەني ي اناليزە سامىح زلوبودنەۆنىح پروبلەم، كوتورىە ستاۆيت پەرەد ناشيم وبششەستۆوم سەگودنياشنەە ديناميچنو رازۆيۆايۋششەەسيا ي پولنوە پروتيۆورەچي ۆرەميا.

رانەە يا نەودنوكراتنو گوۆوريل، چتو رازۆيتيە ليۋبوگو گوسۋدارستۆا، نراۆستۆەننوە پرەوبرازوۆانيە وبششەستۆا ي ۆوسپيتانيە نوۆوگو پوكولەنيا، وبلادايۋششەگو مىشلەنيەم، سووتۆەتستۆۋيۋششيم ۆەكۋ سوۆرەمەننىح ناۋك ي تەحنولوگي، نەۆوزموجنى بەز وپورى نا ينتەللەكتۋالنىي پوتەنتسيال سترانى، نا دەياتەلەي ناۋكي ي ينتەلليگەنتسيۋ.

ۆ سۋدبونوسنىە دليا رودينى مومەنتى ينتەلليگەنتسيا دولجنا زانيمات پروچنۋيۋ پوليتيچەسكۋيۋ پوزيتسيۋ، يزبەگات كولەباني ي بەزۋچاستنوستي، بىت ۆىرازيتەلەم چاياني ي نادەجد سۆوەي ناتسي.

ناريادۋ س ەتيم، گوسۋدارستۆو ي نارود ۆپراۆە راسسچيتىۆات نا پولۋچەنيە وت ۆاس، ۋۆاجاەمايا ينتەلليگەنتسيا، بولەە ۆەسومىح رەزۋلتاتوۆ ۆ دەلە رازۆيتيا ناۋكي، وبرازوۆانيا ي كۋلتۋرى، پوۆىشەنيا ۆ تسەلوم ۋروۆنيا پروسۆەششيوننوستي وبششەستۆا ۆو يميا ينتەرەسوۆ نارودا ي وتەچەستۆا.

نام تاكجە سلەدۋەت ەششيو راز سەريوزنو وبسۋديت ۆوپروس و نىنەشنەم سوستوياني ي پەرسپەكتيۆاح رازۆيتيا ناشەگو رودنوگو يازىكا.

ناتسيونالنىي يازىك ي ەگو پوسلەدوۆاتەلنوە فورميروۆانيە ۆ ستاتۋسە گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ياۆليايۋتسيا سيمۆولامي ي وسنوۆوي ناشەي گوسۋدارستۆەننوي ي پوليتيچەسكوي نەزاۆيسيموستي. سلەدۋەت ۆسەگدا پومنيت و توم، چتو ۆ تراگيچەسكوم پروشلوم ناش يازىك سىگرال وگرومنۋيۋ رول دليا سوحرانەنيا ي سۋششەستۆوۆانيا ناتسي، ۆەليچيا ي ستويكوستي ەيو گوسۋدارستۆەننوستي.

چۋۆستۆو گوردوستي ي دوستوينستۆا ۆىزىۆاەت تو، چتو ۆ ليۋبىح وبستوياتەلستۆاح كازاحسكايا ناتسيا نە ۋتراچيۆالا سۆوي ناديوجنىي وپلوت، بەستسەننوە سوكروۆيششە پرەدكوۆ – سۆوي رودنوي يازىك.

سەگودنيا، ۆ پەريود نەزاۆيسيموستي، رودنوي يازىك، بۋدۋچي فۋندامەنتالنوي وسنوۆوي ناشەگو گوسۋدارستۆا، ناتسي، ناۋكي ي كۋلتۋرى، دولجەن پولۋچيت دالنەيشەە ي ۆسەستوروننەە رازۆيتيە. تەپەر كازاحسكي يازىك دولجەن سووتۆەتستۆوۆات پوترەبنوستيام ۆرەمەني ي وتراجات ۆسە پوليتيچەسكيە، سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيە ي كۋلتۋرنىە پەرەمەنى ۆ وبششەستۆە.

سوگلاسنو كونستيتۋتسي كازاحسكومۋ يازىكۋ پريدان ستاتۋس گوسۋدارستۆەننوگو. ەتو وزناچاەت، چتو ۆسيو دەلوپرويزۆودستۆو ۆ سترانە دولجنو ۆەستيس نا ەتوم يازىكە.

ك سوجالەنيۋ، نەسموتريا نا ۆسە ەتي مەرى، ۆ نەكوتورىح مينيستەرستۆاح، ۆەدومستۆاح، ورگانيزاتسياح ي ۋچرەجدەنياح كازاحسكي يازىك ۆسيو ەششيو نە وبريول پودوبايۋششەگو ەمۋ ستاتۋسا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا. پريچينا ەتوگو زاكليۋچاەتسيا، پرەجدە ۆسەگو، ۆ توم، چتو تام چيوتكو نە وسوزنالي سۋت پرەدپرينيماەمىح گوسۋدارستۆوم ي پراۆيتەلستۆوم مەر، ا تاكجە ۆ بەزوتۆەتستۆەننوستي نەكوتورىح رۋكوۆوديتەلەي ي گوسۋدارستۆەننىح سلۋجاششيح.

پرەنەبرەجەنيە ي نەۋۆاجەنيە ۆ وتنوشەني گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا نابليۋدايۋتسيا ي ۆ وبششەستۆەننىح مەستاح، ي ۆ دەلوپرويزۆودستۆە، ي ۆ سرەدستۆاح ماسسوۆوي ينفورماتسي.

ۆۋلگارنىە ي پولنىە وشيبوك تەكستى ۆىۆەسوك، پلاكاتوۆ ي رەكلامنىح وبياۆلەني، راديو- ي تەلەۆيزيوننىح ينتەرۆيۋ، ستاتي نەكوتورىح جۋرناليستوۆ سۆيدەتەلستۆۋيۋت و نەۋۆاجەني ك رودنومۋ يازىكۋ.

بولشينستۆو رۋكوۆوديتەلەي نە تولكو نا رابوتە ي وبششەستۆەننىح مەستاح، نو داجە نا زاسەدانياح پراۆيتەلستۆا ي پارلامەنتا، پو راديو ي تەلەۆيدەنيۋ، گوۆوريات نا پروستورەچنوم ديالەكتە. وچەن مالو رۋكوۆوديتەلەي زنايۋت پراۆيلنىي ليتەراتۋرنىي يازىك، سوبليۋدايۋت نورمى ەگو ورفوگرافي ي پوكازىۆايۋت ۆىسوكي پريمەر ۆ وبششەني نا رودنوم يازىكە. موجنو پودۋمات، چتو وني نيكوگدا نە ۋچيليس ۆ شكولە يلي زا ۆسيۋ جيزن نە پروچيتالي ني ودنوي حۋدوجەستۆەننوي كنيگي.

ەتومۋ نەجەلاتەلنومۋ ياۆلەنيۋ نۋجنو رەشيتەلنو پولوجيت كونەتس. رۋكوۆوديتەلي ۆسەح ۆەتۆەي ۆلاستي، ۆ تسەلوم گوسۋدارستۆەننىە سلۋجاششيە، نا كاكوم بى ۋروۆنە وني ني ناحوديليس، ۆ سۆويح ۆىستۋپلەنياح دولجنى بىت پريمەروم ۆو ۆسەح وتنوشەنياح.

نە سلەدۋەت زابىۆات و توم، چتو ەتيكا رۋكوۆوديتەليا ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد ناچيناەتسيا س كۋلتۋرى ەگو رەچي ي وبششەنيا.

پوسرەدستۆوم يازىكا سوحرانياەتسيا ناتسيونالنايا ساموبىتنوست، ۆو ۆسە ۆرەمەنا ي ەپوحي ون ياۆليالسيا موششنىم سرەدستۆوم سپلوچەنيا ناتسي ي وبەسپەچەنيا تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي سترانى. يستوريا زناەت منوگو پريمەروۆ توگو، كاك س يسچەزنوۆەنيەم يازىكا يسچەزاەت ي ناتسيا. ينىمي سلوۆامي، سوحرانەنيە يازىكا – ەتو سوحرانەنيە ناتسي.

سەگودنيا، ۆ پروتيۆورەچيۆىي پەريود رازۆيۆايۋششەيسيا گلوباليزاتسي، ەتوت پروتسەسس پرەۆراتيلسيا ۆ ناستوياششۋيۋ وپاسنوست. مى، ي، پرەجدە ۆسەگو، ۆى، ينتەلليگەنتى، دولجنى بىت گوتوۆى ك پروتيۆوستويانيۋ ەتيم پروتسەسسام.

نە بۋدەم زابىۆات و توم، چتو ۋۆاجەنيە ك يازىكۋ وزناچاەت ۋۆاجەنيە ك ماتەري، ۋۆاجەنيە ك رودينە، گوردوست زا ناتسيونالنۋيۋ گوسۋدارستۆەننوست.

نا نىنەشنەم ەتاپە سترۋكتۋرام، وتۆەچايۋششيم زا رەاليزاتسيۋ زاكونا «و يازىكە»، تو ەست، كوميتەتۋ پو يازىكام مينيستەرستۆا كۋلتۋرى ي ينفورماتسي، ينستيتۋتۋ يازىكازنانيا يم. ا. بايتۋرسىنوۆا، پراۆيتەلستۆۋ رەسپۋبليكي كازاحستان، پارلامەنتۋ رەسپۋبليكي كازاحستان، ادمينيستراتسي پرەزيدەنتا، مينيستەرستۆۋ وبرازوۆانيا ي ناۋكي، گوسۋدارستۆەننىم تەلەراديوۆەششاتەلنىم كومپانيام، نەوبحوديمو اكتيۆيزيروۆات سۆويۋ رابوتۋ ۆ ەتوم ناپراۆلەني ي دوستوينو ۆىپولنيت ۆوزلوجەننىە نا نيح وبيازاننوستي. دۋمايۋ، ەست نەوبحوديموست سوزدانيا پري پراۆيتەلستۆە رەسپۋبليكي پوستوياننو دەيستۆۋيۋششەي كوميسسي پو ۆنەدرەنيۋ ي رازۆيتيا كازاحسكوگو يازىكا ي ك رابوتە ۆ ەتوي كوميسسي نەوبحوديمو پريۆلەكات ناشۋ ناتسيونالنۋيۋ ينتەلليگەنتسيۋ.

وگرومنايا رول ۆ پوچيتاني، پروپاگاندە ي سوحرانەني رودنوگو يازىكا پرينادلەجيت ينتەلليگەنتسي – ۋچيونىم، پوەتام، پيساتەليام، رابوتنيكام سفەرى وبرازوۆانيا، زدراۆووحرانەنيا، ا وسوبەننو – سرەدستۆام ماسسوۆوي ينفورماتسي.

سرەدستۆا ماسسوۆوي ينفورماتسي سچيتايۋتسيا موششنوي ي ۆلياتەلنوي تريبۋنوي وبششەستۆا، وني فورميرۋيۋت وبششەستۆەننوە منەنيە، ي كاجدوە يح سلوۆو دولجنو بىت پوۋچيتەلنىم ي دوستۋپنىم ماسسام. ودناكو ۆ پوسلەدنيە گودى ليۋدي ۆىسكازىۆايۋت منوگو نارەكاني نا يازىك گازەت، جۋرنالوۆ، راديو ي تەلەۆيدەنيا، ي دليا ەتوگو ەست پريچينى. ي ۆ پيسمەننوي، ي ۆ ۋستنوي رەچي ۆسترەچاەتسيا منوگو وشيبوك. ۆ تسەلوم، يازىك سرەدستۆ ماسسوۆوي ينفورماتسي ترەبۋەت سەريوزنوگو ۋلۋچشەنيا.

پوەتومۋ تۆورچەسكيم ليۋديام، ۆ توم چيسلە جۋرناليستام، سلەدۋەت سوبليۋدات نورمى رودنوگو يازىكا، وسوبەننو پراۆيلا ورفوگرافي، ورفوەپي ي كراسوتى سلوگا، نە دوپۋسكات وشيبوك ۆ يازىكە سۆويح پيسمەننىح رابوت، پوسكولكۋ سەگودنيا ودنيم يز سرەدستۆ پوياۆلەنيا ماسسوۆىح وشيبوك ۆ رەچي ياۆلياەتسيا يمەننو يازىك پەريوديچەسكوي پەچاتي.

ترۋجەنيك پەرا نەسيوت وگرومنۋيۋ وتۆەتستۆەننوست پەرەد رودنىم يازىكوم، ي ليۋبايا ەگو وشيبكا موجەت پوۆليات نا تىسياچي ليۋدەي. سويۋزۋ پيساتەلەي كازاحستانا ي گازەتە «انا ءتىلى» نەوبحوديمو پروۆەستي وبشيرنىە بەسەدى ي كرۋگلىە ستولى س ۋچاستيەم ۋچيونىح-يازىكوۆەدوۆ پو پروبلەمام يازىكا ليتەراتۋرى ي پەچاتي. ەتو بىل بى حوروشيم ي پوۋچيتەلنىم شاگوم.

يمەننو ۆ زناك ۋۆاجەنيا ك ناشەمۋ رودنومۋ يازىكۋ ي س تسەليۋ وبەسپەچەنيا ەگو ۆسەستوروننەگو يزۋچەنيا ۆ پروشلوم گودۋ يا دال پورۋچەنيە وبەسپەچيت ك وكتيابريۋ نىنەشنەگو گودا يزدانيە پولنوگو تولكوۆوگو سلوۆاريا كازاحسكوگو يازىكا ۆ نەسكولكيح توماح. نادەيۋس، چتو ەتوت تسەننىي سلوۆار ۋجە ۆ سكوروم ۆرەمەني بۋدەت يزدان ي ستانەت ناستولنوي كنيگوي كاجدوگو كۋلتۋرنوگو چەلوۆەكا، پرەداننوگو سۆوەي ناتسي.

ۆەرنو، چتو ۆ سوۆەتسكوە ۆرەميا مى، كازاحي، كاك ي درۋگيە ناتسي ەتوي ۆەليكوي دەرجاۆى، ۆ كاكوي-تو مەرە بىلي ليشەنى سۆوەگو ليتەراتۋرنوگو يازىكا ي ناتسيونالنوي ساموبىتنوستي. يز ۋچەبنيكوۆ پو يستوري مى پولۋچالي پودروبنىە سۆەدەنيا وب يستوري ۆسەگو ميرا س درەۆنەيشيح ۆرەميون دو ناشيح دنەي، ودناكو پراكتيچەسكي نيچەگو نە زنالي و پروشلوم سۆوەي ناتسي، و ۆاجنەيشيح سوبىتياح ۆ يستوري ناشەگو نارودا.

گلاۆنايا تسەل ەتوگو سوزيداتەلنوگو ناتسيونالنوگو دۆيجەنيا زاكليۋچالاس ۆ زاششيتە سۋششەستۆوۆانيا ي كۋلتۋرى ناتسي ۆ ينتەرەساح ەيو بۋدۋششەگو، ا ەتو ۆ ناشە ۆرەميا گلوباليزاتسي پريوبرەتاەت وسوبوە زناچەنيە.

ۆ رامكاح رەشەنيا ەتوگو ۆوپروسا، ي وسوبەننو – ۆو ۆرەميا نەزاۆيسيموستي، منوگيە ۆىدايۋششيەسيا ۋچيونىە كازاحستانا ۆنەسلي دوستوينىي ۆكلاد ۆ وبلاستي يسسلەدوۆانيا، پەرەۆودا ي يزدانيا بەستسەننوگو ناۋچنوگو، ليتەراتۋرنوگو ي فيلوسوفسكوگو ناسلەديا. ۆ رەزۋلتاتە بىلي يزدانى نەسكولكو تىسياچ كنيگ، وتراجايۋششيح ۆكلاد كازاحوۆ ۆ رازۆيتيە ميروۆوي ناۋكي ي كۋلتۋرى. ينتەلليگەنتسيا سترانى دولجنا ي سەگودنيا پرودولجات ەتي پاتريوتيچەسكيە تراديتسي دۆيجەنيا ناتسيونالنوگو ۆوزروجدەنيا. سەگودنيا كازاحسكايا ناۋكا، ليتەراتۋرا ي فيلوسوفيا، كاكيمي وني بىلي ۆ پروشلوم، دولجنى بىت پودوبايۋششيم وبرازوم پرەدستاۆلەنى ۆ ميرە. نام سلەدۋەت دوكازات، چتو ناۋچنىە، ليتەراتۋرنىە ي فيلوسوفسكيە پرويزۆەدەنيا ناشيح ۆەليكيح پرەدكوۆ نە ۋستارەلي، ا، ناپروتيۆ، ي سەگودنيا ياۆليايۋتسيا يستوچنيكوم دليا رەشەنيا پروبلەم سوۆرەمەننوگو وبششەستۆا.

كرومە توگو، ۆ سوۆەتسكوە ۆرەميا كازاحكسكايا ناۋكا زانيمالا پەرەدوۆىە پوزيتسي ۆ تاكيح وبلاستياح، كاك گەولوگيا، حيميا، ماتەماتيكا، استرونوميا، فيزيكا.

ناشي ناۋچنىە شكولى سلاۆيليس نا ۆسيوم سوۆەتسكوم پروسترانستۆە ي زا ەگو پرەدەلامي، ستاۆيليس ۆ ودين ۆ رياد س ۆەدۋششيمي ناۋچنىمي تسەنترامي ميرا. نەت سومنەنيا ۆ توم، چتو ي سەگودنيا ينتەللەكتۋالنىي پوتەنتسيال ناشەگو وبششەستۆا راسپولاگاەت ۆوزموجنوستيامي دليا رازۆيتيا كازاحسكوي ناۋكي پو ۆاجنەيشيم ناپراۆلەنيام.

سەگودنيا ناستالو ۆرەميا، چتوبى كاك ۆ ناۋكە، كاك ۆ ليتەراتۋرە، تاك ۆ تەاترە ي كينو سمەلو ستاۆيليس نوۆىە جيزنەننىە پروبلەمى، پوياۆلياليس نوۆىە ليچنوستي. سەگودنياشنيە جيزنەننىە پروتسەسسى ترەبۋيۋت تۆورچەسكوگو پودحودا ي پەرەسموترا پوزيتسي.

ەسلي دەياتەلي ناۋكي ي ينتەلليگەنتسيا نە سموگۋت وسوزنات ەتو ي ۆىپولنيت سۆويۋ ميسسيۋ پەرەد سۆويم نارودوم ي يستوريەي، يم نە پوموگۋت نيكاكيە ۆىسوكيە ناۋچنىە يلي پوچيوتنىە زۆانيا.

ۆ سۆيازي س ەتيم يا حوتەل بى زاترونۋت ەششيو ودين ۆوپروس. يا سچيتايۋ ۆاجنىمي فاكتورامي ۋكرەپلەنيا ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي ناتسيونالنوە ساموسوزنانيە ي چۋۆستۆو پاتريوتيزما. پو سۋتي دەلا، ۆسە موي ۆىستۋپلەنيا ناپراۆلەنى نا ۋكرەپلەنيە ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا.

بولەە توگو، پروتسەسس روستا ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا، بەرۋششي سۆويو ناچالو ەششيو س ەپوحي گۋننسكوگو گوسۋدارستۆا ي درەۆنيح تيۋركوۆ، پوسلە وبرەتەنيا نەزاۆيسيموستي مى دولجنى پودنيات نا گوسۋدارستۆەننىي ۋروۆەن. مى دولجنى پوزنات سۆوي يستوكي، يستوريۋ سۆوەي ناتسي ي ۆكلاد ناشيح پرەدكوۆ ۆ رازۆيتيە ميروۆوي تسيۆيليزاتسي.

وگليانۋۆشيس ۆ پروشلوە، مى ۋبەديمسيا ۆ توم، چتو ني ۆ كاكيە ۆرەمەنا ي ەپوحي ناش نارود نە سوۆەرشال دەياني، زا كوتورىە بىلو بى ستىدنو پوسلەدۋيۋششيم پوكولەنيام.

ۋۆاجاەمىە درۋزيا!

س درەۆنەيشيح ۆرەميون ۆيزيتنوي كارتوچكوي كازاحسكوي ناتسي ياۆلياەتسيا پلود ناۋكي ي ليتەراتۋرى – تو ەست كنيگا.

سەگودنيا پراۆيتەلستۆو كازاحستانا دولجنو پرودولجيت پوليتيكۋ رازۆيتيا ليتەراتۋرى، ناۋكي ي كۋلتۋرى، ا تاكجە وكازانيا پوددەرجكي تالانتليۆىم ۋچيونىم ي پيساتەليام.

سلەدۋەت يزداۆات تاكيە كنيگي، كوتورىە رازياسنيايۋت يستوريچەسكۋيۋ ميسسيۋ ناتسي، پروبۋجدايۋت ينتەللەكتۋالنىي پوتەنتسيال، پريزىۆايۋت ناس ك پوستيجەنيۋ ناۋك ي زناني، رازجيگايۋت ۆ سەردتساح ليۋدەي وگون ليۋبۆي ك رودينە، ەيو زەملە ي سۆياششەننىم ناتسيونالنىم سيمۆولام. وني دولجنى زاستاۆيت زادۋماتسيا و توم، كتو مى تاكيە، وتكۋدا مى پرويزوشلي ي ك چەمۋ سترەميمسيا، پروبۋجدات ۆ ناس چۋۆستۆا ناتسيونالنوي ي كۋلتۋرنوي ساموبىتنوستي ي پوليتيچەسكوي بديتەلنوستي، چتوبى مى زنالي، كتو نام درۋگ، ا كتو – ۆراگ.

ۆوت توگدا مى سموجەم سكازات، چتو ۆىپولنيلي سۆوي سۆياششەننىي دولگ پەرەد ناتسيەي ي رودينوي. نەداۆنو ۆ ودنوي يز گازەت منە پوپالوس نا گلازا ودنو ستيحوتۆورەنيە پوكوينوگو جۋبانا مولداگاليەۆا «مەن قازاقپىن». ستيحوتۆورەنيە ناپيسانو ۆ دۋحە بەزگرانيچنوي ليۋبۆي ك سۆوەي ناتسي ي پاتريوتيچەسكوي گوردوستي، چتو پو تەم ۆرەمەنام ترەبوۆالو وگرومنوي سمەلوستي. منە بى وچەن حوتەلوس، چتوبى ي ۆ ناشە ۆرەميا سوزداۆاليس تاكيە جە پاتريوتيچەسكيە پرويزۆەدەنيا، يسپولنەننىە چۋۆستۆوم گوردوستي زا سۆويۋ درەۆنيۋيۋ ناتسيۋ.

سەگودنيا ناشي چيتاتەلي ۆسيو بولشە نۋجدايۋتسيا ۆ تاكيح پرويزۆەدەنياح، كوتورىە بى رەالنو ي س ۆىسوكيم حۋدوجەستۆەننىم ۆكۋسوم وتراجالي پولوجەنيە نارودا، دەلا ي سۆەرشەنيا گەروەۆ ناشەي ەپوحي.

دليا توگو، چتوبى بۋدۋششيە پوكولەنيا زنالي و سلاۆنىح دەلاح ي سۆەرشەنياح سۆويح وتتسوۆ ي دەدوۆ نا بلاگو نەزاۆيسيموگو كازاحستانا، سلەدۋەت سوزداۆات دوستوينىە ي نەتلەننىە پرويزۆەدەنيا. ۆ ەتو دەلو سۆوي اكتيۆنىي ۆكلاد دولجنى ۆنەستي ي پيساتەلي، ي رابوتنيكي تەاترا ي كينو، ي حۋدوجنيكي، ي كومپوزيتورى. ۆ ەتوم زاكليۋچاەتسيا يح سۆياششەننايا گراجدانسكايا ي تۆورچەسكايا ميسسيا.

سەگودنيا حۋدوجەستۆەننىي پەرەۆود ياۆلياەتسيا ۆاجنىم فاكتوروم ۋكرەپلەنيا ليتەراتۋرنىح سۆيازەي. لۋچشيە پرويزۆەدەنيا ميروۆوي ليتەراتۋرى سلەدۋەت پەرەۆوديت نا كازاحسكي يازىك، ي، ۆ سۆويۋ وچەرەد، لۋچشيە پرويزۆەدەنيا ناشەي ليتەراتۋرى دولجنى پەرەۆوديتسيا نا ينوستراننىە يازىكي. ۆ سۆيازي س ەتيم ۆ سپيسكە گوسۋدارستۆەننوي پرەمي نەوبحوديمو پرەدۋسموترەت ي پرەميۋ زا پەرەۆود ي رازۆيتيە ليتەراتۋرنىح سۆيازەي.

ناريادۋ س ەتيم، دليا وتراجەنيا پەرەمەن ي دوستيجەني ناشەي سترانى زا پوسلەدنيە گودى ۆ وبلاستياح پوليتيكي، ەكونوميكي، ناۋكي، وبرازوۆانيا، زدراۆووحرانەنيا ي درۋگيح سفەراح كراينە نەوبحوديمو سوستاۆلەنيە نوۆوگو ناتسيونالنوگو اتلاسا كازاحستانا. ناتسيونالنىي اتلاس، ياۆليايۋششيسيا زەركالوم نارودا ي سترانى، دولجەن پرەدستاۆيت ميروۆومۋ سووبششەستۆۋ پروشلوە، ناستوياششەە ي بۋدۋششيە پەرسپەكتيۆى ەكونوميچەسكوگو ي كۋلتۋرنوگو رازۆيتيا، وكرۋجايۋششۋيۋ سرەدۋ سترانى، ناشي وگرومنىە بوگاتستۆا پولەزنىح يسكوپاەمىح. ەتو بۋدەت سپوسوبستۆوۆات پريۆلەچەنيۋ ينوستراننىح ينۆەستيتسي ي رازۆيتيۋ تۋريزما. ۆ سۆيازي س ەتيم، تسەلەسووبرازنو سوزدات گلاۆنۋيۋ رەداكتسيۋ ناتسيونالنوگو اتلاسا كازاحستانا، س تسەليۋ ەگو پودگوتوۆكي ي يزدانيا نا ۆىسوكوم، وتۆەچايۋششەم سوۆرەمەننىم ترەبوۆانيام، ۋروۆنە.

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

ۆ XXI ۆەكە، كوتورىي سچيتاەتسيا ۆەكوم ينفورماتسي، مى نە موجەم بىت بەزۋچاستنىمي ك راسشيرەنيۋ ينفورماتسيوننوگو پروسترانستۆا ي رازۆيتيۋ سرەدستۆ ماسسوۆوي ينفورماتسي.

ك سوجالەنيۋ، كازاحسكي يازىك نەدوستاتوچنو حوروشو پرەدستاۆلەن ۆ ينتەرنەتە. سايتوۆ نا كازاحسكوم يازىكە وچەن مالو. ۆ سۆيازي س ەتيم، سووتۆەتستۆۋيۋششيم گوسۋدارستۆەننىم ورگانام نەوبحوديمو سەريوزنو زادۋماتسيا وب وبەسپەچەني ينفورماتسيوننوي بەزوپاسنوستي ي زاششيتە ناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ ۆ ەتوي سفەرە.

ۆ پوسلەدنيە گودى ۆسيو بولشە راستيوت كوليچەستۆو نەزاۆيسيمىح سرەدستۆ ماسسوۆوي ينفورماتسي. ەتو حوروشو، پوسكولكۋ سۆوبودنايا دەياتەلنوست سمي ياۆلياەتسيا ودنيم يز وسنوۆنىح پوكازاتەلەي رازۆيتيا دەموكراتيچەسكوگو وبششەستۆا.

نەزاۆيسيمىە سمي پو سۆوەي ينيتسياتيۆە وبسۋجدايۋت تە پروبلەمى، كوتورىە دولجنى رەشات رازليچنىە گوسورگانى.

پوۆتوريايۋ، چتو ەتو ياۆلياەتسيا حوروشەە ناچينانيە، تاك كاك سۆوبودا مىسلي ي كريتيچەسكيە ۆزگليادى نا سوبىتياح پرەدۋپرەجداەت منوگيە نەدوستاتكي ي سپوسوبستۆۋەت ۋلۋچشەنيۋ وبستوياتەلستۆا.

نو ۆ تو جە ۆرەميا، سمي نە دولجنى پروپاگانديروۆات يدەي ەكسترەميزما، مەستنيچەستۆا، نەناۆيستي، ۋنيجەنيا زاسلۋجەننىح ليۋدەي.

دا، مى دولجنى سكازات پراۆدۋ، نو كريتيكا دولجنا يمەت سۆويۋ وسنوۆۋ، ي ەيو نادو پرەدوستاۆليات نا پوچۆە سەريوزنىح اناليزوۆ ي ۋۆەرەننىح فاكتوۆ. پوۆتوريايۋ، نارود كازاحستانا جديوت وت جۋرناليستوۆ نە پۋستىح فراز، ا كونسترۋكتيۆنىح سلوۆ! كاك سكازال ۆ سۆويو ۆرەميا ۆەليكي كيتايسكي فيلوسوف كونفۋتسي «زاجيگات ودنۋ سۆەچۋ لۋچشە، چەم تىسياچۋ راز سكازات و تمە».

ك سوجالەنيۋ، ينوگدا ۆ سمي پەچاتايۋتسيا ماتەريالى، كوتورىە ياۆليايۋتسيا سۆيدەتەلەم بەزوتۆەتستۆەننوستي، نەدالنوۆيدنوستي ي نەوبدۋماننوستي يح اۆتوروۆ ي يزداتەلەي. ەتيم ونا نە ۋۆاجاەت ناسلەديە سۆويح پرەدكوۆ، وپوزوريات يمەنا ۆەليكيح پرەدستاۆيتەلەي ناتسي.

سەگودنيا، ۆ ۋسلوۆياح سۋۆەرەنيتەتا، مى دولجنى نا پەرۆوم مەستە ستاۆيت دۋحوۆنوە ۆوزروجدەنيە ناتسي ي رازۆيتيە ناۋكي ي پروسۆەششەنيا. بەز ەتوگو نام نە دوبيۆات ۋپروچەنيۋ ي پروگرەسسا ي وبششەستۆا.

پريزنايۋس چتو مەنيا بەسپوكويت وتچۋجدەنيە ي وتسترانەنيە دەتەي ي پودروستكوۆ وت چتەنيا كنيگ. ەششيو راز وتمەچۋ، چتو چتەنيە حۋدوجەستۆەننوي ليتەراتۋرى، ۋسۆوەنيە سوۆرەمەننىح زناني نوۆەيشيح تەحنولوگي ي زناكومستۆو س كۋلتۋرنىمي دوستيجەنيامي سپوسوبستۆۋەت ۆوسپيتانيۋ پودراستايۋششەگو پوكولەنيا، كاك ۆسەستوروننەگو رازۆيتيا چەلوۆەكا.

ۆ سۆيازي س ەتيم، مينيستەرستۆو وبرازوۆانيا، كۋلتۋرى ي مەستنىم يسپولنيتەلنىم ورگانام گوسۋدارستۆەننوي ۆلاستي نەوبحوديمو پرينيات مەرى دليا ۋۆەليچەنيا كوليچەستۆا كنيجنىح ماگازينوۆ، وبەسپەچەنيە كنيگامي ەتيح ماگازينوۆ، ي ۆ مەستنىح بيۋدجەتاح پرەدۋسموترەت وتدەلنوي ستاتەي ۆىدەلەنيە سرەدستۆ دليا وبوگاششەنيا فوندوۆ بيبليوتەك.

دوروگيە درۋزيا!

ناشا سەگودنياشنيايا پەرۆوستەپەننايا زاداچا – بەرەچ، زاششيششات ي ۋكرەپليات سۋۆەرەنيتەت ناشەگو گوسۋدارستۆا كاك بەستسەننوە دوستويانيە ناتسي.

ەتو ياۆلياەتسيا ناشەي نايۆىسشەي تسەليۋ، دليا دوستيجەنيا كوتوروگو زالوجەنى پروچنىە فۋندامەنتى گوسۋدارستۆەننوستي، دليا ەتوگو وپرەدەلەنى ناشي دالنەيشيە پۋتي ي شاگي.

تەپەر نام، نەوبحوديمو، پوسرەدستۆوم كاجدودنەۆنوگو ترۋدا ي سترەملەنيا ك سوزيداتەلنوي رابوتە ۋۆەليچيت دوستيجەنيا ناشەگو سۋۆەرەنيتەتا، پريدات نوۆىي ستيمۋل س يسپولزوۆانيەم ۆسەگو پوتەنتسيالا ي ۋمستۆەننىح سيل ناشەگو نارودا ەكونوميچەسكومۋ، سوتسيالنومۋ ي كۋلتۋرنومۋ رازۆيتيۋ سترانى.

مى دولجنى دوبيتسيا توگو، چتوبى ۆوسپيتات پودراستايۋششەە پوكولەنيە ۆ دۋحە وتۆەتستۆەننوستي زا نىنەشني ي زاۆتراشني دەن رودينى ي ناتسي. تولكو ۆ ەتوم سلۋچاە مى سموجەم س دوستوينستۆوم ۆىپولنيت سۆويۋ ميسسيۋ پەرەد يستوريەي ي پەرەد بۋدۋششيمي پوكولەنيامي، كوتورىە دادۋت رەالنۋيۋ وتسەنكۋ ناشەي رابوتە. تولكو ۆ ەتوم سلۋچاە مى ستانەم دوستوينى ناشەي درەۆنەي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي ي سەگودنياشنەگو نەزاۆيسيموگو كازاحستانا.

تاكجە مى س ۆامي دولجنى س وسوزنانيەم ۆىسوكوي وتۆەتستۆەننوستي پەرەد نارودوم ي گوسۋدارستۆوم نا پۋتي سترويتەلستۆا سۋۆەرەننوگو گوسۋدارستۆا، وتۆەچايۋششەگو ۆسەم پوترەبنوستيام، نۋجدام، ناتسيونالنىم نادەجدام ي چايانيام، ۆەرنو ي بەسپريستراستنو سلۋجيت ينتەرەسام نارودا ي وتچيزنى.

يا پولنوستيۋ ۋۆەرەن ۆ توم، چتو، وپيراياس نا ناش ۆەليكي نارود، مى پرەودولەەم ۆسە پروبلەمى ي دوستيگنەم نوۆىح ۆىسوت. يا ۆەريۋ ۆ كازاحستان، ۆ ەگو ۋسپەح ي پروتسۆەتانيە. ۋبەجدەن، چتو مى كاك ەدينىي نارود وبيازاتەلنو دوستيگنەم نوۆىح ۆەرشين.

كاجدىي گوسۋدارستۆەننىي سلۋجاششي، كاجدىي سۆوبودومىسلياششي،  ساموستوياتەلنو راسسۋجدايۋششي ي ساموپوزنايۋششي چەلوۆەك، ناراۆنە س پلودوتۆورنىم ترۋدوم ۆو يميا رازۆيتي سترانى، دولجەن ۆليۆاتسيا ۆ سوزيداتەلنىي ترۋد ي ۆنەستي سۆوي ۆكلاد ۆ بلاگوۋسترويستۆو رودينى. ي تولكو ەتيم پۋتەم، وبەسپەچيۆايا ەكونوميچەسكوە، سوتسيالنوە رازۆيتيە سترانى، ەە بلاگوۋسترويستۆو ي پروتسۆەتانيە، پريۆەدەم سۆوي نارود ك سچاستليۆوي ي دوستوينوي جيزني. نا ەتوم پۋتي جەلايۋ ۆسەم ۆام،  دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي،  بولشيح ۋسپەحوۆ، دوبروسوۆەستنوگو ترۋدا ي ۆىسوكيح دوستيجەني.

يا ۆوزنوشۋ موليتۆى ك ۆسەۆىشنەمۋ، چتوبى ون نە وستاۆيل سۆوەي ميلوستيۋ سولنەچنۋيۋ زەمليۋ كازاحستانا ي ناش ليۋبيمىي نارود، چتو ون سوحرانيل ناش كراي وت رازرۋشيتەلنىح ستيحينىح بەدستۆي، داروۆال ەمۋ ناۆەكي مير، بەزوپاسنوست ي ناتسيونالنوە ەدينستۆو، بلاگوپولۋچيە ي پروتسۆەتانيە.

تى – سۋدبا مويا، سچاستە موە، رودنوي، نەزاۆيسيمىي كازاحستان!

دا زدراۆستۆۋەت كازاحستان!

بۋدتە زدوروۆى ي سچاستليۆى!

 

 

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و ناشەي ۆنەشنەي پوليتيكە، ي كاك وبىچنو پەرەد ەتيم يا حوتەل بى ۆىسكازات رياد سۆويح مىسلەي.

يا سچيتايۋ چتو نام كازاحام نەوبحوديمو بەرەچ سۆوي ناتسيونالنىە وبىچاي ي تراديتسي يبو ەتو وسوبىي پوريادوك زاششيششايۋششي دۋحوۆنىي مير ي مەنتاليتەت كازاحسكوگو نارودا. يبو توت نارود كوتورىي سيلەن دۋحوۆنو نەودوليم نيكەم ي نيچەم. نيكاكايا سيلا نە موجەت سوكرۋشيت ناتسيۋ كوتورايا ۆەرنو حرانيت سۆوي درەۆنيە وبىچاي ي تراديتسي ا چەرەز نيح ي سۆوي دۋحوۆنىي مير ي سۆوە ميروۆوززرەنيە وت راسپادا. ناشي نارودنىە تراديتسي ي وبىچاي نادو پروپاگانديروۆات ۆ نارودە، مولودوە پوكولەنيە نەوبحوديمو وبۋچات درەۆنيم كازاحسكيم وبىچايام ي تراديتسيام. ەتو زالوگ توگو چتو كازاحسكايا ناتسيا نە يسچەزنەت يز يستوريچەسكوي ارەنى، نە ۋتراتيت سۆوەي كازاحسكوستي.

ەششە نا موي ۆزگلياد، نام نادو بەرەچ ي سوحرانيات كازاحسكۋيۋ تراديتسيوننۋيۋ مۋزىكۋ، ەتو كيۋي، پەسني، جىرى ي داستانى. ۋ كازاحوۆ وسوبەننايا، ساموستوياتەلنايا مۋزىكا، يبو مۋزىكا ليۋبوگو نارودا روجداەت ي راسپروسترانياەت سۆوي زۆۋكوۆىە ينتوناتسي. كازاحسكي يازىك وبلاداەت سۆويم وسوبىم زۆۋچانيەم، ا، سلەدوۆاتەلنو، ۋ ناس سۆويا وسوبەننايا مۋزىكا. كازاحسكايا مۋزىكا ني نا چتو نە پوحوجا، ۋ نەە سۆويا وسوبەننايا كراسوتا، ۆ كازاحسكوي مۋزىكە ي پەسنياح سلىشيتسيا شيروتا كازاحسكوي دۋشي، پريۆولنوست رودنوي زەملي، بوگاتستۆو ي سوچنوست كازاحسكوگو يازىكا، كراسوتا رودنوي پريرودى. ۆسە ەتي فاكتورى پەرەپلەتياس مەجدۋ سوبوي ۆنەسلي سۆوي ۆكلاد ۆ كراسوتۋ كازاحسكوي مۋزىكي ي پەسني، سدەلاۆ ەە پويستينە بەستسەننىم دوستويانيەم. پەرەدات ەتو بەستسەننوە دوستويانيە كازاحسكۋيۋ مۋزىكۋ ۆ سۆوەي پەرۆوزداننوي كراسوتە ناشيم پوتومكام ۆوت ناشا زاداچا.

ۆ پرەدىدۋششەي ستاتە يا گوۆوريل و گوسۋدارستۆەننوم يازىكە، ا دو ەتوگو پرەدلاگال وبياۆيت 2012 گود گودوم سەمي ك سوجالەنيۋ ەتوگو سدەلانو نە بىلو، كونەچنو ەسلي بى ۋ مەنيا بىلي سووتۆەتستۆۋيۋششيە پولنوموچيا يا بى دال سووتۆەستۆۋيۋششەە پورۋچەنيە گوسۋدارستۆەننىم ورگانام، نو ۋ مەنيا تاكيح پولنوموچي نەت ي يا موگۋ تولكو پرەدلاگات. پوەتومۋ يا پرەدلاگايۋ 2013 گود گود وبياۆيت گودوم گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ي پرەدۋسموترەت پروۆەدەنيە ريادا سووتۆەتستۆۋيۋششيح مەروپرياتي.

نا موي ۆزگلياد، نەزاۆيسيموست ي دەموكراتيا نە پروتيۆورەچات درۋگ درۋگۋ. بولەە توگو، وني درۋگ دليا درۋگا سلۋجات موششنىم وپلوتوم. دا، ليۋدي - ينديۆيدۋمى، پرينوسيات ۆ جەرتۆۋ سۆوي ينتەرەسى، پراۆا، سوبستۆەننوست ي داجە جيزن ۆو يميا سوۆوكۋپنوگو ينتەرەسا، نو رازۆە موجنو زابىۆات وب ينتەرەساح، پراۆاح ەتوگو چەلوۆەكا – ينديۆيدۋما، و ەگو ليچنوم سچاستە.

سەگودنيا مى، كاك ناتسيا ي گوسۋدارستۆو، دوستاتوچنو كرەپكي، چتوبى وسۋششەستۆيت نوۆوە پسيحولوگيچەسكوە پرەوبرازوۆانيە، ۆوپلوتيت ۆ جيزن نوۆۋيۋ فورمۋلۋ: ينتەرەسى ي پراۆا ليچنوستي ستول جە سۆياتى، سكول سوۆوكۋپنىي – ناتسيونالنىي ينتەرەس. يا ۋبەجدەن، چتو ۆ دەيستۆيتەلنوستي پروتيۆورەچيا نەت، ەست ليش پوۆەرحنوستنوە ۆوسپرياتيە.

كونەچنو دليا بەزوپاسنوستي گوسۋدارستۆا نۋجنا سيلنايا ارميا، ودناكو سيلنايا ارميا – ەتو حوروشو، ا ارميا سيلنىح، سۆوبودنىح ي زاششيششەننىح گراجدان – ەتو نامنوگو لۋچشە. سۆوبودنىي گراجدانين – سامايا نادەجنايا زاششيتا ي پروتيۆ ۆنەشنەگو ۆراگا، ي پروتيۆ پراۆونارۋشەني ۆنۋتري سترانى. ەسلي چەلوۆەك نە وبلاداەت پولنوتسەننوي سۆوبودوي ي پراۆامي نا سۆوەي رودينە – وت كوگو ي چتو ون بۋدەت زاششيششات؟ دۋمايۋ، ەتوت ۆوپروس ۆسە دولجنى زادات سەبە. پوەتومۋ ينتەرەسى ي سۆوبودى ناتسي موجنو ي نۋجنو سوپوستاۆليات س ينتەرەسامي ي سۆوبودامي ليچنوستي. سوۆەرشەننو نە وبيازاتەلنو جەرتۆوۆات ودنيم رادي درۋگوگو. كاك راز ناوبوروت، وني ياۆليايۋتسيا ەدينىم كومپلەكسوم.

نۋ ا تەپەر يا حوتەل بى وبراتيتسيا ك ديپلوماتيچەسكومۋ كورپۋسۋ ناشەي سترانى، وبسۋديت س نيمي زاداچي ستوياششيە پەرەد نيمي ي سووتۆەستۆەننو پەرەد ناشيم مينيستەرستۆوم ينوستراننىح دەل.

 

ۋۆاجاەمىە ديپلوماتى!

ۆى ياۆلياەتەس ۆىسشيم زۆەنوم پوليتيچەسكوگو مودەليروۆانيا سفەرى ۆنەشنەي پوليتيكي، ي وت ۆاس زاۆيسيت كاكيمي بۋدۋت ناشي ۆزايمووتنوشەنيا س ينوستراننىمي گوسۋدارستۆامي، كاكوي يميدج بۋدەت ۋ ناشەي سترانى زارۋبەجوم، كاكيم بۋدەت فورمات ۆزايمودەيستۆيا س پروجيۆايۋششيمي زا پرەدەلامي سترانى كازاحامي، ناسكولكو بۋدۋت زاششيششەنى ناشي ناتسيونالنىە ينتەرەسى ۆ ينوستراننىح گوسۋدارستۆاح ي مەجدۋنارودنىح ورگانيزاتسياح.

نەوبحوديمو وتمەتيت، چتو كازاحستان سەگودنيا پرەدستاەت پەرەد ميروم كاك ستابيلنىي، پرەدسكازۋەمىي ي نادەجنىي پارتنەر، پودحودى كوتوروگو ۆوسپرينيمايۋتسيا ي تسەنياتسيا. ۆاجنىە ميروۆىە اكتورى ي تسەنترى س ۋۆاجەنيەم وتنوسياتسيا ك ناشەي سترانە – سترانە، سۆوەي پوزيتسيەي دوكازاۆشەي سۆويۋ نادەجنوست كاك نا رەگيونالنوم، تاك ي مەجدۋنارودنوم دۆۋستوروننەم ي منوگوستوروننەم ۋروۆنە. ۆ يتوگە، تو، چتو مى گوۆوريلي، س تەح پور كاك وبرەلي نەزاۆيسيموست، سەگودنيا ناشلو وتكليك نا مەجدۋنارودنوي ارەنە; ي ميروۆوە سووبششستۆو ۆ وتنوشەني وسنوۆنىح ۆوپروسوۆ، كاسايۋششيحسيا ناشەي سترانى ي رەگيونا، پروياۆلياەت پوزيتسي، كوتورىە ۆ وسنوۆنوم سوزۆۋچنى ناشەي توچكە زرەنيا.

س يمەيۋششيمي ستەرجنەۆۋيۋ رول سترانامي ي سترۋكتۋرامي بىلا سوحرانەنا ۆىسوكايا ينتەنسيۆنوست پوليتيچەسكوگو ديالوگا. منوگوچيسلەننىە كونتاكتى ي ۆزايمنىە ۆيزيتى، ۆ توم چيسلە س رۋكوۆوديتەليامي ستران - پوستوياننىح چلەنوۆ سوۆەتا بەزوپاسنوستي وون، نوسيلي رەگۋليارنىي حاراكتەر. وتنوشەنيام ي سۆيازيام س ريادوم درۋجەستۆەننىح ستران ۋدالوس پريدات نوۆوە كاچەستۆو ي سودەرجانيە. كازاحستان اكتيۆنو ۋچاستۆۋەت ۆ ۆاجنەيشيح پروتسەسساح، ناپراۆلەننىح نا وبەسپەچەنيە مەجدۋنارودنوي بەزوپاسنوستي. ناشي پوزيتسي نا مەجدۋنارودنوي ارەنە ۋكرەپيليس، ناش گولوس ستال بولەە سلىشيمىم ي اۆتوريتەتنىم.

نا موي ۆزگلياد، كازاحستان ي دالشە دولجەن پروۆوديت ۆنەشنيۋيۋ پوليتيكۋ، وسنوۆاننۋيۋ نا وتكرىتوستي ي گلاسنوستي، ۋۆاجيتەلنوم وتنوشەني كو ۆسەم گوسۋدارستۆام ميرا، نا درۋجبە، نو پري ەتوم ۆسەگدا يسحوديت يز پريوريتەتا ناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ. يا ۋۆەرەن، چتو ليۋبىە ۆوزنيكايۋششيە ۆ ميرە سيتۋاتسي نەوبحوديمو رەگۋليروۆات پوليتيكو-ديپلوماتيچەسكيمي سرەدستۆامي.

ۆ مەجگوسۋدارستۆەننىح وتنوشەنياح مى دولجنى اكتيۆنو پرودۆيگات ۆپەرەد ەكونوميچەسكيە تەمى. مى دولجنى اكتيۆنو پرودۆيگات ەكونوميچەسكيە ينتەرەسى ناشيح پرەدپرياتي زارۋبەجوم. پوسلى دولجنى اكتيۆنەە رابوتات ۆ ەتوم ناپراۆلەني. مى دولجنى ستيمۋليروۆات دەياتەلنوست كازاحسكيح كومپاني زا رۋبەجوم. كازاحسكيە كومپاني – ي گوسۋدارستۆەننىە، ي چاستنىە – دولجنى ۆىيتي نا ۆنەشنيە رىنكي ۆ كاچەستۆە ينۆەستوروۆ، پودريادچيكوۆ ي كونتراكتوروۆ. پوسولستۆا تاكجە دولجنى وبەسپەچيۆات دەياتەلنوست كازاحسكيح كومپاني. تاك دولجنو بىت. رازۆيتىە سترانى پوستوياننو پريلاگايۋت ۋسيليا دليا سوزدانيا سۆويم كومپانيام حوروشيح ۋسلوۆي ۆ درۋگيح ستراناح. مى توجە دولجنى يدتي ەتيم پۋتەم. پوسكولكۋ ەكونوميچەسكوە ناپراۆلەنيە ياۆلياەتسيا وتنوسيتەلنو نوۆىم، پوسلى دولجنى ۋدەليات ەتومۋ پوستوياننوە ۆنيمانيە.

يا سچيتايۋ چتو مى دولجنى پوموچ ەتنيچەسكيم كازاحام ۆ زارۋبەجنىح ستراناح سوزدات سيلنىە دياسپورسكيە ورگانيزاتسي، ي پوسولستۆا ناشەي سترانى دولجنى بىت ۆ تەسنوي سۆيازي س دياسپورسكيمي ورگانيزاتسيامي. تاك كاك ەتو ەششە بولشە پوۆىشاەت ناشۋ سيلۋ، ەششە بولشە سۆيازىۆاەت جيۆۋششيح زا رۋبەجوم كازاحوۆ سو سۆوەي رودينوي. كازاحي زارۋبەجوم دولجنى زنات ي وششۋششات، چتو زا نيمي ستويت سيلنوە كازاحسكوە گوسۋدارستۆو. ەتوي رابوتە مى دولجنى ۋدەليات پوستوياننوە ۆنيمانيە.

رازۋمەەتسيا، ناشي پوسلى دولجنى بىت ۆ تەسنوي سۆيازي س پرەدستاۆيتەليامي گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ، پوددەرجيۆات سۆياز س مينيستەرستۆامي ستران، گدە وني رابوتايۋت.

مى – مولودايا نەزاۆيسيمايا سترانا. ۆ نەكوتورىح ستراناح سچيتايۋت، چتو زا 20 لەت كازاحستان وبرەل سۆوە مەستو نا كارتە ميرا. نا پوليتيچەسكوي كارتە ميرا ەتو دەيستۆيتەلنو تاك. نو مى نا پروتياجەني ستولەتي پريسۋتستۆۋەم نا كارتە ميرا. ناشا درەۆنيايا كۋلتۋرا، يستوريا، يسكۋسستۆو ياۆليايۋتسيا ناشيم ناتسيونالنىم دوستويانيەم. مى دولجنى پروپاگانديروۆات ەتو دوستويانيە، پرەپودنوسيت ەگو ميرۋ. پري ەتوم رابوتا پوسولستۆ وچەن زناچيما. دۋمايۋ ەست نەوبحوديموست سوزدانيا ۆ پوسولستۆاح ناشەي سترانى سلۋجب كۋلتۋرى.

وسوبو حوتەل بى كوسنۋتسيا سودەرجاتەلنوگو ي شيروكوماسشتابنوگو سوترۋدنيچەستۆا س ناشيم ستراتەگيچەسكيم سويۋزنيكوم، درۋجەستۆەننوي روسسيەي – سوترۋدنيچەستۆا، پو ۋگلۋبلەنيۋ ي ۋكرەپلەنيۋ كوتوروگو ۆو ۆسەح سفەراح مى پرەدپرينيمالي ي پرەدپرينيماەم ۆسە ۆوزموجنىە شاگي.

يا دۋمايۋ نام تەپەر نەوبحوديمو ۋگلۋبليات ۆزايموۆىگودنوە منوگوپلانوۆوە سوترۋدنيچەستۆو ي س رەگيونامي روسسيسكوي فەدەراتسي، وسوبەننو س تەمي رەگيونامي گدە پروجيۆايۋت كازاحي، ا ەتو ۆ وسنوۆنوم پريگرانيچنىە س نامي رەگيونى. ۋۆەرەن، چتو رابوتا س سۋبەكتامي روسسيسكوي فەدەراتسي سودەرجيت وگرومنىي پوتەنتسيال كاك ۆ پلانە ستيمۋليروۆانيا كازاحسكو-روسسيسكيح ەكونوميچەسكيح سۆيازەي، تاك ي ۆوودۋشەۆلەنيا ناشيح سووتەچەستۆەننيكوۆ، ۋكرەپلەنيا يح سۆيازەي س كازاحستانوم.

ۆ رامكاح ورگانيزاتسي دوگوۆورا و كوللەكتيۆنوي بەزوپاسنوستي، بىلي رازرابوتانى ي پرينياتى وسنوۆوپولاگايۋششيە رەشەنيا ۆ پلانە پوۆىشەنيا ەففەكتيۆنوستي ورگانيزاتسي. Cوزدانى كوللەكتيۆنىە سيلى بىستروگو رەاگيروۆانيا. پروۆەدەنى ۋچەنيا كوللەكتيۆنىح سيل بىستروگو رەاگيروۆانيا. يا راستسەنيۆايۋ ەتو كاك ۆاجنىي كومپونەنت پوۆىشەنيا ۋروۆنيا بەزوپاسنوستي رەسپۋبليكي كازاحستان.

س ۋدوۆلەتۆورەنيەم موگۋ وتمەتيت، چتو دەن وتو دنيا راسشيرياەتسيا ناشە درۋجەستۆەننوە پارتنەرستۆو س سوەدينەننىمي شتاتامي. ۆ پلانە ەششە بولشەگو رازۆيتيا ەتيح وتنوشەني يمەيۋتسيا ۆزايمنوە جەلانيە ي ۆوليا. منوگوچيسلەننى پروگراممى اكتيۆيزاتسي ۆ پلانە دەموكراتيزاتسي، بەزوپاسنوستي، ەكونوميچەسكيح سۆيازەي. نام نەوبحوديما وتمەنا پوپراۆكي دجەكسونا - ۆەنيكا ۆ وتنوشەني كازاحستانا. دۋمايۋ نام ي دالشە نەوبحوديمو پوددەرجيۆات ۆىسوكي ۋروۆەن ۆزايمودەيستۆيا ي ۋگلۋبلەنيا ۆزايموۆىگودنوگو سوترۋدنيچەستۆا س سشا.

يا سچيتايۋ چتو مى دولجنى پرودولجات ي ۋگلۋبليات اكتيۆنوە سوترۋدنيچەستۆو س ەۆروپوي كاك ۆ دۆۋستوروننەم فورماتە، تاك ي ۆ رامكاح ەۆروپەيسكيح سترۋكتۋر. نام نەوبحوديمى لۋچشي ەۆروپەيسكي وپىت، ەكسپەرتنوە سودەيستۆيە. مى دولجنى بىت پوسلەدوۆاتەلنى ي ينيتسياتيۆنى ۆ پويسكە ي ماكسيمالنوم يسپولزوۆاني ۆسەح ۆوزموجنوستەي، سۋششەستۆۋيۋششيح كاك ۆ بريۋسسەلە، تاك ي ەۆروپەيسكيح ستوليتساح. مى دولجنى تاكجە پوترەبوۆات وت ەۆروپەيسكوگو سويۋزا ي ەۆروپەيسكيح پارتنەروۆ ۋۆەليچيت وكازانيە پوموششي ي سودەيستۆيا رەسپۋبليكە كازاحستان.

نا موي ۆزگلياد، كازاحستان دولجەن دوبيۆاتسيا پرەدوستاۆلەنيا ۆوزموجنوستي پولزوۆاتسيا لگوتنىم تورگوۆىم رەجيموم ۆ ستاناح ەس. مى دولجنى بىت بولەە ينيتسياتيۆنى ۆ ۆوپروسە سودەيستۆيا پرودۆيجەنيۋ كازاحسكيح توۆاروۆ نا ەۆروپەيسكيە رىنكي. نەوبحوديمو وپەراتيۆنو رەشيت تە ۆنۋترەننيە پروبلەمى، كوتورىە پريبليزيات ناس ك ۆوزموجنوستي پرەدوستاۆلەنيا ۋپروششەننىح ۆەزدنىح ۆيز ۆ ەۆروپەيسكي سويۋز.

وسنوۆنىم زۆەنوم، سۆيازىۆايۋششيم كازاحستان ي ەۆروپۋ، ياۆلياەتسيا وبششنوست تسەننوستنىح سيستەم. دليا توگو، چتوبى سدەلات ەتۋ وبششنوست دۆيجۋششەي سيلوي نوۆىح رەزۋلتاتوۆ، نەوبحوديما اكتيۆيزاتسيا وبششەنيا ناشيح وبششەستۆ ي ليچنوستەي.

رازۆيۆايۋتسيا ناشي وتنوشەنيا س ناتو، ۋدوۆلەتۆوريايۋت رەزۋلتاتى وسۋششەستۆلەنيا كازاحستانوم پروگراممى ينديۆيدۋالنوگو پارتنەرستۆا، ا تاكجە رەزۋلتاتى ي ۋروۆەن ۋچاستيا كازاحستانا ۆ مەجدۋنارودنىح ميروتۆورچەسكيح دەيستۆياح.

مى بۋدەم پرودولجات ۆزايموۆىگودنوە سوترۋدنيچەستۆو س نەپوسرەدستۆەننىمي سوسەديامي – ۋزبەكيستانوم، كىرگىزستانوم ي تۋركمەنيستانوم، دالنەيشەە رازۆيتيە دوبروسوسەدسكيح وتنوشەني س كوتورىمي يمەيۋت دليا ۆنەشنەي پوليتيكي كازاحستانا وسنوۆوپولاگايۋششەە زناچەنيە.

ەششە ودنيم ۆاجنىم دليا ناشەي ۆنەشنەي پوليتيكي ناپراۆلەنيەم ياۆلياەتسيا اكتيۆيزاتسيا سوترۋدنيچەستۆا سو سترانامي سنگ ي بالتي. زدەس مى تاكجە دولجنى سدەلات وسوبىي ۋپور نا ۋكرەپلەنيە ەكونوميچەسكيح سۆيازەي. اكتيۆنەە پرودۆيگات كازاحسكيە توۆارى ي ۋسلۋگي نا پروسترانستۆە سنگ ي بالتي. سچيتايۋ نەوبحوديمىم ۋسيليت ي گۋمانيتارنىە سۆيازي سو سترانامي سودرۋجەستۆا نەزاۆيسيمىح گوسۋدارستۆ، ا ەتو پرەدپولاگاەت وبمەن ستۋدەنتامي، اكتيۆيزاتسيۋ ناۋچنىح سۆيازەي، پروۆەدەنيە سوۆمەستنىح كۋلتۋرنىح مەروپرياتي.

كراينە ۆاجنىم دليا ۆنەشنەي پوليتيكي كازاحستانا وستاەتسيا اكتيۆيزاتسيا وتنوشەني سو سترانامي ارابسكوگو ميرا ي يرانوم. ۆ استانە بىل پروۆەدەن سامميت ورگانيزاتسي يسلامسكوگو سوترۋدنيچەستۆا، چتو پريدالو نوۆىي يمپۋلس ۆزايمووتنوشەنيام س گوسۋدارستۆامي بليجنەگو ۆوستوكا. ۆو  ۆزايموتنوشەنياح س ۋكازاننىمي سترانامي نام تاكجە نادو ۋسيليت پرەجدە ۆسەگو ەكونوميچەسكۋيۋ سوستاۆليايۋششۋيۋ، زدەس تاكجە نەوبحوديمو اكتيۆنەە پرودۆيگات كازاحسكيە توۆارى ي ۋسلۋگي. دليا ەتوگو يا دۋمايۋ پوسولستۆام ناشەي سترانى نەوبحوديمو سكووردينيروۆات رابوتۋ س ناشەي تورگوۆو پرومىشلەننوي پالاتوي.

سوحرانيلوس تاكجە تەسنوە سوترۋدنيچەستۆو س كيتاەم ي ينديەي، وتنوشەنيا س كوتورىمي يگرايۋت بولشۋيۋ رول ۆو ۆنەشنەي پوليتيكە كازاحستانا ۆ ازياتسكوم رەگيونە. وسوبەننو نەوبحوديمو وتمەتيت چتو س كنر ۋ ناس سلوجيليس ۆزايموۆىگودنىە پارتنەرسكيە ۆزايمووتنوشەنيا كاك ۆ دۆۋستوروننەم فورماتە تاك ي ۆ رامكاح شانحايسكوي ورگانيزاتسي سوترۋدنيچەستۆا. نەوبحوديمو وتمەتيت چتو ۆزايمنىي توۆاروووبوروت مەجدۋ ناشيمي سترانامي گود وت گودا راستەت. كونەچنو ەتو پولوجيتەلنىي پروتسەسس، نو ۆمەستە س تەم يا سچيتايۋ چتو مى دولجنى ەكسپورتيروۆات ۆ كيتاي بولشە گوتوۆىح يزدەلي ي ۋسلۋگ. زدەس ناشي ديپلوماتى توجە دولجنى سوۆمەستنو س وتەچەستۆەننىمي پرەدپرينيماتەليامي ي درۋگيمي گوسۋدارستۆەننىمي ورگانامي پريلوجيت ماكسيمۋم ۋسيلي.  

نا موي ۆزگلياد، نازرەلا نەوبحوديموست وبراتيت ۆنيمانيە نا رازۆيتيە وتنوشەني كاك سو سترانامي، س كوتورىمي يمەليس تراديتسيوننىە سۆيازي، تاك ي س تەمي، ۋروۆەن وتنوشەني س كوتورىمي پوكا نەدوستاتوچەن. ەتو موجەت وتنوسيتسيا كاك ك سترانام يۋگو-ۆوستوچنوي ازي، اۆسترالي، تاك ي لاتينو-امەريكانسكيم سترانام. ەتو نوۆىە رىنكي سبىتا ناشيح توۆاروۆ ي ۋسلۋگ، ەتو نوۆىە گوريزونتى ۆزايموۆىگودنوگو سوترۋدنيچەستۆا.

وچەن پلودوتۆورنوە ۆزايموۆىگودنوە سوترۋدنيچەستۆو سلوجيلوس ۋ ناس ي س تۋرەتسكوي رەسپۋبليكوي. راستەت ۆزايمنىي توۆارووبوروت، ۋكرەپلياەتسيا ينۆەستيتسيوننوە ي گۋمانيتارنوە سوترۋدنيچەستۆو. منوگيە ناشي گراجدانە ۋجە ۋسپەلي پوبىۆات ۆ ەتوي سترانە. يا دۋمايۋ دوستيگنۋتىي س تۋرتسيەي ۆىسوكي ۋروۆەن ۆزايمودەيستۆيا نەوبحوديمو سوحرانيت. ۆمەستە س تەم، مى وچەن مالو كازاحسكيح توۆاروۆ ي ۋسلۋگ پرەدلاگاەم نا تۋرەتسكوم رىنكە، ا ەتو بولشەي رىنوك. دۋمايۋ مى نەدوستاتوچنو ۆنيمانيا ۋدەلياەم پروجيۆايۋششيم ۆ ەتوي سترانە ەتنيچەسكيم كازاحام، ا وني نۋجدايۋتسيا ۆ پوددەرجكە رودينى. ناشيم ديپلوماتام نادو وبراتيت نا ەتو ساموە پريستالنوە ۆنيمانيە.

ەششە ودنيم ۆاجنەيشيم ناپرالەنيەم رابوتى ناشيح ديپلوماتوۆ ياۆلياەتسيا زاششيتا پراۆ ي ينتەرەسوۆ ناشيح گراجدان زا پرەدەلامي ناشەي سترانى. ك سوجالەنيۋ، ەست وتدەلنىە سلۋچاي كوگدا ناشي گراجدانە ۆ زارۋبەجنىح ستراناح پوپادالي ۆ وچەن سلوجنىە جيزنەننىە سيتۋاتسي، كتو تو پوپال ۆ تيۋرمۋ، كتو تو پولۋچيل رانەنيە ي پوپال ۆ لەچەبنوە ۋچرەجدەنيە، كوگو تو بىۆاەت ۋدەرجيۆايۋت ناسيلنو، ا كوگو تو ي ۋبيلي. مويا ليچنايا پروسبا ك ناشيم ديپلوماتام نە وستاۆليات ناشيح گراجدان ۆ زارۋبەجنىح گوسۋدارستۆاح ودنيح ۆ بەدە، پوموگات يم ۆسەمي يمەيۋششيميسيا ۆ ناليچي سيلامي ي سرەدستۆامي.

ۆمەستە س تەم، ناشيم ديپلوماتام زارۋبەجوم نەوبحوديمو ۆەستي ي رازياسنيتەلنۋيۋ رابوتۋ. ەتو پرەدپولاگاەت پرەجدە ۆسەگو ينفورميروۆانيە وبششەستۆەننوستي ۆ زارۋبەجنىح ستراناح و پروۆوديموي نامي پوليتيكە، ينفورميروۆانيە گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ سترانى پرەبىۆانيا و ناشەي توچكە زرەنيا، پرودۆيجەنيە ناشيح ينتەرەسوۆ چەرەز وبسۋجدەنيا نا رازليچنىح ديالوگوۆىح پلوششادكاح.

ۋۆاجاەمىە رابوتنيكي ديپلوماتيچەسكوگو كورپۋسا!

ۆنەشنيايا سفەرا - ودنو يز ستەرجنەۆىح ناپراۆلەني ناشەي ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي، ا زناچيت، نا ۆاس ۆوزلوجەنا ۆاجنەيشايا ي وتۆەتستۆەننايا ميسسيا. ديپلوماتيچەسكيە پرەدستاۆيتەلستۆا كازاحستانا - ۆوروتا ناشەي سترانى، ينوسترانتسى سوستاۆليايۋت پەرۆوە پرەدستاۆلەنيە و كازاحستانە، پەرەستۋپايا زا ەتوت پوروگ ي وبششاياس س ۆامي. ا زناچيت وت ۆاشەي پودگوتوۆلەننوستي، وتنوشەنيا ي پوۆەدەنيا زاۆيسيت فورميروۆانيە پولوجيتەلنىح پرەدستاۆلەني و كازاحستانە.

ليچنو، يا راسسماتريۆايۋ رابوتۋ پوسلوۆ كاك ۆيد پروفەسسيونالنوي دەياتەلنوستي، ۆ وسنوۆە كوتوروي - ۆاشي پروفەسسيونالنىە كاچەستۆا ي پرەداننوست رودينە، ا نە ليچنوستي. سچيتايۋ چتو ناش كازاحسكي ديپلومات دولجەن پوستوياننو پوۆىشات سۆوي وبرازوۆاتەلنىي ۋروۆەن، بىت پروفەسسيونالوم سۆوەگو دەلا ي بەززاۆەتنىم پاتريوتوم سۆوەي وتچيزنى.

يا گوۆوريۋ ۆام: ۆسەگدا پومنيتە، چتو ي ۆى ياۆلياەتەس سولداتامي، ستوياششيمي نا پەرەدوۆوي ليني، نا ستراجە ينتەرەسوۆ رودينى ۆ ينوستراننىح گوسۋدارستۆاح. كازاحسكي نارود جدەت وت ۆاس ۋسپەشنوي رابوتى.

نوسيت زۆانيە كازاحسكوگو ديپلوماتا - ۆەليكايا چەست، ەتوي چەستي نۋجنو بىت دوستوينىم كاجدىي دەن ي كاجدۋيۋ سەكۋندۋ، ي ەتو زۆانيە نۋجنو نەستي س ۆەليچايشەي وتۆەتستۆەننوستيۋ.

جەلايۋ، چتوبى ۆى، دۆيجۋششايا سيلا ديپلوماتي ناشەگو نەزاۆيسيموگو گوسۋدارستۆا، پوچۋۆستۆوۆالي سەبيا بولەە ۋۆەرەننىمي، پرەيسپولنەننىمي ەنتۋزيازما، ەنەرگيچنىمي ي تسەلەۋسترەملەننىمي، گوتوۆىمي ك نوۆىم ديپلوماتيچەسكيم ۋسپەحام.

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

 

ۆ ەتوم گودۋ يسپولنيلوس دۆادتسات لەت گوسۋدارستۆەننىم سيمۆولام رەسپۋبليكي كازاحستان. ۆ سۆيازي س چەم يا حوتەل بى پوزدراۆيت سووتەچەستۆەننيكوۆ س ەتيم زنامەناتەلنىم سوبىتيەم.

ستانوۆلەنيە ناشەگو گوسۋدارستۆا نا پۋت نەزاۆيسيموستي – سوبىتيە وگرومنوي ۆاجنوستي. زناچەنيە ەتوگو سوبىتيا س گودامي نە سنيجاەتسيا، ا ناپروتيۆ، ەششە بولەە ۆوزراستاەت. پوتومۋ چتو وبرەتەنيە ناشيم گوسۋدارستۆوم نەزاۆيسيموستي - ەست ۆوپلوششەنيە ۆ جيزن منوگوۆەكوۆوي مەچتى ي سامىح زاۆەتنىح چاياني ناشيح پرەدكوۆ. پوەتومۋ مى دولجنى بەرەچ ناشە نەزاۆيسيموە گوسۋدارستۆو كاك زەنيتسۋ وكا ي ۋكرەپليات ەگو سۆويم سامووتۆەرجەننىم ترۋدوم.

سۆويمي ۆدوحنوۆەننىمي ي پولەزنىمي دەلامي مى پريزۆانى كرەپيت پوليتيچەسكۋيۋ ي ەكونوميچەسكۋيۋ نەزاۆيسيموست وتچيزنى، يدتي دوروگوي، نە پوحوجەي ني نا چەي پۋت. ي ەتو ۆوزلاگاەت نا ۆسەح ناس وسوبۋيۋ، پويستينە يستوريچەسكۋيۋ وتۆەتستۆەننوست. نىنەشنەە پوكولەنيە ليۋدەي ناشەي سترانى وتۆەچاەت پەرەد پوتومكامي زا سۋدبۋ نەزاۆيسيموستي كازاحستانا، زا پروتسۆەتانيە كازاحستانا.

دۆادتسات لەت نازاد ۋ ناشەي سۋۆەرەننوي وتچيزنى پوياۆيليس سۆوي گوسۋدارستۆەننىە سيمۆولى ەتو گوسۋدارستۆەننىي گەرب ي گوسۋدارستۆەننىي فلاگ رەسپۋبليكي كازاحستان. وني دوروگي نام.

ەتي گوسۋدارستۆەننىە سيمۆولى پو پراۆۋ وليتسەتۆوريايۋت سۋۆەرەنيتەت ناشەي سترانى، ۋتۆەرجدايۋت، چتو كازاحسكي نارود - حوزياين نا سۆوەي زەملە ي ەمۋ رەشات، كاك لۋچشە وبۋسترويت سۆوي دوم، كاكوي دوروگوي يدتي.

ۆ نيح وتراجەنا سلاۆنايا منوگوۆەكوۆايا يستوريا كازاحستانا، ناپولنەننايا سترانيتسامي مۋجەستۆا ي گەرويزما ۆو ۆرەمەنا تياجەلىح يسپىتاني ي ۆەليكيح سۆەرشەني.

ۋبەجدەن، چتو بلاگوداريا ترۋدوليۋبيۋ، سپلوچەننوستي، پاتريوتيزمۋ مى پرەودولەەم ليۋبىە نەۆزگودى ي دوبەمسيا نوۆىح ۋسپەحوۆ نا پۋتي ۋكرەپلەنيا ي پروتسۆەتانيا ناشەگو وتەچەستۆا.

پوزدراۆليايۋ ۆسەح سووتەچەستۆەننيكوۆ س دۆادتساتيلەتيەم گوسۋدارستۆەننىح سيمۆولوۆ ناشەي رودينى!

جەلايۋ ۆام كرەپكوگو زدوروۆيا، ۋسپەحوۆ ۆو ۆسەح دوبرىح دەلاح ي بلاگوپولۋچيا!

دا زدراۆستۆۋەت ناشا سۋۆەرەننايا وتچيزنا!

دا زدراۆستۆۋەت وتچيزنا ناشا - كازاحستان!

بۋدتە ۆسەگدا زدوروۆى ي سچاستليۆى!

سپاسيبو.

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و پەرسپەكتيۆاح رازۆيتيا وتەچەستۆەننوي ناۋكي. كاك وبىچنو سناچالا يا حوتەل بى ۆىسكازات سۆوي مىسلي. ليچنو مەنيا وچەن بەسپوكويت بولشوي ۆنەشني دولگ ناشەي سترانى، كوتورىي دوستيگ 120 ملرد. دوللاروۆ وسوبەننو مەنيا بەسپوكويت دولگ گوسۋدارستۆەننىي ي كۆازيگوسۋدارستۆەننىي. رازمەر ناشەگو ۆنەشنەگو دولگا ۋجە سراۆنيالسيا س ناشيم ۆۆپ. پو داننىم مۆف ەسلي دولگ سترانى پرەۆىشاەت پلانكۋ 60% ۆۆپ تو گرەچەسكي ستسەناري ەتوي سترانە وبەسپەچەن. ناش ۆنەشني دولگ ۋجە پرەۆىسيل ەتۋ پلانكۋ. ەست ناد چەم زادۋماتسيا گراجدانام ناشەي سترانى ي سووتۆەستۆۋيۋششيم گوسۋدارستۆەننىم ورگانام.

نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم و پەرسپەكتيۆاح وتەچەستۆەننوي ناۋكي. 

 

ۋۆاجاەمىە ۋچەنىە، پروفەسسورا، پرەپوداۆاتەلي!

دوروگيە اسپيرانتى، ستۋدەنتى!

كاك ۆام يزۆەستنو، ۆ ناشەي سترانە رەاليزۋەتسيا ستراتەگيا فورسيروۆاننوگو يندۋستريالنو – يننوۆاتسيوننوگو رازۆيتيا. تسەليۋ ەتوي ستراتەگي ياۆلياەتسيا پرەۆراششەنيە ناشەي سترانى ۆ موگۋچۋيۋ، ۆىسوكورازۆيتۋيۋ،  يندۋستريالنۋيۋ ي يننوۆاتسيوننۋيۋ دەرجاۆۋ. تولكو پري تاكوي پوستانوۆكە ۆوپروسا مى يمەەم شانسى زانيات مەستو ۆ ريادۋ ۆىسوكورازۆيتىح ستران. پوەتومۋ نام ۆسەم نادو چەتكو پونيات بەز كرەپكوي يندۋستريالنوي بازى، بەز يننوۆاتسيوننوگو ي تۆورچەسكوگو رازۆيتيا ناشا سترانا نيكوگدا نە سموجەت ۆىيتي نا پەرەدوۆىە رۋبەجي.  ۆ سۆويۋ وچەرەد يننوۆاتسيوننوە رازۆيتيە نەمىسليمو بەز ناۋكي، ا ناۋكا بەز كاچەستۆەننوگو وبرازوۆانيا. گوۆوريا وبرازنو: كاك نە موجەت بىت پلودوۆ بەز دەرەۆا تاك ي نە موجەت بىت يننوۆاتسي بەز ناۋكي. يمەننو ناۋكا ۆ 21 ۆەكە ستالا رەشايۋششيم فاكتوروم وبەسپەچەنيا كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي ستران ميرا.

ۆ ليۋبوم سوۆرەمەننوم رازۆيتوم گوسۋدارستۆە ناۋكا زانيماەت ۆەدۋششەە مەستو. ۆرەميا ديكتۋەت، چتوبى ي مى شلي ۆ نوگۋ س ەە نوۆەيشيمي دوستيجەنيامي. پوەتومۋ نام نادو وبسۋديت سەگودنياشني ي زاۆتراشني دەن وتەچەستۆەننوي ناۋكي، ناپراۆلەنيا ەە دالنەيشەگو رازۆيتيا، سۆيازاننىە س ەتيم زاداچي. ي ۆ سۆوەي رەچي يا حوتەل بى پودەليتسيا س ۆامي ۋۆاجاەمىە ۋچەنىە سۆويم ۆيدەنيەم پەرسپەكتيۆ وتەچەستۆەننوي ناۋكي.

ۆو ۆسە ۆرەمەنا ينتەللەكت ي تۆورچەسكايا مىسل يسسلەدوۆاتەليا ياۆلياليس دۆيجۋششەي سيلوي وبششەستۆەننوگو پروگرەسسا، ۆاجنەيشەي سوستاۆليايۋششەي ناتسيونالنوگو بوگاتستۆا ي بلاگوسوستويانيا نارودا. سەگودنيا كازاحستانۋ وسوبەننو نۋجنى نوۆىە كونسترۋكتيۆنىە يدەي ي يح ۋسپەشنوە پراكتيچەسكوە ۆوپلوششەنيە. تولكو تاك ۆوزموجنو رەشەنيە ماسشتابنىح زاداچ سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا، ستوياششيح پەرەد ناشەي سترانوي. وپەرەجايۋششەە يننوۆاتسيوننوە رازۆيتيە س ۆىحودوم نا ميروۆوي ۋروۆەن دولجنو ستات ستراتەگيچەسكيم وريەنتيروم كازاحسكوي ەكونوميچەسكوي مودەلي. پو موەمۋ منەنيۋ، ناشا سترانا دولجنا ستات سۆوەگو رودا پلوششادكوي دليا رازۆيتيا ۆىسوكيح تەحنولوگي ي پرورىۆنوي ناۋچنوي مىسلي.

يا سچيتايۋ نام نۋجنو وسوبوە ۆنيمانيە ۋدەليت رازۆيتيۋ IT-سفەرى ۆ ناشەي سترانە. ەكونوميكا، وسنوۆاننايا نا ينفورماتسيوننىح تەحنولوگياح، - ۋجە رەالنوست. زاۆترا پوترەبيتەلي بۋدۋت پلاتيت زا تسيفروۆوي پرودۋكت بولشە، چەم زا تراديتسيوننىە توۆارى. پوەتومۋ نام نۋجنو فورسيروۆات رازۆيتيە IT-سفەرى ۆ كازاحستانە.

ينتەللەكتۋالنىي كاپيتال وتەچەستۆەننىح ۋچەنىح نا موي ۆزگلياد، دولجەن نايتي ەففەكتيۆنىي ۆىحود ۆ سفەرۋ كازاحسكوي ەكونوميكي. پري ەتوم ك ۆنەدرەنيۋ پەرسپەكتيۆنىح وتكرىتي يلي نوۆشەستۆ موجنو ي نۋجنو پريۆلەكات كاك گوسۋدارستۆو، تاك ي چاستنىي بيزنەس. ۆ ەتوي سۆيازي يا حوتەل بى وتمەتيت، چتو يا زا پارتنەرستۆو گوسۋدارستۆا ي بيزنەسا، چەستنوە ۆىپولنەنيە يمي ۆزايمنىح وبيازاتەلستۆ ي وسوزنانيە سوتسيالنوي وتۆەتستۆەننوستي پەرەد ليۋدمي. ەتو ودين يز پەرسپەكتيۆنىح پۋتەي رازۆيتيا وتەچەستۆەننوي ەكونوميكي ي پوۆىشەنيا بلاگوسوستويانيا نارودا.

دوروگيە درۋزيا!

يا پولاگايۋ ۆ سفەرە ناۋكي نام نەوبحوديمى گلۋبوكيە ي پرودۋماننىە رەفورمى. پوددەرجكۋ وتەچەستۆەننوي ناۋكي نەوبحوديمو وپرەدەليت وبششەگوسۋدارستۆەننىم پريوريتەتنىم دەلوم. گلۋبوكيە رەفورمى سفەرە ناۋكي نەوبحوديمى دليا ناراششيۆانيا ناۋچنوگو پوتەنتسيالا سترانى. ۆوت پوچەمۋ نام نەوبحوديمو وپرەدەليت پريوريتەتنىە ناپراۆلەنيا بولشوي رابوتى. پري ەتوم مى دولجنى يسحوديت يز ناسۋششنىح زاداچ ەكونوميچەسكوگو، پوليتيچەسكوگو ي كۋلتۋرنوگو رازۆيتيا سترانى. وني ديكتۋيۋت، چتو وبەكتامي ناۋچنىح يسسلەدوۆاني دولجنى، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، ستات ەنەرگەتيكا، نەفتەگازوۆىە ي مينەرالنىە رەسۋرسى، نەتراديتسيوننىە يستوچنيكي ەنەرگي، زدراۆووحرانەنيە، زاششيتا وكرۋجايۋششەي سرەدى، سەلسكوە حوزيايستۆو، ەكونوميكا، ماشينوستروەنيە، فيلوسوفيا ي رياد درۋگيح ناپراۆلەني.

يا سچيتايۋ، چتو نام نەوبحوديمو ۆەرنۋت پرەجنيۋيۋ سيستەمۋ ناۋچنىح زۆاني، رەفورمى ۆ سفەرە ناۋكي دۋمايۋ نادو ناچينات س سوزدانيا ۆىسشەگو سوۆەتا پو ناۋكە ي تەحنيكە پري پرەزيدەنتە كازاحستانا. پري ۆىسشەم سوۆەتە پو ناۋكە ي تەحنيكە نەوبحوديمو سوزدات ۆىسشي اتتەستاتسيوننىي كوميتەت (ۆاك). ون دولجەن راسسماتريۆات ناۋچنىە رابوتى ي ۆىنوسيت رەشەنيە و پريسۋجدەني ۋچەنىم، پرەپوداۆاتەليام، سپەتسياليستام ستەپەنەي كانديداتا ي دوكتورا ناۋك، ا تاكجە زۆاني پروفەسسورا ي دوتسەنتا.

سچيتايۋ، نەوبحوديمو وتكرىت پري ۆۋزاح ي ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكيح ۋچرەجدەنياح پو پريوريتەتنىم ناپراۆلەنيام ناۋكي اسپيرانتۋرى، دوكتورانتۋرى ي ورديناتۋرى ي پرينيات نا وبۋچەنيە نوۆىح ناۋچنىح سوترۋدنيكوۆ.

ۆ ناستوياششەە ۆرەميا ۆ كازاحستانە ەست ۆسە ۆوزموجنوستي دليا شيروكوگو يسپولزوۆانيا نەتراديتسيوننىح يستوچنيكوۆ ەنەرگي. نەسموتريا نا يمەيۋششيەسيا ۆ سترانە وگرومنىە زاپاسى نەفتي ي گازا، كازاحسكيە ۋچەنىە دولجنى رابوتات ناد نوۆىمي تەحنولوگيامي، پوستاۆيۆ نا سلۋجبۋ نارودۋ ەنەرگيۋ سولنتسا ي ۆەترا. ەتي يستوچنيكي ەنەرگي شيروكو پريمەنيايۋتسيا ۆ ميروۆوي پراكتيكە. مى راسپولاگاەم بولشيمي ۆوزموجنوستيامي دليا ۆەدەنيا يسسلەدوۆاني ۆ ەتوي وبلاستي، ي گوسۋدارستۆو بۋدەت وكازىۆات ۆسياچەسكوە سودەيستۆيە ۆ پروۆەدەني ەتيح رابوت.

مى دولجنى پوسلەدوۆاتەلنو پروۆوديت گوسۋدارستۆەننۋيۋ پوليتيكۋ رازۆيتيا وتەچەستۆەننوي ناۋكي ي ەە ينستيتۋتوۆ. ۋۆەليچيۆات فينانسيروۆانيە پەرسپەكتيۆنىح ناۋچنىح رازرابوتوك ي سفەرۋ ناۋكي ۆ تسەلوم. ۆوزروديت اكادەميۋ ناۋك ي ەە ينستيتۋتى ي ۆىدەليت يم گوسۋدارستۆەننوە فينانسيروۆانيە. ۆىراستيت نوۆوە پوكولەنيە ۋچەنىح، ۆلادەيۋششيح سوۆرەمەننىم ناۋچنىم ينسترۋمەنتاريەم. سامىە پوسلەدنيە دوستيجەنيا ميروۆوي ناۋكي دولجنى شيروكو ۆنەدرياتسيا ۋ ناس ۆ پرويزۆودستۆو، ناۋكۋ، وبرازوۆانيە. نام نەوبحوديمو ۋچرەديت پرەميۋ يمەني ابايا ۆ وبلاستي فيلوسوفي، ي ۆرۋچات ەە زا ۆىدايۋششيەسيا دوستيجەنيا كازاحسكيم ۋچەنىم ۆ وبلاستي فيلوسوفي. نام نەوبحوديم دەن كازاحسكوي ناۋكي ي ەتوت دەن دولجەن ستات پروفەسسيونالنىم پرازدنيكوم. نام نەوبحوديمو ۋسيلەنيە ناۋچنوي كووپەراتسي ي وبمەن وپىتوم س زارۋبەجنىمي سترانامي. نام نۋجەن سيستەمنىي پودحود ك ۆوۆلەچەنيۋ مولوديوجي ۆ ناۋچنۋيۋ ي يننوۆاتسيوننۋيۋ دەياتەلنوست.

نام پرەدستويت پروۆەستي وچەن بولشۋيۋ رابوتۋ. مى دولجنى ۆوسپيتات پوكولەنيە ناستوياششيح ۋچەنىح، كوتورىە پروسلاۆيات ناشۋ سترانۋ. مى حوروشو پونيماەم، كاك دراگوتسەننو وبرازوۆانيە، پونيماەم، چتو ۆ ناشەي سترانە بىت وبرازوۆاننىم ي كۋلتۋرنىم چەلوۆەكوم زناچيت بىت ۋدوستوەننىم ۆسەوبششەگو ۋۆاجەنيا. ي پوەتومۋ مى دولجنى سفورميروۆات ۆ كازاحسكوم وبششەستۆە دوستوينوە وتنوشەنيە ك ۆىسوكووبرازوۆاننىم ليۋديام، ەرۋديروۆاننىم، س شيروكيم كرۋگوزوروم، ناستوياششيم ينتەللەكتۋالام.

كونەچنو، نە كاجدومۋ دانو دوبيتسيا ۋسپەحا ۆ ناۋكە. ودنيح سپوسوبنوستەي دليا ەتوگو مالو. ۋسپەح پريحوديت تولكو ك تەم، كتو وبلاداەت وسوبىم داروم، كتو تسەلەۋسترەملەن، ۋمەەت ترۋديتسيا نە پوكلادايا رۋك. سام يا نە پوناسلىشكە زنايۋ، كاكوي ەتو تياجكي ترۋد، كاكوگو ۋپورستۆا ي ناستويچيۆوستي ون ترەبۋەت.

ۋ كازاحوۆ يزدرەۆلە س وسوبىم ۋۆاجەنيەم وتنوسيليس ك دەياتەليام ناۋكي، تاك دولجنو بىت ي ۆپرەد. ي پۋست يح ترۋدى، يح دوستيجەنيا ستانۋت دوستوينى سلاۆى پەرۆووتكرىۆاتەلەي، ۆيدنىح ۋچەنىح ي مىسليتەلەي ۆوستوكا.

يا سچيتايۋ چتو نام نەوبحوديمو سوۆەرشەنستۆوۆات رابوتۋ ۋچەنىح سوۆەتوۆ ۆ ناۋچنىح ۋچرەجدەنياح ي ۆىسشيح ۋچەبنىح زاۆەدەنياح. ك ۋچاستيۋ ۆ زاسەدانياح ۋچەنوگو سوۆەتا نەوبحوديمو پريۆلەكات يزۆەستنىح ۋچەنىح، پروفەسسوروۆ ي پرەپوداۆاتەلەي، ناۋچنىح سوترۋدنيكوۆ ۆىسوكوي كۆاليفيكاتسي، وپىتنىح سپەتسياليستوۆ. سۆويۋ رابوتۋ وني دولجنى ورگانيزوۆىۆات ۆ سووتۆەتستۆي س پريوريتەتنىمي ناپراۆلەنيامي ناۋكي، ۋدەليات وسوبوە ۆنيمانيە اكتۋالنوستي ناۋچنىح ترۋدوۆ، دوبيۆاتسيا، چتوبى رازرابوتكي ۋچەنىح سلۋجيلي پروگرەسسۋ ۆسەي سترانى.

ۋچەنىە كازاحستان دولجنى ورگانيزوۆات سۆويۋ رابوتۋ ۆ سۆەتە نوۆىح ترەبوۆاني، چتوبى پريدات رازۆيتيۋ وتەچەستۆەننوي ناۋكي يننوۆاتسيوننىي حاراكتەر. رازۆيتيە ناۋكي ي وبرازوۆانيا، كۋلتۋرى ي ناتسيونالنوگو يسكۋسستۆا دولجنو سوستاۆليات يادرو گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي، ەە وسنوۆنىە ناپراۆلەنيا، كوتورىم ي ۆپرەد بۋدەت ۋدەلياتسيا وسوبوە ۆنيمانيە. نام نەوبحوديمو پووششريات ناستوياششيە تالانتى، ستيمۋليروۆات تۆورچەسكي پويسك. پوۆتوريۋ ەششە راز، ناۋچنىە رازرابوتكي دولجنى پرينوسيت نارودۋ پولزۋ، ۆوزۆىشات دۋح ناتسي، سلۋجيت فاكتوروم سوتسيالنوگو ي ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا.

سوزدانيە ۆ سترانە نەوبحوديمىح ۋسلوۆي دليا رازۆيتيا ي ۆىۆودا نا ميروۆوي ۋروۆەن وتەچەستۆەننوي ناۋكي، پوۆىشەنيا اۆتوريتەتا كازاحسكيح ۋچەنىح، ناۋچنوگو تۆورچەستۆا مولودىح يسسلەدوۆاتەلەي ۆ ينتەرەسۋيۋششيح يح وبلاستياح رادۋەت كاك ۋچەنىح سو ستاجەم، پروفەسسوروۆ ي پرەپوداۆاتەلەي، تاك ي مولودىح، تسەلەۋسترەملەننىح، س شيروكيم كرۋگوزوروم ۋچەنىح، پوۆىشاەت يح وتۆەتستۆەننوست.

حوتەل بى وستانوۆيتسيا نا زناچەني ناۋچنىح كونكۋرسوۆ. وني پرەدوستاۆليايۋت شيروكيە ۆوزموجنوستي دليا اكتيۆيزاتسي ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكيح رابوت، كاسايۋششيحسيا رەشەنيا ۆاجنەيشيح ۆوپروسوۆ رازۆيتيا وتراسلەي، رازرابوتكي ي ۆنەدرەنيا نوۆىح تەحنولوگي، پوۆىشەنيا ناۋچنوگو پوتەنتسيالا سترانى ۆ تسەلوم. ي ۆ دالنەيشەم مى دولجنى ۋدەليات وسوبوە ۆنيمانيە ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكيم رابوتام، يمەيۋششيم پريكلادنوە، پراكتيچەسكوە زناچەنيە، نەوبحوديمىم دليا رەشەنيا نەوتلوجنىح ۆوپروسوۆ سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا، سوزدانيا ي ۆنەدرەنيا ۆ پرويزۆودستۆو نوۆىح تەحنولوگي. ناشي ۋچەنىە دولجنى اكتيۆنو پريۆلەكاتسيا ي ك ەكسپەرتيزە ۆۆوزيمىح ۆ كازاحستان تەحنيكي، تەحنولوگي، دوروگوستوياششەگو وبورۋدوۆانيا نا پرەدمەت يح سووتۆەتستۆيا ميروۆىم ستاندارتام.

ۋۆاجاەمىە ۋچەنىە!

مى دولجنى ۆزيات زا پراۆيلو، چتوبى رەزۋلتاتى فۋندامەنتالنىح ي ناۋچنو-پراكتيچەسكيح يسسلەدوۆاني ۆنەدرياليس ۆ پرويزۆودستۆو. ۆ ەتيح تسەلياح نەوبحوديمو ۆەس ناۋچنو-تەحنيچەسكي پوتەنتسيال سترانى، ۆسە ناۋچنىە سيلى پودچينيت رەشەنيۋ كونكرەتنىح زاداچ وتراسلەي س ۋچەتوم ۋسلوۆي ي وسوبەننوستەي كازاحستانا، ۆ كونتەكستە پريوريتەتنىح ناپراۆلەني ەكونوميكي ي ساموي جيزني.

ۆ ناستوياششەە ۆرەميا سچيتايۋ نەوبحوديمىم سوزدات ۆ سترانە ناتسيونالنۋيۋ ناۋچنو-وبرازوۆاتەلنۋيۋ سەت، بلاگوداريا چەمۋ ناۋچنىە ۋچرەجدەنيا ي ۆىسشيە ۋچەبنىە زاۆەدەنيا، ۆ توم چيسلە سرەدنيە شكولى، دولجنى بىت پودكليۋچەنى ك سەتي ينتەرنەت. ەتو سوزداست نەوگرانيچەننىە ۆوزموجنوستي دليا مگنوۆەننوگو ۆىحودا ۆ ميروۆوە ينفورماتسيوننوە پولە ي پريوبششەنيا ك ميروۆىم دوستيجەنيام ۆ سفەرە ناۋكي ي وبرازوۆانيا، ا كرومە توگو، وتكرىۆاەت كولوسسالنىە ۆوزموجنوستي دليا دەمونستراتسي ۆسەمۋ ميرۋ دوستيجەني وتەچەستۆەننوي ناۋكي ي وبرازوۆانيا. سرەدنيە شكولى نەوبحوديمو وسناششات سوۆرەمەننوي مۋلتيمەدينوي ي كومپيۋتەرنوي تەحنيكوي، ۆ نيح نۋجنو يسپولزوۆات ينتەراكتيۆنىە مەتودى وبۋچەنيا، چتو پوزۆوليت كازاحسكوي مولودەجي پولۋچات وبرازوۆانيە ميروۆوگو ۋروۆنيا، وبوگاششات سۆوي ۆنۋترەنني مير، راسشيريات كرۋگوزور، زناكوميتسيا س دوستيجەنيامي ناۋكي. ۆسە ەتو، بەزۋسلوۆنو، بۋدەت سپوسوبستۆوۆات پروبۋجدەنيۋ ۋ مولودىح ينتەرەسا ك ناۋكە.

يا سچيتايۋ، چتو مى نەدوستاتوچنو يسپولزۋەم ينتەللەكتۋالنىي پوتەنتسيال وتەچەستۆەننىح ۋچەنىح. ۆ سۆيازي س چەم، نەوبحوديمو شيروكو پريۆلەكات وتەچەستۆەننىح ۋچەنىح دليا پروۆەدەنيا ەكسپەرتنو – اناليتيچەسكوي رابوتى پري پودگوتوۆكە رەشەني ورگانوۆ ۆلاستي ي ۋپراۆلەنيا.

ۆىسشيم ۋچەبنىم زاۆەدەنيام كازاحستانا نەوبحوديمو اكتيۆنو ۋچاستۆوۆات ۆ رازۆيتي ناۋچنوي سيستەمى سترانى. پري ەتوم وسوبوە ۆنيمانيە سلەدۋەت ۋدەليات كۋرسوۆىم ستۋدەنچەسكيم رابوتام نا تەمى پريوريتەتنىح ناپراۆلەني ناۋكي، ديپلومنىم رابوتام، رەزۋلتاتام ناۋچنىح كونكۋرسوۆ سرەدي مولودەجي. نەوبحوديمو وبراششات ۆنيمانيە ي نا تو، موگۋت لي ەتي رابوتى ۆ دالنەيشەم نايتي پراكتيچەسكوە پريمەنەنيە. سلەدۋەت ۋدەليت ۆنيمانيە ترۋدام رابوتنيكوۆ ناۋچنىح ۋچرەجدەني ي پرەپوداۆاتەلەي ۆىسشيح ۋچەبنىح زاۆەدەني، ا تاكجە كاچەستۆۋ پودگوتوۆكي ۋچەبنيكوۆ ي پوسوبي. ۆىسشيم ۋچەبنىم زاۆەدەنيام كازاحستانا نەوبحوديمو تاكجە رازرابوتات پروگراممى پارتنەرستۆا س پرەدپرياتيامي پو سوۆمەستنوي پودگوتوۆكە سپەتسياليستوۆ ي پروۆەدەنيۋ يسسلەدوۆاني. اكتيۆنو سوزداۆات كورپوراتيۆنىە وبرازوۆاتەلنو-پرويزۆودستۆەننىە سترۋكتۋرى، پوزۆوليايۋششيە ۆۆوديت ستۋدەنتوۆ ۆ پروفەسسيونالنۋيۋ سرەدۋ يح بۋدۋششەي پرويزۆودستۆەننوي دەياتەلنوستي نا راننيح ستادياح وبۋچەنيا. وبششي كونترول زا ۆسەم ەتيم دولجەن نا ساموم ۆىسوكوم ۋروۆنە وبەسپەچيت ۆىسشي سوۆەت پو ناۋكە ي تەحنيكە پري پرەزيدەنتە كازاحستانا.

ودنيم يز وسنوۆنىح ناپراۆلەني ۆ رازۆيتي وتەچەستۆەننوي ناۋكي ياۆلياەتسيا ۆنەدرەنيە نوۆىح تەحنولوگي. ۆنەدرەنيە ۆ پراكتيكۋ وتەچەستۆەننوي مەديتسينى نوۆەيشيح مەديتسينسكيح تەحنولوگي ياۆلياەتسيا ناسۋششنوي نەوبحوديموستيۋ. پوەتومۋ داننوي رابوتە نەوبحوديمو ۋدەليات پوستوياننوە ۆنيمانيە سو ستورونى پراۆيتەلستۆا ي مينيستەرستۆا زدراۆووحرانەنيا ناشەي سترانى. ەتو نۋجنو دليا ۋلۋچشەنيا زدوروۆيا ناشەگو نارودا. ي زدەس وسوبوە مەستو وتۆوديتسيا تەلەمەديتسينە. سوۆرەمەننايا تەلەمەديتسينا پوزۆولياەت ۆراچام وتدالەننىح كلينيك نەزامەدليتەلنو پولۋچات كونسۋلتاتسي پو لەچەنيۋ تەح يلي ينىح بولەزنەي يز تسەنترالنىح ناۋچنو-كلينيچەسكيح تسەنتروۆ مەديتسينى. پوميمو ەتوگو، س پوموششيۋ ەتوگو مەتودا ۆراچي ي سپەتسياليستى موگۋت زاسلۋشيۆات لەكتسي يزۆەستنىح ۋچەنىح پو ۆاجنەيشيم ۆوپروسام مەديتسينسكوي ناۋكي، پوددەرجيۆات سۆياز س پەرەدوۆىمي مەديتسينسكيمي تسەنترامي زارۋبەجيا، نالاديت س نيمي سوترۋدنيچەستۆو. ۆراچي موگۋت وبمەنيۆاتسيا س كلينيچەسكيمي تسەنترامي كازاحستانا ي درۋگيح ستران نەوبحوديمىمي مەديتسينسكيمي زاكليۋچەنيامي، سنيمكامي، ۆيدەويزوبراجەنيامي. سەگودنيا، كوگدا تاك ۆىسوكو رازۆيتى ينفورماتسيوننىە تەحنولوگي، دەن وتو دنيا شيرياتسيا ۆوزموجنوستي ورگانيزاتسي س پوموششيۋ ينتەرنەتا ۆيدەوكونفەرەنتسي.

ۋۆاجاەمىە ۋچەنىە!

پروفەسسورى ي پرەپوداۆاتەلي، اسپيرانتى ي ستۋدەنتى!

زدانيە س كرەپكيم فۋندامەنتوم ستانوۆيتسيا ۆەچنىم. ي ەسلي رەاليزۋەمىە گوسۋدارستۆوم رەفورمى ەست سامو زدانيە، تو ناۋكا ياۆلياەتسيا ەگو نەسوكرۋشيمىم فۋندامەنتوم.

كاك گوۆوريلي ناشي پرەدكي، پريراۆنيۆاۆشيە ناۋكۋ ك بەستسەننوي سوكروۆيششنيتسە، وقۋ – ءبىلىم ازىعى، ءبىلىم - ىرىس قىزىعى. ۋچەنيە – وسنوۆا زنانيا، زنانيە – وسنوۆا سچاستيا.. پرودۋماننايا پوليتيكا گوسۋدارستۆا پو رازۆيتيۋ ناۋكي - ەتو كرەپكايا وسنوۆا ناشەگو بۋدۋششەگو، گارانت رازۆيتيا ي راستسۆەتا گوسۋدارستۆا.

ۋۆاجاەمىە ۋچەنىە!

ۋۆەرەن ۆ توم، چتو ۆى، نە جالەيا سيل، تالانتا، س ۋسەرديەم ي ۆدوحنوۆەنيەم بۋدەتە ترۋديتسيا ۆو يميا پودەما ناشەي ناۋكي نا ميروۆوي ۋروۆەن، ۆوزۆىشەنيا يمەني كازاحسكوگو نارودا.

ۋۆەرەن چتو سوۆرەمەننوە پوكولەنيە كازاحسكيح ۋچەنىح پريۋمنوجيت تراديتسي سۆويح پرەدشەستۆەننيكوۆ، بۋدەت سپوسوبستۆوۆات رازرابوتكە پرورىۆنىح تەحنولوگي ي يح ۆنەدرەنيۋ ۆ پرويزۆودستۆو.

ۋۆەرەن، چتو ۆى ۆسەگدا بۋدەتە سترەميتسيا ك دوستيجەنيۋ ۆىسوكيح ناۋچنىح رەزۋلتاتوۆ، پلودوتۆورنو ترۋديتسيا ۆو يميا ناشەي رودينى.

پورۋچايۋ سووتۆەتستۆۋيۋششيم رۋكوۆوديتەليام پودگوتوۆيت دو وسەني نىنەشنەگو گودا پرەدلوجەنيا و نوۆوم گوسۋدارستۆەننوم ستاتۋسە اكادەمي ناۋك كازاحستانا ي سووتۆەتستۆۋيۋششەم فينانسيروۆاني، رەشيت درۋگيە ورگانيزاتسيوننىە ۆوپروسى.

جەلايۋ ۆام، دوروگيە درۋزيا، ۆەليكيح وتكرىتي، كرەپكوگو زدوروۆيا، دولگوي جيزني، نەيسسياكاەموگو سچاستيا ي رەاليزاتسي سامىح سمەلىح پلانوۆ. سچاستيا، بلاگوپولۋچيا ي زدوروۆيا ۆام ي ۆاشيم بليزكيم!

جەلايۋ ۆسەم ۆام بولشيح ۋسپەحوۆ ۆ دەلە رازۆيتيا ناتسيونالنوي ناۋكي!

بۋدتە زدوروۆى! پۋست بۋدەت ۆىسوكيم ۆاش دۋح!

دا زدراۆستۆۋەت ناشا وتچيزنا!

بلاگوداريۋ.

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و ماتەماتيچەسكوم وبرازوۆاني ۆ ناشەي سترانە. ۆى زناەتە يننوۆاتسيوننوە رازۆيتيە گوسۋدارستۆا زاكلادىۆاەتسيا ۆ شكولە، ۋ توي سترانى ۋ كوتوروي حوروشايا سيستەما وبرازوۆانيا تا سترانا يمەەت حوروشيە پەرسپەكتيۆى يننوۆاتسيوننوگو رازۆيتيا. ەتو زناچيت چتو ۆوپروسى وبرازوۆانيا ۆ سترانە پريوبرەتايۋ ستراتەگيچەسكي حاراكتەر. پري ەتوم يا دۋمايۋ ۆ ناشەم شكولنوم وبرازوۆاني نادو سدەلات وسوبىي ۋپور نا ەستەستۆەننو ناۋچنىە پرەدمەتى. فورميرۋيۋششۋيۋ ۋ دەتەي ناۋچنۋيۋ كارتينۋ ميرا. نو سناچالا كاك ۆسەگدا يا حوتەل بى پودەليتسيا س ۆامي نەكوتورىمي سۆويم مىسليامي.

ۋ ناس ۆ كازاحستانە س بولشوي ليۋبوۆيۋ ي ۋۆاجەنيەم وتنوسياتسيا ك كۋلتۋرنىم ي دۋحوۆنىم تسەننوستيام. دومبرا ياۆلياەتسيا ناشيم ناتسيونالنىم مۋزىكالنىم ينسترۋمەنتوم ي ەست پراكتيچەسكي ۆ كاجدوي كازاحسكوي سەمە، پوەتومۋ دليا ناس وچەن ۆاجنو ەگو پرودۆيجەنيە. مى دولجنى دوبيتسيا توگو، چتوبى دومبرا بىلا پريزنانا كۋلتۋرنىم فەنومەنوم يۋنەسكو. مينيستەرتۆۋ كۋلتۋرى رك يا دۋمايۋ نادو ۆزياتسيا زا ەتۋ نەپروستۋيۋ نو نەوبحوديمۋيۋ رابوتۋ.

نام تاكجە نادو دوبيۆاتسيا چتوبى درەۆنيە كازاحسكيە ەپوسى كوبلاندى باتىر، قىز جىبەك، كوزى كورپەش - بايان ءسۇلۋ يۋنەسكو پروۆوزگلاسيلو شەدەۆرامي نەماتەريالنوگو كۋلتۋرنوگو ناسلەديا چەلوۆەچەستۆا، ا ناتسيونالنىي پارك «تامعالى تاس» دولجەن بىت ۆنەسەن ۆ سپيسوك ۆسەميرنوگو ناسلەديا. پروشۋ مينيستەرستۆو كۋلتۋرى پرورابوتات ي ەتوت ۆوپروس.

نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم و ماتەماتيچەسكوم وبرازوۆاني ۆ ناشەي رەسپۋبليكە.

پراكتيچەسكي ۆسە ۆىدايۋششيەسيا گوسۋدارستۆەننىە دەياتەلي وسوزناۆالي زناچەنيە ماتەماتيچەسكيح ي ەستەستۆەننىح ناۋك  دليا سوۆەرشەنستۆوۆانيا ناتسيونالنوي ەكونوميكي، ۋكرەپلەنيا ۆوەننوي موششي، روستا ناۋچنىح يننوۆاتسي. ۋچيتىۆايا ەتوت فاكت مى دولجنى سدەلات ماتەماتيكۋ ي ەستەستۆەننو ناۋچنىە پرەدمەتى فۋندامەنتوم سرەدنەگو وبرازوۆانيا ۆ ناشەي سترانە.

نەوبحوديمو رازرابوتات ي ۆنەدريت نوۆىە مەتودى پرەپوداۆانيا ماتەماتيكي، سپوسوبستۆۋيۋششيە اكتيۆيزاتسي پروتسەسسا وبۋچەنيا، ساموستوياتەلنوستي مىشلەنيا ۋچاششيحسيا، ۆىرابوتكە تۆورچەسكيح پراكتيچەسكيح ناۆىكوۆ. ۆەدۋششيمي پرينتسيپامي پرەپوداۆانيا ماتەماتيكي دولجنى ستات سوزناتەلنوست ي پروچنوست ۋسۆوەنيا زناني.

نەوبحوديمو وتمەتيت چتو پودحودى ي پرينتسيپى پرەپوداۆانيا ماتەماتيكي ۆ سوۆەتسكوي شكولە، لۋچشيە ۆ ميرە. راۆنىح يم پو مەتوديچەسكوي ەففەكتيۆنوستي دو سيح پور نە سوزدانو ي ەتو ودين يز سەرەزنەيشيح نەدوستاتكوۆ سوۆرەمەننوگو شكولنوگو ماتەماتيچەسكوگو وبرازوۆانيا. نا موي ازگلياد، نەوبحوديمو پروۆەستي شيروكۋيۋ ديسكۋسسيۋ سرەدي پرەپوداۆاتەلەي ماتەماتيكي، پوسۆياششەننۋيۋ مەتوديكە پرەپوداۆانيا داننوي ديستسيپلينى ۆ شكولە، ا زاتەم وبياۆيت كونكۋرس نا لۋچشي ۋچەبنيك دليا ناچالنوي ي سرەدنەي شكولى. سەگودنيا نۋجنى نوۆىە ۋچەبنيكي ي مەتوديكي پرەپوداۆانيا ماتەماتيكي، كوتورىە بۋدۋت فورميروۆات ماتەماتيچەسكوە مىشلەنيە س ۋچەتوم رەالي ححI – گو ۆەكا – ۆسەستوروننەي ينفورماتيزاتسي ناشەي جيزني.

 سوۆەتسكايا سيستەما ماتەماتيچەسكوگو وبرازوۆانيا رازۆيۆالاس ۆ رۋسلە تراديتسي، سلوجيۆشيحسيا زا پرەدىدۋششيە دۆا ستولەتيا. نا يح وسنوۆە بىلي سوزدانى نوۆىە فورمى رابوتى سو شكولنيكامي. ۆاجنەيشايا سرەدي نيح - رابوتا س ودارەننىمي دەتمي، كوتورىە ۆىياۆلياليس ۆ پروتسەسسە ۆسەسويۋزنىح وليمپياد ي وبۋچاليس ۆ سپەتسياليزيروۆاننىح فيزيكو-ماتەماتيچەسكيح شكولاح. پوياۆلەنيە ۆ ناچالە 60-ح گودوۆ تاكيح شكول بىلو وبۋسلوۆلەنو منوگوكراتنو ۆوزروسشەي پوترەبنوستيۋ ناۋكي ي ەكونوميكي ۆ ماتەماتيكاح ي روستە فيزيكو-ماتەماتيچەسكوي گراموتنوستي. پوياۆيلاس تاكايا شكولا ي ۆ الماتى، ەتو رەسپۋبليكانسكايا فيزيكو-ماتەماتيچەسكايا شكولا.

ۆسە فيزيكو-ماتەماتيچەسكيە شكولى وبەدينيالو سترەملەنيە ك فۋندامەنتالنوستي وبرازوۆانيا، راننەە پريۆلەچەنيە ۋچەنيكوۆ ك ناۋچنوي رابوتە، وبۋچەنيە ناۆىكام ساموستوياتەلنوگو مىشلەنيا، ۋمەنيۋ ستاۆيت ي رەشات يسسلەدوۆاتەلسكۋيۋ زاداچۋ. ينىمي سلوۆامي، وبۋچەنيە تومۋ، «كاك نۋجنو دۋمات». ەتو پرينتسيپيالنىي كومپونەنت وبرازوۆانيا، كوتوروگو داجە سەگودنيا فاكتيچەسكي نەت ۆ وبششەوبرازوۆاتەلنىح شكولاح ي منوگيح ۋنيۆەرسيتەتاح.

وتليچيتەلنوي چەرتوي ۆسەح ەتيح شكول بىلو تو، چتو وني نەپرەمەننو سوزداۆاليس پو ينيتسياتيۆە، ليبو س نەپوسرەدستۆەننىم ۋچاستيەم نەوردينارنىح ليۋدەي - ۆىدايۋششيحسيا ۋچەنىح ي پرەپوداۆاتەلەي.

پراكتيكا پوكازىۆاەت - پري پونيجەني ماسشتابا ليچنوستي دەياتەلنوست ورگانيزاتسي ناچيناەت پوستەپەننو ۋگاسات. يمەننو تاك پرويزوشلو سو منوگيمي يز ەتيح ۋچەبنىح زاۆەدەني. چاست يح يز سيلنىح، ياركيح ي ساموبىتنىح ۋچەبنىح زاۆەدەني پرەۆراتيلاس ۆ وبىچنىە پو سۋششەستۆۋ شكولى س نەسكولكو بولشيم وبەموم چاسوۆ، وتۆوديمىح نا ماتەماتيكۋ ي فيزيكۋ. وني ليشيليس گلاۆنوگو – اتموسفەرى ناۋچنوگو پويسكا ي ينتەرەسا، سترەملەنيا ك تۆورچەسكوي دەياتەلنوستي.

ەتي شكولى ۆزيالي نا سەبيا فۋنكتسيۋ وتبورا ي پودگوتوۆكي كادروۆ دليا تەحنيچەسكيح ۆۋزوۆ. س نەي وني سپراۆيليس. نو، كاك ني پارادوكسالنو، ەتي شكولى نە دالي سترانە ۆىدايۋششيحسيا ۋچەنىح فيزيكوۆ، حيميكوۆ يلي ماتەماتيكوۆ، كوتورىە سدەلالي وتكرىتيا ميروۆوگو ۋروۆنيا.

پوچەمۋ تاك پرويزوشلو؟

ۆوزموجنو دليا توگو، چتوبى ستات ۆەليكيم ۋچەنىم نەدوستاتوچنو ليش ۋۆلەچەننوستي ماتەماتيكوي ي درۋگيمي ەستەستۆەننىمي ناۋكامي. نەوبحوديما ەششە ۆىسوكايا وبششايا كۋلتۋرا، پونيمانيە زاكونومەرنوستەي پوزنانيا ي دۋحوۆنوست. موجەت بىت، يمەننو ەتوگو نە حۆاتالو ۆ فيزيكو-ماتەماتيچەسكيح شكولاح. وني پوموگالي دەلات جيزنەننىي ۆىبور ۋچاششيمسيا، داۆالي كاچەستۆەننوە ماتەماتيچەسكوە وبرازوۆانيە، نو سلابو پريوبششالي ك ميروۆوي كۋلتۋرە ي مالو ۆنيمانيا ۋدەليالي فورميروۆانيۋ دۋحوۆنوگو ميرا ۋچاششيحسيا. پوەتومۋ نام نۋجنو پەرەوسمىسليت ناكوپلەننىي وپىت رابوتى فيزيكو-ماتەماتيچەسكيح شكول ي، سوحرانيۆ ۆسە لۋچشەە، سوزدات نوۆۋيۋ كونتسەپتسيۋ پرەپوداۆانيا ماتەماتيكي ي ەستەستۆەننىح ناۋك ۆ سپەتسياليزيروۆاننىح وبششەوبرازوۆاتەلنىح شكولاح. نادو پروۆەستي رەسپۋبليكانسكۋيۋ كونفەرەنتسيۋ ۆىپۋسكنيكوۆ ي پرەپوداۆاتەلەي فيزيكو-ماتەماتيچەسكيح شكول ي وبسۋديت نا نەي ستراتەگيۋ رازۆيتيا فيزيكو-ماتەماتيچەسكوگو وبرازوۆانيا  ۆ سرەدنەي شكولە.

ۆ ناستوياششەە ۆرەميا ۆ وبىچنىح شكولاح ستالا ناراستات گۋمانيزاتسيا وبرازوۆانيا. زناچيتەلنو ۋۆەليچيلسيا وبەموم يزۋچاەمىح گۋمانيتارنىح پرەدمەتوۆ ي سووتۆەتستۆەننو سوكراتيلسيا وبەم ۆرەمەني دليا ەستەستۆەننىح پرەدمەتوۆ ي ماتەماتيكي. پو سراۆنەنيۋ س ۋچەبنىمي پلانامي كونتسا تريدتساتىح ي ناچالا پياتيدەسياتىح گودوۆ پروشلوگو ۆەكا ەتو كوليچەستۆو سۋششەستۆەننو ۋمەنشيلوس.

نو سەگودنيا ماتەماتيكا ي، وسنوۆاننىە نا نەي نوۆىە ديستسيپلينى ي تەحنولوگي، تاكيە كاك ينفورماتيكا، لوگيكا ي درۋگيە ۆسە بولشە پرونيكايۋت ۆو ۆسە سفەرى جيزني. پوترەبنوستي پراكتيكي ي رەالنىە تەندەنتسي ۆ سفەرە وبرازوۆانيا ستانوۆياتسيا رازنوناپراۆلەننىمي. نەلزيا دوپۋستيت ناراستانيا داننوگو پروتيۆورەچيا ي پرەۆراششەنيا ەگو ۆ انتاگونيزم.

سوۆرەمەننوە وبششەستۆو پروستو نە موجەت سۋششەستۆوۆات بەز ۆىسوكوي ماتەماتيچەسكوي كۋلتۋرى. ۆسە رازۆيتىە سترانى، سترەمياششيەسيا سوحرانيت ليدەرستۆو، سترەمياتسيا ك راسپروسترانەنيۋ ماتەماتيچەسكيح زناني ي فورميروۆانيۋ ماسسوۆوگو ينتەرەسا ك ەستەستۆەننىم ناۋكام – فيزيكي، حيمي، بيولوگي. تولكو نا وسنوۆە وتكرىتي ۆ ەتيح وتراسلياح زناني ۆوزموجەن كاچەستۆەننىي تەحنولوگيچەسكي پرورىۆ.   

 س ۋچەتوم ەتوگو، ناپريمەر، پرەزيدەنت سشا باراك وباما ۆ سۆوەم ۆىستۋپلەني 27 اپرەليا 2009 گودا نا ەجەگودنوم سوبراني امەريكانسكوي ناتسيونالنوي اكادەمي ناۋك وبياۆيل و رەشەني وسوبو پوددەرجات ماتەماتيچەسكوە ي ەستەستۆەننوناۋچنوە وبرازوۆانيە. پو ەگو منەنيۋ، سترانا، كوتورايا بۋدەت ليديروۆات ۆ ماتەماتيچەسكوم ي ەستەستۆەننوناۋچنوم وبرازوۆاني سەگودنيا، زاۆترا ستانەت ميروۆىم ناۋچنىم ليدەروم. پوەتومۋ ماتەماتيچەسكوە وبرازوۆانيە ستانوۆيتسيا ۆىسشيم پريوريتەتوم ۆ وبرازوۆاتەلنوي پوليتيكە سوەدينەننىح شتاتوۆ امەريكي.

ساموە ينتەرەسنوە، چتو امەريكانسكي پرەزيدەنت پرەدلوجيل پريۆلەچ ك پرەپوداۆانيۋ ۆ شكولاح ۋچەنىح فيزيكوۆ، حيميكوۆ، ماتەماتيكوۆ، سپوسوبنىح پرەپوداۆات ۆ شكولاح. يمەننو تاك پوستۋپيلي ۆ سسسر ۆ 60-ە گودا، سوزداۆايا فيزيكو-ماتەماتيچەسكيە شكولى. سەگودنيا مى پوريادكوم پوزابىلي ەتوت وپىت، زاتو يم رەشيلي اكتيۆنو ۆوسپولزوۆاتسيا امەريكانتسى. 

نام نۋجنو نە وتكازىۆاتسيا وت وپىتا ي تراديتسي، سوزداننىح ۆ سفەرە وبرازوۆانيا ۆ سوۆەتسكي پەريود ۆرەمەني، ا يزۋچات يح ي كرەاتيۆنو يسپولزوۆات. ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، ۆ پرەپوداۆاني ماتەماتيچەسكيح ديستسيپلين ي ۆنەدرەني ەلەمەنتوۆ ماتەماتيچەسكوگو مىشلەنيا ۆ پروتسەسس پرەپوداۆانيا درۋگيح ۋچەبنىح پرەدمەتوۆ. ماتەماتيكا دولجنا راسسماتريۆاتسيا كاك نەوتەملەمايا چاست وبششەي كۋلتۋرى.

نادو دات موششنىي يمپۋلس رازۆيتيۋ فيزيكو-ماتەماتيچەسكيح شكول ي سپەتسياليزيروۆاننىح كلاسسوۆ پو ۆسەي رەسپۋبليكە. وني دولجنى ناۋچيت ۋچاششيحسيا ۋجە ۆ شكولە سوزداۆات نا وسنوۆە پولۋچەننىح زناني نوۆىە ماشينى، ماتەريالى ي ينسترۋمەنتى، پروگراممنوە وبەسپەچەنيە. يح زاداچا - نە تولكو داۆات تەورەتيچەسكيە ماتەماتيچەسكيە ي ەستەستۆەننو-ناۋچنىە زنانيا، نو ي پريۆيۆات ۆكۋس ي ناۆىكي يح تۆورچەسكوگو پراكتيچەسكوگو يسپولزوۆانيا.

دليا ەتوگو نۋجنى نوۆىە ۋچەبنىە پروگراممى، پرينتسيپيالنو ينوە تەحنيچەسكوە وسناششەنيە، نوۆايا ورگانيزاتسيا ۋچەبنوگو پروتسەسسا. ۆسە شكولى ي، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، فيزيكو-ماتەماتيچەسكيە نۋجنو وسناستيت ۋچەبنىمي لابوراتوريامي نوۆوگو پوكولەنيا، كوتورىە يمەيۋت ۆوزموجنوستي نە دليا پروستوي دەمونستراتسي فيزيچەسكيح ي حيميچەسكيح زاكونوۆ، ا پوزۆوليايۋت زانيماتسيا ناۋچنىم مودەليروۆانيەم، ۆەستي ناۋچنىە يسسلەدوۆانيا ۋجە نا شكولنوم ۋروۆنە. تسەل تاكيح يسسلەدوۆاني – نە ۆەليكيە ناۋچنىە وتكرىتيا، ا فورميروۆانيە ۋ ۋچاششيحسيا جەلانيا ي ۋمەنيا تۆورچەسكوگو پويسكا، پريۆيتيە يسسلەدوۆاتەلسكيح ناۆىكوۆ ي ليۋبۆي ك ەستەستۆەننىم ناۋكام.

سوزدانيە پرينتسيپيالنو ينوي سيستەمى پرەپوداۆانيا ماتەماتيكي ي ەستەستۆەننىح ديستسيپلين سلەدۋەت ناچات ۆ رامكاح نوۆوگو وبرازوۆاتەلنوگو پروەكتا سوزدانيا سەتي پرەزيدەنتسكيح شكول كازاحستانا دليا ودارەننىح دەتەي. ەگو سۋت – پوياۆلەنيە ۆ رەگيوناح ناشەي سترانى شكول XXI-گو ۆەكا، پريزۆاننىح ستات سۆوەوبرازنىمي لوكوموتيۆامي دليا رازۆيتيا وبششەوبرازوۆاتەلنىح ۋچرەجدەني سترانى. ۆ ەتيح شكولاح دولجنى بىت سوسرەدوتوچەنى ودارەننىە دەتي، تالانتليۆىە پەداگوگيكي، لۋچشيە مەتوديكي وبۋچەنيا ي ساموە لۋچشەە تەحنيچەسكوە وسناششەنيە.

ۆ تسەلوم جە دليا سوۆەرشەنستۆوۆانيا فيزيكو-ماتەماتيچەسكوي پودگوتوۆلەننوستي ۋچاششيحسيا سرەدنيح شكول نا سيستەمنوي وسنوۆە نەوبحوديمى تري سلاگاەمىح. ۆو-پەرۆىح، رەشەنيە ي ۆوليا گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ ۆلاستي. ۆو-ۆتورىح، اكتيۆنوست ينستيتۋتوۆ گراجدانسكوگو وبششەستۆا – سووبششەستۆا ماتەماتيكوۆ ي پەداگوگوۆ. ۆ - ترەتيح، ماسسوۆوە وسوزنانيە زناچيموستي ماتەماتيكي ۆ جيزني چەلوۆەكا، وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا.

  مى دولجنى وبەدينيت ۋسيليا پو ۆسەم ترەم ناپراۆلەنيام ي دوبيتسيا رەشەنيا پوستاۆلەننوي زاداچي – فورميروۆانيا نوۆوگو پوكولەنيا گراجدان، وبلادايۋششيح ۆىسوكوي كۋلتۋروي مىشلەنيا، وسنوۆاننوي نا گلۋبوكيح زنانياح ماتەماتيكي ي ەستەستۆەننىح ناۋك. ۆەد كاك ۋتۆەرجدال ۆەليچايشي فيلوسوف پلاتون چەلوۆەك، «سپوسوبنىي ك ماتەماتيكە يزوششرەن ۆو ۆسەح ناۋكاح». رازۆيۆايا ماتەماتيچەسكۋيۋ كۋلتۋرۋ ي وبرازوۆانيە، مى سوزداەم پرەدپوسىلكي دليا پەرەحودا ۆسەگو چەلوۆەچەستۆا نا كاچەستۆەننو ينوي ۋروۆەن.

بلاگوداريۋ ۆاس زا ۆنيمانيە!

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي سەگودنيا يا حوتەل بى وبراتيتسيا ك دەپۋتاتام پارلامەنتا ناشەي سترانى ي ۆىسكازات يم رياد پوجەلاني كوتورىە پوموگۋت يم ۆ يح رابوتە. نو سناچالا كاك وبىچنو يا حوتەل بى ۆىسكازات رياد سۆويح مىسلەي.

ۋ كازاحستانا وچەن بولشايا ي بوگاتايا يستوريا. ۋ ناس ەست ناتسيونالنو-دۋحوۆنىە تسەننوستي. ەتي تسەننوستي ياۆليايۋتسيا دليا ناس وسنوۆوي. مى رازدەلياەم وبششەچەلوۆەچەسكيە تسەننوستي. ودناكو پريوريتەتنىمي دليا ناس وستايۋتسيا ناتسيونالنىە تسەننوستي ي پوستروەنيە نا ەتوي وسنوۆە سوۆرەمەننوگو گوسۋدارستۆا، ۆوت چتو ياۆلياەتسيا ناشەي تسەليۋ. پوستروەنيە نا ناتسيونالنو-دۋحوۆنىح تسەننوستياح سوۆرەمەننوگو، سۆەتسكوگو، وتكرىتوگو ميرۋ گوسۋدارستۆا ياۆلياەتسيا ناشەي وسنوۆنوي تسەليۋ. دليا ەتوگو دولجنى بىت ەكونوميچەسكيە ۆوزموجنوستي، ەكونوميچەسكايا نەزاۆيسيموست، پوليتيچەسكيە سۆوبودى.

دليا وبەسپەچەنيا ەكونوميچەسكوي نەزاۆيسيموستي، ۆ ناشەم سۋۆەرەننوم كازاحستانە دولجنا دەيستۆوۆات سۆويا مودەل ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا، ۆ وسنوۆە كوتوروي دولجنو بىت سوچەتانيە ينستيتۋتوۆ رىنوچنوي ەكونوميكي س دەيستۆەننىمي مەحانيزمامي گوسۋدارستۆەننوگو رەگۋليروۆانيا ي رەاليزاتسيەي سيلنوي سوتسيالنوي پوليتيكي. ەتا ەكونوميچەسكايا مودەل دولجنى ستات ستراتەگيچەسكوي وسنوۆوي ۋستويچيۆوگو رازۆيتيا كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا. پري ەتوم ونا دولجنى بىت نە زاكوستەنەۆشەي كونسترۋكتسيەي، ا پوستوياننو سوۆەرشەنستۆوۆاتسيا ي مودەرنيزيروۆاتسيا.

نا موي ۆزگلياد، گوسۋدارستۆەننىە رۋكوۆوديتەلي ي ليتسا وسۋششەستۆليايۋششيە ۆلاستنىە فۋنكتسي، دولجنى چەتكو پونيمات، چتو ۆلاست ەتو، پرەجدە ۆسەگو، وتۆەتستۆەننوست پەرەد نارودوم ي كومپەتەنتنوست. ۆلاست، پرەجدە ۆسەگو، سلۋجيت نارودۋ، ۆلاست دولجنا بىت نراۆستۆەننوي ي كۋلتۋرنوي. پوەتومۋ يا جەلايۋ ناشيم گوسۋدارستۆەننىم رۋكوۆوديتەليام بىت پريمەروم دليا ناشيح گراجدان.

نۋ ا تەپەر يا حوتەل بى وبراتيتسيا ك دەپۋتاتام پارلامەنتا ناشەي سترانى.

ۋۆاجاەمىە دەپۋتاتى!

21 گود نازاد مى ۆسە ۆمەستە زالوجيلي نا رودنوي زەملە فۋندامەنت دەموكراتيچەسكوگو، پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا، گراجدانسكوگو وبششەستۆا، سوزدالي وسنوۆنىە دەموكراتيچەسكيە ينستيتۋتى، ۆ توم چيسلە، پارلامەنت رەسپۋبليكي..

ۆسيا سيستەما سوتسيالنىح وتنوشەني، گوسۋدارستۆەننىح سترۋكتۋر، وبششەستۆەننىح ينستيتۋتوۆ، يدەولوگيا، نراۆستۆەننىە ۋستوي، پراۆوۆايا سيستەما پرەتەرپەلي كورەننوە پرەوبرازوۆانيە ي وبنوۆلەنيە. مى ۆيديم، چتو زا ەتي گودى پروتسەسس زاكونوتۆورچەستۆا رەزكو اكتيۆيزيروۆالسيا. پري ەتوم رول زاكونوۆ ۆ جيزني وبششەستۆا سۋششەستۆەننو پوۆىسيلاس.

پوستروەنيە نوۆوي جيزني پوترەبوۆالو گلۋبوكوگو وسمىسلەنيا ي رازرابوتكي كونتسەپتۋالنىح پولوجەني دليا پراۆوۆوگو رەگۋليروۆانيا ۆ نوۆىح ۋسلوۆياح.

دوروگيە درۋزيا!

دۆيجەنيە ك نوۆومۋ گوسۋدارستۆۋ پرەدپولاگاەت سوۆەرشەنستۆوۆانيە سيستەمى پراۆا ي زاكونوداتەلستۆا ي يح پريوريتەتوۆ. پراۆوتۆورچەستۆو - ودنو يز ۆاجنەيشيح ناپراۆلەني گوسۋدارستۆەننوي دەياتەلنوستي.

ۆ سۆيازي س چەم، يا ۆىسكاجۋ نەسكولكو پوجەلاني رابوچەگو پوريادكا، نا موي ۆزگلياد، پريوريتەتنىح.

پرەجدە ۆسەگو، پوجەلايۋ، چتوبى پارلامەنت سترانى پرودولجيل تراديتسيۋ تۆورچەسكوگو رازۆيتيا ي ۋكرەپلەنيا گوسۋدارستۆەننوستي رەسپۋبليكي كازاحستان. نيكوگدا نە ستويات نا مەستە، نە دوۆولستۆوۆاتسيا دوستيگنۋتىم. پري ەتوم پرودۆيگاتسيا ك ۆىسوكوي تسەلي نە مەتودوم پروب ي وشيبوك، نو وپيراياس نا دەموكراتيزم ي گلاسنوست، پروفەسسيوناليزم، زاكوننوست، ناۋچنوست، نا پراۆوپريمەنيتەلنۋيۋ پراكتيكۋ، بوگاتىي يستوريچەسكي وپىت.

ۆسەگدا پومنيت، چتو كاجدىي ساموستوياتەلنىي نارود پريزۆان بىت يستوريچەسكيم دەياتەلەم.

نادو تاكجە ۆسەگدا وتچەتليۆو پرەدستاۆليات سەبە نايبولەە بلاگوپرياتنىە پەرسپەكتيۆى رازۆيتيا رەسپۋبليكي. نادو چۋتكو ۋلاۆليۆات پولوجيتەلنىە تەندەنتسي، سمەلو رازۆيۆات ي زاكرەپليات يح ستيمۋليرۋيۋششيمي زاكونوداتەلنىمي ي نورماتيۆنىمي اكتامي. بىلو بى پولەزنو سفورمۋليروۆات ي وسۋششەستۆيت تاكۋيۋ، ناپريمەر، يدەيۋ، كاك ستراتەگيا پراۆوۆوگو رازۆيتيا رەسپۋبليكي كازاحستان

سوۆەرشەنستۆوۆانيە زاكونوداتەلستۆا ناپراۆليات نا تو، چتوبى نە تولكو ۋتۆەرديليس گۋمانيستيچەسكيە يدەي ي ينىە ناچالا پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا. نەوبحوديمو دوبيۆاتسيا توگو، چتوبى زارابوتالي پراۆوۆىە پرينتسيپى ي كونسترۋكتسي، وبەسپەچيۆايۋششيە ستابيلنوست گوسۋدارستۆا ي يۋريديچەسكۋيۋ زاششيتۋ پراۆ ي سۆوبود ليچنوستي.

سيلا كاجدوگو نارودا ۆىتەكاەت يز ەگو گوسۋدارستۆەننوگو سوزنانيا. ۆاجنەيشيم ۋسلوۆيەم ۆنۋترەننەي سيلى نارودا ياۆلياەتسيا ەگو سپوسوبنوست ورگانيزوۆاتسيا. ۆوت پوچەمۋ، گوۆوريا و تۆورچەسكوم رازۆيتي گوسۋدارستۆەننوستي رەسپۋبليكي، نادو سوزناۆات، چتو دوستوينىي وتۆەت ليۋبومۋ ۆىزوۆۋ ۆرەمەني موجەت دات تولكو حوروشو ورگانيزوۆاننوە، ەففەكتيۆنو ۋپراۆلياەموە دەموكراتيچەسكوە پراۆوۆوە گوسۋدارستۆو، ۆىسوكي گوسۋدارستۆەننىي ستاتۋس رەسپۋبليكي.

ۆسيو ەتو وسوبەننو ۆاجنو پونيمات ۆ نەپروستىح ۋسلوۆياح سوۆرەمەننوگو گلوبالنوگو فينانسوۆو-ەكونوميچەسكوگو كريزيسا.

ۆ بولشوي سۋدبە ناشەگو نارودا نەت درۋگيح التەرناتيۆ سيلنومۋ گوسۋدارستۆۋ دليا سوحرانەنيا ۆنۋترەننەي ستابيلنوستي ي دوستيگنۋتوي ساموستوياتەلنوستي ۆ ەكونوميچەسكوم، پوليتيچەسكوم، سوتسيالنوم ي كۋلتۋرنوم رازۆيتي.

دوروگيە درۋزيا!

پوسلە پوجەلانيا ۆسەم تۆورچەسكوگو رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوستي ناشەگو نارودا يا حوچۋ تاكجە پوجەلات ۆام نەۋستاننوي پراۆوتۆورچەسكوي رابوتى ۆ رازۆيتي پرويزۆوديتەلنىح سيل رەسپۋبليكي، كونكرەتنو - ۆ فورميروۆاني ي ستانوۆلەني ۋ ناس يننوۆاتسيوننوي ەكونوميكي. ەتو تەپەر زاداچا كاجدوگو دنيا.

يا گلۋبوكو ۋۆەرەن چتو نام نادو نايتي چەلوۆەكا تۆورچەسكوگو – يستيننوگو تۆورتسا نوۆىح دليا رەسپۋبليكي پرويزۆوديتەلنىح سيل. ستاۆكا نەوبحوديمو دەلات نا چەلوۆەكا تۆورچەسكوگو، وبرازوۆاننوگو، نا سوزدانيە موششنىح پرويزۆوديتەلنىح سيل

سەگودنيا، راسسماتريۆايا بوگاتەيشيە پريرودنو-سىرەۆىە رەسۋرسى رەسپۋبليكي كاك بلاگو، داروۆاننوە نارودۋ بوگوم، مى ناچيناەم ۆسيو بولەە وتچەتليۆو سوزناۆات، چتو گلاۆنوە بوگاتستۆو رەسپۋبليكي – ەتو چەلوۆەك، نارود.

مى دولجنى ۋچيتىۆات ۆ سۆوەي ستراتەگي، چتو ناشي نەيسچەرپاەمىە پريرودنو-سىرەۆىە رەسۋرسى ۆپولنە يسچەرپاەمى. پري ەتوم نيكتو يز ناس نە دولجەن دوپۋسكات داجە ي مىسلي و توم، چتو ۋ ناشەگو نارودا پوسلە ەتوگو ناستۋپيت كونەتس يستوري. ناوبوروت، مى دولجنى چەتكو وسوزناۆات، چتو چەلوۆەك - چەلوۆەك تۆورچەسكي - دليا ناس نە سرەدستۆو، ا ۆىسشايا تسەل ۆسەي پوليتيكي. تولكو سبەرەجەنيەم چەلوۆەكا، پوۆىشەنيەم ەگو جيزنەسپوسوبنوستي، سامودوستاتوچنوستي، موجنو سبەرەچ ي ۆەس نارود.

ۆ سۆيازي س ەتيم، ۆوزنيكاەت بولەە ۆىسوكوە سترەملەنيە ك ەتوي تسەلي: نە پروستو ناكوپلەنيە بوگاتستۆا، ا سپوسوبنوست نارودا ۋۆەرەننو سوزداۆات سۆويو بوگاتستۆو پري ليۋبىح پوۆوروتاح يستوري – ۆوت ناش پۋت. نام نۋجنى پرويزۆوديتەلنىە سيلى ۆىسوچايشەگو ۋروۆنيا، يادروم كوتورىح دولجەن بىت ناش نارود – زدوروۆىي فيزيچەسكي، ۆىسوكووبرازوۆاننىي، ۋمەلىي، ليۋبياششي ترۋد، دۋحوۆنو ي نراۆستۆەننو ستويكي، س ۆەچنوي ي پرەكراسنوي سۆوەي يستوريەي.

يننوۆاتسيوننايا ەكونوميكا – ۆوت ناش وتۆەت نا نەمينۋەموە يستوششەنيە پريرودنىح رەسۋرسوۆ، نا ۆىسوكيە پەرەپادى ۆ ميروۆىح تسەناح نا نيح سەگودنيا. ەتو تاكجە ۋمەلوە يسپولزوۆانيە بلاگوپرياتنىح ۆوزموجنوستەي دليا روستا، پوياۆليايۋششيحسيا ۆمەستە س بۋرنىم رازۆيتيەم سيستەمى وبرازوۆانيا، ناۋكي، كوممۋنيكاتسيوننوي سيستەمى، ەنەرگەتيكي ناشەي رەسپۋبليكي.

سەگودنيا نا پەرۆىي پلان ۆىحوديت پرويزۆودستۆو ي پوترەبلەنيە يدەي. دۆيجۋششەي سيلوي ۋجە ستالا چەلوۆەچەسكايا كرەاتيۆنوست - سپوسوبنوست سوزداۆات زناچيموە نوۆوە. تۆورچەسكايا دەياتەلنوست ستانوۆيتسيا نەپرەرىۆنوي پراكتيكوي، كونكۋرەنتنىم پرەيمۋششەستۆوم، ا گلاۆنىم رەسۋرسوم ستال چەلوۆەچەسكي كاپيتال س ەگو كرەاتيۆنوي، تۆورچەسكوي سوستاۆليايۋششەي.

سوزدانيە ناۋكوەمكيح پرويزۆودستۆ ۆ ناشەي رەسپۋبليكە - نازرەۆشايا نەوبحوديموست. ۆ يننوۆاتسياح نۋجدايۋتسيا ۆسە وتراسلي ەكونوميكي، ۆ توم چيسلە ي سىرەۆايا، ي اگروپروم. س ۆنەدرەنيەم كرۋپنىح ناۋچنىح يدەي ي رازرابوتوك وتداچا راستيوت، نو يح سلەدۋەت دوسترايۆات نوۆىمي يندۋستريالنىمي زۆەنيامي س ۆىسوكوي دوباۆلەننوي ستويموستيۋ ي وسنوۆاننىمي نا يننوۆاتسيوننىح تەحنولوگياح. نەوبحوديمو مينيميزيروۆات تورگوۆليۋ سىرىم پرودۋكتوم.

سەلسكوە حوزيايستۆو وسوبەننو وسترو نۋجداەتسيا ۆ يننوۆاتسياح. ەگو دوحودنوست وستاەتسيا نەستابيلنوي، ا كاچەستۆو جيزني سەلسكيح ترۋجەنيكوۆ پوۆىشاەتسيا مەدلەننو. پريمەنيتەلنو ك اپك «يننوۆاتسي» – ەتو نوۆىە تەحنولوگي، نوۆايا تەحنيكا، داجە سيستەمى سەلسكوحوزيايستۆەننىح ماشين ي وبورۋدوۆانيا، نوۆىە سورتا راستەني ي پورودى جيۆوتنىح، نوۆىە ۋدوبرەنيا ي سرەدستۆا زاششيتى، نوۆىە فورمى ورگانيزاتسي ترۋدا ي كرەديتوۆانيا پرويزۆودستۆا، ا تاكجە نوۆىە پودحودى ك پودگوتوۆكە ي پەرەپودگوتوۆكە، ك راسستانوۆكە كادروۆ. نەوبحوديمو ۋپوريادوچيت ي زەمەلنىە وتنوشەنيا.

توۆارنايا پرودۋكتسيا سەۆەرنوگو سەلا يمەەت گرومادنوە كونكۋرەنتنوە پرەيمۋششەستۆو زا سچيوت ەكولوگيچەسكوي چيستوتى ي ۆىسوكيح پوترەبيتەلسكيح كاچەستۆ. ي ۆوسپولزوۆاتسيا ەتيم پرەيمۋششەستۆوم نادو ۆ پولنوي مەرە.

ۆ تسەلياح ۋسكورەنيا پروتسەسسوۆ ۆنەدرەنيا سوۆرەمەننىح وتەچەستۆەننىح ي زارۋبەجنىح تەحنولوگي پرويزۆودستۆا سەلحوزپرودۋكتسي نۋجنى سپەتسيالنىە سلۋجبى يننوۆاتسيوننوگو كونسۋلتيروۆانيا، دەيستۆۋيۋششيە ۆ تەسنوي ۆزايموسۆيازي س ناۋچنىمي ي وبۋچايۋششيمي ورگانيزاتسيامي، وپىتنىمي ي پەرەدوۆىمي حوزيايستۆامي. تاكيە سلۋجبى ۆ ريادە رەگيونوۆ دولجنى ۆىستۋپيت كليۋچەۆىم زۆەنوم يننوۆاتسيوننوي سيستەمى ي بىت وپرەدەليايۋششيم فاكتوروم ۆ سوۆرەمەننىح ەكونوميچەسكيح ۋسلوۆياح.

وني دولجنى وسۋششەستۆليات تەحنيچەسكوە ي تەحنولوگيچەسكوە كونسۋلتيروۆانيە، رازرابوتكۋ ي دوۆەدەنيە دو سەلحوزپرەدپرياتي رەكومەنداتسي پو ۆنەدرەنيۋ سوۆرەمەننىح كومپلەكسوۆ ماشين ي تەحنولوگيچەسكوگو وبورۋدوۆانيا.

ۆليانيا گوسۋدارستۆا نا يننوۆاتسيوننۋيۋ پوليتيكۋ ۆ اپك دولجنو بىت ۋسيلەنو. نۋجنا گوسۋدارستۆەننايا يننوۆاتسيوننايا پوليتيكا، پودكرەپلەننايا زاكونوداتەلنىمي ي نورماتيۆنو-پراۆوۆىمي اكتامي، رەگۋليرۋيۋششيمي يننوۆاتسيوننىە پروتسەسسى ۆ سەلسكوم حوزيايستۆە.

نادو پوموچ سەلۋ ستات زاجيتوچنىم. گوسۋدارستۆو ي كرۋپنىي اگروبيزنەس دولجنى ۆەرنۋت نا سەلو سەرەدنياكا، يزگناننوگو وتتۋدا ۆ 30-ە گودى. زدەس پارلامەنتۋ رك بلاگوداتنوە پولە دليا رابوتى. نادەلەنيە سەلسكوگو جيتەليا زەمليوي، دوستۋپنىمي كرەديتامي، دۆيجيمىم ي نەدۆيجيمىم يمۋششەستۆوم، سرەدستۆامي پرويزۆودستۆا، سوۆرەمەننىمي دوستيجەنيامي تسيۆيليزاتسي ي كۋلتۋرى داست چەلوۆەكۋ ۆوزموجنوست سۆويم ترۋدوم وبەسپەچيت دوستاتوك ۆ سەمە، ۋكرەپيت دوموحوزيايستۆو، پوۆىسيت ۋروۆەن جيزني كاك نا سەلە، تاك ي ۆ تسەلوم پو رەسپۋبليكە.

تەندەنتسيا روستا زاكۋپوچنىح تسەن نا ەكولوگيچەسكي چيستۋيۋ پرودۋكتسيۋ سوزدايوت بلاگوپرياتنىە ۆوزموجنوستي دليا سوزدانيا پريبىلنوگو پرويزۆودستۆا تراديتسيوننوي سەلحوزپرودۋكتسي، پوزۆولياەت ۆىيتي س نەي نا ميروۆوي رىنوك. پري ەتوم سۆەرحزاداچەي دولجنو وستاۆاتسيا سوحرانەنيە نارودنوگو، ناتسيونالنوگو بىتا، نارودنوي كۋلتۋرى نەيزمەننو سۆيازاننوي ۆ كاجدوي سترانە س گوسۋدارستۆەننوي پوددەرجكوي رازۆيتيا سەلا.

پريوريتەتنوە ناپراۆلەنيە پو يننوۆاتسيوننومۋ پۋتي رازۆيتيا، كونەچنو، وپرەدەلياەت پوليتيچەسكايا سيستەما، سوستوياششايا كاك يز گوسۋدارستۆەننىح، تاك ي يز وبششەستۆەننىح ينستيتۋتوۆ ۆلاستي. پوەتومۋ پري فورميروۆاني يننوۆاتسيوننوي ەكونوميكي بەز گوسۋدارستۆا، بەز ەگو وبششەستۆەننىح ينستيتۋتوۆ ۆلاستي ي رەشايۋششەگو ۋچاستيا ساموگو نارودا نە وبويتيس. پرەجدە ۆسەگو، ۆ ۆوپروساح ۆىبورا ستراتەگي، وپرەدەلەنيا تسەلەي، ناۋچنو-تەحنيچەسكوي، ينفورماتسيوننوي، نورماتيۆنو-پراۆوۆوي ي سوتسيالنوي پوليتيكي.

ەتا پوليتيكا، رەاليزۋەمايا چەرەز گوسۋدارستۆەننىە ي وبششەستۆەننىە ينستيتۋتى ۆلاستي، تاكجە دولجنا بىت يننوۆاتسيوننوي. سلەدوۆاتەلنو، ي سامي ينستيتۋتى، پارلامەنت ناشەي سترانى، دولجنى يمەت يننوۆاتسيوننىە سۆويستۆا ي كاچەستۆا. وتويتي سەگودنيا وت ليني وبنوۆلەنيا – زناچيت دەيستۆوۆات ۆوپرەكي ۆولە نارودا.

دوروگيە دەپۋتاتى!

گلۋبينا مۋدروستي، ەنەرگيا مۋجەستۆا، ستويكوست ي سامووتۆەرجەننىي ترۋد ترەبۋيۋتسيا پارلامەنتۋ رەسپۋبليكي دليا توگو، چتوبى وستاۆاتسيا ليدەروم گراجدانسكوگو وبششەستۆا. ستانوۆلەنيە گراجدانسكوگو وبششەستۆا ۆ ناشەي رەسپۋبليكە پرويسحوديت ۆ ۋسلوۆياح رەفورمى گوسۋدارستۆەننوي ۆلاستي ي ۆسەح سفەر وبششەستۆەننوي جيزني ي ترەبۋەت ك سەبە پوۆىشەننوگو ۆنيمانيا پارلامەنتا سترانى.

گراجدانسكوە وبششەستۆو، بۋدۋچي فورموي دوبروۆولنوي ساموورگانيزاتسي وبششەستۆا، دولجنو دەيستۆوۆات ۆ رامكاح زاكونا، نا پراۆوۆوي وسنوۆە، ۆ كوتوروي پراۆا بۋدۋت ۋراۆنوۆەشەنى گراجدانسكوي وتۆەتستۆەننوستيۋ. وسنوۆنىم پرەدنازناچەنيەم گراجدانسكوگو وبششەستۆا ياۆلياەتسيا سوزدانيە ۋسلوۆي، وبەسپەچيۆايۋششيح نايبولەە پولنوە ۋدوۆلەتۆورەنيە رازنووبرازنىح ماتەريالنىح، دۋحوۆنو-كۋلتۋرنىح ي ينىح پوترەبنوستەي ليچنوستي. ۆ ۋسلوۆياح رازۆيتوگو گراجدانسكوگو وبششەستۆا سوزدايۋتسيا رەالنىە پرەدپوسىلكي دليا نايبولەە پولنوي رەاليزاتسي ۆوزموجنوستەي ي سپوسوبنوستەي

ۋ ناس ۆ رەسپۋبليكە كازاحستان ەست زاچاتكي ۆسەح ينستيتۋتوۆ گراجدانسكوگو وبششەستۆا، كوتورىە ۆ ميرە سۋششەستۆۋيۋت. ەتو وبششەستۆەننىە ورگانيزاتسي، دۆۋحپالاتنىي پارلامەنت، مەستنوە ساموۋپراۆلەنيە. ەتو ورگانيزاتسي بلاگوتۆوريتەلنىە، مەديتسينسكيە، ەكولوگيچەسكيە، وبرازوۆاتەلنىە، تۆورچەسكيە سويۋزى، ۆەتەرانسكيە، پراۆوۆىە، سوزداننىە پو ينيتسياتيۆە ناسەلەنيا ي وتستايۆايۋششيە سۆوي نەكوممەرچەسكيە تسەلي. ۆسە ەتو وگرومنىە كونتسەنتريرۋيۋششيە سيلى ينتەللەكتۋالنوگو پوتەنتسيالا اكتيۆيستوۆ، سپوسوبستۆۋيۋششيح رازۆيتيۋ رەسپۋبليكي.

مى نە وتستايوم وت وكرۋجايۋششەگو ميرا. ودناكو، دليا ۆىپولنەنيا پوستاۆلەننىح تسەلەي، داننىە ينستيتۋتى نۋجدايۋتسيا ۆو ۆسەستوروننەي پوددەرجكە گوسۋدارستۆا.

زاداچا سودەيستۆيا رازۆيتيۋ گراجدانسكوگو وبششەستۆا نوسيت كومپلەكسنىي حاراكتەر ي دولجنا بىت رەاليزوۆانا ۆ ۆيدە پاكەتا مەر زاكونوداتەلنوگو ي ورگانيزاتسيوننوگو حاراكتەرا.

دوروگيە درۋزيا!

ۆ زاكليۋچەنيە ەششيو ودنو پوجەلانيە: وسوبىي حاراكتەر ۆ ناشەم گوسۋدارستۆە پرينادلەجيت كوديفيتسيروۆاننىم اكتام. كودەكسى وتنوسياتسيا ك نايبولەە ۆىسوكومۋ ۋروۆنيۋ زاكونوداتەلستۆا.

ۆ رەسپۋبليكە سلەدۋەت تاكجە پرينيمات سيستەمنىە اكتى. ۆەد كاجدىي كودەكس - ەتو كاك بى ساموستوياتەلنوە، رازۆيتوە يۋريديچەسكوە "حوزيايستۆو", ۆ كوتوروم دولجنو بىت ۆسە، چتو نەوبحوديمو دليا يۋريديچەسكوگو رەگۋليروۆانيا توي يلي ينوي گرۋپپى وتنوشەني، - ي وبششيە پرينتسيپى، ي رەگۋلياتيۆنىە ينستيتۋتى ۆسەح وسنوۆنىح رازنوۆيدنوستەي داننىح وتنوشەني، ي پراۆووحرانيتەلنىە نورمى، ي ت.د. پريچەم ۆەس ەتوت نورماتيۆنىي ماتەريال پريۆەدەن ۆ ەدينۋيۋ سيستەمۋ، راسپرەدەلەن پو رازدەلام ي گلاۆام، سوگلاسوۆان.

ەتو پوموجەت ناشيم گراجدانام لۋچشە وريەنتيروۆاتسيا ي ۋۆەرەننو دەيستۆوۆات نا وبنوۆلياەموم پراۆوۆوم پولە.

دوروگيە درۋزيا!

نام ۆىپالو سچاستە رابوتات ۆ ۋديۆيتەلنو ديناميچنوە، تۆورچەسكوە ۆرەميا. نام ۋدالوس رەشيت منوگيە سلوجنىە ناتسيونالنىە زاداچي گوسۋدارستۆەننوگو سترويتەلستۆا. نو يح چيسلو نە ۋمەنشاەتسيا، ا سلوجنوست ناراستاەت. دليا ۋسپەشنوگو يح رەشەنيا ترەبۋەتسيا اتموسفەرا ەدينستۆا ي سوگلاسيا، ۆزايمنوي وتۆەتستۆەننوستي ي ۆزايمنوگو دوۆەريا. وسوبەننو ۆ وتنوشەنياح زاكونوداتەلنوي ي يسپولنيتەلنوي ۆلاستەي. ۆ پارلامەنتە رابوتايۋت نە دليا توگو، چتوبى سكولوتيت پوليتيچەسكي كاپيتال، ا دليا توگو، چتوبى پوموچ ناشەمۋ نارودۋ، ناشەي رەسپۋبليكە پرودۆينۋتسيا ەششيو دالشە ۆپەرەد نا ەيو ترۋدنوم پۋتي يستوريچەسكوگو رازۆيتيا.

بۋدەم جە ۆسەگدا ەدينى ي سپلوچيوننى!

ۆمەستە مى پوبەديم!

بلاگوداريۋ ۆاس زا ۆنيمانيە!

 

دوروگيە درۋزيا 16 دەكابريا يسپولنياەتسيا 21 گود ناشەي گوسۋدارستۆەننوي نەزاۆيسيموستي. پوەتومۋ يا وت سەبيا ليچنو حوتەل بى پوزدراۆيت سووتەچەستۆەننيكوۆ س ەتيم پرازدنيكوم.

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

سەردەچنو پوزدراۆليايۋ ۆاس س يستوريچەسكيم ۆىبوروم نارودا رەسپۋبليكي – 21-ي گودوۆششينوي نەزاۆيسيموستي، وتكرىۆشەي سوۆەرشەننو نوۆىە گوريزونتى نا رۋبەجە دۆۋح ۆەكوۆ دليا ناشەي سترانى ي كورەننىم وبرازوم يزمەنيۆشەي سۋدبۋ ناشەگو نارودا. پرويدۋت گودى نو زناچەنيە ەتوگو سوبىتيا نە بۋدەت سنيجاتسيا نيكوگدا.

پو سلۋچايۋ ەتوگو ۆەليكوگو ناتسيونالنوگو پرازدنيكا س وسوبوي رادوستيۋ ي گوردوستيۋ يسكرەننە پوزدراۆليايۋ ۆەس سلاۆنىي نارود كازاحستانا، ا تاكجە ناشيح سووتەچەستۆەننيكوۆ، پروجيۆايۋششيح زا رۋبەجوم.

نەزاۆيسيموست سچيتاەتسيا سامىم تسەننىم دوستيجەنيەم ترۋدوليۋبيۆوگو ي ميروليۋبيۆوگو نارودا كازاحستانا.

گوسۋدارستۆەننايا نەزاۆيسيموست، كوتورۋيۋ پريوبرەل كازاحستان 21 گود تومۋ نازاد، ياۆيلاس يتوگوم دليتەلنوي بوربى ي ستاراني كازاحسكوگو نارودا نا سۆويوم يستوريچەسكوم ي دليننوم پۋتي رازۆيتيا. مەچتا و گوسۋدارستۆەننوي نەزاۆيسيموستي جيلا ۆ تەچەنيە ستولەتي ۆ ۋماح پرەدستاۆيتەلەي ناشەي ناتسي. سۆوبودوليۋبيۆىي دۋح ناشيح پرەدكوۆ، دەلا ي ستارانيا گوسۋدارستۆەننىح دەياتەلەي، پوليتيكوۆ، پەرەدوۆوي ينتەلليگەنتسي، ليۋبياششيح رودينۋ پولكوۆودتسەۆ دليا دوستيجەنيا نەزاۆيسيموستي رودينى ناشلي سۆوە وتراجەنيە ۆ يستوري ناشەي ناتسي، ۆ ناسلەدي ۆەليكيح پرەدستاۆيتەلەي ناۋكي ي ليتەراتۋرى، ا تاكجە ۆ ناشەي كۋلتۋرە.

حود يستوري سۆيدەتەلستۆۋەت، چتو سەگودنيا مى نە تولكو ۆيديم وسۋششەستۆلەنيە تىسياچەلەتنەي مەچتى ناشيح پرەدكوۆ، نو ي سامي سترويم گوسۋدارستۆو، كوتوروە نا مەجدۋنارودنوي ارەنە پريوبرەلو سۆوە مەستو.

گوسۋدارستۆەننايا نەزاۆيسيموست دليا ناس، كازاحوۆ، ياۆلياەتسيا سامىم سۆياششەننىم دوستيجەنيەم، ي مى ەە ستاۆيم ۆىشە ۆسەح درۋگيح تسەننوستەي.

ۆ نىنەشنيح ۋسلوۆياح ۋكرەپلەنيە نەزاۆيسيموستي گوسۋدارستۆا، پوۆىشەنيە ۋروۆنيا ي كاچەستۆا جيزني ليۋدەي دليا ناس پريوبرەتايۋت جيزنەننو ۆاجنىي سمىسل.

موبيليزاتسيا ۆسەگو كازاحسكوگو نارودا نا سوزيدانيە گوسۋدارستۆەننوستي كازاحوۆ، نا بلاگوۋسترويستۆو زەملي وتتسوۆ دولجنو ستات تسەنترالنوي وسنوۆوي پوليتيكي كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا.  وسنوۆوي موبيليزاتسي دولجنى بىت يستوريچەسكيە ي كۋلتۋرنىە تسەننوستي كازاحسكوگو نارودا، گوردوست زا وتچيزنۋ، ۆىسوكوە ناتسيونالنوە ساموسوزنانيە.

درۋگيمي سلوۆامي، ناتسيونالنىە تسەننوستي، پوزيتيۆنىە يستوريچەسكيە ي كۋلتۋرنىە تراديتسي دولجنى بىت پودنياتى نا گوسۋدارستۆەننىي ۋروۆەن. كاك مى ۆيديم سەگودنيا، تاكيە پونياتيا، كاك نەزاۆيسيموست ي سۆوبودا، ناتسيونالنوە ەدينستۆو، گوسۋدارستۆەننىي يازىك، تەرريتوريالنايا تسەلوستنوست، بلاگوۋسترويستۆو رودينى ي سوزيدانيە نە تولكو پرينياتى كاك وبششەناتسيونالنىە يدەي، نو ي سلۋجات ماياكوم ۆ سوزناني ي ميروۆوززرەني ناشيح گراجدان.

ۆ تەچەنيە ستولەتي ناشي يزۆەستنىە مىسليتەلي ۆسەگدا ناپراۆليالي نارود ك سۆوبودومىسليۋ ي نەزاۆيسيموستي، ساموپوزنانيۋ ي ساموسوزنانيۋ، ەدينستۆۋ ي سوسۋششەستۆوۆانيۋ، پارتنەرستۆۋ ي سپلوچەننوستي، سوزيدانيۋ ي بلاگوۋسترويستۆۋ.

يا سچيتايۋ، چتو ترۋدوليۋبيە ناشەگو نارودا، ەگو بەززاۆەتنايا ليۋبوۆ ي پرەداننوست سۆوەي رەسپۋبليكە، ۋمەنيە جيت ۆ ميرە ي سوگلاسي ەششيو بولەە ۋكراسيات ناشۋ وتچيزنۋ.

ۋۆەرەن، چتو، وتداۆايا دان بلاگودارنوستي زا نەزاۆيسيموست ي سۋۆەرەنيتەت، چۋۆستۆو ليۋبۆي ي ۆەرنوستي پاتريوتيچنوگو ي ترۋدوليۋبيۆوگو كازاحسكوگو نارودا ك كازاحستانۋ  بۋدەت تولكو ۋكرەپلياتسيا ي پريۋمنوجاتسيا دەن وتو دنيا، ي گوردىي نارود سترانى ۆ دالنەيشەم تاكجە نە بۋدەت جالەت سۆويح ۋسيلي ۆو يميا دوروگوي ي ليۋبيموي رودينى.

پۋست ۆىسشيە چايانيا نەزاۆيسيموستي، بلاگورودنىە، سوزيداتەلنىە تسەلي بۋدۋت ۆدوحنوۆيتەلەم دوبروگو بۋدۋششەگو ي دوستوينوي جيزني ناشەگو نارودا!

پۋست لۋچ نەزاۆيسيموستي ستانەت دليا ناس – كازاحوۆ سۆەتيلوم نا پۋتي بۋدۋششيح تريۋمفوۆ ي پوبەد!

ەششيو راز يسكرەننە پوزدراۆليايۋ ۆسەح دوروگيح گراجدان سترانى، ۆسەح سووتەچەستۆەننيكوۆ، پروجيۆايۋششيح زا رۋبەجوم پو سلۋچايۋ دۆادتسات پەرۆوي گودوۆششينى ۆەليچايشەگو ناتسيونالنوگو پرازدنيكا – گوسۋدارستۆەننوي نەزاۆيسيموستي كازاحستانا، ي جەلايۋ كاجدوي كازاحسكوي سەمە ميرا، سپوكويستۆيا، بلاگوپولۋچيا، سچاستيا ي ۋسپەحوۆ.

جەلايۋ ۆسەم ۆام دوبرا، نوۆىح سۆەرشەني، پروتسۆەتانيا ۆو بلاگو موگۋششەستۆا ناشەي ەدينوي نەدەليموي ي سۋۆەرەننوي سترانى!

بۋدتە گوردى ي سچاستليۆى، دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي.

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي سەگودنيا مى پوگوۆوريم و شاحماتنوم وبرازوۆاني. ۆى زناەتە شاحماتى ەتو ۋديۆيتەلنايا يگرا كوتورايا دوستوينا وسوبەننوگو وتنوشەنيا ك سەبە. نو سناچالا يا كاك وبىچنو حوتەل بى پودەليتسيا س ۆامي نەكوتورىمي سۆويمي سووبراجەنيامي.

زاششيتوي وت نەگاتيۆنوگو ۆوزدەيستۆيا گلوباليزاتسي، ميروۆوگو رازۆيتيا دليا ناس ياۆليايۋتسيا تراديتسيوننىە زانياتيا، ناشا ساموبىتنايا كازاحسكايا كۋلتۋرا. پونياتيە «ۋستا» (ماستەر) پريشلو س نامي يز درەۆنەيشيح ۆرەمەن ي ياۆلياەتسيا چاستيۋ ناشەي دۋحوۆنوي كۋلتۋرى. ۆ حح ۆەكە ەتا پروفەسسيا، ەتو ۆىسوكوە زۆانيە ستالي زابىۆاتسيا. نو مى دولجنى وپومنيتسيا ي ناچات ۆوزروجدات كازاحسكوە ناتسيونالنوە پريكلادنوە يسكۋسستۆو. سەگودنيا، يا دۋمايۋ، پريشلو ۆرەميا رازۆيۆات كازاحسكيە نارودنىە پرومىسلى ي رەمەسلا نە تولكو كاك بيزنەس، كاك رەمەسلو، پرينوسياششەە دوحود، ا كاك ناتسيونالنۋيۋ چەرتۋ، ۆوزۆىشايۋششۋيۋ زناچەنيە نارودا.

پوەتومۋ يا حوتەل بى پوپروسيت مينيستەرستۆو كۋلتۋرى رك رازرابوتات ۆ مەسياچنىي سروك پروگراممۋ پوددەرجكي كازاحسكوگو ناتسيونالنوگو پريكلادنوگو يسكۋسستۆا ي كازاحسكيح نارودنىح پرومىسلوۆ ي رەمەسەل.

نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم و ششاحماتنوم وبرازوۆاني ۆ رك.

ينتەللەكتۋاليزاتسيا وبششەستۆا وزناچاەت نە پروستو مەحانيچەسكي پريروست زناني ۆ تسەلوم ي ۋ كاجدوگو چەلوۆەكا ۆ وتدەلنوستي. ەتو، پرەجدە ۆسەگو، وسۆوەنيە لوگيچەسكوگو مىشلەنيا ي تۆورچەسكوگو پويسكا دليا پرينياتيا وپتيمالنوگو رەشەنيا ۆ توي يلي ينوي كونكرەتنوي سيتۋاتسي. تاكيە ناۆىكي ي سپوسوبنوستي موگۋت  سفورميروۆات تولكو ليش شاحماتى.

مى دو سيح پور نە وپرەدەليليس س تەم، كاك ۆوسپرينيمات شاحماتى. ەتو رازۆلەچەنيە، يگرا يلي ناۋكا، ا موجەت يسكۋسستۆو؟ نيكتو نە موجەت وپرەدەليت يح زناچەنيە دليا چەلوۆەچەسكوگو وبششەستۆا تولكو ليش پوتومۋ، چتو ونو منوگوگراننو ي نەيسچەرپاەمو. بەسسپورنو ليش ودنو – پولەزنوست شاحمات دليا فورميروۆانيا ي رازۆيتيا ليچنوستي.

كيتايتسى وسوزنالي ەتو ي ستالي پرەپوداۆات يح ۆ شكولە. سەيچاس كيتايسكايا نارودنايا رەسپۋبليكا ۆسە ۋۆەرەننەە زانيماەت ليديرۋيۋششيە پوزيتسي ۆ ميروۆوي ەكونوميچەسكوي سيستەمە، ا كيتايسكيە  شاحماتيستى – ۆ ميروۆىح شاحماتاح.

ۆزايموسۆياز ليدەرستۆا ۆ شاحماتاح ي ەكونوميچەسكوم رازۆيتي وچەۆيدنا ي ۆپولنە وبياسنيما. چەم بولشە راسپروسترانەننى ۆ سترانە شاحماتى، تەم بولشە كرەاتيۆنو مىسلياششيح ليۋدەي، سپوسوبنىح پرينيمات وتۆەتستۆەننىە ي لوگيچنىە رەشەنيا، گوتوۆىح بوروتسيا دليا پرەتۆورەنيا يح ۆ جيزن. كاك سپراۆەدليۆو پودمەتيل منوگوكراتنىي چەمپيون ميرا پو شاحماتام ا.كارپوۆ، «شاحماتى ۋچات كونتروليۋ زا ۆرەمەنەم، اناليزۋ، پلانيروۆانيۋ، پروگنوزيروۆانيۋ ي ساموديستسيپلينە». موگۋ دوباۆيت ك ەتومۋ، چتو شاحماتيستى وبلادايۋت ۆىسوكوي سترەسسوۋستويچيۆوستيۋ، وني نە تەريايۋتسيا ۆ كريتيچەسكيح سيتۋاتسياح، نە ۆپادايۋت ۆ پانيكۋ، ا دۋمايۋت ي يششۋت سپوسوب ۆىحودا يز سلوجيۆشەيسيا وبستانوۆكي. يمەننو تاكيە كاچەستۆا نەوبحوديمى ليۋديام دليا پرەودولەنيا كريزيسا، دليا سوزدانيا نوۆوي سوتسيالنوي ي ەكونوميچەسكوي دەيستۆيتەلنوستي.

بەسكونەچنىە وبسۋجدەنيا ي منوگوچيسلەننىە رازگوۆورى و پولزە وچەۆيدنىح ۆەششەي - ودنا يح ناشيح ناتسيونالنىح وسوبەننوستەي. ۆمەستو توگو، چتوبى يسپولزوۆات ناكوپلەننىي ۆ حح-م ۆەكە وپىت يح پرەپوداۆانيا، مى ۆەدەم بەسپولەزنىە ديسكۋسسي. مەجدۋ تەم، ۆەليچايشي پەداگوگ ۆ.ا.سۋحوملينسكي ۆ كونتسە 60-ح گودوۆ حح-گو ۆەكا ۆ كنيگە «سەردتسە وتدايۋ دەتيام» ناپيسال: «بەز شاحمات نەلزيا پرەدستاۆيت پولنوتسەننوگو ۆوسپيتانيا ۋمستۆەننىح سپوسوبنوستەي ي پامياتي. يگرا ۆ شاحماتى دولجنا ۆويتي ۆ جيزن ناچالنوي شكولى كاك ودين يز ەلەمەنتوۆ ۋمستۆەننوي كۋلتۋرى». ەتۋ مىسل وتسەنيلي زا رۋبەجوم. شاحماتى كاك ۋچەبنايا ديستسيپلينا ۆنەدريايۋتسيا ۆ وبششەوبرازوۆاتەلنىە شكولى سشا، كانادى، كيتايا، يسپاني، پەرۋ، برازيلي، فرانتسي. ك شاحماتام ۆ سشا پريبەگايۋت ي ۆ سلۋچاياح، كوگدا دەتيام نۋجنو پوموچ بوروتسيا س زاۆيسيموستيامي - الكوگولنوي ي ناركوتيچەسكوي.

يسحوديا يز ۆىشەسكازاننوگو يا سچيتايۋ چتو نام نەوبحوديمو ۆنەدريات شاحماتى ۆ شكولنۋيۋ پروگراممۋ كازاحستانا.

ۋسكوريت ەتوت پروتسەسس موجنو ليش پري ۋسلوۆي پرەپوداۆانيا پرەدمەتا «شاحماتى» ۆ وبششەوبرازوۆاتەلنىح شكولاح ۆ وسنوۆنوي سەتكە زانياتي، ۆ پەرۆوي پولوۆينە دنيا (كاك پرەدمەتا پو ۆىبورۋ ۋچاششيحسيا).

ودنا يز سلوجنىح پروبلەم ۆ پروتسەسسە ۆنەدرەنيا شاحماتنوگو ۆسەوبۋچا زاكليۋچاەتسيا ۆ پودگوتوۆكە كۆاليفيتسيروۆاننىح پەداگوگيچەسكيح كادروۆ، سپوسوبنىح زاينتەرەسوۆاننو ي س ليۋبوۆيۋ وبۋچات دەتەي يگرە ۆ شاحماتى. نا پەرۆىي ۆزگلياد، سامىي پروستوي ۆىحود – پريۆلەچ ك پرەپوداۆانيۋ ۆ شكولاح سپورتسمەنوۆ-شاحماتيستوۆ، يمەيۋششيح ۆىسوكيە رازريادى ي زۆانيا. نو ەسلي تاك پوستۋپيم، تو مى سرازۋ جە پوگۋبيم نا كورنيۋ زامىسەل شاحماتنوگو ۆسەوبۋچا.

نەكوتورىە يز نيح، ناۆەرنوە، موگلي بى رابوتات ترەنەرامي، نو شكولنىمي ۋچيتەليامي - ليش ەدينيتسى. بولشينستۆو يز نيح نە يمەەت پەداگوگيچەسكوگو وبرازوۆانيا ي نە زناكومو س وسوبەننوستيامي دەتسكوي پسيحولوگي. ۆرياد لي وني سموگۋت پرەپوداۆات شاحماتى كاك ۋچەبنۋيۋ ديستسيپلينۋ، ا نە ۆيد سپورتا. پوەتومۋ داننىي ۆاريانت رەشەنيا پروبلەمى نەپريەملەم.

نەوبحوديمو دات شاحماتنوە وبرازوۆانيە ۋچيتەليام. دليا ەتوگو نادو يسپولزوۆات سيستەمۋ پوۆىشەنيا كۆاليفيكاتسي مينيستەرستۆا وبرازوۆانيا ي ناۋكي رك، سوزدات سپەتسياليزيروۆاننىي مەتوديچەسكي پورتال دليا پرەپوداۆاتەلەي شاحمات ۆ ينتەرنەتە، پروۆەستي كونكۋرس نا لۋچشەە ۋچەبنوە پوسوبيە. سلەدۋەت ۆۆەستي ۆ گوسۋدارستۆەننىي كلاسسيفيكاتور سپەتسيالنوستەي «ۋچيتەليا شاحمات ناچالنىح كلاسسوۆ وبششەوبرازوۆاتەلنوي شكولى».

مينيستەرستۆۋ وبرازوۆانيا ي ناۋكي رەسپۋبليكي كازاحستان نۋجنو رازرابوتات وبرازوۆاتەلنىي ستاندارت ۋچەبنوگو پرەدمەتا «شاحماتى» ۆ رامكاح گوسۋدارستۆەننوگو وبرازوۆاتەلنوگو ستاندارتا وبششەگو وبرازوۆانيا نوۆوگو پوكولەنيا.

ۆىسشيم ۋچەبنىم زاۆەدەنيام پەداگوگيچەسكوي ناپراۆلەننوستي سلەدۋەت پريستۋپيت ك سوزدانيۋ كافەدرى شاحمات، گوتوۆياششيح ۋچيتەلەي شاحمات، پەداگوگوۆ-ورگانيزاتوروۆ شاحماتنوي رابوتى ۆ شكولاح ي دەتسكيح كلۋباح. نادو رازۆەرنۋت ۆ ۆۋزاح سترانى ماسسوۆۋيۋ پودگوتوۆكۋ ۋچيتەلەي ي ترەنەروۆ پو شاحماتام

پرەپوداۆانيە شاحمات ترەبۋەت سوزدانيا نوۆوگو ناۋچنوگو ناپراۆلەنيا – شاحماتنوي پەداگوگيكي.

ۆنەدرەنيە شاحماتنوگو ۆسەوبۋچا دولجنو سوپروۆوجداتسيا پوپۋلياريزاتسيەي شاحمات ي سوزدانيەم ۋسلوۆي دليا روستا سپورتيۆنوگو ماستەرستۆا يۋنىح شاحماتيستوۆ. ەتوي تسەلي پريزۆانى سلۋجيت ماسسوۆىە ي سپەتسيالنىە سورەۆنوۆانيا سرەدي شكولنيكوۆ پو شاحماتام. ۆ ناشەي سترانە نەوبحوديمو وتكرىۆات دەتسكو-يۋنوشەسكيە شاحماتنىە سپورتيۆنىە شكولى. سلەدۋەت ۋۆەليچيت يح كوليچەستۆو س كاجدىم گودوم. يح سوزدانيە نە ترەبۋەت ناليچيا دوروگوستوياششەي ينفراسترۋكتۋرى. ۆ كاجدوم گورودە دولجنا بىت تاكايا سپورتيۆنايا شكولا. ەجەنەدەلنو دولجنى پروحوديت دەتسكيە سپورتيۆنىە شاحماتنىە سوستيازانيا نا مەستنوم ۋروۆنە. يتوگوم يح دولجنو بىت ۋچاستيە يۋنىح شاحماتيستوۆ – پوبەديتەلەي مەستنىح ي رەگيونالنىح سورەۆنوۆاني ۆ رەسپۋبليكانسكيح ي مەجدۋنارودنىح تۋرنيراح. تولكو تاك موجنو پودگوتوۆيت ۆىسوكوكلاسسنىح شاحماتيستوۆ ي زاۆوەۆات ميروۆوە پەرۆەنستۆو ۆ شاحماتاح.  

دليا شاحماتنوگو ۆسەوبۋچا ي روستا سپورتيۆنوگو ماستەرستۆا نۋجنو اكتيۆنەە يسپولزوۆات مەتوديكي ديستانتسيوننوگو وبۋچەنيا ي ۆوزموجنوستي ۆسەميرنوي سەتي «ينتەرنەت».

مينيستەرستۆۋ وبرازوۆانيا ي ناۋكي رك ي وبششەستۆەننىم وبەدينەنيام شاحماتيستوۆ نادو نە تولكو ورگانيزوۆات وتبور سيلنەيشيح يۋنىح يگروكوۆ، نو ي رازۆەرنۋت ۆ سمي ينفورماتسيوننۋيۋ كامپانيۋ وب يستوري شاحمات، يح پولزە دليا چەلوۆەچەستۆا، و تراديتسياح وتەچەستۆەننوي شاحماتنوي شكولى. ەيو تسەل – فورميروۆانيە ماسسوۆوي شاحماتنوي كۋلتۋرى ۆ وبششەستۆە. ۆ ەتۋ رابوتۋ وبيازاتەلنو دولجنو ۆكليۋچيتسيا تەلەۆيدەنيە. نا دەتسكوم كانالە سلەدۋەت سوزدات پەرەداچۋ، پوسۆياششەننۋيۋ شاحماتام. ۆ تەچەنيە 2013-2014 گودوۆ نۋجنو پروۆەستي رەسپۋبليكانسكۋيۋ ي وبلاستنىە كونفەرەنتسي پو شاحماتنومۋ وبرازوۆانيۋ.

وبۋچەنيە شاحماتام ي وسۆوەنيە شاحماتنوي تەوري ۋچاششيميسيا وبششەوبرازوۆاتەلنىح ۋچەبنىح زاۆەدەني، بەزۋسلوۆنو، بۋدەت سپوسوبستۆوۆات روستۋ يح دۋحوۆنىح ۆوزموجنوستەي. بلاگوداريا ەتومۋ  ۆوزراستەت ينتەللەكتۋالنىي پوتەنتسيال ۆسەگو وبششەستۆا ي چەرەز نەبولشوە ۆرەميا ۋ ناس پوياۆيتسيا تسەلايا پلەيادا نوۆىح مولودىح ي تالانتليۆىح ۋچەنىح، ۋپراۆلەنتسەۆ، پرەدپرينيماتەلەي، سپوسوبنىح وبەسپەچيت كاچەستۆەننىي سكاچوك ۆ رازۆيتي كازاحستانا. ناشا زاداچا – اكتيۆنو سودەيستۆوۆات ەتومۋ.

دا زدراۆستۆۋەت ناشا وتچيزنا!

بلاگوداريۋ زا ۆنيمانيە!

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي سەگودنيا يا حوتەل بى پوزدراۆيت ۆسەح ۆاس س ناستۋپايۋششيم نوۆىم گودوم ي كاك ي وبىچنو ۆىسكازات رياد سۆويح سووبراجەني!

ۆ موەي رابوتە سامىي گلاۆنىي پرينتسيپ — پراۆيلنو فورمۋليروۆات زاداچي. ۆەرنايا پوستانوۆكا زاداچي  — ۋجە پولوۆينا ۋسپەحا. يا نا ەتوم ستويۋ ي سۆويح كوللەگ پوستوياننو ناتسەليۆايۋ زاداچي ستاۆيت پراۆيلنو.

يا دۋمايۋ دليا رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا نەوبحوديمو پرينياتيە نوۆوگو زاكونا، ا تاكجە زاكونوداتەلنو زاكرەپيت وبيازاننوست پرەمەر مينيسترا كازاحستانا ودين راز ۆ گود پرەدستاۆليات ۆ پارلامەنتە نا سوۆمەستنوم زاسەداني پالات دوكلاد و زاششيتە گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا.  نا موي ۆزگلياد ەتو ەففەكتيۆنايا مەرا.

نۋ ا تەپەر يا حوتەل بى پوزدراۆيت سووتەچەستۆەننيكوۆ س ناستۋپايۋششيم نوۆىم گودوم.

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

پوزدراۆليايۋ ۆاس ۆسەح س ناستۋپايۋششيم نوۆىم گودوم

يا سچاستليۆ تەم، چتو ۆسەگدا وششۋششايۋ نەرازرىۆنۋيۋ سۆياز س ۆاشيمي دوبرىمي ي چيستىمي سەردتسامي، ناحوجۋ ناديوجنۋيۋ پوددەرجكۋ كرەپكيح پلەچ، مۋدروست ي ۆەسوموست ۆاشيح سلوۆ.

پو داۆنو زاۆەديوننوي تراديتسي، ۆسە مى نەپرەمەننو ۆسترەچاەم نوۆىي گود پو استانينسكومۋ ۆرەمەني. گدە بى كاجدىي يز ناس ني ناحوديلسيا. ۆسيۋدۋ زۆۋچات پوزدراۆلەنيا ي زدراۆيتسى ناشەمۋ بلاگوسلوۆەننومۋ كرايۋ، ناشەي پرەكراسنوي رودينە. ي ەتو سوگرەۆاەت ي رادۋەت ناشي سەردتسا.

مى ۋجە داۆنو دوگوۆوريليس مەجدۋ سوبوي ي سوگلاسيليس، چتو كازاحسكوە ۆرەميا – ەتو ناستۋپيۆشي XXI ۆەك.

ەتو ۆرەميا، كوگدا نەيسچەرپاەمىي تالانت ناشەگو نارودا راسكروەتسيا ۆو ۆسەي ەگو پولنوتە، س نايبولشەي شيروتوي، گلۋبينوي ي سيلوي. دليا ەتوگو مى يمەەم سەگودنيا ۆسە نەوبحوديمىە ۆوزموجنوستي ي سپوسوبنوستي.

موي پريزىۆ نا مودەرنيزاتسيۋ ناتسەلەن نا رەشەنيە سوۆەرشەننو نوۆىح زاداچ رازۆيتيا. نا موي ۆزگلياد، ترەبۋەتسيا ۆسەستوروننيايا مودەرنيزاتسيا ي تەحنولوگيچەسكوە وبنوۆلەنيە ۆسەي پرويزۆودستۆەننوي سفەرى. نەوبحوديمو وپرەدەليت كليۋچەۆىە پريوريتەتى، وبوزناچيت سيستەمنىە شاگي ۆ رامكاح رەاليزاتسي وبششەي ستراتەگي. ۆسيو ەتو ناحوديت پونيمانيە ي پوددەرجكۋ ۆ ناشەي رەسپۋبليكە. ي يا ۋۆەرەن، چتو ناشا رەسپۋبليكا دەلوم دوكاجەت سۆويۋ سپوسوبنوست رابوتات ي جيت پو-نوۆومۋ. سترانا ۋۆەرەننو پودنيمەتسيا نا بولەە ۆىسوكۋيۋ ستۋپەن رازۆيتيا تسيۆيليزاتسي.

نام نادو يدتي نە تولكو ۆ نوگۋ سو ۆرەمەنەم، نو ي وپەرەجات ەگو.

دوروگيە درۋزيا!

 رادوست ي وبرەتەنيە ۆىسوكوگو سمىسلا جيزني نام اياز اتا نە پوداريت. نايتي دوستوينوە مەستو ۆ نوۆوم ۆەكە، ۆ نوۆىح ۋسلوۆياح جيزني موجنو ليش پري ۋسلوۆي ۆنۋترەننەگو وبنوۆلەنيا كاجدوگو يز ناس. وبنوۆلەنيا ك لۋچشەمۋ.

ي ەتو بۋدەت پەرۆىي ۆ ناشەي يستوري وپىت مودەرنيزاتسي، وسنوۆاننوي نا تسەننوستياح ي ينستيتۋتاح دەموكراتي. پري ەتوم مودەرنيزاتسيۋ سترانى ي رەسپۋبليكي مى پروۆەديوم س بولەە زناچيتەلنىم ۋسپەحوم، ەسلي وسۆەجيم دۋحوۆنوە پروسترانستۆو وبششەستۆا، نراۆستۆەننىي ي دۋحوۆنىي مير چەلوۆەكا.

رەشايۋششي ۆكلاد ۆ ۆوزروجدەنيە ناتسيونالنوي كۋلتۋرى، مورالي ي نراۆستۆەننوستي، ۆىسوكوي دۋحوۆنوستي دولجنا ۆنەستي كازاحسكايا ينتەلليگەنتسيا. ۆسپومنيم، چتو تاكۋيۋ زاداچۋ ستاۆيلي پوچتي ۆەك نازاد ناشي ۆىدايۋششيەسيا مىسليتەلي، پاتريوتى اليحان بوكەيحانوۆ، احمەد بايتۋرسىنوۆ، ماعجان جۋماباەۆ، ي درۋگيە دەياتەلي پارتي الاش وردا. يح يدەي دولجنى پرودولجات ي رازۆيۆات پوسلەدۋيۋششيە پوكولەنيا ناشەي ينتەلليگەنتسي. تەپەر، ۆ پەرەحودنوە ۆرەميا، تەما پوۆىشەنيا ۋروۆنيا كۋلتۋرى وبششەستۆا سنوۆا ستالا اكتۋالنوي.

ناش كازاحستان دولجەن وستاۆاتسيا رەسپۋبليكوي ۆىسوكوي كۋلتۋرى، بلاگورودنوي نارودنوي تراديتسي، ۆىسوكوي نراۆستۆەننوستي، مورالي ي دۋحوۆنوستي. راستۋششيە ۆنەشنيە سۆيازي رەسپۋبليكي نە دولجنى وسلابليات ناش دۋحوۆنىي ي كۋلتۋرنىي سۋۆەرەنيتەت، سۋۆەرەنيتەت ناتسيونالنىح تسەننوستەي. ۆ XXI ۆەكە كازاحستان دولجەن جيت، پرەجدە ۆسەگو، پو-كازاحسكي، نە راستۆورياياس، ا ناوبوروت، كريستالليزۋياس ۆ گلوبالنوم ميرە.

ۆوزروجدەنيۋ ۆىسوكيح تسەننوستەي ي بوگاتوي نارودنوي تراديتسي، ۆوسپيتانيۋ دوستوينوگو پوكولەنيا دولجنا پوسلۋجيت، ناپريمەر، پودگوتوۆكا ي پروۆەدەنيە يۋبيلەيا ستولەتيا پارتي الاش وردا.

دوروگيە زەملياكي!

سچيتاننىە دني وتدەليايۋت ناس وت نوۆوگو، ۋجە 13-گو گودا XXI ۆەكا.

ەتوت گود يا پرەدلاگايۋ وبياۆيت گودوم گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا. يا وت ۆسەي دۋشي پوزدراۆليايۋ ۆاس، كاجدۋيۋ سەميۋ، س ناستۋپايۋششيم نوۆىم گودوم. پوزدراۆليايۋ س ۆولنۋيۋششيم ي رادوستنىم سوبىتيەم ۆ جيزني كاجدوگو چەلوۆەكا. وت ۆسەي دۋشي جەلايۋ ۆام كرەپكوگو زدوروۆيا، ميرا ي ليۋبۆي ۆ كاجدوي سەمە، رادوستي سەردەچنوي، دوستاتكا ي ۆو ۆسيوم بلاگوپولۋچيا!

مى س ۆامي ۆەريم ۆ نەيسچەرپاەمىە دۋحوۆنىە سيلى، ۆ بەزگرانيچنىە تالانت ي مۋدروست ناشەگو نارودا. ي مى پوسترويم پروتسۆەتايۋششي تسيۆيليزوۆاننىي كازاحستان!

س نوۆىم گودوم، دوروگيە درۋزيا! س نوۆىم سچاستەم!

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي سەگودنيا مى پوگوۆوريم س ۆامي وب وتەچەستۆەننوي سيستەمە زدراۆووحرانەنيا ي ەە پەرسپەكتيۆاح، نو سناچالا يا كاك ۆسەگدا حوتەل بى ۆىسكازات سۆوي مىسلي.

زاداچا گوسۋدارستۆا كاك ينستيتۋتا ۆلاستي ي ۋپراۆلەنيا – سوزدات ۆ وبششەستۆە رەالنىە ۋسلوۆيا دليا نايبولەە پولنوگو راسكرىتيا تۆورچەسكوگو پوتەنتسيالا كاجدوي ليچنوستي، سووبششەستۆا ليۋدەي، تسەلوگو نارودا. ي مى س ۆامي دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي دولجنى ۆسە ۆمەستە نەۋستاننو رابوتات ناد ەتيم.

يازىك ەتو دۋشا نارودا. يمەننو چەرەز رودنوي يازىك مى پوستيگاەم مير، ۋچيمسيا وتليچات بەلوە وت چيورنوگو، حوروشەە وت پلوحوگو. بلاگوداريا رودنومۋ يازىكۋ، مى ۆپيتىۆاەم ۆ سەبيا ناسلەديە پرەدكوۆ، دۋحوۆنۋيۋ ەنەرگيۋ سۆوەي زەملي. زۆۋكي، سلوۆا، ينتوناتسي رودنوگو يازىكا نە پروستو پەرەدايۋت ەگو كراسوتۋ ي سيلۋ، وني وتراجايۋت حاراكتەر، يستوريچەسكي پۋت، ناتسيونالنۋيۋ ساموبىتنوست نارودا.

تاكيە پونياتيا، كاك پاتريوتيزم، گراجدانستۆەننوست، دۋحوۆنوست  يزناچالنو توجە ۆوسپيتىۆايۋتسيا ۆ چەلوۆەكە چەرەز رودنوي يازىك. پوتومۋ چتو يمەننو س ليۋبۆي ك رودنومۋ يازىكۋ ناچيناەتسيا ليۋبوۆ ك وتەچەستۆۋ، وسوزنانيە سۆويح وبيازاننوستەي پو وتنوشەنيۋ ك سۆوەي رودينە. پوەتومۋ زنات ي بەرەچ ناش رودنوي كازاحسكي يازىك ەتو وبيازاننوست كاجدوگو گراجدانينا كازاحستانا. نام نەوبحوديمو نا گوسۋدارستۆەننوم ۋروۆنە سوزدات ۆسە ۋسلوۆيا دليا پوددەرجكي ي گارانتيروۆاننوگو رازۆيتيا كازاحسكوگو يازىكا.

نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم وب وب وتەچەستۆەننوي سيستەمە زدراۆووحرانەنيا.

ۆ سوۆرەمەننوي ميروۆوي ەكونوميكە ينۆەستيتسي ۆ «چەلوۆەچەسكي كاپيتال» ياۆليايۋتسيا ودنيم يز وسنوۆنىح دۆيگاتەلەي ۋستويچيۆوگو ەكونوميچەسكوگو روستا. ۆو منوگوم ەتومۋ سپوسوبستۆۋيۋت سوزداننىە زدەس ناتسيونالنىە سيستەمى زدراۆووحرانەنيا. نۋجنو وسوبو وتمەتيت، چتو وني سوزداۆاليس س ۋچەتوم رەكومەنداتسي ۆسەميرنوي ورگانيزاتسي زدراۆووحرانەنيا (ۆوز), وپرەدەلەننىح ۆ ەە ستراتەگيچەسكوي پروگراممە «زدوروۆە دليا ۆسەح ۆ XXI ۆەكە». ك سوجالەنيۋ، ۆ ناشەي سترانە نا گوسۋدارستۆەننوم ۋروۆنە نە پرينياتا پروگرامما ەە رەاليزاتسي. كاك ي ۆ پرەجنيە گودى، مى نە يسپولزۋەم لۋچشي ميروۆوي وپىت، نا كوتورىي وپيراليس منوگيە سترانى ي بلاگوداريا ەتومۋ دوستيگلي زناچيتەلنىح ۋسپەحوۆ ۆ وزدوروۆلەني رابوتايۋششەگو ناسەلەنيا.

وسنوۆنوي تسەليۋ گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي ۆ وبلاستي زدراۆووحرانەنيا نا پەريود دو 2020 گودا دولجنو ستات فورميروۆانيە ۋستويچيۆوي سيستەمى، وبەسپەچيۆايۋششەي ەففەكتيۆنۋيۋ مەديكو-سوتسيالنۋيۋ پروفيلاكتيكۋ رازليچنىح زابولەۆاني، سۆوەۆرەمەننۋيۋ ۆىسوكوتەحنولوگيچنۋيۋ مەديتسينسكۋيۋ پوموشش ي پوۆىشەنيە دوستۋپنوستي ۆسەح ۆيدوۆ مەديتسينسكيح ۋسلۋگ.

دليا كورەننوگو ۋلۋچشەنيا سيتۋاتسي س سوستويانيەم زدوروۆيا گراجدان نەوبحوديمو وبەسپەچيت كاچەستۆەننىي پرورىۆ ۆ سيستەمە زدراۆووحرانەنيا. نۋجنى يننوۆاتسيوننىە رازرابوتكي ۆ وبلاستي دياگنوستيكي، لەچەنيا ي پروفيلاكتيكي زابولەۆاني.

ۋسكوريت پروتسەسس پوۆىشەنيا دوستۋپنوستي مەديتسينسكوي پوموششي موجنو، ۆنەدريايا ەلەكتروننىە ينفورماتسيوننو-كوممۋنيكاتسيوننىە سيستەمى. سوۆرەمەننىە ۆىسوكوتەحنولوگيچنىە ينفورماتسيوننىە مەديتسينسكيە سيستەمى دولجنى ستات نە ديكوۆينكوي، ا وبىدەننىم دەلوم پراكتيچەسكوي مەديتسينى كاك ۆ گورودە، تاك ي نا سەلە. سەگودنيا ەلەكتروننىە مەديتسينسكيە ۋسلۋگي پرونيزىۆايۋت ۆسيۋ سيستەمۋ زدراۆووحرانەنيا شۆەتسي ي نورۆەگي. نەوبحوديمو ۆنەدريات تەلەمەديتسينۋ ۆ سەلسكوي مەستنوستي. ا ۋ ناس جە پوكا بولشە رازگوۆوروۆ، بۋماجنىح پروەكتوۆ ي پرەزەنتاتسي، چەم رەالنو دەيستۆۋيۋششيح مەديتسينسكيح تەلەكوممۋنيكاتسيوننىح ۋستانوۆوك.

مينيستەرستۆو زدراۆووحرانەنيا ي مينيستەرستۆو ترانسپورتا ي سۆيازي دولجنى رازرابوتات ي پريستۋپيت ك ۆنەدرەنيۋ نوۆوگو ناتسيونالنوگو پروەكتا «ەلەكتروننوە زدراۆووحرانەنيە». ۆ ەگو رامكاح نۋجنو پرەدۋسموترەت فورميروۆانيە ەدينوي ينفورماتسيوننوي سيستەمى ۋچەتا گراجدان ي كانالى پەرەداچي مەديتسينسكيح داننىح. ك نەي دولجنى بىت پودكليۋچەنى ۆسە لەچەبنو-پروفيلاكتيچەسكيە ي اپتەچنىە ۋچرەجدەنيا، ستراحوۆىە مەديتسينسكيە ورگانيزاتسي.

«ەلەكتروننوە زدراۆووحرانەنيە» دولجنو سودەرجات وبشيرنىە مەديتسينسكيە ناۋچنىە ي وبرازوۆاتەلنىە رەسۋرسى، كوتورىە راسشيريات ۆوزموجنوستي دليا پوۆىشەنيا كۆاليفيكاتسي مەديتسينسكوگو پەرسونالا. ي، كونەچنو جە، نادو دۋمات وب وكازاني ەلەكتروننىح مەديتسينسكيح ۋسلۋگ ناسەلەنيۋ.

ناريادۋ س ەتيم، نەوبحوديمو پەرەسموترەت ۆسيۋ رابوتۋ پو پودگوتوۆكە ي پەرەپودگوتوۆكە مەديتسينسكيح كادروۆ. سەگودنيا، نا موي ۆزگلياد، نەدوستاتوچنو ۆنيمانيا ۋدەلياەتسيا كليۋچەۆوي پروبلەمە - كۆاليفيكاتسي مەديتسينسكوگو پەرسونالا. ۆسەم نام نۋجنو پونيات: سكولكو بى مى دەنەگ نە پوتراتيلي نا وبورۋدوۆانيە ي لەكارستۆا، ەسلي ۆراچ نە ۆلادەەت سوۆرەمەننىمي زنانيام، ون نە وبەسپەچيت ەففەكتيۆنۋيۋ دياگنوستيكۋ ي لەچەنيە. تاك چتو بەز ماسشتابنوي پروگراممى پودگوتوۆكي كۆاليفيتسيروۆاننىح مەديتسينسكيح كادروۆ مى پروبلەمۋ مودەرنيزاتسي زدراۆووحرانەنيا نە رەشيم.

پرەجدە ۆسەگو، نادو پەرەسموترەت ۋچەبنىە پلانى ي پروگراممى وتەچەستۆەننىح مەديتسينسكيح ۆىسشيح ۋچەبنىح زاۆەدەني ي وبنوۆيت يح س ۋچەتوم وپىتا ۆەدۋششيح مەديتسينسكيح ۋنيۆەرسيتەتوۆ ميرا. نەوبحوديمو ۆنەدريت مەجدۋنارودنىە ستاندارتى مەديتسينسكوگو وبرازوۆانيا. ەتيم دولجنى زانياتسيا سپەتسياليستى مينيستەرستۆا وبرازوۆانيا ي ناۋكي رك ي مينيستەرستۆا زدراۆووحرانەنيا رك.

مى دولجنى بىت ۆكليۋچەنى ۆ مەديتسينسكوە ميروۆوە سووبششەستۆو، ا ەتو نەۆوزموجنو پوكا ديپلومى ناشيح ۆراچەي نە پريزنايۋتسيا زا رۋبەجوم. تولكو ليش كوگدا مى مودەرنيزيرۋەم سيستەمۋ مەديتسينسكوگو وبرازوۆانيا ي ديپلومى كازاحسكيح مەديتسينسكيح ۆىسشيح ۋچەبنىح زاۆەدەني بۋدۋت پريزناۆاتسيا ۆو ۆسەم ميرە، مى سموجەم گوۆوريت و توم، چتو گوتوۆيم ۆىسوكوكۆاليفيتسيروۆاننىح سپەتسياليستوۆ.

تاكجە سەرەزنوي مودەرنيزاتسي ترەبۋەت پوسلەديپلومنوە وبرازوۆانيە. دولجنا بىت ۆنەدرەنا سيستەما نەپرەرىۆنوگو وبرازوۆانيا ي پوۆىشەنيا پروفەسسيونالنوگو ۋروۆنيا مەديتسينسكيح كادروۆ. وسنوۆنوە ۆنيمانيە نۋجنو سوسرەدوتوچيت نا وسۆوەني يمي پەرەدوۆىح مەديتسينسكيح تەحنولوگي. نەوبحوديمو بولەە شيروكو پريمەنيات سوۆرەمەننىە ينفورماتسيوننىە تەحنولوگي، ينتەرنەت.

نا موي ۆزگلياد، پوۆىشەنيە كۆاليفيكاتسي مەديتسينسكيح رابوتنيكوۆ دولجنو سوپروۆوجداتسيا روستوم وپلاتى يح ترۋدا. ا دەنگي نادو پلاتيت دەنگي نە زا دولجنوست، ا زا رەالنىە زنانيا ي ۋمەنيا ي وكازاننۋيۋ مەديتسينسكۋيۋ پوموشش.

دۋمايۋ، نام نەوبحوديما ۆسەوبششايا وبيازاتەلنايا ديسپانسەريزاتسيا ناسەلەنيا. وبسلەدوۆانيا ناسەلەنيا دولجنى بىت ناپراۆلەنى نا راننەە ۆىياۆلەنيە حرونيچەسكيح نەينفەكتسيوننىح زابولەۆاني، ياۆليايۋششيحسيا وسنوۆنوي پريچينوي ينۆاليدنوستي ي پرەجدەۆرەمەننوي سمەرتنوستي. ا تاكجە نا ۆىياۆلەنيە وسنوۆنىح فاكتوروۆ ريسكا يح رازۆيتيا.

ۆ پوسلەدنيە گودى گوسۋدارستۆو سدەلالو سەرەزنىە ينۆەستيتسي ۆ زدراۆووحرانەنيە. نو كاردينالنوگو يزمەنەنيا سيتۋاتسي سو زدوروۆەم رابوتايۋششەگو ناسەلەنيا نە پرويزوشلو. پوتومۋ چتو وني نە سوپروۆوجداليس ماسشتابنىمي ي ۆىسوكوەففەكتيۆنىمي فينانسوۆو-ەكونوميچەسكيمي، تەحنولوگيچەسكيمي، ورگانيزاتسيوننىمي ي يدەولوگيچەسكيمي مەروپرياتيامي. ۆ رەزۋلتاتە ۆ كازاحستانە نە سنيجاەتسيا ۋروۆەن سەردەچنو-سوسۋديستىح ي ونكولوگيچەسكيح زابولەۆاني، وستاەتسيا ۆىسوكوي راسپروسترانەننوست تۋبەركۋلەزا.

كوليچەستۆو زابولەۆشيح تۋبەركۋلەزوم ۆ كازاحستانە زناچيتەلنو ۆىشە تسيفرى، كوتورايا ۋ ۆسەميرنوي ورگانيزاتسي زدراۆووحرانەنيا سچيتاەتسيا ەپيدەميولوگيچەسكيم پوروگوم. گوسۋدارستۆەننىە ورگانى دولجنى وسوزنات، چتو داننوە زابولەۆانيە سوستاۆلياەت ۋگروزۋ دليا زدوروۆيا ۆسەي ناتسي. بوربا س نيمي دولجنا بىت ودنوي يز گلاۆنىح يح زاداچ.

ۆ رەسپۋبليكە زارەگيستريروۆانو 2250 سلۋچاەۆ ۆيچ-سپيد. پري ەتوم 87% - ناركومانى، ا پياتايا چاست - جەنششينى دەتورودنوگو ۆوزراستا. ەست ي دەتي دو 14 لەت. ەپيدەميا يدەت س ناراستايۋششيمي تەمپامي. پو پروگنوزۋ نا بليجايشەە ۆرەميا، ۆ كازاحستانە بۋدەت نە مەنەە 20 تىسياچ ينفيتسيروۆاننىح. دالنەيشەە راسپروسترانەنيە سپيدا (ەجەگودنو نا 20-25%) ي ۋبىل ناسەلەنيا وت ەتوگو زابولەۆانيا موگۋت پريۆەستي ك سوكراششەنيۋ ۆنۋترەننەگو ۆالوۆوگو پرودۋكتا ۆ بۋدۋششەم. تاكجە يز-زا ەگو دالنەيشەگو راسپروسترانەنيا موجەت پرويزويتي زامەدلەنيە تەمپوۆ ەجەگودنوگو روستا ۆۆپ.

مى ياۆنو نەدووتسەنيۆاەم ماسشتابى ي پوسلەدستۆيا داننوگو زابولەۆانيا. سۋششەستۆۋەت ەدينستۆەننىي سپوسوب بوربى س نيم - پوۆىشەنيە نراۆستۆەننوستي ي دۋحوۆنوستي ليۋدەي. سەگودنيا نيكتو نە وتۆەچاەت زا دۋحوۆنوە زدوروۆە نارودا ي، سووتۆەتستۆەننو، نيكتو يم نە زانيماەتسيا. ا بەز نەگو نە موجەت بىت ي فيزيچەسكوگو زدوروۆيا.

ەتۋ يستينۋ منوگو ۆەكوۆ نازاد ۋسۆويلي ناشي پرەدكي ي پوپىتاليس پەرەدات نام چەرەز نارودنىە تراديتسي ي وبىچاي. مى ۋتراتيلي يح ي ستالي دۋحوۆنو بولنىم وبششەستۆوم. پوەتومۋ ناستالو ۆرەميا گوۆوريت و دۋحوۆنوي مەديتسينە. سۋمەەم ۆوزروديت تراديتسي – ۆوسستانوۆيم دۋحوۆنوست ي سدەلاەم ليۋدەي فيزيچەسكي زدوروۆىمي. دليا ەتوگو نۋجنو نا مەستاح، پري اكيماتاح سوزداۆات وبششەستۆەننىە دۋحوۆنو-نراۆستۆەننىە سوۆەتى س ۋچاستيەم پرەدستاۆيتەلەي دۋحوۆەنستۆا، ورگانوۆ وبرازوۆانيا، زدراۆووحرانەنيا. وني دولجنى فورميروۆات دۋحوۆنو-نراۆستۆەننىي كليمات ۆ كازاحسكيح گوروداح ي سەلاح.

وتستاۆانيە كازاحسكوگو زدراۆووحرانەنيا وت رازۆيتىح ستران زناچيتەلنو سيلنەي، چەم ۆو منوگيح درۋگيح كليۋچەۆىح وتراسلياح ەكونوميكي. بەز ۋسترانەنيا ەتوگو رازرىۆا مى نە موجەم راسسچيتىۆات نا چەلوۆەچەسكي كاپيتال كاك رەشايۋششي فاكتور سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا. ودين يز سپوسوبوۆ پرەودولەنيە وتستاۆانيا ۆ مەديتسينە – رازرابوتكا ي ۆنەدرەنيە ۆ سيستەمۋ زدراۆووحرانەنيا مەديتسينسكيح ستاندارتوۆ سووتۆەتستۆۋيۋششيح ميروۆومۋ ۋروۆنيۋ.

پارلامەنتۋ رك سوۆمەستنو س مينيستەرستۆوم زدراۆووحرانەنيا رك نادو كونكرەتيزيروۆات ي زاكونوداتەلنو زاكرەپيت گوسۋدارستۆەننىە گارانتي ي ستاندارتى ۆيدوۆ، وبەموۆ ي ۋسلوۆي وكازانيا بەسپلاتنوي مەديتسينسكوي پوموششي. تولكو نا وسنوۆە سوۆرەمەننىح ستاندارتوۆ مەديتسينسكوي پوموششي موجنو پوۆسەمەستنو ۆنەدريت يننوۆاتسيوننىە مەديتسينسكيە تەحنولوگي دليا لەچەنيا نايبولەە راسپروسترانەننىح زابولەۆاني. مەديتسينسكيە ستاندارتى سفورميرۋيۋت پرەدپوسىلكي دليا پوەتاپنوگو پەرەحودا ك وپلاتە مەديتسينسكوي پوموششي نا وسنوۆە وبوسنوۆاننىح تاريفوۆ. يح ناليچيە سوزداست ۆوزموجنوست دليا راتسيونالنوگو پلانيروۆانيا فينانسوۆىح سرەدستۆ، نەسموتريا نا رازليچنىە رەگيونالنىە ەكونوميچەسكيە ۆوزموجنوستي.

ۆاجنەيشايا زاداچا مودەرنيزاتسي زدراۆووحرانەنيا - سوزدانيە بولەە ەففەكتيۆنوي سيستەمى فورميروۆانيا ي ۋپراۆلەنيا فينانسوۆىمي رەسۋرسامي وتراسلي. نەوبحوديم پەرەحود نا ودنوكانالنوە فينانسيروۆانيە مەديتسينى چەرەز سيستەمۋ وبيازاتەلنوگو مەديتسينسكوگو ستراحوۆانيا. بلاگوداريا ەتومۋ پوۆىسيتسيا وتۆەتستۆەننوست ستراحوۆىح مەديتسينسكيح ورگانيزاتسي. وني ستانۋت ناستوياششيمي پوكۋپاتەليامي مەديتسينسكيح ۋسلۋگ، پرەدوستاۆلياەمىح مەديتسينسكيمي ورگانيزاتسيامي.

نۋجەن ەدينىي دليا ۆسەح ورگانيزاتسي ي رابوتوداتەلەي تاريف ستراحوۆىح ۆزنوسوۆ نا وبيازاتەلنوە مەديتسينسكوە ستراحوۆانيە نەزاۆيسيمو وت وتراسلەۆوي پرينادلەجنوستي. مينيستەرستۆو فينانسوۆ رك سوۆمەستنو س مينيستەرستۆوم زدراۆووحرانەنيا رك دولجنى زانياتسيا رەشەنيەم ەتيح ۆوپروسوۆ.

وچەۆيدنو، چتو نەلزيا ۆسەح پريچەسىۆات پود ودنۋ گرەبەنكۋ ي ناچيسليات نا ۆسەح وديناكوۆىە ستراحوۆىە ۆزنوسى. نادو ۆۆەستي مينيمالنىي رازمەر گودوۆوگو زارابوتكا، س كوتوروگو وني بەرۋتسيا. ي، كونەچنو جە، سلەدۋەت سترەميتسيا ك ۆىراۆنيۆانيۋ فينانسوۆىح ۋسلوۆي گوسۋدارستۆەننىح گارانتي بەسپلاتنوي مەديتسينسكوي پوموششي ۆنە زاۆيسيموستي وت تەرريتوري پروجيۆانيا. رەگيونالنىە رازليچيا نە دولجنى ۆليات نا كاچەستۆو ي وبەم مەديتسينسكوي پوموششي. پرەودولەت داننۋيۋ پروبلەمۋ موجنو، ۋستانوۆيۆ مينيمالنىي پودۋشەۆوي نورماتيۆ تەرريتوريالنوي پروگراممى گوسۋدارستۆەننىح گارانتي.

وسوبوە ۆنيمانيە نۋجنو ۋدەليت سەلسكومۋ زدراۆووحرانەنيۋ. پارلامەنتۋ سترانى نەوبحوديمو دەتالنو راسسموترەت پروبلەمۋ زدوروۆيا سەلسكيح ترۋجەنيكوۆ نا پارلامەنتسكيح سلۋشانياح.

ك سوجالەنيۋ، نىنەشنيە سەلسكيە جيتەلي ستالي بولشە بولەت ي ۋميرات پو سراۆنەنيۋ س گورودسكيم ناسەلەنيەم. وني نە يمەيۋت كاچەستۆەننوي مەديتسينسكوي پوموششي. پريشلو ۆرەميا پوۆەرنۋتسيا ليتسوم ك سەلۋ ي پوموچ ەمۋ نە نا سلوۆاح، ا نا دەلە. پوۆىشەنيە دوستۋپنوستي ي كاچەستۆا مەديتسينسكوي پوموششي سەلسكومۋ ناسەلەنيۋ دولجنو ستات بەزۋسلوۆنىم پريوريتەتوم زدراۆووحرانەنيا كازاحستانا ۆ XXI ۆەكە. نەوبحوديمو پرويزۆەستي ينۆەنتاريزاتسيۋ ماتەريالنو-تەحنيچەسكوي بازى سەلسكوي مەديتسينى. نۋجنو وترەمونتيروۆات ي رەكونسترۋيروۆات زدانيا سەلسكيح مەديتسينسكيح ورگانيزاتسي، كوتورىە ناحودياتسيا ۆ نەنادلەجاششەم سوستوياني. سەلو نۋجنو وبەسپەچيت تيپوۆىمي مودۋلنىمي سوورۋجەنيامي، پرەدنازناچەننىمي دليا فەلدشەرسكو - اكۋشەرسكيح پۋنكتوۆ ي بولنيتس. وني دولجنى بىت وسناششەنى سوۆرەمەننىمي لەچەبنو-دياگنوستيچەسكيمي تەحنولوگيامي ي تسيفروۆىم مەديتسينسكيم وبورۋدوۆانيەم. ۆسەح سەلسكيح ۆراچەي نادو وبەسپەچيت جيلەم، ترانسپورتوم، ۋستانوۆيت بولەە ۆىسوكۋيۋ، چەم ۆ گورودە زارابوتنۋيۋ پلاتۋ. ۆ پەرۆووچەرەدنوم پوريادكە وسۋششەستۆيت يح پەرەپودگوتوۆكۋ.

كاك ۆ سەلسكوي مەستنوستي، تاك ي ۆ گورودە ترەبۋەت وپتيميزاتسي سيستەما ستاتسيونارنوي پوموششي ناسەلەنيۋ. يمەننو زدەس نەوبحوديمو راسشيريت يننوۆاتسيوننۋيۋ دەياتەلنوست مەديتسينسكيح ي ناۋچنىح ورگانيزاتسي دليا رازرابوتكي، ۆنەدرەنيا ي وسۆوەنيا نوۆىح، ۆ توم چيسلە ۆىسوكيح، مەديتسينسكيح تەحنولوگي. ۆ ناستوياششەە ۆرەميا پوترەبنوست ناسەلەنيا ۆ ۆىسوكوتەحنولوگيچنوي پوموششي ۋدوۆلەتۆورياەتسيا ۆسەگو ليش نا 20%. نۋجنو، چتوبى ەتي پوكازاتەلي سوستاۆليالي نە مەنەە 80%. دليا ەتوگو نادو ۋۆەليچيت گوسۋدارستۆەننىە ينۆەستيتسي ۆ ماتەريالنو-تەحنيچەسكۋيۋ بازۋ مەديتسينسكيح ۋچرەجدەني. ترەبۋەتسيا وسناستيت يح سوۆرەمەننىمي مەديتسينسكيمي تەحنولوگيامي، ا نە پروستو وبورۋدوۆانيەم، كوتوروە زاچاستۋيۋ بىۆاەت نەسوۆمەستيمىم درۋگ س درۋگوم.

سوۆرەمەننايا مەديتسينا نەمىسليما بەز ەففەكتيۆنىح لەكارستۆەننىح پرەپاراتوۆ. وسوبوي زاداچەي ياۆلياەتسيا اكتيۆنوە رازۆيتيە ناتسيونالنوي فارماتسەۆتيچەسكوي پرومىشلەننوستي. يمەننو زدەس، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، دولجنى بىت رەاليزوۆانى دوستيجەنيا نانوتەحنولوگي. مينيستەرستۆۋ فينانسوۆ رك نادو پريمەنيت ۆوزموجنوستي نالوگوۆوگو ستيمۋليروۆانيا وتەچەستۆەننىح فارماتسەۆتيچەسكيح كومپاني دليا سوزدانيا ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكيح تسەنتروۆ پو رازرابوتكە نوۆىح لەكارستۆەننىح سرەدستۆ ي يح پرويزۆودستۆۋ نا تەرريتوري رەسپۋبليكي.

مودەرنيزاتسيا زدراۆووحرانەنيا دولجنا وپيراتسيا نا دوستيجەنيا مەديتسينسكوي ناۋكي. ناۋچنىم مەديتسينسكيم ورگانيزاتسيام رەسپۋبليكي نەوبحوديمو وپرەدەليت پريوريتەتى ناپراۆلەني ناۋچنىح يسسلەدوۆاني س ۋچەتوم رەالنوگو سوستويانيا زدوروۆيا ناسەلەنيا ي تەندەنتسي ەگو يزمەنەني.

مى س ۆامي نەودنوكراتنو وتمەچالي كراينيۋيۋ نەوبحوديموست فورميروۆانيا ۋ ناسەلەنيا زدوروۆوگو وبرازا جيزني. رەسپۋبليكانسكومۋ تسەنترۋ فورميروۆانيا زدوروۆوگو وبرازا جيزني نەوبحوديمو اكتيۆيزيروۆات سۆويۋ رابوتۋ.

رەسپۋبليكانسكي تسەنتر فورميروۆانيا زدوروۆوگو وبرازا جيزني دولجەن ۆوورۋجيت ليۋدەي زنانيامي و زدوروۆە، ناۋچيت يح ەگو بەرەچ ي پوددەرجيۆات، سوزدات ۋسلوۆيا ي ۆوزموجنوستي دليا ەتوگو. ا ۋجە زاتەم مى موجەم پوترەبوۆات ۆەدەنيا زدوروۆوگو وبرازا جيزني، يسپولزۋيا زاكونى ي ەكونوميچەسكيە ستيمۋلى ي رىچاگي. تولكو پري تاكوم پوسلەدوۆاتەلنوم پودحودە مى سموجەم سوحرانيت ترۋدوۆىە رەسۋرسى كازاحستانا.

ۆ زاۆەرشەنيە ەششە راز حوچۋ وتمەتيت، چتو پرەۆراششەنيە كازاحستانا ۆ ليدەرا ميروۆوي ەكونوميكي نەۆوزموجنو بەز كاردينالنوگو ۋلۋچشەنيا زدوروۆيا ۆسەح گراجدان كازاحستانا ي، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، رابوتايۋششيح گراجدان. دليا دوستيجەنيا ەتوگو نۋجنو يسكات نوۆىە مودەلي ي سپوسوبى ورگانيزاتسي زدراۆووحرانەنيا. دەلات ەتو دولجنى مى ۆسە. ۆەد رەچ يدەت و بۋدۋششەم ناشەي رودينى، و بۋدۋششەم ناشيح دەتەي، و بۋدۋششەم ناشەي جيزني. سپاسيبو زا ۆنيمانيە!

 

مەن ءوزىم ينتەگراتسيا پروتسەسستەرىنە قارسى ەمەسپىن، ماسەلەنىڭ ءبارى ينتەگراتسيانىڭ تەرەڭدىگىندە جاتىر جانە ينتەگراتسيانىڭ ۇلتتىق مۇدەلەرىمىزگە سايكەستىگىندە جاتىر. مىسالى قازاقستان ۇقۇك مۇشەسى بولعانىن مەن قالايمىن، بىراق ۇلتتىق اسكەرلەردى تولىق بىرىكتىرۋدى قالامايمىن. ۇقۇك كىرەتىن ەلدەردىڭ ۇلتتىق اسكەرلەرىنىڭ ءبىر بىرىنە كومەكتەسكەندى، تاجىريبە الماسقاندى، قارۋ جاراق جاعىنان كومەكتەسكەندى مەن قالايمىن، ال بىراق تولىق اسكەرلەردى بىرىكتىرۋدى مەن قالامايمىن. ءبىز دەربەس ءارى ەگەمەندى ەلمىز. سولاي ەكونوميكا جاعىنان مەن ەكىجاقتى ءتيىمدى قارىم قاتىناستار بولعانىن قالايمىن، ال بىراق تولىق ءبارىن وداقتىڭ قۇزىرىنا بەرگەنىن قالامايمىن.

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و سپورتە، و پەرسپەكتيۆاح وتەچەستۆەننوي سفەرى سپورتا، و مەراح كوتورىە نەوبحوديمو پرەدپرينيات دليا رازۆيتيا سپورتيۆنوگو دۆيجەنيا ۆ ناشەي سترانە. نو كاك ۆسەگدا يا سناچالا حوتەل بى ۆىسكازات رياد سۆويح مىسلەي.

كتو تاكوي كازاحسكي ۆوين. كازاحسكي ۆوين – ەتو زۆانيە. نەوبيازاتەلنو، چتوبى ون بىل ۆ وكوپە يلي س اۆتوماتوم ۆ رۋكاح. ۆاجنو تو، چتوبى چەلوۆەك وششۋششال سەبيا سولداتوم وتچيزنى. يا دۋمايۋ، چتو نەت ۆىشە زۆانيا ي بولشەگو سچاستيا، چەم بىت سولداتوم وتچيزنى. نەت نيچەگو بولشەگو، چەم سلۋجيت رودينە. يا حوچۋ، دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي، چتوبى س سوزنانيەم ەتوگو ۆى پروجيلي ۆسيۋ سۆويۋ جيزن. ناش نارود وچەن دولگو جيۆەت نا ەتوي زەملە، وچەن دليننۋيۋ دوروگۋ مى پروشلي. نا ەتوم پۋتي بىلي ۋسپەحي، بىلي نەۋداچي، نو مى، سلاۆا بوگۋ، ەست، ي ۋۆەرەن، چتو بۋدەم ۆسەگدا. مى ەست، پوتومۋ چتو ۆ بولشينستۆە سۆوەم، ۆو منوگيح سلۋچاياح مى سچيتالي سەبيا سولداتامي وتچيزنى. يا توجە سچيتايۋ سەبيا سولداتوم وتچيزنى ي زاششيتۋ رودينى سچيتايۋ سۆويم سۆياششەننىم دولگوم. ي گدە بى يا ني بىل، ۆ كاكوي بى سفەرە نە رابوتال ناتسيونالنىە ينتەرەسى كازاحستانا يا زاششيششال، زاششيششايۋ ي ۆسەگدا بۋدۋ زاششيششات. 

دوروگيە زەملياكي!

مى نە دوبەمسيا نوۆىح كاچەستۆەننىح رەزۋلتاتوۆ، ەسلي نە يسكورەنيم زاستوينىە ياۆلەنيا ي پرەستۋپنۋيۋ حالاتنوست ۆ سترۋكتۋراح گوسۋدارستۆەننوگو، مەستنوگو، پرويزۆودستۆەننوگو ي حوزيايستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا،  پاسسيۆنوست ي گولوۆوتياپستۆو، چيورستۆوست ي بەزدۋشيە ۆ پوۆسەدنەۆنوي جيزني.

پوەتومۋ، يا وبراششايۋس، پرەجدە ۆسەگو، كو ۆسەم پرەدستاۆيتەليام ورگانوۆ ۆلاستي س ناستوياتەلنىم ترەبوۆانيەم – پروياۆليات ۆىسوكۋيۋ پروفەسسيونالنۋيۋ ي گراجدانسكۋيۋ وتۆەتستۆەننوست، ينيتسياتيۆۋ، دوبروسوۆەستنوست.

تاكجە يا پروشۋ ۆسەح جيتەلەي ناشەي سترانى – چەستنو ي بەسكورىستنو وتنوسيتسيا ك رابوتە نا ليۋبوم ۋچاستكە، چۋۆستۆوۆات سوپريچاستنوست كو ۆسەمۋ، چتو پرويسحوديت ريادوم: ۆ سۆوەم كوللەكتيۆە يلي ۆ سوبستۆەننوي سەمە، ۆ رودنوم گورودە يلي اۋلە، رايونە يلي پوسەلكە.

پومنيتە، چتو وتۆەتستۆەننوست زا سۋدبۋ رەسپۋبليكي، زا ەيو دوستوينوە بۋدۋششەە لەجيت نا كاجدوم يز ناس!

ودنا يز سلوجنەيشيح پروبلەم، تورموزياششيح سەگودنيا رازۆيتيە رەسپۋبليكي – ەتو نيزكي ۋروۆەن وتۆەتستۆەننوستي. يا گوۆوريۋ وب وتۆەتستۆەننوستي ۆسەح بەز يسكليۋچەنيا، يمەيا ۆ ۆيدۋ حوتيا بى سوبليۋدەنيە ەلەمەنتارنىح چەلوۆەچەسكيح پراۆيل ي نورم پوۆەدەنيا، پروجيۆانيا. وب وتۆەتستۆەننوستي ليۋدەي زا سۆوي پوستۋپكي، زا سۆوي ۋچاستوك رابوتى، زا سۆوي سەمي، زا سۆويح دەتەي ي روديتەلەي. نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم وب وتەچەستۆەننوم سپورتە.

دوروگيە درۋزيا!

رول فيزيچەسكوي كۋلتۋرى ي سپورتا ۆ سوۆرەمەننوم ميرە وچەن ۆەليكا. سپورت، كاك ي پرەجدە، وستاەتسيا پوسلاننيكوم ميرا، ۋكرەپلياەت درۋجبۋ نارودوۆ، پوپۋلياريزيرۋەت زدوروۆىي ي ترەزۆىي وبراز جيزني، ۋچيت سپراۆەدليۆوستي ي چەستنوستي، پوتومۋ چتو ۆ ليۋبوي يگرە يلي ەدينوبورستۆە ۆسەگدا پوبەجداەت سيلنەيشي.

كاك گوۆوريل لەۆ نيكولاەۆيچ تولستوي، سپورت – ەتو نە تولكو زدوروۆە فيزيچەسكوە، نو ەششە ي زدوروۆە نراۆستۆەننوە. سپورت ۋدلينياەت مولودوست، ستيمۋليرۋەت تۆورچەسكۋيۋ اكتيۆنوست ي رابوتوسپوسوبنوست، ۆسەلياەت ۆوليۋ ي ۋۆەرەننوست ۆ سۆويح سيلاح، دەلاەت ليۋدەي بولەە ۋراۆنوۆەشەننىمي، تەرپيمىمي، ديستسيپلينيروۆاننىمي، وتۆەتستۆەننىمي. تو ەست، پو سۋتي، سپورت ودنومومەنتنو رەشاەت ۆسە تە سلوجنەيشيە پروبلەمى، و كوتورىح دەن ي نوچ دۋماەت ۆلاست.

داۆايتە ۆمەستە زاداديمسيا ۆوپروسامي ي پوپروبۋەم نايتي وتۆەتى…

كاك دوبيتسيا توگو، چتوبى سنيزيت سمەرتنوست ناسەلەنيا؟ ۋمەنشيت دەتسكۋيۋ بەزنادزورنوست ي ۋروۆەن پرەستۋپنوستي؟ نە دوپۋستيت راسپروسترانەنيا الكوگوليزما ي ناركوماني؟ پودنيات ۋروۆەن وبششەي كۋلتۋرى، گراجدانستۆەننوستي ي پاتريوتيزما؟ پوۆىسيت پرويزۆوديتەلنوست ترۋدا، ا زناچيت ي ەكونوميچەسكۋيۋ موشش گوسۋدارستۆا؟ وتۆەت نا ۆسە ەتي ۆوپروسى ودين – نادو رازۆيۆات فيزيچەسكۋيۋ كۋلتۋرۋ ي سپورت.

ەست تاكوە پونياتيە «ناتسيونالنايا يدەولوگيا». ەتو كومپلەكس يدەي، ۆوكرۋگ چەگو يلي بلاگوداريا چەمۋ موجنو سوزدات ۆەليكۋيۋ ي موگۋششەستۆەننۋيۋ، گارمونيچنۋيۋ ي پروتسۆەتايۋششۋيۋ سترانۋ. تاك ۆوت منە كاجەتسيا، چتو سپورت توجە موجەت بىت چاستيۋ ناشەي ناتسيونالنوي يدەولوگي، ناراۆنە س يازىكوم، نەزاۆيسيموستيۋ، ەدينستۆوم. كازاحستان – سپورتيۆنايا دەرجاۆا. ۆوت ناش لوزۋنگ.

دوروگيە درۋزيا!

ۆ كازاحسكوي نارودنوي تراديتسي يزدرەۆلە زالوجەنى وسنوۆى بەرەجنوگو وتنوشەنيا ك سۆوەمۋ زدوروۆيۋ، ۆوسپيتانيا بۋدۋششيح ۆوينوۆ، رازۆيتيۋ ۋ نيح لوۆكوستي، ۆىنوسليۆوستي، سيلى، بىستروتى. ناتسيونالنىە تراديتسيوننىە يگرى ي سوستيازانيا دو سيح پور سوحرانەنى ۆ سۆوەم پەرۆوزداننوم ۆيدە ي ۆ سوۆرەمەننىح ۋسلوۆياح دولجنى پولۋچيت نوۆىي يمپۋلس ك رازۆيتيۋ.

كازاحسكيە ناتسيونالنىە ۆيدى سپورتا كوكپار، كازاكشا كۋرەس، بايگە، الامان بايگە، توگىزكۋمالاك نەوبحوديمو ۆكليۋچيت ۆ رەەستر ۆيدوۆ سپورتا ي ۆسەمەرنو كۋلتيۆيروۆات يح ۆ ناشەي سترانە.

دليا كوورديناتسي رازۆيتيا ناتسيونالنىح ۆيدوۆ سپورتا نەوبحوديمو سوزدات گوسۋدارستۆەننوە ۋچرەجدەنيە  «رەسپۋبليكانسكي تسەنتر ناتسيونالنىح ۆيدوۆ سپورتا». نا ەگو بازە نۋجنو سوزدات سيستەمۋ نەپرەرىۆنوي پودگوتوۆكي سپورتيۆنوگو رەزەرۆا پو ناتسيونالنىم ۆيدام سپورتا، ناچينايا س سەتي سپەتسياليزيروۆاننىح وتدەلەني ۆ ديۋسش ي گرۋپپ سپورتيۆنوي پودگوتوۆكي مولودەجي ۆ وبلاستنىح وبرازوۆانياح. زاتەم نەوبحوديمو يح ۆكليۋچيت ۆ رەەستر FILA ي پروۆوديت رەگۋليارنو چەمپيوناتى ي پەرۆەنستۆا پو كازاحسكيم ناتسيونالنىم ۆيدام سپورتا.

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

ناريادۋ س ناتسيونالنىمي ۆيدامي سپورتا ۆ رەسپۋبليكە كازاحستان نەوبحوديمو اكتيۆنو رازۆيۆات ي تراديتسيوننىە ۆيدى سپورتا، كاك وليمپيسكيە، تاك ي نەوليمپيسكيە.

ۆ رازۆيتي ماسسوۆىح ۆيدوۆ سپورتا ۆ كازاحستانە وسوبەننو پوپۋليارنى، كونەچنو جە، بوربا ي بوكس، ا تاكجە ۆولەيبول، باسكەتبول، ميني-فۋتبول، فۋتبول، شاحماتى، لەگكايا اتلەتيكا. نا سەگودنياشني دەن ۆ رەسپۋبليكە زارەگيستريروۆانو بولەە 20 وبششەستۆەننىح سپورتيۆنىح فەدەراتسي.

دليا رازۆيتيا فيزكۋلتۋرنوگو دۆيجەنيا ۆ ناشەي سترانە نەوبحوديمو رەگۋليارنوە پروۆەدەنيە سپارتاكياد. ناپريمەر سپارتاكيادى سرەدي ترۋدوۆىح كوللەكتيۆوۆ، سپارتاكيادى پو زيمنيم ۆيدام سپورتا، سپارتاكيادى جەنششين، سپارتاكيادى ينۆاليدوۆ، سپارتاكيادى سرەدي رابوتنيكوۆ گوسۋدارستۆەننوي سلۋجبى، سپارتاكيادى سرەدي ستۋدەنتوۆ.

راز ۆ چەتىرە گودا يا دۋمايۋ تسەلەسووبرازنو ۆ رازنىح رەگيوناح پروۆوديت رەسپۋبليكانسكۋيۋ سپارتاكيادۋ پو وليمپيسكيم ۆيدام سپورتا ي سپارتاكيادۋ پو كازاحسكيم ناتسيونالنىم ۆيدام سپورتا. پريچەم ۆسياكي راز ك ەتيم سپورتيۆنىم پرازدنيكام نەوبحوديمو پريۋروچيت اكتيۆنوە سترويتەلستۆو سپورتيۆنىح ي سوتسيالنىح وبەكتوۆ، بلاگوۋسترويستۆو ناسەلەننىح پۋنكتوۆ.

دوروگيە درۋزيا!

يا دۋمايۋ مى دولجنى ۋدەليات بولشوە ۆنيمانيە رازۆيتيۋ ماسسوۆوي فيزيچەسكوي كۋلتۋرى ۆ ناشەي سترانە. دۋمايۋ ەجەگودنو نەوبحوديمو پروۆوديت «دني وزدوروۆيتەلنوگو بەگا ي حودبى»، «ناتسيونالنىي دەن زدوروۆيا»، ۆ تەپلوە ۆرەميا گودا نا پلوششادياح گورودوۆ نەوبحوديمو ورگانيزوۆات ماسسوۆىە ۋترەننيە زاريادكي.

وزدوروۆلەنيە ناسەلەنيا، پروپاگاندۋ زدوروۆوگو ي ترەزۆوگو وبرازا جيزني ۆسە ورگانى ۆلاستي رەسپۋبليكي دولجنى سدەلات پريوريتەتنىم ناپراۆلەنيەم ۆ سۆوەي دەياتەلنوستي.

ۆ رەسپۋبليكە نەوبحوديمو پرينيمات مەرى پو بوربە س پيانستۆوم ي الكوگوليزموم. سچيتايۋ تسەلەسووبرازنىم ۋكازوم پرەزيدەنتا رك س 2013 گودا نا تەرريتوري رەسپۋبليكي ۆۆەستي وگرانيچەنيە پو ۆرەمەني نا پروداجۋ ۆيننو-ۆودوچنىح يزدەلي.

سەرەزنايا تەما، ترەبۋيۋششايا ناشەگو ۆنيمانيا ي وبسۋجدەنيا – سپورت سرەدي ينۆاليدوۆ ي ليۋدەي س وگرانيچەننىمي فيزيچەسكيمي ۆوزموجنوستيامي.  سەگودنيا ۆ سوزداۆاەمىح رەسپۋبليكانسكيح سپەتسياليزيروۆاننىح دەتسكو-يۋنوشەسكيح سپورتيۆنىح شكولاح نۋجنو وتكرىۆات وتدەلەنيا اداپتيۆنوي فيزكۋلتۋرى ي سپورتا دليا دەتەي س وگرانيچەننىمي ۆوزموجنوستيامي. نەوبحوديمو رازرابوتات ي پرينيات رەسپۋبليكانسكۋيۋ گوسۋدارستۆەننۋيۋ پروگراممۋ «بەزبارەرنايا سرەدا نا 2013-2018 گودى»، ۆ كوتوروي نەوبحوديمو پرەدۋسموترەت سرەدستۆا نا ورگانيزاتسيۋ سپورتيۆنىح سورەۆنوۆاني، پريوبرەتەنيە سپەتسيالنوگو سپورتيۆنوگو وبورۋدوۆانيا، ينۆەنتاريا دليا زانياتي اداپتيۆنوي فيزكۋلتۋروي ي ت.د. ك سوجالەنيۋ، وحۆات ينۆاليدوۆ زانياتيامي فيزيچەسكوي كۋلتۋروي  ي سپورتوم وستاەتسيا نەدوستاتوچنىم. داۆايتە ۆمەستە پودۋماەم ناد تەم، كاك يزمەنيت ەتۋ سيتۋاتسيۋ.

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

دۋمايۋ، ۆسە سوگلاسياتسيا، چتو پەرۆوستەپەننوە زناچەنيە دولجنو وتۆوديتسيا رازۆيتيۋ دەتسكوگو سپورتا. سپورت يگراەت پويستينە گيگانتسكۋيۋ رول ۆ ستانوۆلەني ي ۆوسپيتاني مولودوگو پوكولەنيا. يمەننو تام ۆ دەتسكو يۋنوشەسكيح سپورتيۆنىح شكولاح ي سەكتسياح زاكلادىۆايۋتسيا زاداتكي بۋدۋششيح چەمپيونوۆ. يمەننو تام كۋيۋتسيا پرەدپوسىلكي دليا بۋدۋششيح سپورتيۆنىح پوبەد. ك سوجالەنيۋ دليا سەلسكيح رەبيات ي رەبيات يز گلۋبينكي سپورتيۆنىە سەكتسي ي سپورتيۆنىە وبەكتى ۆ بولشينستۆە سۆوەم نەدوستۋپنى.

سرەدي پروبلەم وتەچەستۆەننوي سفەرى فيزكۋلتۋرى ي سپورتا – نەدوستاتوچنوە فينانسيروۆانيە سو ۆسەمي ۆىتەكايۋششيمي وتسيۋدا پوسلەدستۆيامي، سلابايا پودگوتوۆكا ترەنەرسكيح ي پەداگوگيچەسكيح كادروۆ ۆ سفەرە فيزيچەسكوي كۋلتۋرى، يزليشنيايا كوممەرتسياليزاتسيا سپورتا، ۋپادوك ۆ سفەرە سپورتيۆنوي مەديتسينى، نەحۆاتكا دوستۋپنىح دليا ناسەلەنيا سپورتكلۋبوۆ ي سەكتسي، ستاديونوۆ، دۆوروۆىح پلوششادوك، ۋكومپلەكتوۆاننىح پروستىمي ۋليچنىمي ترەناجەرامي.

دليا رەشەنيا ۆىشەۋكازاننىح پروبلەم يا حوتەل بى ۆنەستي رياد پرەدلوجەني.

ۆو پەرۆىح نەوبوديمو ۋۆەليچيت فينانسيروۆانيە نا رازۆيتيە فيزيچەسكوي كۋلتۋرى ي سپورتا.

ۆو-ۆتورىح، پرەدلاگايۋ وتكرىت تسەنترى سپورتيۆنوي پودگوتوۆكي رەسپۋبليكانسكوگو پودچينەنيا ۆ كاجدوم وبلاستنوم تسەنترە، چتو پوزۆوليت بولەە كاچەستۆەننو ورگانيزوۆات ۆىياۆلەنيە، پاسپورتيزاتسيۋ ي سپورتيۆنۋيۋ پودگوتوۆكۋ يۋنىح سپورتسمەنوۆ. ودنيح تولكو ۋسيلي مەستنىح گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ نەدوستاتوچنو – نۋجنى كولوسسالنىە سرەدستۆا نا فورميروۆانيە سپورتيۆنوي ينفراسترۋكتۋرى، سپوسوبنوي وحۆاتيت ۆسەح شكولنيكوۆ سترانى، ۆ توم چيسلە ينۆاليدوۆ، ۋجە پوكازاۆشيح، چتو وني سپوسوبنى نا راۆنىح زاششيششات چەست سترانى نا ميروۆوي سپورتيۆنوي ارەنە.

ۆ-ترەتيح، دليا وبەسپەچەنيا كاچەستۆەننوي پودگوتوۆكي يۋنيوروۆ ي ۆزروسلىح اتلەتوۆ نا ميروۆوم ۋروۆنە نەوبحوديمو ۋسيليت پودگوتوۆكۋ كادروۆ ۆ سپورتيۆنوي مەديتسينە، سپورتيۆنوي پسيحولوگي، حرونوبيولوگي، كليماتوگەوگرافيچەسكوي اداپتاتسي، رەابيليتولوگي.

ۆ-چەتۆەرتىح، دليا سوزدانيا كومفورتنىح ۋسلوۆي دليا رازۆيتيا ماسسوۆوگو سپورتا نەوبحوديمو ۋجەستوچەنيە گرادوسترويتەلنوگو زاكونوداتەلستۆا ۆ چاستي وبيازاتەلنوگو ۆىدەلەنيا تەرريتوري پود سپورتيۆنىە وبەكتى ي سوورۋجەنيا، ا تاكجە پوددەرجكا چاستنىح ينۆەستوروۆ پو ورگانيزاتسي ۋسلۋگ ۆ سفەرە فيزيچەسكوي كۋلتۋرى ي سپورتا، ۆ توم چيسلە پۋتەم نالوگوۆىح پرەفەرەنتسي.

 

پرەدلوجەنيا ۆ ادرەس اگەنتستۆا رەسپۋبليكي كازاحستان دەلام سپورتا ي فيزيچەسكوي كۋلتۋرى:

1.ۆنەدريات نوۆىە ناۋچنو-مەتوديچەسكيە رازرابوتكي ي سوۆرەمەننىە تەحنولوگي ۆ وبلاستي سپورتيۆنوي ي فيزكۋلتۋرنو-وزدوروۆيتەلنوي رابوتى.

2.رازرابوتات پروگراممۋ رازۆيتيا دەتسكو-يۋنوشەسكوگو ي ستۋدەنچەسكوگو سپورتا.

3.راسسموترەت ۆوزموجنوست وتكرىتيا ۆ رەسپۋبليكە ەكسپەريمەنتالنىح پلوششادوك، نا بازە كوتورىح بۋدۋت رازراباتىۆاتسيا، ي اپروبيروۆاتسيا سوۆرەمەننىە مەتودى ي تەحنولوگي پو سوحرانەنيۋ ي رازۆيتيۋ كازاحسكيح ناتسيونالنىح ۆيدوۆ سپورتا ي كازاحسكيح نارودنىح يگر، ا تاكجە رەگيونالنىح تسەنتروۆ سپورتيۆنوي پودگوتوۆكي سپورتسمەنوۆ ۆىسوكوگو كلاسسا.

سپاسيبو!

 

مەن ءوز ءوزىمدى ۇلت جاۋىنگەرى دەپ ەسەپتەيمىن جانە سىزدەردى قۇرمەتتى وتانداستار ۇلت جاۋىنگەرى بولۋعا شاقىرامىن. ۇلتتىق مۇددەلەردى قورعاۋ بۇل قاسيەتتى پارىز. قاي سالادا جۇمىس ىستەسەڭىز دە، قاي جەردە جۇرسەڭىز دە مەن سىزدەردى قۇرمەتتى وتانداستار ۇلتتىق مۇددەلەردى جوعارى قويىپ ونى ارقاشاندا قورعاۋعا شاقىرامىن. سوندا عانا ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىز باياندى، ۇلتتىق مەملەكەتىمىز مىقتى، ەگەمەندىگىمىز ماڭگى بولادى.

قازاق زيالى كاۋىمنىڭ وكىلى بۇل كىم، دەپ مەن ءجيى ويلايمىن، ول اشەيىن تاقپاقتار جازاتىن ادام با، الدە كىتاپ جازاتىن ادام با، جوق مەنىڭ ويىمشا قازاق زيالىسى بۇل قازاقتىڭ تازا، كوركەم ءسوزىنىڭ ساقتاۋشىسى، قازاق ءتىلىنىڭ ساقشىسى دەپ ەسەپتەيمىن. سوندىقتان قازاق زيالى قاۋىمنىڭ وكىلى كۇندە كۇندە قازاق ءتىلىنىڭ بايلىعىن، تەرەڭدىگىن، اسەمدىلىگىن، سىرلارىن زەرتتەۋ كەرەك. قازاق زيالىسى قازاق ءتىلىنىڭ، قازاقتىڭ كوركەم ءسوزىنىڭ قىزمەتكەرى ءھام زەرتتەۋشىسى بولۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. سوندا عانا قازاقتىڭ زيالىسى قازاق وقىرمانعا قازاق ءتىلىنىڭ اسەمدىلىگىن، تەرەڭ ماعىناسىن ءارى ونىڭ بايلعىنى اشۋشى بولا الادى. قازاقتىڭ ءاربىر كوركەم ءسوزى اسىل تاستاي باعالى. بىرەۋى مارجان، بىرەۋى الماس، بىرەۋى ءزۇبارجات، ال قازاق زيالىسى كوركەم ءسوزدىڭ شەبەرى بولعاندىقتان زەرگەر سياقتى قازاق كوركەم سوزدەردى پايدالانىپ قازاق وقىرماندارعا ءوزىنىڭ تۋىندىلارىن سىيعا تارتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.

  سونىمەن قاتار قازاق زيالى قاۋىمنىڭ قازاق حالقىنىڭ الدىندا پارىزى بار، ول پارىز قازاقتىڭ رۋحاني الەمىن دامىتۋ جانە شىندىقتى ايتۋ.

قازاقتىڭ زيالىسى بۇل قازاقتىڭ رۋحاني كوشباسشىسى، ول حالىقتىڭ پوتەنتسيالدى كۇشىن وياتا ءبىلۋ كەرەك، قازاقتى بىرىكتىرىپ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن كۇرەسكە جەتەلەۋ كەرەك، ال ول ءۇشىن قازاقتىڭ زيالىلارى ءوزى دە بىرىگۋ كەرەك. قازاق زيالىسى الاش وردا پارتياسىنىڭ قايراتكەرلەرىنىڭ ءىزباسارى، ولاردىڭ ىستەرىن جالعاستىرۋشى بولۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. قازاقتىڭ زيالىسى ۇلتتىڭ تاربيەشىسى، ولاي بولسا ول ارقاششاندا الدىڭعى ساپىندا تۋرىپ ەل مۇددەسىن قورعايتىن بولۋ كەرەك. قازاقتىڭ زيالى قاۋىمى ءوزىنىڭ تۋىندىلارىمىن، ءوزىنىڭ ونەگەلى ىستەرىمەن مەنىڭ ويىمشا حالىقتىڭ اراسىندا ادامگەرشىلىك قاعيدالارىن ناسيحاتتاۋ كەرەك، بۇل قازاق زيالى قاۋىمىنىڭ پارىزىنىڭ ءبىرى.

 

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و رازۆيتي گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا، ەتو نەمالوۆاجنىي ۆوپروس، ي يا سچيتايۋ چتو نەوبحوديمو ۆ ەتوم ناپراۆلەني نام پرەدستويت بولشايا رابوتا، نو سناچالا يا كاك وبىچنو پودەليۋس س ۆامي نەكوتورىمي سۆويمي مىسليامي ي ۆىسكازاتسيا وتنوسيتەلنو نەسكولكيح مومەنتوۆ، كوتورىە سۆيازانى س وسنوۆنىمي ناپراۆلەنيامي سەگودنياشنەگو ەتاپا رازۆيتيا ناشەي گوسۋدارستۆەننوستي.

پەرۆىم ناپراۆلەنيەم ياۆلياەتسيا زاششيتا گوسۋدارستۆەننوستي. مى دو سەگودنياشنەگو دنيا ۆ وسنوۆنوم زاۆەرشيلي ۆەسما سلوجنىي ەتاپ ۆوزروجدەنيا ي ۆوسستانوۆلەنيا سۆوەي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي ي رەشيلي منوگو پروبلەم، سۆيازاننىح ەتيم پەريودوم.

ودناكو، ۆوپروس زاششيتى ەتوگو ۆەليكوگو دوستيجەنيا، تو ەست زاششيتا گوسۋدارستۆا ي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي وستاەتسيا وچەن ۆاجنىم جيزنەننىم ۆوپروسوم.

ەتوت ۆوپروس پريوبرەتاەت ەششە بولشۋيۋ زناچيموست ۆ وسلوجنيۆشەمسيا گەوپوليتيچەسكوم پولوجەني رەگيونا ي ميرا، ۋسيلەني ستولكنوۆەنيا ينتەرەسوۆ سۆەرحدەرجاۆ ي ۋگروزى دليا نەزاۆيسيموستي ناتسيونالنىح گوسۋدارستۆ ۆ ۋسلوۆياح گلوباليزاتسي.

بىسترومەنيايۋششاياسيا سيتۋاتسيا سوۆرەمەننوگو ميرا نە پرەدوستاۆيت نام ۆوزموجنوستي پروياۆيت حوتيا بى ميگ بەسپەچنوستي ۆ وتنوشەني ۆوپروسا زاششيتى گوسۋدارستۆا، گوسۋدارستۆەننوستي ي بەزوپاسنوستي سترانى.

ۆى پرەكراسنو زناەتە و توم، چتو كاكوە كوليچەستۆو ناتسي سەگودنيا ۆ ميرە ۆەدۋت بوربۋ زا پريوبرەتەنيە سۆوەي نەزاۆيسيموستي ي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي. منوگيە يز نيح يمەيۋت ۆسە، ودناكو، يز-زا توگو، چتو ليشەنى سۆوەي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي، وني نەۋدوۆلەتۆورەننى سۆوەي جيزنيۋ.

پوەتومۋ دليا كاجدوگو نارودا، كوتورىي ستال حوزياينوم سۆوەي رودينى ي نەزاۆيسيموگو گوسۋدارستۆا، ۆوپروس سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا س ۋچەتوم ناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ پريوبرەتاەت بولشوە پوليتيچەسكوە ي جيزنەننوە زناچەنيە.

ۆتورىم ناپراۆلەنيەم ياۆلياەتسيا ۆسەستوروننەە پوۆىشەنيە پوليتيچەسكوي ي پراۆوۆوي كۋلتۋرى، ناتسيونالنوگو ساموپوزنانيا ي ساموسوزنانيا. ەتوت ۆوپروس پريوبرەتاەت وسوبۋيۋ زناچيموست ۆ پروتسەسسە گلوباليزاتسي ي ۆەك ينفورماتيزاتسي.

ۆ پوسلەدنيە گودى مى ستانوۆيليس سۆيدەتەليامي توگو، كاك نەكوتورىە مەجدۋنارودنىە كرۋگي پوسرەدستۆوم ينفورماتسي يسپولزۋيا نەوسۆەدوملەننوست ناسەلەنيا، ۆو چتو پرەۆراتيلي پوليتيچەسكيە ي سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيە پروتسەسسى نەكوتورىح ستران.

ۆ رەزۋلتاتە دەياتەلنوستي رازرۋشيتەلنىح سيل نەزاۆيسيموست نەكوتورىح ستران ميرا، پرەدستالا پەرەد ليتسوم ۋگروزى. وچەۆيدنو، چتو تەپەر دليا ۆىحودا يز سلوجيۆشەيسيا سيتۋاتسي ەتيم سترانام پوترەبۋيۋتسيا دەسياتيلەتيا.

پوەتومۋ، نارود كازاحستانا دولجەن پونيمات سۋت ينفورماتسيوننىح ۆوين، ۆنۋترەننيح ي ۆنەشنيح پوليتيچەسكيح پروتسەسسوۆ، ا تاكجە پراۆيلنو وسوزنات تسەل ي سۋت گوسۋدارستۆەننىح پروگرامم.

ۋ ناشەگو گوسۋدارستۆا ودنا ستراتەگيچەسكۋيا تسەل، ەتو پوۆىشەنيە ۋروۆنيا ي كاچەستۆا جيزني ناسەلەنيا سترانى ي ۋكرەپلەنيە گوسۋدارستۆەننوي نەزاۆيسيموستي.

ترەتە ناپراۆلەنيە زاكليۋچاەتسيا ۆ توم، چتوبى سپلوتيت نارود سترانى ۆوكرۋگ يدەي «نەزاۆيسيمىي كازاحستان – ناشا ەدينايا ي سۋۆەرەننايا رودينا».

نام نەوبحوديمو، چتوبى زاششيتا سۆوبودنوگو، نەزاۆيسيموگو كازاحستانا ي ناتسيونالنوگو ەدينستۆا بىلا پريزنانا ۆ كاچەستۆە وبششەناتسيونالنوي يدەي.

يبو تولكو تاكايا يدەيا ياۆلياەتسيا سۆيازۋيۋششەي نيتيۋ ي تسەنتروم پروتياجەنيا ۆسەگو نارودا كازاحستانا، نەۆزيرايا نا ناتسيۋ، يازىك، رەليگيۋ، ۆەرويسپوۆەدانيە ي پوليتيچەسكۋيۋ پوزيتسيۋ.

پوەتومۋ، زاششيتا ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي، ەيو بەزوپاسنوستي ۆسەگدا دولجنو بىت ناشەي گلاۆنوي زاداچەي.

چەتۆەرتوە ناپراۆلەنيە موجنو نازۆات پوليتيكوي «وبراششەنيا ك مولودەجي». وسنوۆنايا سۋت ەتوگو ناپراۆلەنيا زاكليۋچاەتسيا ۆ سوزداني بلاگوپرياتنىح ۆوزموجنوستەي دليا ۋلۋچشەنيا ۋسلوۆي دۋحوۆنو-نراۆستۆەننوگو رازۆيتيا، ۋچەبى ي دەياتەلنوستي مولودەجي.

مى دولجنى پريۆيۆات ۆ سەردتساح مولودوگو پوكولەنيا ۆىسوكوە ناتسيونالنوە چۋۆستۆو پاتريوتيزما، ساموپوزنانيا، كۋلتۋرۋ حوروشەگو پوۆەدەنيا، ۆىدەرجكۋ ي تەرپەنيە، ليۋبوۆ ك ناۋكە، سوۆرەمەننىم پروفەسسيام ي سپەتسيالنوستيام، سەرەزنوست، ترۋدوليۋبيە، ۋۆاجەنيە ك ۆەرحوۆەنستۆۋ زاكونا س تەم، چتوبى وني سموگلي ۆ بۋدۋششەم ۆ كاچەستۆە دوستوينىح پرەدستاۆيتەلەي سۆوەگو نارودا پرەدستاۆليات ناشۋ دوروگۋيۋ رودينۋ نا مەجدۋنارودنوي ارەنە.

نا موي ۆزگلياد، ۆىسشەي تسەليۋ ۆسەگو كازاحسكوگو نارودا دولجنو بىت ۋسيلەنيە رودينى. وسوزنانيە ەتوگو مى دولجنى ۆوسپيتات ۆ كازاحسكوي مولودەجي. مى دولجنى ۆوسپيتىۆات كازاحسكۋيۋ مولودەج نا ۆەليكيح پريمەراح اليحانا بوكەيحانوۆا، جۋسيپبەكا ايماۋتوۆا، حالەلا دوسمۋحاممەدوۆا، دينمۋحاممەدا كوناەۆا.

پياتوە ناپراۆلەنيە ياۆلياەتسيا زاششيتا ناتسيونالنوگو مەنتاليتەتا ي ناتسيونالنوي كۋلتۋرى ۆ ۋسلوۆياح گلوباليزاتسي.

سەگودنيا چەلوۆەچەستۆو ۆ پروتسەسسە گلوباليزاتسي ستويت پەرەد ليتسوم ۋسكورەننوگو سمەشيۆانيا تسەننوستەي، يدەي ي كۋلتۋر. مى نيكوگدا نە ۆىستۋپاەم پروتيۆ سبليجەنيا كۋلتۋر، تسيۆيليزاتسي ي زناكومستۆا درۋگ س درۋگوم، يبو ەتو ياۆلياەتسيا ەستەستۆەننىم پروتسەسسوم.

ودناكو، يز-زا توگو، چتو ەتو سمەشيۆانيە ي بليزوست پرويسحوديات ۆ ۋسلوۆياح پوليتيچەسكوگو، ەكونوميچەسكوگو ي تەحنولوگيچەسكوگو نەراۆەنستۆا، ۆ بولشينستۆە سلۋچاەۆ پريوبرەتايۋت ودنوستورونني حاراكتەر، وبششەستۆا سو سراۆنيتەلنو سلابوي ەكونوميكوي ي تەحنولوگيچەسكيم رازۆيتيەم وششۋششايۋت سيلنوە ۆوزدەيستۆيە كۋلتۋر ي تسەننوستەي ستران س بولەە موششنىم تەحنولوگيچەسكيم رازۆيتيەم.

س درۋگوي ستورونى، مى ياۆلياەمسيا ستوروننيكامي ديالوگا كۋلتۋر ي دولجنى يسپولزوۆات وبششەچەلوۆەچەسكيە ناۋچنىە ي كۋلتۋرنىە دوستيجەنيا زاپادا ي ۆوستوكا دليا ۋكرەپلەنيا سۆەتسكوي سيستەمى سۆوەگو گوسۋدارستۆا. تو ەست ناش نارود، ناريادۋ س زاششيتوي سۆوەي ناتسيونالنوي ي رەليگيوزنوي پودليننوستي، دولجەن يمەت سوۆرەمەننوە ناۋچنوە ميروۆوززرەنيە.

پياتوە ناپراۆلەنيە ناشەي گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي دولجنو ستات ۋكرەپلەنيە ينستيتۋتا سەمي ۆ ناشەم وبششەستۆە، پري ەتوم مى دولجنى ۋدەليت وسوبەننوە ۆنيمانيە منوگودەتنىم سەميام. سەميا ياچەيكا وبششەستۆا، سەميا وپورا ناتسي، نارود ۋ كوتوروگو كرەپكيە ي درۋجنىە سەمي يمەەت زامەچاتەلنىە پەرسپەكتيۆى. ۆ سۆيازي س چەم يا دۋمايۋ نام نۋجەن نوۆىي گوسۋدارستۆەننىي پرازدنيك دەن سەمي. نام نەوبحوديمو ۆنەدرەنيە ماتەرينسكوگو كاپيتالا ۆ ناشەي سترانە. نام نۋجنو اكتيۆنو رەشات جيليششنىە پروبلەمى منوگودەتنىح سەمەي ۆ ناشەي سترانە. تسەننوست سەمي نام نادو ۆوسپيتىۆات ۆ ناشيح گراجداناح س ساموگو راننەگو ۆوزراستا.

شەستىم ناپراۆلەنيەم ناشەي گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي دولجنو ستات رازۆيتيە سفەرى زدراۆووحرانەنيا. زدوروۆە نارودا - پوكازاتەل ناتسيونالنوگو پرەستيجا، ستابيليزيرۋيۋششي فاكتور دوۆەريا كو ۆسەم ۆەتۆيام ۆلاستي، ورگانام ۋپراۆلەنيا ي پوليتيكو-ەكونوميچەسكوي سيستەمە گوسۋدارستۆا ۆ تسەلوم. ۆ زدوروۆە نە تولكو بلاگوپولۋچيە چەلوۆەكا ي سەمي، نو ي نەوبحوديموە ۋسلوۆيە ۆىسوكوگو ترۋدوۆوگو پوتەنتسيالا، پوكازاتەل ۋروۆنيا كۋلتۋرى، نايبولەە ياركي كريتەري ەففەكتيۆنوستي گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا.

سەگودنيا ۋجە نيكتو نە سومنەۆاەتسيا ۆ توم، چتو وحرانا زدوروۆيا ليۋدەي - ەتو نە تولكو رازدەل سوتسيالنوي پوليتيكي گوسۋدارستۆا، ەتو ۆسەوحۆاتنايا سيستەما ي كاجدودنەۆنايا رەالنوست جيزنەوبەسپەچەنيا ناتسي ۆ تسەلوم ي كاجدوگو كونكرەتنوگو چەلوۆەكا. ەتو ودين يز ۆاجنەيشيح ينستيتۋتوۆ ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي، ۆىسشي پريوريتەت تسيۆيليزوۆاننوگو گوسۋدارستۆا!

پوستاۆيۆ ۆ تسەنتر گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي چەلوۆەكا، ەگو دوستوينستۆو، ينتەرەسى ي پراۆا، كوتورىم سلۋجيت گوسۋدارستۆو، مى دولجنى پريدات كونتسەپتسي رازۆيتيا وتەچەستۆەننوگو زدراۆووحرانەنيا ستاتۋس يمپەراتيۆا بەزوپاسنوستي ي بلاگوپولۋچيا ناتسي.

رازرابوتاۆ گوسۋدارستۆەننۋيۋ پوليتيكۋ ۆ وبلاستي وحرانى زدوروۆيا ناسەلەنيا، ناتسەلەننۋيۋ نا پولۋچەنيە ماكسيمالنوگو ەففەكتا وت يسپولزوۆانيا رەسۋرسوۆ زدراۆووحرانەنيا، وبەسپەچەنيە كونستيتۋتسيوننىح پراۆ ليۋدەي نا وحرانۋ زدوروۆيا، نام نەوبحوديمو ۆنەدريت ۆ پراكتيكۋ بولەە شيروكي پودحود ك ۆوپروسام زدراۆووحرانەنيا. سۋت تاكوگو پودحودا ۆ توم، چتو كاردينالنىم مەتودولوگيچەسكيم پرينتسيپوم كازاحسكوي مەديتسينى دولجنو ستات كاچەستۆو جيزني نارودا. يسحوديا يز ەتوگو پولوجەنيا، وتراسل، پەرەيديا س ەكستەنسيۆنوگو نا ينتەنسيۆنىي پۋت رازۆيتيا، دولجنا رەفورميروۆاتسيا نە فراگمەنتارنىمي يزمەنەنيامي وتدەلنىح ەە كومپونەنتوۆ، ا سيستەمنو، كومپلەكسنو، س اكتسەنتوم نا دولگوسروچنىح پروگرامماح ي مەراح پرەۆەنتيۆنوگو، ۋپرەجدايۋششەگو حاراكتەرا.

دوروگيە درۋزيا!

يا ۋبەجدەن، چتو ۆ دالنەيشەم كاجدىي چەستنىي چەلوۆەك ي ۆسە  گوردىە سىنى وتەچەستۆا پريلوجات ەششە بولشە ۋسيلي دليا ۋكرەپلەنيا نەزاۆيسيموستي، ناتسيونالنوگو ەدينستۆا ي زاششيتى تسەلوستنوستي كازاحستانا ي ۆنەسۋت سۆوي زامەتنىي ۆكلاد ۆ رەشەني يمەيۋششيحسيا پروبلەم ي نا ەتوي وسنوۆە - وبەسپەچەنيا ۆىسوكوگو كاچەستۆا جيزني ناشەگو نارودا. نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم و رازۆيتي گوسۋدارستەننوگو يازىكا.

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

نا موي ۆزگلياد، رازۆيتيە گوسۋدارستۆەننوگو كازاحسكوگو يازىكا ياۆلياەتسيا ودنيمي يز ۆەسما ۆاجنىح زاداچ گوسۋدارستۆا، يبو گوسۋدارستۆەننىي يازىك ياۆلياەتسيا ناشەي ناتسيونالنوي سۆياتىنەي، دۋشوي كازاحسكوگو نارودا، ۆىسشەي ناتسيونالنوي تسەننوستيۋ.

دليا رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا يا دۋمايۋ، نام نەوبحوديم دەن گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ي ەتوت دەن، دۋمايۋ دولجەن پولۋچيت ستاتۋس گوسۋدارستۆەننوگو وبششەناتسيونالنوگو پرازدنيكا ي وتمەچاتسيا پو ۆسەي سترانە.

نا موي ۆزگلياد، گوسۋدارستۆو ي پراۆيتەلستۆو كازاحستانا س پەرۆىح دنەي نەزاۆيسيموستي دولجنى بىلي يسپولزوۆات ۆسە نەوبحوديمىە ۋسلوۆيا ي ۆوزموجنوستي دليا رازۆيتيا كازاحسكوگو يازىكا ۆ ستاتۋسە گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا.

ۆ سۆوەم ۆىستۋپلەني يا حوتەل بى دات نەسكولكو پورۋچەني ي ۋكازاني، سۆيازاننىح س رەاليزاتسيەي گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي وتنوسيتەلنو رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا.

ودنوي يز تاكيح ۆاجنىح زاداچ ياۆلياەتسيا پودگوتوۆكا «پروگراممى رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا نا 2013-2016 گودى»، پودگوتوۆكا نوۆوگو زاكونا و گوسۋدارستۆەننوم يازىكە، پودگوتوۆكا ي پرەدلوجەنيە «پراۆيل گرامماتيكي كازاحسكوگو يازىكا»، پودگوتوۆكا ي يزدانيە «ورفوگرافيچەسكيح پراۆيل كازاحسكوگو يازىكا»، كوتورۋيۋ يا پورۋچايۋ كوميتەتۋ پو رازۆيتيا يازىكوۆ مينيستەرستۆا كۋلتۋرى رك س پريۆلەچەنيەم سپەتسياليستوۆ-يازىكوۆەدوۆ. پراۆيتەلستۆۋ پورۋچاەتسيا زا سچەت يمەيۋششيحسيا فينانسوۆىح ۆوزموجنوستەي پروفينانسيروۆات يزدانيە داننىح پراۆيل.

س تسەليۋ ۋكرەپلەنيا ستاتۋسا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا پراۆيتەلستۆۋ كازاحستانا نەوبحوديمو ۆنەستي يزمەنەنيا ي دوپولنەنيا ۆ نورماتيۆنىە پراۆوۆىە اكتى.

ۆنەسەنيە يزمەنەني ي دوپولنەني ۆ رياد نورماتيۆنىح پراۆوۆىح اكتوۆ، ۆ توم چيسلە ۆ كونستيتۋتسيوننىە زاكونى رەسپۋبليكي كازاحستان «و ۆىبوراح»، زاكون رەسپۋبليكي كازاحستان «و مەستنوم ساموۋپراۆلەني»، زاكون رك «و گوسۋدارستۆەننوي سلۋجبە» ي ۆ درۋگيە سووتۆەتستۆۋيۋششيە زاكونوداتەلنىە اكتى رەسپۋبليكي كازاحستان، سۆيازاننىە سو زنانيەم گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا، ۆ حودە ۆىدۆيجەنيا كانديداتۋر نا گوسۋدارستۆەننىە دولجنوستي، ياۆليايۋتسيا يز چيسلا پودوبنىح مەر، ناپراۆلەننىح نا ۋكرەپلەنيە ستاتۋسا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ۆ پەريود نەزاۆيسيموستي.

ۆ سۆيازي س ەتيم ۆوپروسوم حوچۋ ۆ وچەرەدنوي راز پودچەركنۋت، چتو ۆسە رۋكوۆوديتەلي مينيستەرستۆ ي ۆەدومستۆ، وبەدينەني، ۋچرەجدەني دولجنى پروياۆيت بولشۋيۋ وتۆەتستۆەننوست ۆ دەلە زنانيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا.

يا سچيتايۋ، چتو نىنەشني مەتود پرەپوداۆانيا كازاحسكوگو يازىكا، وسنوۆاننىي نا ستارىح پراۆيلاح، ۋستارەل ەتوت ستيل ي مەتود دولجنى بىت پەرەسموترەنى. يبو پودوبنىي مەتود پرەپوداۆانيا كازاحسكوگو يازىكا ياۆلياەتسيا مالوەففەكتيۆنىم دليا نوسيتەلەي يازىكا ي پرەدستاۆيتەلەي درۋگيح يازىكوۆ، ياۆليايۋششيحسيا جيتەليامي سترانى.

پوەتومۋ مينيستەرستۆۋ وبرازوۆانيا ي ناۋكي پورۋچاەتسيا ۆ كراتچايشيە سروكي پرينيات مەرى ۆ سۆيازي س وبنوۆلەنيەم ي سوۆەرشەنستۆوۆانيەم مەتودا پرەپوداۆانيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ۆ سرەدنيح ي پروفەسسيونالنىح وبششەوبرازوۆاتەلنىح شكولاح ي ۆىسشيح ۋچەبنىح زاۆەدەنياح.

يزۋچەنيە رودنوگو يازىكا، كوتوروە ناچيناەتسيا ۆ سەمە، دەتسكوم سادۋ ي شكولە، پرەجدە ۆسەگو، ترەبۋەت سەرەزنوگو وتنوشەنيا ي پولنوي رەشيتەلنوستي روديتەلەي ي ۋچيتەلەي ۆ وبۋچەني پوكولەني يازىكۋ.

ۆ ۆوسپيتاني يزۋچەنيا يازىكا دەتەي ي مولودەجي، كوتورىي ياۆلياەتسيا پودحودياششيم ۆوزراستوم دليا رازۆيتيا ينتەللەكتۋالنىح سپوسوبنوستەي، روديتەلي دولجنى پروياۆيت سراۆنيتەلنو بولشۋيۋ وتۆەتستۆەننوست.

ۆ زناني رەبەنكوم رودنوگو يازىكا سلەدۋەت پوۆىسيت وتۆەتستۆەننوست روديتەلەي، وسوبەننو ماتەرەي. پەرۆوە سلوۆو رەبەنوك بەريوت ۋ سۆوەي ماتەري، ون ۆسەگدا نۋجداەتسيا ۆ ەيو پوموششي ي ناستاۆلەني ۆ كاچەستۆە سۆوەگو ۆوسپيتاتەليا.

پوەتومۋ، مى ۆ وبششەستۆە دولجنى ۋدەليات بولشە ۆنيمانيا ۆوپروسۋ وبۋچەنيا دەۆۋشەك ي جەنششين. يبو سەيچاس نە ۆسە سەمي يمەيۋت ۆوزموجنوست پريۆلەكات رەپەتيتوروۆ دليا ۆوسپيتانيا سۆويح دەتەي ۆ دوشكولنوم ۆوزراستە.

كازاحسكي يازىك ياۆلياەتسيا ودنيم يز وسنوۆنىح ناشيح وبەدينيايۋششيح فاكتوروۆ. ەتو زناچيت چتو دليا ۋكرەپلەنيا ەدينستۆا ناشەگو نارودا نەوبحوديمو ۋكرەپليات پوزيتسي گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا. بۋدۋششيە پوكولەنيا نا موي ۆزگلياد دولجنى بەرەچ كازاحسكي يازىك كاك ناتسيونالنۋيۋ سۆياتىنيۋ.

سەگودنيا ەتو پرەدپيسانيە ياۆلياەتسيا ترەبوۆانيەم ۆرەمەني نا پۋتي ەدينستۆا ي سپلوچەننوستي سووتەچەستۆەننيكوۆ. مى ي بۋدۋششيە پوكولەنيا دولجنى بەرەچ كازاحسكي يازىك كاك ناتسيونالنۋيۋ سۆياتىنيۋ.

نام نادو پومنيت، چتو رودنوي يازىك ۆو ۆسە ۆرەمەنا بىل ليتسوم ي پاسپورتوم ناتسي، سەگودنيا تاكجە ياۆلياەتسيا ۆاجنىم فاكتوروم ۆ پرەدستاۆلەني ناشەي ناتسيونالنوي كۋلتۋرى ي گوسۋدارستۆەننوستي.

يبو كازاحسكي نارود وستالسيا نەزىبلەم يمەننو بلاگوداريا سۆوەمۋ پرەكراسنومۋ، ۆىرازيتەلنومۋ، گلۋبوكومۋ ي پوەتيچەسكومۋ كازاحسكومۋ يازىكۋ.

ودنيم يز پروبلەمنىح ۆوپروسوۆ ياۆلياەتسيا ۆوپروس وبياۆلەني، رەكلام، نازۆاني ۋچرەجدەني، ۋگولكوۆ، توچەك پروداج ي تسەنتروۆ وبسلۋجيۆانيا.

ۆ نەكوتورىح سلۋچاياح نارۋجنىە رەكلامنىە نادپيسي ي درۋگيە ۆىۆەسكي گوتوۆياتسيا ۆوپرەكي زاكونۋ «و گوسۋدارستۆەننوم يازىكە رەسپۋبليكي كازاحستان»، چتو ياۆلياەتسيا ودنيم يز ۆيدوۆ نارۋشەني.

پوەتومۋ يسپولنيتەلنىم ورگانام گوسۋدارستۆەننوي ۆلاستي گورودوۆ ي رايونوۆ پورۋچاەتسيا وبەسپەچيت وبيازاتەلنوە ۆىپولنەنيە ترەبوۆاني زاكونا «و گوسۋدارستۆەننوم يازىكە رەسپۋبليكي كازاحستان».

نەپراۆيلنىە نادپيسي نە دولجنى بىت پرەدستاۆلەنى نارودۋ. نەوبحوديمو ستروگو پولوجيت كونەتس نەپراۆيلنومۋ پراۆوپيسانيۋ ي يسكاجەنيۋ، چتو ۋجە ستالو پريۆىچنىم دليا نەكوتورىح ليۋدەي.

سەگودنيا نا ۋليتساح ي پروسپەكتاح گورودا نابليۋدايۋتسيا منوگوچيسلەننىە ينوستراننىە نازۆانيا، چتو پروتيۆورەچيت ناشەمۋ زاكونوداتەلستۆۋ.

پورۋچايۋ، كوميتەتۋ پو رازۆيتيۋ يازىكوۆ مينيستەرستۆا كۋلتۋرى رك پۋتەم پريۆلەچەنيا درۋگيح سووتۆەتستۆۋيۋششيح ورگانوۆ س مايا تەكۋششەگو گودا ۆ ستوليتسە سترانى پريستۋپيت ك كونتروليۋ يسپولنەنيا زاكونا ينديۆيدۋالنىمي پرەدپرينيماتەليامي ي سوزداۆ رابوچيە گرۋپپى زانياتسيا يسپراۆلەنيەم ەتيح ينوستراننىح نازۆاني.

نا موي ۆزگلياد، پريسۆوەنيە ينوستراننىح نازۆاني ياۆلياەتسيا زناكوم نەۋۆاجەنيا ك ناتسيونالنىم تسەننوستيام، نەزاۆيسيموستي ي ناتسيونالنومۋ ساموسوزنانيۋ.

ۆ سۆيازي س ەتيم، مەستنىم يسپولنيتەلنىم ورگانام گوسۋدارستۆەننوي ۆلاستي، مينيستەرستۆام ي ۆەدومستۆام سلەدۋەت رەگۋليروۆات پوريادوك پريسۆوەنيا نازۆاني، پرەجدە چەم رەگيستريروۆات نازۆانيا وبەدينەني، ۋچرەجدەني ي فورم ينديۆيدۋالنىح پرەدپرينيماتەلەي.

س ۋچەتوم ناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ سترانى نازۆانيا دولجنى سووتۆەتستۆوۆات نورمام ي ترەبوۆانيام زاكونوداتەلستۆا رەسپۋبليكي كازاحستان.

ودنيم يز ۆاجنىح ۆوپروسوۆ ۆ يستوري ناتسي ياۆلياەتسيا سوبرانيە، يزۋچەنيە، توچنوە يسسلەدوۆانيە توپوگرافيچەسكيح نازۆاني. نا وسنوۆە يسسلەدوۆاني، پروۆەدەننىح وتەچەستۆەننىمي يلي زارۋبەجنىمي ۋچەنىمي، ليۋبوە گەوگرافيچەسكوە نازۆانيە نا وسنوۆە پيسمەننىح يستوچنيكوۆ دولجنو بىت ناۋچنو يزۋچەنو.

توپوگرافيچەسكيە نازۆانيا رەگيونوۆ سۆيازانى س يستوريەي ي سۋدبوي نارودا، ي وتراجايۋت يستوريۋ رازۆيتيا ي سوۆەرشەنستۆوۆانيا ناشەگو يازىكا.

ۆ سۆيازي س ەتيم، نام سلەدۋەت وبەكتيۆنو ۆزگليانۋت نا سۆويۋ يستوريۋ. گەوگرافيچەسكيە نازۆانيا كاجدوي مەستنوستي ي رەگيونا سچيتايۋتسيا تسەننەيشيم بوگاتستۆوم يستوري ي ناسلەديەم ەتوگو كرايا.

ەتي نازۆانيا ياۆليايۋتسيا جيۆوي يستوريەي ناتسي، منوگيە يز نيح بەرۋت ناچالو يز دالەكوگو پروشلوگو. پوەتومۋ، مينيستەرستۆۋ كۋلتۋرى رك سوۆمەستنو س ۋچەنىمي پورۋچاەتسيا نالاديت ناۋچنوە يسسلەدوۆانيە يستوريچەسكيح ي گەوگرافيچەسكيح نازۆاني.

ك سوجالەنيۋ، نەكوتوروە كوليچەستۆو ەتيح نازۆاني نا پروتياجەني يستوري بىلي زامەنەنى نا چۋجدىە نازۆانيا، چتو سەگودنيا پرەدستاۆلياەتسيا نەسپراۆەدليۆىمي ي نە وتراجايۋت يستوريچەسكۋيۋ دەيستۆيتەلنوست.

كاك يزۆەستنو، سرەدستۆا ماسسوۆوي ينفورماتسي، وسوبەننو راديو ي تەلەۆيدەنيە، ياۆليايۋتسيا ۆاجنىمي سرەدستۆامي ينفورماتسيوننوگو ۆوزدەيستۆيا نا وبششەستۆو.

نە راز يا وبراششالسيا ك ەتومۋ ۆوپروسۋ، ودناكو، دو سيح پور نابليۋدايۋتسيا نەدوستاتكي ۆ پلانە سوبليۋدەنيا گرامماتيكي كازاحسكوگو يازىكا.

ۆ يستوري ناشەي پروزى سوحرانيليس ۆىسشيە وبرازتسى رازليچنىح ليتەراتۋرنىح ستيلەي. يازىك ەتوگو ناسلەديا ۆ نىنەشنەم ۆەكە ي ۆ بۋدۋششەم تاكجە دوستوين يسپولزوۆانيا. ەتوت بلاگورودنىي ستيل سوەدينيل ناش يازىك سو سۆوەي وسنوۆوي ي وسۆوبوجداەت ەگو وت ۆسياكوگو نەلوگيچنوگو ۆنەشنەگو كراسنورەچيا ي فرازيورستۆا.

كاك منوي بىلو نە راز وتمەچەنو، سەگودنيا ودنيم يز وسنوۆنىح ي ۆوزدەيستۆۋيۋششيح يستوچنيكوۆ ۆ سوبليۋدەني نورم ليتەراتۋرنوگو يازىكا ياۆليايۋتسيا سمي.

سوبليۋدەنيە پراۆيل گرامماتيكي ي نورم ليتەراتۋرنوگو يازىكا ياۆلياەتسيا وبيازاتەلنىم دليا ۆسەح سمي ي ۋچرەجدەني، زانيمايۋششيحسيا يزدانيەم ي پەچاتيۋ.

ۆ ناشەم راسپورياجەني يمەەتسيا وبرازەتس ناتسيونالنوگو يازىكا، كوتورىي پروچەن نا وسنوۆە يزياششنوگو كلاسسيچەسكوگو يازىكا، فورميروۆاۆشەگوسيا بولەە 5000 لەت ۆ ۋستنىح ي پيسمەننىح تراديتسياح. زاششيتا ەتوگو يازىكا س پودوبنوي ۆىرازيتەلنوستيۋ ي كراسوتوي ياۆلياەتسيا وبيازاننوستيۋ ناشەگو نارودا.

نام سلەدۋەت دولجنىم وبرازوم پوسرەدستۆوم سمي يسپولزوۆات ۆسە بوگاتستۆو كازاحسكوگو يازىكا ي پرەدستاۆيت نارودۋ لۋچشيە ەگو وبرازتسى. ودناكو، ۆ ەتوم ناپراۆلەني سو ستورونى سمي نابليۋدايۋتسيا منوگوچيسلەننىە نەدوستاتكي، يسپراۆلەنيە كوتورىح ياۆلياەتسيا وبيازاتەلنىم ۆو يميا رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا.

پو مويم نابليۋدەنيام، نەكوتورىە ۆەدۋششيە ي ديكتورى راديو ي تەلەۆيدەنيا نە موگۋت پراۆيلنو ي بەزوشيبوچنو چيتات تەكست، چتو ۆىزىۆاەت ۋديۆلەنيە ي سوجالەنيە.

ۆ سۆيازي س يمەيۋششيميسيا نەدوستاتكامي ۆ دەياتەلنوستي سمي مينيستەرستۆۋ كۋلتۋرى، پورۋچاەتسيا پرينيات رەشيتەلنىە مەرى دليا يسپراۆلەنيا ي ۋسترانەنيا ەتيح نەدوستاتكوۆ.

ۆ ەتوي ۆەسما وتۆەتستۆەننوي رابوتە ۆسيا ينتەلليگەنتسيا سترانى، وسوبەننو ۋچيتەليا، جۋرناليستى ي ۋچەنىە دولجنى ۆنەستي زناچيتەلنىي ۆكلاد.

ودنيم يز دوستيجەني نا پۋتي رەاليزاتسي گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي ۆ سترانە ياۆلياەتسيا ۋتۆەرجدەنيە پروگراممى رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا رەسپۋبليكي كازاحستان نا 2013-2016 گودى.

ۆ پروگراممە نەوبحوديمو پرەدۋسموترەت پوەتاپنۋيۋ رەاليزاتسيۋ رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ۆو ۆسەح سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيح سفەراح.

وسۋششەستۆلەنيە تسەلەي ەتوي پروگراممى ۆ تەچەنيە ۋستانوۆلەننىح لەت ي پوسلەدۋيۋششيە ەتاپى بۋدۋت سپوسوبستۆوۆات رازۆيتيۋ گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ي ەگو نورم.

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

ودنوي يز ۆاجنىح زاداچ ۆ سووتۆەتستۆي س مەجدۋنارودنىمي نورمامي ي ترەبوۆانيامي ۆ سفەرە ۆۆوزا توۆاروۆ ي پرودۋكتسي يز زارۋبەجنىح ستران ياۆلياەتسيا پەرەۆود ي ۋپوريادوچەنيە يح ينسترۋكتسي، ا تاكجە نازۆاني ەتيح توۆاروۆ ي پرودۋكتسي نا گوسۋدارستۆەننىي يازىك رەسپۋبليكي كازاحستان.

پوەتومۋ تاموجەننوي سلۋجبە ي كوميتەتۋ پو ستاندارتيزاتسي، مەترولوگي، سەرتيفيكاتسي ي پورۋچاەتسيا ۆسەستوروننە يزۋچيت ي رەگۋليروۆات ەتو ۆ رامكاح زاكونوداتەلستۆا.

ۆسەم نام سلەدۋەت پومنيت، چتو كازاحسكي يازىك ۆو ۆسە پەريودى دولگوي يستوري ناشەگو نارودا ياۆليالسيا گلاۆنىم پريزناكوم ناشەگو بىتيا ي نايۆاجنەيشيم فاكتوروم بەستسەننوگو ي بەسپودوبنوگو ناسلەديا ناشيح دوبرىح ي مۋدرىح پرەدكوۆ.

ەتوت يازىك ياۆلياەتسيا يازىكوم ميرا، درۋجبى، ليۋبۆي، ۆەرنوستي ي براتستۆا. ناشي پرەدكي تاكجە ۆوسپەۆالي سۆوي يازىك يمەننو بلاگوداريا ەتيم ۆىسشيم كاچەستۆام.

بلاگوداريۋ!

 

مەنىڭ ساياساتىمنىڭ ۇرانى ول قازاق حالقىنى ايالاۋ. بۇكىل ساياسات وسىعان ارنالادى. بيلىككە مەنىڭ ويىمشا قازاقتى ايالايتىن ساياساتكەرلەر كەلۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.

 

دوروگيە درۋزيا!

سەگودنيا مى پوگوۆوريم و پەرسپەكتيۆاح رازۆيتيا ناشەي سترانى، يا پودەليۋس س ۆامي سۆويم ۆيدەنيەم پەرسپەكتيۆ رەسپۋبليكي، پوگوۆوريم ي و زاداچاح ستوياششيح پەرەد ناشەي سترانوي. نو سناچالا كاك وبىچنو يا حوتەل بى پودەليتسيا س ۆامي و توم ۆو چتو يا ۆەريۋ.

يا ۆەريۋ، چتو كاجدىي چەلوۆەك، روجداەتسيا سۆوبودنىم ي دولجەن يمەت ۆوزموجنوست جيت سۆوبودنو ي رازۆيۆاتسيا، پرەسلەدۋيا سۆوي ليچنىە، سەمەينىە، وبششەستۆەننىە ي ناتسيونالنىە تسەلي.

 ۆسە وتمەچەننىە ۋروۆني ۆاجنى ي ۆزايموسۆيازانى. چەلوۆەك نە موجەت بىت چەستنىم ي پوريادوچنىم نا ودنوم يز ەتيح ۋروۆنەي – زا سچەت درۋگوگو. چەلوۆەك نە موجەت بىت چەستنىم ي پوريادوچنىم ۆ سۆوەي سەمە – زا سچەت وبششەستۆەننوستي ي ناتسي. چەلوۆەك نە موجەت سوزيدات ليچنوە ي سەمەينوە سچاستە، گرابيا ي ەكسپلۋاتيرۋيا وبششەستۆەننوست ي ناتسيۋ. ەسلي كتو-تو ۆورۋەت ۋ وبششەستۆا ي ناتسي، تو ون تاكجە ۆورۋەت ۋ سەبيا ليچنو ي ۋ سۆوەي سەمي.

 يا ۆەريۋ، چتو ناشە وبششەستۆو دولجنو رازۆيۆاتسيا ۆ ۋسلوۆياح سۆوبودنوي كونكۋرەنتسي. نو سۆوبودنايا كونكۋرەنتسيا نيكوگدا ي ني پري كاكيح ۋسلوۆياح نە وزناچاەت پرەيمۋششەستۆو بولشيح كاپيتالوۆ ي ۆوزموجنوست ەتيمي وگرومنىمي دەنگامي دۋشيت ي پوگلوششات مالىح كونكۋرەنتوۆ.

 يا ۆەريۋ، چتو وسنوۆنوي ي ساموي پروچنوي كرەپوستيۋ، گارانتيرۋيۋششەي ناشە ناتسيونالنوە سۋششەستۆوۆانيە، ياۆلياەتسيا سەميا – ناشا تراديتسيوننايا ي كونسەرۆاتيۆنايا سەميا، ۆ كوتوروي مولودىە ۋۆاجايۋت ي سلۋشايۋتسيا ستارشيح، ستولپوم كوتوروي ياۆلياەتسيا جەنششينا ي مات. ودناكو «سلۋشاتسيا» نە وزناچاەت بىت زالوجنيكوم ديكتاتا ستارشيح، ا بىت «ستولپوم سەمي» نە زناچيت بىت ۋزنيكوم كۋحني.

يا ۆەريۋ، چتو ناشە وبششەستۆو – ەتو نەچتو نامنوگو بولشەە، چەم پروستو مەحانيچەسكوە سووبششەستۆو ليۋدەي. يا ۆەريۋ، چتو ناتسيا – ەتو نەچتو نامنوگو بولشەە، چەم وبەدينەننىە وبششەستۆەننىم دوگوۆوروم ي وحاراكتەريزوۆاننىە وبششيمي چەرتامي ليۋدي. يا ۆەريۋ، پوسكولكۋ ەتوت وبششەستۆەننىي دوگوۆور وسنوۆان نە ستولكو نا بۋكۆە ي وبۋسلوۆلەن نە ستولكو بۋكۆوي، سكولكو دۋحوم ناتسي.

نۋ ا تەپەر داۆايت پوگوۆوريم و پەرسپەكتيۆاح رازۆيتيا ناشەي سترانى، و زاداچاح ستوياششيح پەرەد نامي كاك ناتسيەي. ناچنەم پوجالۋي پرەجدە ۆسەگو، س ناشەي ۆنەشنەي پوليتيكە.

رەاليزاتسيا ستراتەگي وبنوۆلەنيا وبششەستۆا پرويسحوديت ۆ سوۆرەمەننوم نەزاۆيسيموم كازاحسكوم گوسۋدارستۆە نا فونە شيروكوگو ي كونسترۋكتيۆنوگو سوترۋدنيچەستۆا س رازليچنىمي سترانامي ميرا ي اۆتوريتەتنىمي مەجدۋنارودنىمي ورگانيزاتسيامي، پرەجدە ۆسەگو س وون. كازاحستان نە ستويت ۆ ستورونە وت رەشەنيا كرۋپنەيشيح گلوبالنىح ۆوپروسوۆ، ۆ ەتوم ون سوليدارەن س مەجدۋنارودنىم سووبششەستۆوم. ۆىستۋپايا نادەجنىم وپلوتوم ميرا ي بلاگوپولۋچيا ۆ رەگيونە، ناشا سترانا ۆىدۆيگاەت پروگرەسسيۆنىە ينيتسياتيۆى، پودتۆەرجدايا سۆوي نەيزمەننىي كۋرس نا وتكرىتوست ي ۆزايموۆىگودنوە سوترۋدنيچەستۆو ۆو ۆسەوبششيح ينتەرەساح، پولۋچيۆشي شيروكوە پريزنانيە ي ودوبرەنيە ميروۆوگو سووبششەستۆا.

مى ي ۆ دالنەيشەم دولجنى نا راۆنوپراۆنوي وسنوۆە پروۆوديت وتكرىتۋيۋ دليا ۆزايموۆىگودنوگو پارتنەرستۆا ي كونسترۋكتيۆنوگو ديالوگا سو ۆسەمي سترانامي ۆنەشنيۋيۋ پوليتيكۋ.

 ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

ساما سۋت سلەدۋيۋششەگو ەتاپا رازۆيتيا گوسۋدارستۆا زاكليۋچاەتسيا ۆ پوستوياننوي ەۆوليۋتسي ي ستابيلنوستي پرەوبرازوۆاني. پوستاۆيۆ ي ۆو منوگوم رەشيۆ زاداچي پەرۆوگو پەريودا ستانوۆلەنيا گوسۋدارستۆا، مى نەيزبەجنو ستويم نا پوروگە سلەدۋيۋششەگو ەتاپا – ەتاپا دالنەيشەگو رازۆيتيا. مى دولجنى بىت نەمۋ گوتوۆى. لوزۋنگوم سلەدۋيۋششەگو ەتاپا رازۆيتيا ناشەي سترانى ياۆلياەتسيا «دليا تەبيا، كازاحستان!». س ەتيم لوزۋنگوم مى دولجنى ي دالشە ۋكرەپليات ناش سۋۆەرەنيتەت، سوۆەرشەنستۆوۆات ناشي گوسۋدارستۆەننىە ينستيتۋتى، ۋكرەپليات ناشۋ وبورونوسپوسوبنوست، پرەوبرازوۆىۆات ناشۋ رودينۋ، ۋلۋچشات ماتەريالنوە بلاگوسوستويانيە ناشيح گراجدان.

ناشا زاداچا – پوسترويت نا پروچنوم فۋندامەنتە سيلنۋيۋ، بلاگوپولۋچنۋيۋ، ۆىسوكورازۆيتۋيۋ، كونكۋرەنتوسپوسوبنۋيۋ سترانۋ – كازاحستان XXI ۆەكا.

ي زدەس ۆ چيسلە پەرۆووچەرەدنىح زاداچ – پرەۆراششەنيە كازاحستانا يز سترانى پرويزۆوديتەليا سىريا ۆ يندۋستريالنو - يننوۆاتسيوننۋيۋ دەرجاۆۋ.

رازۆيتيە ناۋكي دولجنو ستات ستراتەگيچەسكيم كۋرسوم پوليتيكي گوسۋدارستۆا.

دليا پرەتۆورەنيا ۆ جيزن ەتيح ماسشتابنىح زاداچ نەوبحوديمو دەلات ستاۆكۋ نا ۋكرەپلەنيە ەكونوميچەسكوي موششي سترانى زا سچەت ۆنەدرەنيا نوۆەيشيح تەحنولوگي، ناۋچنو-تەحنيچەسكيح دوستيجەني ي، كاك سلەدستۆيە، نا دالنەيشي كاچەستۆەننىي روست وتەچەستۆەننوي ناۋكي ي وبرازوۆانيا، كوتورىە دولجنى ستات، ودنيم يز گلاۆنىح پريوريتەتوۆ رازۆيتيا كازاحستانا.

ەتو زناچيت، چتو پوۆسەمەستنو دولجنى ۆىراستي نە پروستو نوۆىە زاۆودى ي فابريكي، ا يندۋستريالنىە گيگانتى س زاكونچەننىم تسيكلوم پرويزۆودستۆا، وسناششەننىە پو پوسلەدنەمۋ سلوۆۋ تەحنيكي. نام نەوبحوديمو شيروكو ۆنەدريات يننوۆاتسيوننىە تەحنولوگي.

يا سچيتايۋ، چتو وبەكتيۆنوي وسنوۆوي پوياۆلەنيا يننوۆاتسي ۆ كازاحسكوم وبششەستۆە ياۆليايۋتسيا زاكونومەرنىە پروتسەسسى، سۆويستۆەننىە نوۆوي يستوريچەسكوي ەپوحە.

يننوۆاتسيا سلەدۋيۋششەگو ەتاپا رازۆيتيا – ەتو كومپلەكسنىي، تسەلەناپراۆلەننىي پروتسەسس، ناتسەلەننىي نا كاچەستۆەننوە يزمەنەنيە جيزني ليۋدەي ي سپوسوبستۆۋيۋششي پوۆىشەنيۋ ستابيلنوستي، جيزنەسپوسوبنوستي ي ەففەكتيۆنوستي رازۆيتيا كازاحسكوگو وبششەستۆا. نوۆىي پەريود نەيزبەجنو ترەبۋەت پودگوتوۆكي وبششەستۆا ك ۆوسپرياتيۋ پەرەمەن ي يح پوددەرجكي.

مى دولجنى بولشە ۆنيمانيا ۋدەليات پودگوتوۆكە كادروۆ، نوۆوگو پوكولەنيا سپەتسياليستوۆ، ۆلادەيۋششيح ۆسەمي سوۆرەمەننىمي كوممۋنيكاتسيوننىمي ي مۋلتيمەدينىمي تەحنولوگيامي.

زا ەتيمي ليۋدمي – بۋدۋششەە سترانى، كوتورۋيۋ يا ۆيجۋ ۆىسوكورازۆيتىم ينفورماتسيوننىم وبششەستۆوم، رەشايۋششيم سامىە سلوجنىە زاداچي، ۆىدۆينۋتىە نا اۆانستسەنۋ سوۆرەمەننوي تسيۆيليزاتسي بەزۋدەرجنىم پولەتوم چەلوۆەچەسكوي مىسلي.

مى دولجنى ستاۆيت پەرەد سوبوي كونكرەتنۋيۋ زاداچۋ، وتۆەچايۋششۋيۋ ۆسەم پريرودنو-گەوگرافيچەسكيم ي سوتسيالنو-پسيحولوگيچەسكيم اسپەكتام ناشەي ەكونوميچەسكوي ستراتەگي.

مى دولجنى پودچينيت تسەلي بلاگوپولۋچيا ليۋدەي ۆسە ناشي مينەرالنو-سىرەۆىە رەسۋرسى ي دوبيتسيا يح ستوپروتسەنتنوي پەرەرابوتكي، بۋد تو سەلسكوحوزيايستۆەننوە، پرومىشلەننوە يلي نەفتەگازوۆوە پرويزۆودستۆو.

ۆ اگرارنوم سەكتورە نام نادو پەرەحوديت وت وتگوننوگو جيۆوتنوۆودستۆا ك منوگووتراسلەۆىم اگروگورودكام، كوتوروە مى دولجنى وبەسپەچيت ۆسەمي پەرەدوۆىمي اۆتوماتيزيروۆاننىمي تەحنولوگيامي.

نا نوۆىي ۋروۆەن دولجنو شاگنۋت وتەچەستۆەننوە راستەنيەۆودستۆو زا سچەت سوزدانيا نوۆىح ۆىسوكوۋروجاينىح سورتوۆ ي شيروكوگو ۆنەدرەنيا تەپليچنىح حوزيايستۆ.

منوگوفۋنكتسيونالنايا يرريگاتسيوننايا سيستەما ي منوگوۆەكوۆوي وپىت وروشاەموگو زەملەدەليا پوزۆوليايۋت پولنوستيۋ رەشيت پروبلەمۋ ۆودووبەسپەچەننوستي وتراسلي، كوتورايا، ۆ سۆويۋ وچەرەد، دولجنا وبەسپەچيت نە تولكو پولنۋيۋ پرودوۆولستۆەننۋيۋ نەزاۆيسيموست، نو ي وبەسپەچيت شيروكي ەكسپورت ۆىسوكوكاچەستۆەننوي، ەكولوگيچەسكي چيستوي پلودووۆوششنوي پرودۋكتسي.

چتو كاساەتسيا ناشەي بازوۆوي – ەنەرگەتيچەسكوي وتراسلي، تو ي زدەس، پوميمو رازۆەدكي ي ەكسپلۋاتاتسي كرۋپنىح مەستوروجدەني، دالنەيشەگو رازۆيتيا گازوترانسپورتنوي ينفراسترۋكتۋرى س ۋچەتوم پوستاۆكي «گولۋبوگو توپليۆا» وتەچەستۆەننىم پوترەبيتەليام، مى دولجنى تاكجە وبەسپەچيت گلۋبوكۋيۋ پەرەرابوتكۋ ۋگلەۆودورودوۆ نا وسنوۆە سامىح سوۆرەمەننىح تەحنولوگي ي پرويزۆوديت رازنووبرازنۋيۋ ۆىسوكوكاچەستۆەننۋيۋ پرودۋكتسيۋ، بۋد تو بەنزين، پوليپروپيلەن، سجيجەننىي گاز، نەفتەپرودۋكتسيا، شيروكو ۆوسترەبوۆاننىە ۆو ۆسەم ميرە.

ۆ تسەنترە ناشەگو ۆنيمانيا دولجنى بىت زاداچي پو سوزدانيۋ ۆىسوكيح ستاندارتوۆ جيزني گراجدان ۆ كاجدوم رەگيونە، ۆ كاجدوم وتدەلنوم رايونە، گورودە ي سەلە، پرەدۋسماتريۆايۋششيە:

– پوستوياننىي روست رەالنىح دوحودوۆ ناسەلەنيا،

– ۋۆەليچەنيە زارابوتنوي پلاتى، پەنسي، ستيپەندي، پوسوبي، سوحرانەنيە سوتسيالنىح لگوت،

– سترويتەلستۆو كومفورتابەلنوگو جيليا، وبرازوۆاتەلنىح، سپورتيۆنىح، ساناتورنو-كۋرورتنىح، وزدوروۆيتەلنىح ي مەديتسينسكيح تسەنتروۆ، وبەكتوۆ سوتسيالنو-كۋلتۋرنوگو نازناچەنيا،

– ماتەريالنۋيۋ پوددەرجكۋ سەمي.

پرينيمايا ۆو ۆنيمانيە وسوبوە وتنوشەنيە ناشەگو نارودا ك سەمە، دەتيام، سوحرانەنيۋ سەمەينىح تراديتسي، سپوسوبستۆۋيۋششيح ۆوسپيتانيۋ فيزيچەسكي ي نراۆستۆەننو زدوروۆوگو پوكولەنيا، سچيتايۋ تسەلەسووبرازنىم ۆ 2013 گودۋ ۆىدەليت بولشە سرەدستۆ نا رەشەنيە سوتسيالنىح پروبلەم سەمي، چتو بۋدەت سپوسوبستۆوۆات دالنەيشەمۋ ۋسپەشنومۋ رەشەنيۋ ۆوپروسوۆ وحرانى سەمي، ماتەرينستۆا ي دەتستۆا.

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

مى دولجنى پرودولجيت دالنەيشەە وبۋسترويستۆو ناشەي زەملي، نا كوتوروي دولجنى پوياۆلياتسيا ۆسە نوۆىە ي نوۆىە گورودا، ۆىراستات نوۆىە جيلىە ماسسيۆى، شكولى، بولنيتسى، مۋزەي ي ستاديونى. ۆ بۋدۋششەم ۋ ناس دولجنو بىت ۆسە بولشە گورودسكيح ي سەلسكيح نوۆوستروەك، ۆ كوتورىە پريدۋت ۆسە بلاگا تسيۆيليزاتسي.

مى پرودولجيم رازۆيۆات ي ۆنەدريات كۋلتۋرۋ ۆ جيزن وبششەستۆا ۆ ساموم شيروكوم سمىسلە ەتوگو سلوۆا. ۆو ۆسە ۆرەمەنا كازاحسكايا زەمليا پرويزراستالا تالانتامي، پريچەم نە ەدينيچنىمي، ا ۆ ناتسيونالنوم ماسشتابە، ي مى دولجنى سترەميتسيا ك تومۋ، چتوبى ۆسەمەرنو ستيمۋليروۆات تياگۋ نارودا ك پرەكراسنومۋ.

ۆ تسەنترە ۆنيمانيا گوسۋدارستۆا دولجنو بىت رازۆيتيە تۋريزما، وبنوۆلەنيە ساناتورنو-كۋرورتنوي ينفراسترۋكتۋرى گوسۋدارستۆا. نەوبحوديمو پولنوستيۋ رەاليزوۆات كرۋپنوماسشتابنىي پروەكت سوزدانيا ناتسيونالنوي تۋريستيچەسكوي زونى «كەنديرلي» نا پوبەرەجە كاسپيا، گدە نەوبحوديمو ۆوزۆەستي فەشەنەبەلنىە وتەلي ي بلاگوۋستروەننىە وزدوروۆيتەلنىە تسەنترى. ناتسيونالنايا تۋريستيچەسكايا زونا «كەنديرلي» – ودين يز سامىح ماسشتابنىح ي ۆپەچاتليايۋششيح پروەكتوۆ.

نام پرەدستويت رازۆيۆات پوليتيچەسكۋيۋ سيستەمۋ، ۋكرەپليات پوزيتسي مەستنوي يسپولنيتەلنوي ۆلاستي، پروۆوديت دالنەيشۋيۋ دەموكراتيزاتسيۋ وبششەستۆەننىح ينستيتۋتوۆ. ۋجە سەگودنيا پوياۆيلاس نەوبحوديموست پريدات نوۆوە سودەرجانيە رابوتە وبششەستۆەننىح ورگانيزاتسي ي وبەدينەني. يح دالنەيشايا دەياتەلنوست ي پرينيماەمىە رەشەنيا دولجنى سووتۆەتستۆوۆات ترەبوۆانيام ۆرەمەني، وتۆەچات كونتسەپتسي ي پوليتيكە نوۆوگو ەتاپا رازۆيتيا گوسۋدارستۆا.

يسكات ي ناحوديت پراۆيلنىە رەشەنيا، سوۆەتۋياس سو سۆويم نارودوم، ەگو ستارەيشينامي، – ەتو ۆەليچايشەە دەموكراتيچەسكوە ناسلەدستۆو ناشيح وتتسوۆ ي دەدوۆ، كوتوروە مى دولجنى ۆوزروديت ۆ پراكتيكە پوليتيچەسكوي دەياتەلنوستي.

ي ۆ ەتوم وسوبايا رول وتۆوديتسيا ورگانيزاتسيام گراجدانسكوگو وبششەستۆا، بەز كوتورىح نەمىسليم دالنەيشي پروتسەسس دەموكراتيزاتسي گوسۋدارستۆا.

ۆاجنو وتمەتيت، چتو دليا رەشەنيا ەتوي زاداچي ناشا سترانا راسپولاگاەت كاك ۆىسوكوي پوليتيچەسكوي ۆولەي، تاك ي سوليدنوي نورماتيۆنو-پراۆوۆوي بازوي. كونستيتۋتسيا كازاحستانا ياۆلياەتسيا گلاۆنىم گارانتوم رەاليزاتسي پراۆا گراجدان سترانى سوزداۆات وبششەستۆەننىە وبەدينەنيا، سودەيستۆۋيا دالنەيشەمۋ رازۆيتيۋ ي پروتسۆەتانيۋ گوسۋدارستۆا.

پوددەرجكە گوسۋدارستۆوم پرەدپرينيماتەلستۆا، رازۆيتيا مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا ياۆلياەتسيا ودنوي يز ۆاجنەيشيح زاداچ. ي ۆ ەتوم ناپراۆلەني نام نادو پرەدپرينيات كونكرەتنىە شاگي، ۆ توم چيسلە پو سوۆەرشەنستۆوۆانيۋ ناتسيونالنوگو زاكونوداتەلستۆا ي ليبەراليزاتسي نالوگوۆوگو ي ينۆەستيتسيوننوگو كليماتا.

ي ۆ دالنەيشەم مى دولجنى اكتيۆنو رازۆيۆات نەگوسۋدارستۆەننىي سەكتور ەكونوميكي، سپوسوبستۆوۆات سوزدانيۋ ۆىسوكوتەحنولوگيچنوگو، كونكۋرەنتوسپوسوبنوگو نا ميروۆوم رىنكە چاستنوگو بيزنەسا، ا تاكجە وبەسپەچيۆات بلاگوپرياتنىە ۋسلوۆيا دليا رازۆيتيا چاستنوگو پرەدپرينيماتەلستۆا ۆ سەلسكوم حوزيايستۆە.

ۋ ناس ۋجە ەست پولوجيتەلنىي وپىت رابوتى وبششەستۆەننوي ورگانيزاتسي، وبەدينيايۋششەي پرومىشلەننيكوۆ ي پرەدپرينيماتەلەي ي اكتيۆنو سودەيستۆۋيۋششەي رازۆيتيۋ پرەدپرينيماتەلستۆا ۆ كازاحستانە. سويۋز پرومىشلەننيكوۆ ي پرەدپرينيماتەلەي كازاحستانا ۆ پوسلەدنيە گودى ستال اۆتوريتەتنوي نە تولكو ۆ ناشەي سترانە، نو ي زا ەە پرەدەلامي ورگانيزاتسيەي.

پوۆتوريۋ، وبششەستۆەننىە ورگانيزاتسي گراجدانسكوگو وبششەستۆا دولجنى راسسماتريۆاتسيا نامي كاك نادەجنىە پارتنەرى ۆ رەشەني زاداچ گوسۋدارستۆەننوگو سترويتەلستۆا ي، پرەجدە ۆسەگو، رەاليزاتسي سوتسيالنوي پوليتيكي.

ۆەسما ۆاجەن ي توت فاكت، چتو رازۆيتيە دەموكراتيچەسكيح ينستيتۋتوۆ وبۋسلاۆليۆاەت ۋسيلەنيە ۋچاستيا گراجدان ۆ وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكيح پروتسەسساح، سپوسوبستۆۋەت فورميروۆانيۋ يح گراجدانسكوي كۋلتۋرى.

وبششەستۆەننوە دوۆەريە، گراجدانسكايا اكتيۆنوست، سپوسوبنوست ك سوليدارنىم دەيستۆيام، ۋۆاجەنيە پراۆ ي سۆوبود چەلوۆەكا – ەتو نە تولكو رەشايۋششيە ۋسلوۆيا كونسوليداتسي گراجدانسكوگو وبششەستۆا، نو ي نەوبحوديمىە پرەدپوسىلكي ستانوۆلەنيا پودليننوگو نارودوۆلاستيا.

حوچۋ تاكجە پودچەركنۋت اكتۋالنوست دليا نوۆوگو ەتاپا رازۆيتيا دەموكراتيچەسكوگو كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا اكتيۆيزاتسي دەياتەلنوستي ۆىبورنىح پرەدستاۆيتەلنىح ورگانوۆ مەستنوي ۆلاستي – گورودسكيح. رايوننىح ي وبلاستنىح ماسليحاتوۆ.

يح ەففەكتيۆنايا دەياتەلنوست سودەيستۆۋەت سپراۆەدليۆومۋ راسپرەدەلەنيۋ ي ستابيلنومۋ روستۋ رەسۋرسوۆ، ۋلۋچشەنيۋ پرەدپرينيماتەلسكوي سرەدى، بولەە اكتيۆنومۋ ۋچاستيۋ گراجدانسكوگو وبششەستۆا ۆ ۋپراۆلەني ي، دۋمايۋ، ناستالو ۆرەميا دليا پوۆىشەنيا يح ستاتۋسا، دەلەگيروۆانيا يم چاستي گوسۋدارستۆەننىح پولنوموچي.

مى تاكجە دولجنى نە وگرانيچيۆات سوزدانيە نوۆىح پارتي ي ورگانيزاتسيۋ نەزاۆيسيمىح سرەدستۆ ماسسوۆوي ينفورماتسي.

نو ۆوت، چتو نەوبحوديمو وتمەتيت، نام نۋجنى پارتي، كوتورىە بى سپلاچيۆالي نارود، ۆدوحنوۆليالي ليۋدەي نا سوزيداتەلنىي ترۋد ۆو يميا دالنەيشەگو پروتسۆەتانيا ناشەي رودينى.

مى، دولجنى تەسنو ۆزايمودەيستۆۋيا س مەجدۋنارودنىمي ورگانيزاتسيامي، پرودولجات بوربۋ س مەجدۋنارودنىم تەرروريزموم، ەكسترەميزموم، ترانسگرانيچنوي ورگانيزوۆاننوي پرەستۋپنوستيۋ، نەزاكوننىم وبوروتوم ناركوتيكوۆ، س كوررۋپتسيەي.

ناشا ۆوەننايا دوكترينا نوسيت وبورونيتەلنىي حاراكتەر، نو ەتو نە زناچيت، چتو ونا بۋدەت ستويات ۆ ستورونە وت نوۆەيشيح دوستيجەني ۆ ۆوەننوي وبلاستي.

پاتريوتيزم ي ليۋبوۆ ك رودينە، گلۋبوكو پريسۋششيە ناشەمۋ نارودۋ، ۆ ارمي، كوتورۋيۋ مى سوۆەرشەنستۆۋەم ۆ سووتۆەتستۆي س سوۆرەمەننىمي ترەبوۆانيامي، ترانسفورميرۋيۋتسيا ۆ پروفەسسيونالنىە ناۆىكي زاششيتنيكوۆ تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي ي سۋۆەرەنيتەتا سترانى.

ناتسيونالنايا ارميا، فلوت، پوگرانيچنىە ۆويسكا، پراۆووحرانيتەلنىە ورگانى، سوۆرەمەننوە ۆوورۋجەنيە، سوتسيالنىە ۆوپروسى ۆوەننوسلۋجاششيح ۆسەگدا دولجنى بىت ۆ تسەنترە ۆنيمانيا ناشەگو پراۆيتەلستۆا.

ەتو سترانا دليا ليۋدەي ي ۆو يميا ليۋدەي. ەتو سترانا، ۆ كوتوروي دولجنى سوبليۋداتسيا، ۆسە پراۆا ليچنوستي، ۋۆاجاتسيا دوستوينستۆو چەلوۆەكا، تسەنيتسيا ەگو تالانت ي پروفەسسيوناليزم، سوزداۆاتسيا ماكسيمالنو بلاگوپرياتنىە ۋسلوۆيا دليا سۆوبودنوگو رازۆيتيا ي سامورەاليزاتسي ليچنوستي.

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

يا سۆوي دولگ پەرەد نارودوم ۆيجۋ ۆ سوزداني ۆسەح ۋسلوۆي دليا ۋۆەرەننوستي گراجدان سترانى ۆ بلاگوپولۋچنوم ي ميرنوم زاۆتراشنەم دنە، ۋكرەپلەني مەجدۋنارودنوگو اۆتوريتەتا نەزاۆيسيموگو كازاحستانا، پروتسۆەتاني رودنوگو وتەچەستۆا. موەي گلاۆنوي وپوروي نا ەتوم پۋتي ياۆلياەتسيا نارود كازاحستانا.

يا ۋۆەرەن، چتو ۆ رەزۋلتاتە درۋجنوي سوۆمەستنوي رابوتى مى سۋمەەم ۋسپەشنو پرەتۆوريت ۆ جيزن ۆسە ناشي مەچتى ي يدەي پو سترويتەلستۆۋ سوۆرەمەننوگو ۆىسوكورازۆيتوگو ينفورماتسيوننوگو وبششەستۆا ي موگۋچەگو گوسۋدارستۆا، وبەسپەچيۆايا بلاگوپولۋچيە ي سچاستە كاجدوگو گراجدانينا كازاحستانا.

دا زدراۆستۆۋەت ناش سۋۆەرەننىي كازاحستان!

بلاگوداريۋ زا ۆنيمانيە!

 

مەنىڭ ويىمشا، قازاق ءتىلى ءبىزدىڭ رۋحاني نەگىزىمىز. ءبىزدىڭ بۇكىل تاريحىمىزدان مەن ءۇش ولجامىزدى ەرەكشە ءبولىپ ايتار ەدىم. ونىڭ ءبىرىنشىسى ارينە اتا بابالارىمىز وزدەرىنىڭ قانىن توگىپ، اق نايزانىڭ ۇشىمەن قورعاپ قالعان قازاقتىڭ قاسيەتتى جەرى. ەكىنشى ولجامىز سول بابالارىمىزدىڭ ارقاسىندا بار بوياۋىمەن، سىرلى سازىمەن وسى كۇنگە اسان ەسەن جەتكەن تۇپ تۇنىق، ءموپ ءمولدىر قازاق ءتىلى. تاعى ءبىر ولجامىز ەگەمەندىك، ەگەمەندى ەل بولۋ بۇل ۇلكەن باقىت، سونىمەن قاتار ۇلكەن ابىروي، ەگەمەندىك بۇل بابالاردىڭ ورىندالعان اسىل ارمانى، ەگەمەندىشىمىزدى ساقتاپ قالۋ ءبىزدىڭ قاسيەتتى مىندەتىمىز. ەگەمەندىگىمىز بولسا، قازاقتىڭ جارقىن بولاشاعى بولادى، ەگەمەندىگىمىز بولماسا ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز جوق.

الەم ادەبيەتىندەگى ايگىلى ءجۇز كىتاپتى ەمىن ەركىن، جاتىق ەتىپ اۋدارىپ، بار بوياۋىمەن، وزگەشە ورنەگىمەن توگىلتىپ تۇسىرەتىن ءتىل قۋاتتى ءتىل، قۇنارلى ءتىل. قازاق ءتىلى سونداي ءتىل.

انا ءتىلىن بىلمەۋ قازاق ازاماتى ءۇشىن ۇيات ساناۋلى ءتيىس. بىلە بىلسەك، انا ءتىلىمىز ءبارىمىزدىڭ انامىز، ويتكەنى، ول ۇلتىمىزدىڭ اناسى.

كەشە بولماعاننىڭ بۇگىن بولۋى مۇمكىن، بۇگىن بولماعاننىڭ ەرتەڭ بولۋى مۇمكىن، بىراق، انا تىلىنە ءمان بەرمەۋشىلىكتىڭ، ونى قۇرمەتتەمەۋدىڭ ورنى تولماس ولقىلىقتارىنا سوقتىراتىنى ءسوزسىز. قازاق ءتىلى عاجاپ ءتىل. ونىڭ بولاشاعى دا عاجاپ. تەك ونى قامتاماسىز ەتىپ، ناسيحاتتاي ءبىلۋىمىز كەرەك، وقىتا ءبىلۋىمىز قاجەت.

قازاق ءتىلى ءوزىنىڭ دالاسىنداي كەڭ پىشىلگەن جايدارى دا، جالپاق ءتىل. وعان قىسىلىپ، قىمتىرىلۋ، ەرىن ۇشىنان شۇلدىرلەپ بىلدىرلاۋ مۇلدە جات. قازاق نەنى ايتسا دا اۋىزدى تولتىرىپ ايتادى. قازاق ءسوزى قاشاندا دالانىڭ قوڭىر جەلىندەي ەركىن ەسىپ تۇرادى. قازاق ءتىلى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ باي، بەدەرلى دە، بەينەلى تىلدەردىڭ ءبىرى. ول كۇنى كەشە ونەر الدى قىزىل ءتىل دەپ ۇققان كوشپەندىلەردىڭ، ەردىڭ قۇنىن ەكى اۋىز سوزبەن تىندىرعان كوشەلى بيلەردىڭ ءتىلى. ءوز انا تىلىمىزبەن ءومىر سۇرەيىك! ەگەر تۋعان ءتىلىم ەرتەڭ جوعالاتىن بولسا، مەن بۇگىن ولۋگە دايارمىن دەپ راسۋل گامزاتوۆ ايتىپ كەتكەندەي، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جاستاردىڭ تىلىمىزگە، مادەنيەتىمىزگە، داستۇرىمىزگە وتانشىلدىق سەزىمدەرىن نىعايتۋىمىز كەرەك.

سايىپ كەلگەندە قازاق ءتىلى ەڭ الدىمەن الەمدىك وركەنيەتكە تاۋەلسىز ەل رەتىندە بەت العان قازاقستان مەملەكەتى ءۇشىن كەرەك. ەگەر ءتىل، جەر، ەگەمەندىك دەگەن قاسيەتتى ۇعىمداردى وركەنيەت جولىندا تارىك ەتىپ، باسقا تىلدەردىڭ شىلاۋىنا جارماسساق، انا ءتىلىمىزدىڭ ادىمىن تۇساعان بولىپ شىعامىز.

بولاشاعى زور ۇلت بۇگىنگى مەن ەرتەڭگى ۇرپاعىنىڭ سانا سەزىمىن وسى قازىنا بايلىق نەگىزىندە وياتىپ، تاربيەلەسە عانا ءىسىمىز وڭعا باسادى. ويتكەنى، ۇلتتىق دامۋ رۋحاني ساباقتاستىق نەگىزىندە عانا جۇرەدى. ءاربىر ۇرپاق الدىڭعى بۋىن جالعاستىرعان اتا بابا وسيەتىن ءتۇسىنىپ، سەزىنىپ بارىپ وركەندەيدى.

مەملەكەتتىڭ ءتىلدىڭ تاعدىرى كوپ رەتتە ورتا، ارناۋلى ورتا جانە جوعارى ءبىلىم، عىلىم سالالارىنا بايلانىستى. ءتىل ساياساتىنىڭ جەمىستىلىگى، پارمەندىلىگى وسى سالالاردان كورىنەدى، تاعدىرى ەڭ الدىمەن وسى سالالاردا شەشىلەدى. قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسى مەن بۇگىنگى تاڭدا قوعامنان الاتىن ورنىنىڭ نەگىزى ورتا جانە جوعارى مەكتەپتە قالانارى ءسوزسىز. ەندەشە قازاق ءتىلىنىڭ دامۋى قوعامنىڭ دامۋىمەن دە بايلانىستى. باعزى زامانداردا بابالار قانىمەن بويعا سىڭگەن تىلگە، جەرگە دەگەن سەزىم مەن قۇرمەت  مەن قازاقپىن! دەگەن ءار وتانشىل جاستارىمىزدىڭ كوڭىل تۇكپىرىنەن ورىن الۋى ءتيىس.

ولاي بولسا، تۋعان ءتىلىمىزدىڭ تۇعىرى بيىك، ارناسى كەڭ بولسىن دەسەڭىز، شىر ەتىپ دۇنيە ەسىگىن اشقان ساتتەن باستاپ بالا ءتىلىنىڭ دامۋىنا ءمان بەرىڭىز، جاستارىمىزدىڭ انا تىلىندە سويلەۋىنە ىقپال ەتىڭىز. وسى التىن قازىنامىزدى ساقتاۋ، ونى بولاشاققا دارىپتەۋ ءبىزدىڭ ايقىن مىندەتىمىز. جۇرەكتەن شىققان وي، جۇرەككە جەتەدى دەگەندەي، ءوز قالامىمنان تۋىنداعان ولەڭ جولدارى ارقىلى ايتار ويىمدى تۇيىندەگىم كەلەدى:

تۋعان جەردىڭ قىمبات ماعان ءار تاسى،

وزەن كولى، تۋعان ءتىلى بارشاسى.

داۋدى شەشكەن، سوزگە شەشەن قازاقتىڭ،

تۇعىرى بيىك، انا ءتىلى ارناسى.

 

تالاي سىننان ەسكىرمەي بىزگە جەتكەن،

ەرەكشە شەشەندىكپەن كوزگە تۇسكەن.

ەر باسىنا كۇن تۋعان زامانداردا،

داۋ دامايدى ءبىر اۋىز سوزبەن شەشكەن.

 

ءار ادامدا بار عوي تۋعان اناسى،

ادامزاتتىڭ بار عوي تۋعان دالاسى،

ەي، قازاعىم، اقىلعا ساپ ويلان سەن.

ءوز ءتىلىڭنىڭ قازىرگى كۇيىنە قاراشى!

 

دوروگيە درۋزيا!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و كنيگە، ۆسەم نام يزۆەستنو چتو كنيگا يستوچنيك زناني، نو ك سوجالەنيۋ ۆ پوسلەدنەە ۆرەميا مى ستالي مەنشە چيتات كنيگ، وسوبەننو مولودەج. تاكوە پولوجەنيە دەل ناس نە موجەت ۋسترايۆات پوەتومۋ ۆ ەتوي سۆەرە نەوبحوديمو پرەدپرينيات رياد دەيستۆەننىح شاگوۆ، كاكيح يمەننو ۆوت وب ەتوم مى س ۆامي ي پوگوۆوريم، نو سناچالا يا كاك ۆسەگدا حوتەل بى ۆىسكازات رياد سۆويح مىسلەي.

 

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

كازاحستان – مويا رودنايا زەمليا، سامىي دوروگوي سەردتسۋ كراي. زدەس موي دوم. زدەس موي كورني. زدەس روديليس ي جيۆۋت موي دەتي. زدەس يا سوستويالسيا كاك چەلوۆەك. ۆسە موي لۋچشيە ۋسترەملەنيا ي پومىسلى ۆسەگدا بىلي ي بۋدۋت سۆيازانى تولكو س كازاحستانوم.

مى نە يمەەم پراۆا راستەريات تە نەمنوگيە پوزيتيۆنىە رەزۋلتاتى، دوستيگنۋتىە ۆ پرەدىدۋشيە گودى. ناوبوروت، مى دولجنى پريۋمنوجيت يح.

ۆ بليجايشيە گودى نام پرەدستويت:

ۋكرەپليات گوسۋدارستۆەنناي سۋۆەرەنيتەت رەسپۋبليكي ي وبورونوسپوسوبنوست ناشەي سترانى

پرودولجات دالنەيشۋيۋ ماسشتابنۋيۋ رابوتۋ پو سوزدانيۋ پرويزۆودستۆەننوي ي سوتسيالنوي ينفراسترۋكتۋرى كاك وسنوۆى ۆسەستوروننەگو رازۆيتيا رەسپۋبليكي.

سوزداۆات ەففەكتيۆنىە مەحانيزمى گوسۋدارستۆەننوگو رەگۋليروۆانيا، سپوسوبستۆۋيۋششيە پوستۋپاتەلنومۋ رازۆيتيۋ اگروپرومىشلەننوگو كومپلەكسا، مەستنوگو پرويزۆودستۆا، سفەرى جكح، پوۆىشەنيۋ اكتيۆنوستي مالوگو ي سرەدنەگو پرەدپرينيماتەلستۆا.

رەاليزوۆىۆات ناش گلاۆنىي پريوريتەت ۆ سوتسيالنوي پوليتيكە، كوتورىم وتنىنە ياۆلياەتسيا وبەسپەچەنيە گراجدان دوستۋپنىم ي كاچەستۆەننىم جيلەم. 

ۆنەدريات سوۆرەمەننىە يننوۆاتسيوننىە تەحنولوگي ۆ تسەلياح دالنەيشەي مودەرنيزاتسي ەكونوميكي ي سوتسيالنوي سفەرى.

پوۆىشات ەففەكتيۆنوست گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا، يسپولنيتەلسكۋيۋ ديستسيپلينۋ ي  وتۆەتستۆەننوست رۋكوۆوديتەلەي نا ۋروۆنە مينيستەرستۆ، ۆەدومستۆ، مەستنىح يسپولنيتەلنىح ورگانوۆ، حوزيايستۆۋيۋششيح سۋبەكتوۆ.

ۋسترانيات نەدوستاتكي ۆ رابوتە ۆلاستنىح ينستيتۋتوۆ، سپوسوبستۆۋيۋششيە راسپروسترانەنيۋ ەلەمەنتوۆ كوررۋپتسي.

سودەيستۆوۆات پوياۆلەنيۋ ۆ رەسپۋبليكە منوگوستۋپەنچاتوي سيستەمى پودگوتوۆكي كادروۆوگو رەزەرۆا، ترۋدوۋسترويستۆۋ مولودىح سپەتسياليستوۆ، سوۆەرشەنستۆوۆانيۋ كاچەستۆا ۆىسشەگو ي پروفەسسيونالنوگو وبرازوۆانيا، چتوبى نە تولكو داۆات پولنوتسەننىە زنانيا، ا ەششە پريۆيۆات ناۆىكي پراكتيچەسكوگو پريمەنەنيا ەتيح زناني.

زابوتيتسيا و كاچەستۆە ي دوستۋپنوستي مەديتسينسكوي پوموششي پۋتەم كومپلەكسنوي مودەرنيزاتسي زدراۆووحرانەنيا، اكتيۆنو پريۆلەكات ناسەلەنيە ك زانياتيام فيزكۋلتۋروي ي سپورتوم، زدوروۆومۋ وبرازۋ جيزني.

وسۋششەستۆليات پرودۋماننۋيۋ گوسۋدارستۆەننۋيۋ پوليتيكۋ پو پوۆىشەنيۋ ستاتۋسا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا. 

پريۋمنوجات كۋلتۋرنىي ي دۋحوۆنىي پوتەنتسيال وبششەستۆا. ۆ ۋسلوۆياح پرودولجايۋششەيسيا گلوباليزاتسي وبەرەگات رودنۋيۋ كازاحسكۋيۋ كۋلتۋرۋ ي تراديتسيوننىە تسەننوستي كازاحسكوگو نارودا.

وبەدينيات ۋسيليا ۆسەح جيتەلەي رەسپۋبليكي پري فورميروۆاني پوزيتيۆنوگو يميدجا كازاحستانا نا وسنوۆە كونكرەتنىح دوستيجەني ۆ ليۋبوي سفەرە.

يسكورەنيات پرەستۋپنوست، ناركومانيۋ ي الكوگوليزم. يسپولزوۆات ۆ پولنوي مەرە سوزيداتەلنىە ينيتسياتيۆى جيتەلەي رەسپۋبليكي، وسوبەننو مولودەجي. 

 

دوروگيە درۋزيا!

ۆ ەتوي رابوتە مى دولجنى تەسنو ۆزايمودەيستۆوۆات سو ۆسەمي ۆەتۆيامي ي ۋروۆنيامي ۆلاستي رەسپۋبليكي، سو ۆسەمي پوليتيچەسكيمي پارتيامي، پروفسويۋزنىمي ورگانيزاتسيامي ي وبششەستۆەننىمي دۆيجەنيامي، سرەدستۆامي ماسسوۆوي ينفورماتسي. سچيتايۋ، چتو وت ناشيح سوۆمەستنىح اكتيۆنىح دەيستۆي س ينستيتۋتامي گراجدانسكوگو وبششەستۆا ۆو منوگوم زاۆيسيات ناشي رەزۋلتاتى ۆ رابوتە پو پروفيلاكتيكە پرەستۋپنوستي،  اسوتسيالنىح ياۆلەني، پو ۆوسپيتانيۋ پراۆوۆوي كۋلتۋرى گراجدان.

مى ي دالشە دولجنى پروۆوديت تراديتسيوننىە وتچەتى ورگانوۆ يسپولنيتەلنوي ۆلاستي پەرەد ناسەلەنيەم، پوزۆوليايۋششيە نام وتچەتليۆەە ۆيدەت سۆوي ۋپۋششەنيا ي نەدورابوتكي.

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

گلاۆنايا تسەليۋ رۋكوۆودستۆا رەسپۋبليكي دولجنو بىت– پوۆىشەنيە ۋروۆنيا ي كاچەستۆا جيزني ناسەلەنيا.

دليا ەتوگو ۋ ناس ەست ۆسە نەوبحوديموە – بوگاتەيشيە پريرودنىە رەسۋرسى، ستابيلنايا سوتسيالنايا ي دەموگرافيچەسكايا سيتۋاتسيا، ۆىسوكي وبرازوۆاتەلنىي ۋروۆەن، مولودىە ەكونوميچەسكي اكتيۆنىە ترۋدوۆىە رەسۋرسى.

تەمپ پرويسحودياششيح ۆ رەسپۋبليكە پرەوبرازوۆاني ترەبۋەت وت ناس پرەدەلنوي سوبراننوستي ي كونسوليداتسي. مى ۆسە – كاجدىي رۋكوۆوديتەل، كاجدىي وتدەلنو ۆزياتىي جيتەل رەسپۋبليكي – ۆ وتۆەتە زا تو، چتو پرويسحوديت ي بۋدەت پرويسحوديت ۆ ناشەم وبششەم دومە!

ۆ دوبرىي پۋت، دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم و كنيگە. دليا مەنيا كنيگا — ەتو سرەدوتوچيە نە تولكو زناني، نو ي دۋحوۆنوستي، تراديتسي، نراۆستۆەننوستي ي مورالي. ي ۆووبششە يميدج كازاحا — ەتو چەلوۆەك س كنيگوي. ەسلي مى بروسيم، زابۋدەم كنيگۋ، — يسچەزنەت كازاح… گلاۆنايا زاداچا — ۆوزروديت ليۋبوۆ ۆسەي ناتسي ي، پرەجدە ۆسەگو، مولودوگو پوكولەنيا، ك ليتەراتۋرە، زاستاۆيت زادۋماتسيا ي پورازمىشليات و جيزني ي ۆەچنىح تسەننوستياح… نە ۆاجنو، نا كاكوم نوسيتەلە مولودوي چەلوۆەك بۋدەت چيتات پرويزۆەدەنيا ابايا، ەسەنبەرلينا يلي اۋەزوۆا — نا بۋماگە يلي نا كومپيۋتەرە. گلاۆنوە، چتوبى جيۆوە سلوۆو ۆ ليۋبوم ۆيدە دوحوديلو دو چەلوۆەكا، وسوبەننو دو مولودەجي. گلاۆنوە — چتوبى وني ەتو پروچيتالي.

مى جيۆەم ۆ ۆەك نوۆىح تەحنولوگي. تەلەۆيدەنيە، راديو، ينتەرنەت — ەتي سرەدستۆا ماسسوۆوي ينفورماتسي ستالي نەوتەملەموي چاستيۋ جيزني سوۆرەمەننوگو چەلوۆەكا. ي، كاجەتسيا، چتو ۆ ەتوم پوتوكە سوۆسەم نە وستالوس مەستا كنيگە. نەۋجەلي ونا وتجيۆاەت سۆوي ۆەك؟ نەت! چتەنيە كنيگ پو-پرەجنەمۋ اكتۋالنو. كنيگا ۆسە ەششە جيۆا، ي بۋدەت جيت وچەن دولگو.

   سەگودنيا كنيجنىە ماگازينى ي بيبليوتەكي پرەدلاگايۋت نام وگرومنىي ۆىبور يزداني نا ليۋبوي ۆكۋس ي ۆوزراست. ۆسە وني جدۋت ي وبيازاتەلنو دوجدۋتسيا سۆوەگو چيتاتەليا!

   ۆليانيە كنيگي نا چەلوۆەكا وگرومنو. ونا پوموگاەت ۋچيتسيا، راسشيرياەت كرۋگوزور، لەچيت دۋشۋ، وبوگاششاەت جيزنەننىي وپىت، ۆوسپيتىۆاەت ۆكۋس، فورميرۋەت ۆزگليادى ي حاراكتەر. ۆ ەتوم ەە چۋدەسنايا سيلا.

   مى سليشكوم پريۆىكلي ك كنيگە، چتوبى وتسەنيت ەتو. ۆەد ەسلي ۆدۋماتسيا، رازۆە نەۋديۆيتەلنو، چتو كنيگا  پەرەنوسيت ناس ۆ درۋگوي مير، ۆ پروشلوە يلي بۋدۋششەە، ۆىزىۆاەت ۋ ناس رادوست ي گرۋست، ۆوزمۋششەنيە ي نادەجدۋ، زاستاۆلياەت پلاكات ي سمەياتسيا؟

   نو كنيگا — ەتو نە تولكو تەكست (كاك ۆ كومپيۋتەرە), ۋ نەيو ەست وبلوجكا، وفورملەنيە، يلليۋستراتسي، ناكونەتس، سۆوي زاپاح. ۆسە ەتو — ەدينوە تسەلوە، پرودۋكت چەلوۆەچەسكوگو رازۋما.

    كنيگا — لۋچشي يستوچنيك ينفورماتسي، نەجەلي كومپيۋتەر ي تەلەۆيزور. ي، سلەدۋەت زامەتيت، بولەە نادەجنىي ي بەزوپاسنىي دليا زدوروۆيا.

    ا تەپەر پرەدستاۆيم نا مينۋتۋ، چتو كنيگي يسچەزلي يز ناشەي جيزني. چتو توگدا؟ چتو بۋدەت، ەسلي يسچەزنەت پەچاتنوە سلوۆو؟ دوستيجەنيە، ك كوتورومۋ چەلوۆەك شەل تاك دولگو؟ ۆەد ي بەسسمەرتنىە پەسى شەكسپيرا، ي سوۆرەمەننۋيۋ ليتەراتۋرۋ پرياتنەە ي ۋدوبنەە چيتات، دەرجا ۆ رۋكاح كنيگۋ، پەرەليستىۆايا سترانيتسى، ناسلاجداتسيا كاجدىم مگنوۆەنيەم، «ۆپيتىۆات» ۆ سەبيا كاجدوە سلوۆو. نەت، پو كراينەي مەرە، ۆ بليجايشەم بۋدۋششەم چەلوۆەچەستۆو توچنو نە وتكاجەتسيا وت كنيگ.

    تاك پۋست جە كنيگا وستايوتسيا ۆاشيم ۆەرنىم ي نادەجنىم درۋگوم نە تولكو ۆ ەتوم گودۋ، ا نا پروتياجەني ۆسەي جيزني.

رول كنيگي ۆ رازۆيتي چەلوۆەچەستۆا، جيزني كاجدوگو سوۆرەمەننوگو چەلوۆەكا نەلزيا پەرەوتسەنيت. بەز نەيو بىلي بى نەۆوزموجنى ني وبرازوۆانيە، ني كۋلتۋرا ناشەگو وبششەستۆا. يمەننو كنيگا حرانيت ۆ سەبە ۆسيو تو، چتو ناكوپيلو چەلوۆەچەستۆو زا ۆسە ۆەكا سۆوەگو سۋششەستۆوۆانيا ۆ رازليچنىح وبلاستياح. داجە ۆ ۆەك ينفورماتسيوننىح تەحنولوگي كنيگا پو-پرەجنەمۋ وستايوتسيا وسنوۆنىم يستوچنيكوم ينفورماتسي.

ۆ پروتسەسسە فورميروۆانيا مولودىح كازاحسكيح گراجدان كنيگە وتۆوديتسيا ودنا يز گلاۆەنستۆۋيۋششيح رولەي. يمەننو پوەتومۋ، كنيگا ي چتەنيە، بۋدۋچي ۆاجنەيشيم سپوسوبوم وسۆوەنيا زناني، يادروم ناتسيونالنوي پيسمەننوستي ي كۋلتۋرى، دولجنى ەششە ۆ بولشەي ستەپەني سوحرانيات كليۋچەۆۋيۋ پوزيتسيۋ ۆ سوۆرەمەننوي ميروۆوي كۋلتۋرە، نەسموتريا نا تو، چتو پيسمەننىە يستوچنيكي ينفورماتسي سۋششەستۆەننىم وبرازوم دوپولنيليس نوۆىمي اۋديوۆيزۋالنىمي.

تولكو چيتايۋششايا سترانا، موجەت پرەتەندوۆات نا دوستوينوە مەستو ۆ ميروۆوم سووبششەستۆە ي سپوسوبنا رازۆيۆاتسيا كاك دەموكراتيچەسكوە گوسۋدارستۆو. ۆوت پوچەمۋ گوسۋدارستۆو دولجنو وسۋششەستۆليات پوستوياننۋيۋ پوددەرجكۋ كازاحسكوگو كنيگويزدانيا.

ۆمەستە س تەم، نام نۋجنو پوپۋليريزوۆىۆات ناشۋ ناتسيونالنۋيۋ ليتەراتۋرۋ. پرويزۆەدەنيا كلاسسيكوۆ كازاحسكوي ليتەراتۋرى نە تولكو ۆوزۆەليچيۆايۋت ناشۋ رودينۋ، نو دو سيح پور وكازىۆايۋت گلۋبوچايشەە ۆليانيە نا دۋشي ليۋدەي، نا يح ساموسوزنانيە.

ۆ ناشەي سترانە مى دولجنى بولشوە ۆنيمانيە ۋدەليات وبرازوۆانيۋ، سوحرانەنيۋ كۋلتۋرنوگو ي دۋحوۆنوگو ناسلەديا. ۆ تسەلياح پروسۆەششەنيا، رازۆيتيا وسوزنانيا كۋلتۋرنىح تراديتسي، پوۆىشەنيا رولي كنيگي ي چتەنيا ۆ سوۆرەمەننوم وبششەستۆە، ۆوسپيتانيا ۋ مولودوگو پوكولەنيا ليۋبۆي ك حۋدوجەستۆەننومۋ سلوۆۋ، ا تاكجە رازۆيتيا وتەچەستۆەننوي ليتەراتۋرى، وبەسپەچەنيا گوسۋدارستۆەننوي پوددەرجكي ناتسيونالنوگو كنيگويزدانيا دۋمايۋ بۋدەت تسەلەسووبرازنىم وبياۆيت سلەدۋيۋششي 2014 گود گودوم كنيگي.

 

مەنىڭ ويىمشا كازىرگى كەزدە قازاق كوبىرەك كىتاپ وقۋ كەرەك، كىتاپ بۇل رۋحانياتتىڭ پەن ءبىلىمنىڭ، ءداستۇر مەن ادامگەرشىلىكتىڭ قاينار كوزى، كىتاپتى كوپ وقيتىن حالىقتىڭ بولاشاعى جارقىن بولادى ويتكەنى ول ويشىل حالىق، ءبىلىمدى حالىق بولادى. مەنىڭ ويىمشا قازاقتىڭ جان سەرىگى كىتاپ بولۋ كەرەك. ەگەر دە قازاق كىتاپتى وقىمايتىن بولسا وندا قازاق الىسقا بارمايتىنى ايدان انىق. سوندىقتان مەن ويلايمىن، 2013 جىلى مەملەكەتتىك ءتىلى جىلى بولسا، ال 2014 جىل كىتاپ جىلى بولسا جاقسى بولار ەدى. نە ءۇشىن بىزگە مەملەكەتتىك ءتىل جىلى كەرەك، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرۋ ءۇشىن، ال كىتاپ جىلى نە ءۇشىن قاجەت، حالىقتىڭ اسىرەسە جاستاردىڭ قازاق ادەبيەتىنە، قازاق ۇلتىنا، ادامگەرشىلىككە ماحاباتىن نىعايتۋ ءۇشىن، قازاقتىڭ قوعامدىق ويىنا جاڭا سەرپىن بەرۋ ءۇشىن.

مەنىڭ ويىمشا، ءبىز ەلىمىزدە ۇلتتىق ويىنشىقتاردى، ۇلتتىق مۋلتفيلمدەردى، بالالارعا ارنالعان كينوفيلمدەردى، كىتاپتاردى شىعارۋعا كوپ كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك. ۇلتتىق ويىنشىقتار مەن ۇلتتىق مۋلتفيلمدەر جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا ۇلتتىق تاربيەنى بەرەتۋگە كومەكتەسەتىن ماڭىزدى قۇرال بولعانى ايدان انىق. سوندىقتان مەنىڭ ويىمشا ءبىزدىڭ مادەنيەت ءمينيسترلى وسى ماسەلەنى شەشۋگە كۇش جۇمساعانى جاقسى بولار ەدى.

انا ءتىلى! انا سوزىمەن بايلانىستى بارلىق ءسوز اتاۋى قۇدىرەتتى عوي شىركىن! وسى كيەلى ۇعىمنىڭ ءتۇپ تامىرىندا قانشاما اسىل وي، تەرەڭ ماعىنا جاتىر. انا ءتىلى اياۋلى انامىزدىڭ اپپاق سۇتىمەن، اسىل بوبەك جىرىمەن ءون بويىمىزعا دارىعان عاجاپ ءتىل. ەلدى مىزعىماس كۇنگە كەلتىرەتىن، بۇگىنگى ۇرپاقپەن كەلەشەكتى جالعاستىراتىن بەرىك كوپىر، سىرى مەن قىرى كوپ، تامىرى تەرەڭگە كەتكەن تاريحىمىزدى تانىتاتىن، جۇرەگىڭدەگى بار سىرىڭدى، جىرىڭدى جەتكىزەتىن كەرەمەت قۇرال.

كوڭىلىمىزدەگى اششى سىر مەن بالداي ءتاتتى سوزدەردى سىرتقا شىعاراتىن، ءبىزدى بارلىق ادامدار قاتارىنا قوسىپ وتىرعان دا اياۋلى انا ءتىلىمىز ەمەس پە؟!

كىندىك قانىمىز جەرگە تامىپ، شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەن ساتىمەن قۇلاعىمىزعا اسەم ءان بولىپ جەتكەن، بويىمىزعا كۇش قۋات بولىپ تاراعان انامىزدىڭ بوبەك جىرى. انامىز ارينە، بوبەك جىرىن ءوز تۋعان تىلىمىز — قازاق تىلىندە شىرقادى.

قازاق ءتىلى — تۇلپاردىڭ شاپسا تۇياعى تالاتىن، قىراننىڭ ۇشسا قاناتى تالاتىن ۇلان — عايىر دالاسىنداي، كەڭ پىشىلگەن كويلەكتىڭ ەتەگىندەي جالپاق تا، ماعىنالى، ءماندى، ەڭ باي ءتىل.

وسى ءبىر عاجاپ ءتىل جايىندا قوجابەرگەن جىراۋ بىلاي دەگەن ەكەن:

اسان قايعى جيرەنشە

سويلەپ وتكەن قازاق ءتىل

جانىبەك پەن قويلىباي

سىيلاپ وتكەن عاجاپ ءتىل

اتا-انامىز الديلەپ

ۋاتقان بىزدى بابا ءتىل

سول تۋعان تىل اتاۋى — 

ەجەلگى ءبىزدىڭ قازاق ءتىل

تاعىلىمى مول تاريحىمىزعا كوز جۇگىرتسەك، قالماقتىڭ اۋزىن اشتىرعان، جوڭعاردى ساستىرعان، قوقاندى قاشتىرعان وسى نايزاعايداي جارقىلداعان — قازاق ءتىلى ەكەنىن كورەمىز.

ءبىزدىڭ قازاق ەلىنىڭ باسىنا نەلەر كەلىپ، نەلەر كەتىپ، نەلەر كەتپەدى؟!

تىلىمىزدەن، مادەنيەتىمىزدەن، سالت داستۇرىمىزدەن ايىرىلا جازدادىق. مىنە كوپتەن كۇتكەن، عاسىرلار بويى ارمانداعان جايما شۋاق كۇن تۋدى. قازىر تاۋەلسىزدىك العان، اسا زور مارتەبەگە يە، مادەنيەتتى ىرگەلى ەل بولدىق. جىلدار وتە كەلە انا ءتىلىمىز مىقتاپ بەكىپ، قازاق ەلى قالپىنا كەلدى. ەڭ باستىسى، حالقىمىزدىڭ تۇرمىسى جاقساردى.

قازىرگى، اقپارات پەن تەحنيكا، عىلىمىنىڭ دامىعان داۋىرىندە ۇلتتىق سانامىزدى، ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەۋ، ۇلتىق قۇندىلىقتارىمىزدى كورسەتە ءبىلۋ اربىرەۋىمىزدىڭ پارىزىمىز. جۇگى ناردا، قازانى تەڭدە بولىپ، كوشپەلى عۇمىر كەشكەن قازاق حالقى ەرتەدەن، اق تورت نارسەنى قاسيەتتى دەپ ساناپ، بويتۇمار ەتكەن. ولار انا ءتىلى، تۋعان جەرى، ادەت عۇرپى مەن تاريحى.

ۇلتتىلىعىمىزدىڭ بەلگىسى ءتىلىمىزدى قاستەرلەپ ايالايىق! مەن قازاقپىن دەگەن ءاربىر ازامات ءوز انا تىلىندە جەتىك سويلەسە- كەشەگى وتكەن ءومىردىڭ قايماعى بولا بىلگەن زيالى قاۋىمنىڭ ارمانى ورىندالدى دەپ ويلايمىن!

قازاق ءتىلىنىڭ دامىپ، جارقىن بولاشاققا جەتۋىنە، ەلىمىزدىڭ بەلگىسى بولىپ قالۋىنا سەبەپكەر بولايىق اعايىن!

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و ناتسيونالنوي يدەولوگي. نا موي ۆزگلياد دليا ۋسپەشنوگو سۋششەستۆوۆانيا گوسۋدارستۆا نۋجنا ناتسيونالنايا يدەولوگيا. وسنوۆوي ناشەي ناتسيونالنوي يدەولوگي ياۆلياەتسيا سوحرانەنيە سۋۆەرەنيتەتا ناشەي سترانى ي ۆوزروجدەنيە گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا، ۋسپەشنوە رازۆيتيە وتەچەستۆەننوي ەكونوميكي ي ۆوسپيتانيە پاتريوتيچنوگو دۋحوۆنو رازۆيتوگو مولودوگو پوكولەنيا. وب ۆسە ەتوم يا ي حوتەل بى س ۆامي سەگودنيا پوگوۆوريت، نو سناچالا كاك وبىچنو يا حوتەل بى پودەليتسيا س ۆامي سۆويمي مىسليامي.

نا موي ۆزگلياد، ناتسيونالنىە يگرۋشكي، سكازكي ي مۋلتفيلمى يگرايۋت ۆاجنۋيۋ رول ۆ ۆوسپيتاني ناشيح دەتەي ليچنوستيامي، وبلادايۋششيمي ۆىسوكوي دۋحوۆنوستيۋ ي پوتەنتسيالوم، فورميروۆاني ۋ نيح چۋۆستۆا گۋمانيزما ي دوبروتى.

نىنەشنەە ۆرەميا ترەبۋەت سوزدانيا سوۆرەمەننىح يگرۋشەك ي مۋلتفيلموۆ ۆ ناتسيونالنوم دۋحە، گلۋبوكوگو يزۋچەنيا ي ۋپوريادوچەنيا دۋحوۆنىح ي ۆوسپيتاتەلنىح اسپەكتوۆ پودوبنوي پرودۋكتسي، پوستۋپايۋششەي يز-زا رۋبەجا.

نە سەكرەت، چتو ۆ ۋسلوۆياح گلوباليزاتسي ۆ ناشۋ سترانۋ پرونيكايۋت نەكوتورىە ۆيدى يگرۋشەك ي مۋلتفيلموۆ، پرويزۆەدەننىح زا رۋبەجوم ي پروپاگانديرۋيۋششيح پود ماسكوي «ماسسوۆوي كۋلتۋرى» تاكيە نەگاتيۆنىە ياۆلەنيا، كاك جەستوكوست، لەگكومىسليە، ناسيليە، چتو سەرەزنو ۋگروجاەت ۆوسپيتانيۋ ناشيح دەتەي. ۆ نەدوپۋششەني پودوبنىح ياۆلەني ۆاجنۋيۋ رول يگراەت پرويزۆودستۆو وتەچەستۆەننىح ناتسيونالنىح يگرۋشەك ي مۋلتفيلموۆ، وتۆەچايۋششيح ينتەرەسام ي كرۋگوزورۋ ناشيح دەتەي، ناتسيونالنىم تسەننوستيام، يسپولزوۆانيە پري ەتوم سوۆرەمەننىح تەحنولوگي. تسەلەسووبرازنو ۆ ەتوم پروتسەسسە شيروكو يسپولزوۆات ۆوزموجنوستي نارودنوگو رەمەسلەننيچەستۆا، پريكلادنوگو ي يزوبرازيتەلنوگو يسكۋسستۆا، وبرازى حرابرىح ي وتۆاجنىح نارودنىح گەروەۆ، پريزىۆايۋششيح دەتەي ك دوبرۋ ي زدوروۆومۋ وبرازۋ جيزني. 

دۋمايۋ بۋدەت تسەلەسووبرازنو سفورميروۆات پري مينيستەرستۆە وبرازوۆانيا ي ناۋكي حۋدوجەستۆەننو-تەحنيچەسكي سوۆەت كوتورىي بۋدەت ۆەستي وپرەدەلەننۋيۋ رابوتۋ پو سوزدانيۋ يگرۋشەك، وتۆەچايۋششيح گيگيەنيچەسكيم، پەداگوگيچەسكيم ي ەستەتيچەسكيم ترەبوۆانيام. ا رەسپۋبليكانسكومۋ ۋچەبنو-مەتوديچەسكومۋ تسەنترۋ پەرەپودگوتوۆكي ي پوۆىشەنيا كۆاليفيكاتسي رابوتنيكوۆ دوشكولنىح وبرازوۆاتەلنىح ۋچرەجدەني  نەوبحوديمو رازرابوتات نايمەنوۆانيا يگرۋشەك، نەوبحوديمىح دليا ۆوسپيتاننيكوۆ دەتسكيح سادوۆ، ي پەرەچەن ترەبوۆاني ك ەتيم يزدەليام. نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم و گوسۋدارستۆەننوي يدەولوگي.

س وبرەتەنيەم نەزاۆيسيموستي ۆ كازاحستانە ۆوسستانوۆلەنا يمەيۋششايا درەۆنيە كورني ناتسيونالنايا گوسۋدارستۆەننوست. زا گودى نەزاۆيسيموستي سوزدانى ي ۋكرەپلەنى پوليتيكو-پراۆوۆىە، سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيە ي دۋحوۆنىە وسنوۆى ۆوزروجدەنيا ي دالنەيشەگو رازۆيتيا كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي ۆ نوۆىح يستوريچەسكيح ۋسلوۆياح. وسۋششەستۆلياەتسيا ۆنۋترەننيايا ي ۆنەشنيايا پوليتيكا، وتۆەچايۋششايا ۆىسشيم ينتەرەسام نارودا، ستاۆشەگو يستيننىم تۆورتسوم سۆوەگو بۋدۋششەگو. پرويزوشلو رازدەلەنيە ۆەتۆەي ۆلاستي نا زاكونوداتەلنۋيۋ، يسپولنيتەلنۋيۋ ي سۋدەبنۋيۋ. سفورميروۆان ي فۋنكتسيونيرۋەت دۆۋحپالاتنىي پارلامەنت.

ودناكو، ستانوۆلەنيۋ رازۆيتوي سترانى، پوميمو پوليتيچەسكوي سيستەمى ي كونكۋرەنتوسپوسوبنوي ەكونوميكي، سپوسوبستۆۋەت تاكجە موششنايا دۋحوۆنايا بازا، ۆىسوكايا كۋلتۋرا پراۆوۆىح ي پوليتيچەسكيح وتنوشەني. ۆ داننوم ناپراۆلەني ەست نەوبحوديموست سفورمۋليروۆات ي رازۆيۆات ناتسيونالنۋيۋ يدەيۋ، سۋت كوتوروي سوستاۆلياەت زاششيتا سۋۆەرەنيتەتا، رازۆيتيە گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ي سوۆەرشەنستۆوۆانيە دۋحوۆنوستي گراجدانينا، ليچنوستي، يمەيۋششەي سوبستۆەننۋيۋ پوزيتسيۋ ۆ وتنوشەني پرويسحودياششيح پروتسەسسوۆ.

نا موي ۆزگلياد، ناشەي گلاۆنوي تسەلەۆوي زاداچەي ياۆلياەتسيا سوحرانەنيە ناتسيونالنىح تراديتسي ي تسەننوستەي. يا ۆىستۋپايۋ زا پوستروەنيە پراۆوۆوگو دەموكراتيچەسكوگو گوسۋدارستۆا ي سپراۆەدليۆوگو گراجدانسكوگو وبششەستۆا، وبەسپەچەنيە ناۋچنو-تەحنيچەسكوگو پروگرەسسا ي دوستوينوگو مەستا كازاحستانا ۆ سوۆرەمەننوم ميرە. يا ستاۆليۋ تسەليۋ زاششيتۋ ينتەرەسوۆ ليۋدەي، ياۆليايۋششيحسيا پريۆەرجەنتسامي يدەي سوحرانەنيا ناتسيونالنىح تراديتسي ي تسەننوستەي، كوتورىمي مى گورديمسيا. يا ۆىستۋپايۋ زا پوسلەدوۆاتەلنوە، پوەتاپنوە ي سيستەمنوە پرودولجەنيە ناچاتىح ۆ گودى نەزاۆيسيموستي تاكيح بلاگورودنىح دەل، كاك ۆوزروجدەنيە ناتسيونالنىح تسەننوستەي، گلۋبوكوە پوزنانيە ساميح سەبيا، فورميروۆانيە ناتسيونالنوي يدەي ي ۋكرەپلەنيە يدەولوگي ناتسيونالنوي نەزاۆيسيموستي، ۆوزروجدەنيە رەليگيوزنىح تراديتسي ۆ دۋحوۆنوي جيزني نارودا. ۆاجنو پودنيات ەتۋ رابوتۋ نا كاچەستۆەننو نوۆىي ۋروۆەن، پوۆىسيت ەە ەففەكتيۆنوست.

«ناشا تسەل – ۆوسپيتانيە ي ۋكرەپلەنيە ۆ سوزناني گراجدان كازاحستانا چۋۆستۆا گوردوستي زا يستوريچەسكوە پروشلوە، ناستوياششەە ي بۋدۋششەە سۆوەي سترانى!» – ەتو ياۆلياەتسيا وسنوۆنىم پوليتيچەسكيم لوزۋنگوم دليا مەنيا.

 

I. وبششەپوليتيچەسكيە زاداچي ستوياششيە پەرەد رەسپۋبليكوي.

يا پوددەرجيۆايۋ پۋت رازۆيتيا سترانى، وسنوۆاننىي نا سپلوچەني كازاحسكوگو وبششەستۆا ۆوكرۋگ وبششەناتسيونالنوي يدەي – ەل بىرلىگى (ەدينستۆو رودينى), وتان دامۋى (پروگرەسس وتەچەستۆا), حالىقتىڭ داۋلەتتىلىگى (بلاگوسوستويانيە نارودا), – سوستاۆليايۋششەي ناشۋ زاۆەتنۋيۋ مەچتۋ، ناشۋ ستراتەگيۋ، سۋت وبششەي يدەولوگي ي ۆسەوبەمليۋششەي پروگراممى ناتسيونالنوگو ۆوزروجدەنيا ي رازۆيتيا نا بازە ادەكۆاتنوگو ۆوسپرياتيا ي پونيمانيا گراجدانامي سترانى سۆوەگو مەستا ي رولي ۆ سوۆرەمەننوم ميرە، تاكتيچەسكيح ي ستراتەگيچەسكيح تسەلەي ي زاداچ گوسۋدارستۆا، ەگو پراكتيچەسكيح شاگوۆ پو رەاليزاتسي ي زاششيتە ناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ ۆ نوۆىح مەجدۋنارودنىح ۋسلوۆياح ي گەوپوليتيچەسكيح رەالياح.

يا ۆيجۋ بۋدۋششي كازاحستان كاك ەكونوميچەسكي رازۆيتوە ي پوليتيچەسكي ۆلياتەلنوە گوسۋدارستۆو، وسنوۆاننوە نا بوگاتوم دۋحوۆنوم ناسلەدي، گدە گارانتيروۆاننو زاششيششەنى پراۆا، سۆوبودى ي زاكوننىە ينتەرەسى چەلوۆەكا.

كازاحستان ۆ موەم ۆيدەني – ەتو سترانا، رازۆيۆايۋششاياسيا پو دەموكراتيچەسكومۋ پۋتي، وپيرايۋششاياسيا نا گارمونيۋ مەجدۋ فۋندامەنتالنىمي وبششەچەلوۆەچەسكيمي ي منوگوۆەكوۆىمي ناتسيونالنىمي تسەننوستيامي سوتسيالنوي ي دۋحوۆنوي جيزني. تاكايا گارمونيا پريزۆانا پوموچ ناحوديت ادەكۆاتنىە وتۆەتى نا ۆىزوۆى ي ۋگروزى XXI ۆەكا. نا موي ۆزگلياد دليا دوستيجەنيا ۆىسوكيح ستاندارتوۆ رازۆيتيا پرودۆينۋتىح ستران كازاحستانۋ نەوبحوديمو دالنەيشەە پوسلەدوۆاتەلنوە ۋگلۋبلەنيە سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيح ي وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكيح رەفورم.

ەتو ترەبۋەت كاردينالنوگو پوۆىشەنيا وتۆەتستۆەننوستي گراجدانينا، وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا زا ۋپراۆلەنيە دەلامي وبششەستۆا، سۋدبۋ رەفورم، دەموكراتيزاتسي ي مودەرنيزاتسي سيستەمى ۆلاستي، ەە پودكونترولنوستي وبششەستۆۋ، ۋكرەپلەنيە وسنوۆ پودليننوگو ساموۋپراۆلەنيا. يمەننو زدەس زالوجەنا سوزيداتەلنايا وسنوۆا ۆسەي كونسترۋكتسي نوۆوي كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي، ۆاجنەيشيم پريوريتەتوم كوتوروي ياۆلياەتسيا پراۆوۆوە ناپراۆلەنيە رازۆيتيا.

يا گلۋبوكو ۋۆەرەن، چتو گلۋبوكو ۋكورەنيۆشاياسيا ۆ نارودنوم سوزناني ي ۆدوحنوۆليايۋششايا يدەيا «كازاحستان – گوسۋدارستۆو س ۆەليكيم بۋدۋششيم» ياۆلياەتسيا ستەرجنەۆوي يدەەي، نا كوتوروي رازۆيۆاەتسيا ناتسيونالنايا يدەنتيچنوست ۆ كازاحستانە ۆ ححI ۆەكە.

كازاحستان ناشەي مەچتى – ەتو سترانا، رازۆيۆايۋششاياسيا پو فورمۋلە: سۆوبودنايا ليچنوست – سيلنوە وبششەستۆو – پروگرەسسيرۋيۋششايا ەكونوميكا – دەموكراتيچەسكوە پراۆوۆوە گوسۋدارستۆو.

يز ەتوگو ۆىتەكايۋت كونكرەتنىە وبششەپوليتيچەسكيە زاداچي ستوياشيە پەرەد نامي، كوتورىە ۆىراجايۋتسيا ۆ نەوبحوديموستي:

- دالنەيشەگو ۋگلۋبلەنيا دەموكراتيچەسكيح رەفورم ي وبوگاششەنيا دۋحوۆنوي سفەرى، كاك وبيازاتەلنىح ۋسلوۆي كاچەستۆەننوگو روستا پوليتيچەسكوي كۋلتۋرى، دەموكراتيچەسكوگو سوزنانيا، مىشلەنيا ليۋدەي;

- وبەسپەچەنيا ۋسلوۆي دليا پريحودا ۆ ورگانى ۆلاستي ي ۋپراۆلەنيا ۆسەح ۋروۆنەي ليۋدەي س ۆىسوكيمي مورالنىمي، پروفەسسيونالنىمي كاچەستۆامي ي وتۆەتستۆەننوستيۋ زا سۋدبۋ سترانى ي نارودا، س ۆىسوكورازۆيتىم پاتريوتيچەسكيم سوزنانيەم;

- يسكورەنەنيا ستياجاتەلستۆا، كوررۋپتسي، مەستنيچەستۆا ي كۋموۆستۆا، بيۋروكراتيزما، بەزدۋشيا ك نۋجدام گراجدان ي درۋگيح نەگاتيۆنىح ياۆلەني ۆ دەياتەلنوستي ورگانوۆ گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا پۋتەم پريۆلەچەنيا ۆنيمانيا وبششەستۆەننوستي ك داننىم پروبلەمام، ۋسيلەنيا وبششەستۆەننوگو كونتروليا;

- دالنەيشەگو رازۆيتيا ينستيتۋتوۆ گراجدانسكوگو وبششەستۆا، وبەسپەچەنيا سۆوبودى سلوۆا كاك ودنوگو يز دەيستۆەننىح سرەدستۆ زاششيتى پراۆ، سۆوبود ي زاكوننىح ينتەرەسوۆ چەلوۆەكا;

- پوددەرجانيا ي زاششيتى تراديتسيوننىح دليا كازاحستانا نراۆستۆەننىح، دۋحوۆنىح ي رەليگيوزنىح تسەننوستەي;

- دالنەيشەگو سپلوچەنيا ۆسەح گراجدان كازاحستانا، نەزاۆيسيمو وت يح ەتنيچەسكوي ي كونفەسسيونالنوي پرينادلەجنوستي، ۆوكرۋگ ەدينوي وبششەناتسيونالنوي تسەلي، سيمۆولوۆ گوسۋدارستۆەننوستي ي وبششەناتسيونالنوي گوردوستي;

- كونسوليداتسي ۆسەح سوتسيالنىح گرۋپپ ي سلوەۆ ناسەلەنيا ۆ رەشەنيە زاداچ پو نەپرەرىۆنومۋ دۋحوۆنومۋ سوۆەرشەنستۆوۆانيۋ كاك وسنوۆى روستا بلاگوپولۋچيا وبششەستۆا، بلاگوسوستويانيا نارودا ي زاششيتى ەگو ينتەرەسوۆ وت رازليچنىح ۋگروز ي ۆىزوۆوۆ.

يا تاكجە سچيتايۋ، چتو ۆ حودە وسۋششەستۆلەنيا رەفورم، پوليتيچەسكوي ي ەكونوميچەسكوي مودەرنيزاتسي سترانى رول ي زناچەنيە گوسۋدارستۆەننوي سلۋجبى ۆ كازاحستانە دولجنى سۋششەستۆەننو پوۆىسيتسيا. ەتو وبۋسلوۆلەنو، گلاۆنىم وبرازوم، پروگرەسسيرۋيۋششيم ۋسلوجنەنيەم فۋنكتسي ورگانوۆ گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا، كوتوروە ترەبۋەت وبەسپەچەنيا يح ۆىسوكوپروفەسسيونالنىمي ي وتۆەتستۆەننىمي كادرامي. يسحوديا يز ەتوگو، گوسۋدارستۆو دولجنو يدتي پو پۋتي فورميروۆانيا ۆىسوكوكۆاليفيتسيروۆاننوگو كورپۋسا گوسۋدارستۆەننىح سلۋجاششيح، دليا كوتورىح سلۋجبا سۆوەي رودينە – كازاحستانۋ ياۆلياەتسيا دەلوم چەستي ي پرەستيجنوي پروفەسسيەي. يا سچيتايۋ، چتو پري پوستۋپلەني نا گوسۋدارستۆەننۋيۋ سلۋجبۋ، ەتي سلۋجاششيە دولجنى داۆات كلياتۆۋ ۆەرنوستي كازاحستانۋ، يدەالام نەزاۆيسيموستي.

ۆ داننوم كونتەكستە، وسنوۆنىمي پوليتيچەسكيمي پرينتسيپامي، كوتورىح يا پريدەرجيۆايۋس، ۆىستۋپايۋت: پاتريوتيزم، وبششەناتسيونالنايا سوليدارنوست، نارودوۆلاستيە، سپراۆەدليۆوست، پروگرەسس ي دۋحوۆنوست.

 

II. زاداچي ۆ سفەرە ەكونوميكي

يا راسسماتريۆايۋ دوستيجەنيە پوسلەدوۆاتەلنوگو ي ستابيلنوگو ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا كازاحستانا كاك تسەلوستنۋيۋ ەكونوميچەسكۋيۋ ستراتەگيۋ، ناپراۆلەننۋيۋ نا سوزدانيە ي ۋكرەپلەنيە ەكونوميچەسكيح وسنوۆ ناتسيونالنوگو ۆوزروجدەنيا ي رازۆيتيا، پوۆىشەنيە ۆ تسەلوم پوتەنتسيالا سترانى، فورميروۆانيە سوتسيالنو وريەنتيروۆاننوي رىنوچنوي ەكونوميكي، ي، ۆ كونەچنوم سچەتە، پوۆىشەنيە ۋروۆنيا جيزني ناسەلەنيا.

راتسيونالنوە يسپولزوۆانيە پريرودنىح رەسۋرسوۆ، فورميروۆانيە رازۆيتوي رىنوچنوي ينفراسترۋكتۋرى، سوزدانيە شيروكيح ۆوزموجنوستەي دليا سۆوبودنوگو پرەدپرينيماتەلستۆا ي رەاليزاتسي پوتەنتسيالا دەلوۆىح ليۋدەي تاكجە راسسماتريۆايۋتسيا منويۋ ۆ كاچەستۆە ۆاجنوگو ناپراۆلەنيا ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا گوسۋدارستۆا ي وبەسپەچەنيا ەگو ەكونوميچەسكوي بەزوپاسنوستي.

سۆويمي گلاۆنىمي زاداچامي ۆ سفەرە ەكونوميكي يا سچيتايۋ اكتيۆنوە سودەيستۆيە رازرابوتكە، پرينياتيۋ ي رەاليزاتسي مەر، ناپراۆلەننىح نا:

- يسپولزوۆانيە بوگاتىح مينەرالنو سىرەۆىح رەسۋرسوۆ نا پروتسۆەتانيە وتەچەستۆا;

- پوستوياننوە سوۆەرشەنستۆوۆانيە بيۋدجەتنو-نالوگوۆوي پوليتيكي، رازرابوتكا ي پرەتۆورەنيە ۆ جيزن پراكتيچەسكيح مەر پو پوۆىشەنيۋ ستيمۋليرۋيۋششەي رولي فينانسوۆىح رىچاگوۆ;

- ەففەكتيۆنۋيۋ رەاليزاتسيۋ يننوۆاتسيوننوي پوليتيكي گوسۋدارستۆا;

- پوۆىشەنيە ەففەكتيۆنوستي زاترات وت ميكرو- دو ماكروەكونوميچەسكوم ۋروۆنياح;

- سوۆەرشەنستۆوۆانيە يندۋستريالنوي پوليتيكي، ناپراۆلەننوي نا ناسىششەنيە ۆنۋترەننەگو رىنكا كاچەستۆەننوي ي نەوبحوديموي پرودۋكتسيەي، ۋكرەپلەنيە ەكسپورتنوگو پوتەنتسيالا ناتسيونالنوي ەكونوميكي پۋتەم رازۆيتيا سوۆرەمەننىح پرەدپرياتي، وسنوۆاننىح نا پروگرەسسيۆنىح فورماح ەكونوميچەسكوي دەياتەلنوستي;

- دالنەيشۋيۋ پوددەرجكۋ وتەچەستۆەننىح پرويزۆوديتەلەي;

- پوۆىشەنيە ەففەكتيۆنوستي مەر پو بوربە س ينفلياتسيوننىمي پروتسەسسامي;

- پوددەرجكۋ ي رازۆيتيە سەلسكوگو حوزيايستۆا;

- پوددەرجكۋ مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا;

- ۆەدەنيە بەسكومپروميسسنوي بوربى پروتيۆ ليۋبىح پراۆونارۋشەني ۆ ەكونوميچەسكوي سفەرە.

يا ۆىستۋپايۋ زا پوسلەدوۆاتەلنوە رازۆيتيە اگرارنوي وتراسلي، كاك ۆاجنوي سوستاۆليايۋششەي ەكونوميكي سترانى. ۆ رامكاح دالنەيشەگو ۋگلۋبلەنيا رىنوچنىح رەفورم ۆ ەتوي سفەرە، نەوبحوديمو:

- سودەيستۆوۆات ۆوسپيتانيۋ ۋ ليۋدەي بەرەجنوگو وتنوشەنيا ك زەملە;

- پرينيمات اكتيۆنوە ۋچاستيە ۆ سوۆەرشەنستۆوۆاني پراۆوۆىح ي ەكونوميچەسكيح مەحانيزموۆ، گارانتيرۋيۋششيح بەرەجنوە ي راتسيونالنوە يسپولزوۆانيە پريرودنىح ي ماتەريالنىح رەسۋرسوۆ ۆ سەلسكوم حوزيايستۆە;

- ۆسەتسەلو پوددەرجيۆات پوليتيكۋ ۋسكورەننوگو رازۆيتيا ي ۋكرۋپنەنيا حوزيايستۆ نا سەلە، ۆ توم چيسلە پۋتەم كووپەراتسي;

- ۆىستۋپات زا دالنەيشەە رازۆيتيە سيستەمى وكازانيا ۋسلۋگ سەلسكوحوزيايستۆەننىم سۋبەكتام، راسشيرەنيە سپەكترا دەياتەلنوستي ۆ ەتوم ناپراۆلەني (زاكۋپكا سەلحوزپرودۋكتسي ي ەە حرانەنيە، وكازانيە ورگانيزاتسيوننو-ەكونوميچەسكوي پوموششي سۋبەكتام اگرارنوي سفەرى، رازۆيتيە ناۋچنو-تەحنيچەسكوگو ي تەحنولوگيچەسكوگو سەرۆيسا ۆ سەلسكوم حوزيايستۆە ي در.);

- سودەيستۆوۆات دالنەيشەي يندۋسترياليزاتسي اگرارنوگو سەكتورا، ۋسكورەنيۋ پروتسەسسوۆ سبليجەنيا سوتسيالنو-بىتوۆىح ۋسلوۆي سەلا ي گورودا.

ۆاجنەيشيم پريوريتەتوم روستا ەكونوميچەسكوگو پوتەنتسيالا سترانى ياۆلياەتسيا تاكجە ۋسكورەننوە رازۆيتيە مالوگو بيزنەسا ي چاستنوگو پرەدپرينيماتەلستۆا. ۆ ەتوي سۆيازي يا ۆىستۋپايۋ زا وسۋششەستۆلەنيە تسەلەناپراۆلەننىح مەر پو سوۆەرشەنستۆوۆانيۋ ي دالنەيشەمۋ ۋپروششەنيۋ مەحانيزموۆ وكازانيا پراۆوۆىح ي فينانسوۆىح ۋسلۋگ سۋبەكتام مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا، ۋسيلەنيۋ يح ستيمۋليرۋيۋششەي رولي، وبەسپەچيۆايۋششەي دالنەيشەە رازۆيتيە داننوگو ۆيدا پرەدپرينيماتەلستۆا. سچيتايۋ نەوبحوديمىم ۋگلۋبلەنيە پوسلەدوۆاتەلنوي رابوتى پو ۆىياۆلەنيۋ ي ۋسترانەنيۋ نەدوستاتكوۆ، پرەپياتستۆۋيۋششيح رازۆيتيۋ مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا ي پرەدپرينيماتەلستۆا، وسنوۆىۆاياس پري ەتوم نا دەيستۆۋيۋششەە زاكونوداتەلستۆو، يسپولزۋيا دليا ەتوگو ۆسە نەوبحوديمىە پراۆوۆىە مەحانيزمى.

 

III. زاداچي ۆ سوتسيالنوي سفەرە

ۆ كاچەستۆە گارانتي نەۋكلوننوگو روستا بلاگوسوستويانيا نارودا يا ۆىستۋپايۋ زا اكتيۆنوە ي پولنوتسەننوە ۋچاستيە گراجدان ۆ سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوي جيزني سترانى. وبەسپەچەنيە ۋستويچيۆوگو رازۆيتيا ەكونوميكي، ەە دالنەيشەي ليبەراليزاتسي، پراكتيچەسكوي رەاليزاتسي پرينتسيپا سوتسيالنو-وريەنتيروۆاننوي رىنوچنوي ەكونوميكي راسسماتريۆايۋتسيا منويۋ كاك نادەجنايا وسنوۆا دليا پوۆىشەنيا بلاگوسوستويانيا نارودا ي زاششيتى زاكوننىح ينتەرەسوۆ كاجدوگو چەلوۆەكا. يسحوديا يز ەتوگو، يا پوددەرجيۆايۋ ليۋبىە ينيتسياتيۆى، ناپراۆلەننىە نا رەاليزاتسيۋ ۋكازاننىح تسەلەي.

دليا وبەسپەچەنيا نەۋكلوننوگو روستا بلاگوسوستويانيا ناسەلەنيا ي ۋۆەليچەنيا ەگو دوحودوۆ يا بۋدۋ وبراششات وسوبوە ۆنيمانيە نا:

- سوۆەرشەنستۆوۆانيە ورگانيزاتسيوننو-پراۆوۆىح ۋسلوۆي ي مەحانيزموۆ رەشەنيا پروبلەمى زانياتوستي ناسەلەنيا;

- پرەتۆورەنيە ۆ جيزن زاكونوداتەلنىح اكتوۆ، رەگۋليرۋيۋششيح ەكونوميچەسكيە ي پراۆوۆىە ۆزايمووتنوشەنيا مەجدۋ رابوتوداتەليامي ي رابوتنيكامي;

- سوۆەرشەنستۆوۆانيە پراۆوۆوي بازى، رەگۋليرۋيۋششەي ۆوپروسى، سۆيازاننىە س ترۋدوۆوي ميگراتسيەي;

- سوۆەرشەنستۆوۆانيە سيستەمى سوتسيالنوي پوددەرجكي مالويمۋششيح سلوەۆ ناسەلەنيا;

- وكازانيە ۆسەستوروننەي پوددەرجكي وسۋششەستۆلەنيۋ مەر، ناپراۆلەننىح نا رازۆيتيە سوتسيالنوي ينفراسترۋكتۋرى ۆ گوروداح ي سەلسكوي مەستنوستي.

يا تاكجە سچيتايۋ، چتو وبەسپەچەنيە ستابيلنوگو روستا ي ديناميچنوگو رازۆيتيا پرومىشلەننوگو ي سەلسكوحوزيايستۆەننوگو پرويزۆودستۆا، ەكونوميكي ۆ تسەلوم، ياۆلياەتسيا وسنوۆوي روستا بلاگوسوستويانيا نارودا.

 

سۆويمي ۆاجنىمي زاداچامي ۆ سوتسيالنوي سفەرە يا تاكجە سچيتايۋ:

- وكازانيە پوددەرجكي ۋسيليام، ناپراۆلەننىم نا رازرابوتكۋ ي وسۋششەستۆلەنيە تسەلەۆىح پروگرامم پو ۋكرەپلەنيۋ زدوروۆيا ناسەلەنيا، ا تاكجە ليكۆيداتسي سوتسيالنو وپاسنىح بولەزنەي (تۋبەركۋلەز ي در.);

- اكتيۆنوە ۋچاستيە ۆ رازرابوتكە ي رەاليزاتسي مەر، ناپراۆلەننىح نا سوۆەرشەنستۆوۆانيە چەلوۆەچەسكوگو فاكتورا، ۋكرەپلەنيە ينتەللەكتۋالنوگو پوتەنتسيالا سترانى چەرەز دالنەيشەە رازۆيتيە وبرازوۆاتەلنو-ۆوسپيتاتەلنوي سيستەمى ي پودنياتيە ەە نا كاچەستۆەننو نوۆىي ۋروۆەن س ۋچەتوم ميروۆىح دوستيجەني;

- سودەيستۆيە راسشيرەنيۋ پراۆوۆىح ي سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيح ۋسلوۆي، ناپراۆلەننىح نا زاششيتۋ ي رازۆيتيە ينتەللەكتۋالنوي سوبستۆەننوستي، راتسيونالنوە يسپولزوۆانيە سوۆرەمەننىح دوستيجەني ناۋكي ي تەحنيكي;

- پوددەرجانيە سترەملەني ك سوزيداتەلنومۋ ترۋدۋ وداريوننىح ي پرەدپريمچيۆىح چلەنوۆ وبششەستۆا.

ۆ تسەنترە سوتسيالنوي پوليتيكي دولجنا ستويات مولودەج. مولودەج – ەتو بۋدۋششەە سترانى، وپورا ي نەوتەملەمايا چاست وبششەستۆا، كوتورايا ەستەستۆەننىم پۋتەم پريحوديت نا سمەنۋ ستارشەمۋ پوكولەنيۋ. سۆوەي زاداچەي يا ۆيجۋ ناپراۆلەنيە پوتەنتسيالا مولودەجي سلۋجەنيۋ رودينە. چتوبى ەففەكتيۆنو رەشيت ەتۋ زاداچۋ نەوبحوديمو پوستوياننو ي تسەلەناپراۆلەننو ۋلۋچشات ۋسلوۆيا دليا سامورەاليزاتسي مولودەجي، پري كوتورىح ونا بۋدەت س ۋۆەرەننوستيۋ پرودۆيگاتسيا ك سۆوەمۋ بۋدۋششەمۋ. سووتۆەتستۆەننو يا بۋدۋ پوددەرجيۆات مەرى، كوتورىە وتۆەچايۋت داننومۋ ترەبوۆانيۋ.

سچيتايۋ چتو نام نەوبحوديمو اكتيۆنو ۋچاستۆوۆات ۆ مەروپرياتياح، سۆيازاننىح س يزۋچەنيەم ي وبسۋجدەنيەم اكتۋالنىح پروبلەم مولودەجنوي پوليتيكي، ۆ توم چيسلە س تسەليۋ رازۆيتيا سفەر، گدە مولودەج بۋدەت نايبولەە ۆوسترەبوۆانا. نەوبحوديمو تاكجە ۆەستي اكتيۆنۋيۋ بوربۋ پروتيۆ راسپروسترانەنيا ناركوماني سرەدي مولودەجي، پو يسكورەنەنيۋ دەتسكوي پرەستۋپنوستي ي پوروجدايۋششيح ەە پريچين، درۋگيح نەگاتيۆنىح ياۆلەني.

 

ۆ مولودەجنوي پوليتيكە مى دولجنى سترەميتسيا:

- سپوسوبستۆوۆات نەۋكوسنيتەلنومۋ سوبليۋدەنيۋ پرينتسيپوۆ سوتسيالنوي سپراۆەدليۆوستي ۆ رەاليزاتسي مولودەجيۋ سۆويح سوتسيالنىح پراۆ ي تۆورچەسكيح دەرزاني;

- پوددەرجيۆات ۋسيليا پو گارمونيچنومۋ رازۆيتيۋ مولودەجي، راسشيرەنيۋ دوستۋپا ۆسەح كاتەگوري مولودەجي، ك وبرازوۆانيۋ، ترۋدۋ، كۋلتۋرە، سپورتۋ، مەديتسينسكومۋ وبسلۋجيۆانيۋ ي سوتسيالنوي پوددەرجكە;

- اكتيۆنو سپوسوبستۆوۆات رەشەنيۋ ۆوپروسوۆ پو ترۋدوۋسترويستۆۋ ي زانياتوستي مولودەجي ۆو ۆسەح سفەراح ەكونوميكي;

- ۋچاستۆوۆات ي سودەيستۆوۆات رەاليزاتسي تسەلەۆىح پروگرامم ي زاداچ، پرەدۋسماتريۆايۋششيح لگوتنوە نالوگووبلوجەنيە، كرەديتوۆانيە، پرەدوستاۆلەنيە سسۋد ي درۋگيح ەكونوميچەسكيح ستيمۋلوۆ مولودىم سەميام، دليا پريوبرەتەنيا جيليا ي درۋگيح جيزنەننو ۆاجنىح بلاگ;

- سودەيستۆوۆات ي ۋچاستۆوۆات ۆ ورگانيزاتسي سودەرجاتەلنوگو دوسۋگا مولودەجي پۋتەم راسشيرەنيا دەياتەلنوستي رازليچنىح كرۋجكوۆ، سەكتسي ي كلۋبوۆ پو ينتەرەسام ي ۆوۆلەچەنيا ۆ نيح كاك موجنو بولشەگو كوليچەستۆا مولودىح ليۋدەي;

- رازراباتىۆات ي رەاليزوۆىۆات مەرى پو ۆوسپيتانيۋ مولودەجي ۆ دۋحە پاتريوتيزما نا وسنوۆە يستوريچەسكوگو، كۋلتۋرنوگو ي دۋحوۆنوگو ناسلەديا نارودا كازاحستانا;

- پريۆيۆات مولودەجي چۋۆستۆو دولگا، پوريادوچنوستي، ليۋبۆي ي پرەداننوستي سۆوەي رودينە، پريسۋششەە كاجدوي ليچنوستي س ۆىسوكيمي مورالنىمي كاچەستۆامي.

- پريۆيۆات مولودەجي ليۋبوۆ ك شاحماتام.

 

IV. زاداچي ۆ دۋحوۆنو-پروسۆەتيتەلسكوي سفەرە

يا سچيتايۋ ۋگلۋبلەنيە دۋحوۆنو-نراۆستۆەننوگو ۆوسپيتانيا ي پروسۆەتيتەلستۆو ۆاجنەيشەي زاداچەي ۆسەگو وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا ۆ پروتسەسسە ناتسيونالنوگو ۆوزروجدەنيا. يا ۋبەجدەن ۆ توم، چتو رەشەنيە ەتوي فۋندامەنتالنوي زاداچي داەت ۆوزموجنوست وسۋششەستۆليات كاردينالنىە پرەوبرازوۆانيا ۆ وبششەستۆە ي رازۆيتي چەلوۆەچەسكوگو پوتەنتسيالا. ناشەي ۆاجنەيشەي زاداچەي ۆ ەتوي سۆيازي دولجنو ستات ۋكرەپلەنيە ناتسيونالنوي گوردوستي ي دوستوينستۆا. ەتو – تسەننوستي، كوتورىمي جيۆۋت ابسوليۋتنوە بولشينستۆو ناسەلەنيا، ۆ توم چيسلە مولودەج، ي كوتورىە نەوبحوديمو يسپولزوۆات ۆ دەلە پوستروەنيا پراۆوۆوگو دەموكراتيچەسكوگو گوسۋدارستۆا، سيلنوگو گراجدانسكوگو وبششەستۆا.

يا ۆسەتسەلو پوددەرجيۆاەت كونتسەپتسيۋ و توم، چتو دۋحوۆنو-نراۆستۆەننۋيۋ وسنوۆۋ جيزني وبششەستۆا سوستاۆلياەت ناتسيونالنايا يدەيا، كوتورايا يمەەت كونتسەنتريروۆاننوە سودەرجانيە ي وتراجاەت پەرەداۆاەمىە ۆ تەچەنيە منوگيح ۆەكوۆ وت پوكولەنيا ك پوكولەنيۋ وبششەستۆەننىە تسەننوستي ي يدەي، ۋكورەنيۆشيەسيا ۆ سەردتساح كاجدوگو چەلوۆەكا ي ۆسەگو نارودا، جيۆۋششەگو نا سۆياششەننوي كازاحسكوي زەملە، پرەۆراتيۆشيەسيا ۆ ەگو دۋحوۆنو-نراۆستۆەننىە پوترەبنوستي ي جيزنەننىە ترەبوۆانيا، وتراجايۋششيە ەگو مەچتى ي سترەملەنيا، تسەلي ي نادەجدى. نەوبحوديمو ۆسەمەرنو سودەيستۆوۆات سپلوچەنيۋ نارودا نا وسنوۆە ناتسيونالنوي يدەي ي ۆو يميا ۆەليكوگو بۋدۋششەگو، پوبۋجدەنيۋ گراجدان بىت پاتريوتامي ي وتۆەتستۆەننىمي زا سۋدبۋ سۆوەي سترانى.

ۆ ەتوي سۆيازي يا سچيتايۋ، چتو پاتريوتيزم سەگودنيا – ەتو نە تولكو ۆنۋترەننيايا گوتوۆنوست زاششيششات سترانۋ وت ۆنەشنيح ۆراگوۆ، نو ي گلۋبوكو وسوزناننايا رەشيموست بوروتسيا س نەگاتيۆنىمي وبششەستۆەننىمي ياۆلەنيامي، سوتسيالنىمي پوروكامي. يستيننىي پاتريوت دولجەن دۋمات ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد و بلاگە ۆسەگو نارودا. ۆوسپرويزۆودستۆۋ ي ۋكرەپلەنيۋ پاتريوتيزما سپوسوبستۆۋەت تاكجە سپراۆەدليۆوە پراۆوۆوە گوسۋدارستۆو ي رازۆيتوە وبششەستۆەننوە سوزنانيە، كوتورىە يدەولوگيچەسكي وبوسنوۆىۆايۋت پاتريوتيزم ي پروبۋجدايۋت ۆ چەلوۆەكە بلاگورودنىە چۋۆستۆا ي ۆىسوكونراۆستۆەننىي پورىۆ. پاتريوتى پريزۆانى زاششيششات نە تولكو بەزوپاسنوست وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا، نو ي زابوتيتسيا و بلاگوپولۋچي نارودا، كوتوروە زاۆيسيت وت ەففەكتيۆنوستي سوتسيالنوي پوليتيكي ي تاكيح ماتەريالنىح فاكتوروۆ، كاك وبەسپەچەنيە ۆىسوكوگو ۋروۆنيا، كاچەستۆا ي پرودولجيتەلنوستي جيزني، ادرەسنوي پوددەرجكي نۋجدايۋششيحسيا چلەنوۆ وبششەستۆا ي درۋگيە.

يا ۋبەجدەن چتو، ناتسيونالنايا يدەيا دولجنا ستات وسنوۆوپولاگايۋششيم وريەنتيروم ۆ ۋكرەپلەني سوتسيالنوگو ي ناتسيونالنوگو سوگلاسيا، سلۋجيت نادەجنوي پلاتفورموي وبششەستۆەننوگو ي گوسۋدارستۆەننوگو سترويتەلستۆا. ونا دولجنا، پرەجدە ۆسەگو، ۋكرەپيتسيا ۆ سوزنانيە ماسس، وسوبەننو وحۆاتيت مولودەجنۋيۋ سرەدۋ ي، ۆ كونەچنوم سچەتە، پريۆلەچ نا سۆويۋ ستورونۋ ۆسەح پاتريوتيچەسكي ناستروەننىح سلوەۆ ناسەلەنيا.

يمەننو تورجەستۆو ناتسيونالنوي يدەي راسشيرياەت ۆوزموجنوستي سوحرانەنيا ناتسيونالنوگو ي سوتسيالنوگو ەدينستۆا كازاحستانا، ۋكرەپلەنيا ەگو مەستا ي ستاتۋسا ۆ ميروۆوم پوليتيچەسكوم ي ەكونوميچەسكوم پروسترانستۆە. يا ۋۆەرەن، چتو ەتي پروتسەسسى بۋدۋت سپوسوبستۆوۆات ناتسيونالنومۋ ۆوزروجدەنيۋ ۆ كازاحستانە.

ناتسيونالنىي مەنتاليتەت ناشەگو نارودا فورميروۆالسيا ۆەكامي ي ۆسەگدا وپيرالسيا نا فۋندامەنتالنىە يدەي سپراۆەدليۆوستي، سلۋجەنيا يدەالام دوبرا، ميلوسەرديا ي سوسترادانيا. ۆ نىنەشنيح ۋسلوۆياح وبششەستۆو، گوسۋدارستۆو ي زاكون دولجنى گارمونيچنو سوچەتات ەتي تسەننوستي س سوۆرەمەننىم پونيمانيەم پراۆ چەلوۆەكا. ەتو پوسلۋجيت تومۋ، چتو يدەيا ناتسيونالنوگو ۆوزروجدەنيا كازاحستانا ستانەت موششنىم دۆيگاتەلەم پروگرەسسا س سوحرانەنيەم ي دالنەيشيم رازۆيتيەم ناتسيونالنوي ساموبىتنوستي ي كۋلتۋرى كازاحسكوگو نارودا، سوزدانيەم رەالنىح پرەدپوسىلوك دليا وسۋششەستۆلەنيا ستراتەگي پرورىۆا كازاحستانا ۆ بۋدۋششەە.

گلاۆنىي پرينتسيپ ناتسيونالنوگو ۆوزروجدەنيا ۆ موەم پونيماني – ەتو پرينتسيپ ەدينستۆا تراديتسي ي پروگرەسسا. يمەننو ەدينستۆا، ا نە پروتيۆوپوستاۆلەنيا. مى دولجنى سترەميتسيا ك سوحرانەنيۋ سوبستۆەننوي سوتسيوكۋلتۋرنوي ۋنيكالنوستي، سوستاۆليايۋششەي وسنوۆنوە سودەرجانيە ي سمىسل ناتسيونالنوگو ۆوزروجدەنيا.

يا گلۋبوكو وسوزنايۋ، چتو ليۋبوۆ ك سۆوەي ناتسي، نەزاۆيسيمومۋ كازاحستانۋ – ناشەي وبششەي رودينە، ي وتۆەتستۆەننوست زا ەە بۋدۋششەە گارانتيرۋيۋت كونتسەنتراتسيۋ ۋسيلي دليا رەشەنيا وبششيح زاداچ، پريداەت سمىسل ناشەمۋ دۆيجەنيۋ ك ۆوزۆىشەنيۋ ناتسي.

ليچنو يا، ۆسەگدا ۋدەليال بولشوە ۆنيمانيە ۆوپروسام روستا ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا ۆ نارودە، ۋكرەپلەنيا چۋۆستۆا ناتسيونالنوي گوردوستي ي چەستي. وتۆەتى نا تاكيە ۆوپروسى، كاك «كتو مى؟ كتو ناشي پرەدكي؟ زا سچەت چەگو ۆوزۆەليچيلاس ناشا ناتسيا ي ستالا يزۆەستنوي ۆو ۆسەم ميرە؟ كاكيە سۋششەستۆۋيۋت سەگودنيا ۆوزموجنوستي ۆىحودا نا ميروۆۋيۋ ارەنۋ؟ راز مى نامەرەنى پوسترويت گوسۋدارستۆو س ۆەليكيم بۋدۋششيم، تو كاكيە دليا ەتوگو سۋششەستۆۋيۋت جيزنەننىە پرەدپوسىلكي؟» – ۆسەگدا بۋدەت ۆ تسەنترە موەگو ۆنيمانيا.

پري ەتوم يا سچيتايۋ، چتو وبششەچەلوۆەچەسكوە سودەرجانيە دۋحوۆنوي كۋلتۋرى پوكويتسيا نا رازۆيتىح ناتسيونالنىح فورماح، پوەتومۋ ناتسيونالنوە ۆوزروجدەنيە ياۆلياەتسيا ۆوزروجدەنيەم دۋحوۆنوستي ۆسەگو نارودا.

ۆمەستە س پونيمانيەم دۋحوۆنو-نراۆستۆەننوگو زناچەنيا تراديتسيوننىح تسەننوستەي كازاحسكوگو نارودا، يا سچيتايۋ، چتو اكتۋالنىە زاداچي پوسلەدوۆاتەلنوگو ي پوستۋپاتەلنوگو رازۆيتيا سترانى نەۆوزموجنو رەشيت بەز يسپولزوۆانيا دوستيجەني سوۆرەمەننوي تسيۆيليزاتسي، بەز ينتەللەكتۋالنوي وتكرىتوستي، بەز تۆورچەسكوي ينتەگراتسي س سيستەمامي ميروۆوي ناۋكي ي وبرازوۆانيا.

 

يا ۆسەتسەلو پوددەرجيۆايا ي پرينيمايا اكتيۆنوە ۋچاستيە ۆ پروتسەسساح ناتسيونالنو-دۋحوۆنوگو ۆوزروجدەنيا، بۋدۋ ۆىستۋپات زا:

- سوزدانيە بلاگوپرياتنىح ۋسلوۆي دليا اكتيۆنوي دۋحوۆنو-پروسۆەتيتەلسكوي ي بلاگوتۆوريتەلنوي دەياتەلنوستي;

- ۆوزروجدەنيا ي رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا;

- رەاليزاتسيۋ ەففەكتيۆنىح مەر پو وحرانە پامياتنيكوۆ كۋلتۋرى، يستوريچەسكوگو وبليكا گورودوۆ كازاحستانا، سوحرانەنيە ي رەستاۆراتسيا يستوريچەسكيح سوورۋجەني ي ارحيتەكتۋرنىح پامياتنيكوۆ;

- ۋگلۋبلەننوە يزۋچەنيە ي اناليز يستوري ناشەي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي، يسچيسلياەموي تىسياچەلەتيامي، ا تاكجە ۆوزروجدەننىح نا ەە وسنوۆە سوۆرەمەننىح پرينتسيپوۆ رازۆيتيا كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي، ناۋچنو-تەورەتيچەسكوە وبوسنوۆانيە وسنوۆنىح تسەلەي وبنوۆلەنيا وبششەستۆا ي مودەرنيزاتسي سترانى، وسوزنانيە بەستسەننوگو ۆكلادا ناشيح پرەدكوۆ ۆ رازۆيتيە ميروۆوي ناۋچنوي مىسلي، يزۆلەچەنيە نەوبحوديمىح زناني يز سوزداننىح يمي پراۆوۆىح ۋچەني;

- ۆوزروجدەنيە ي سوحرانەنيە ساموبىتنوي كازاحسكوي كۋلتۋرى;

- رازۆيتيە كنيگويزداتەلستۆا پو يستوري، فيلوسوفي، دۋحوۆنو-كۋلتۋرنومۋ ناسلەديۋ كازاحسكوگو نارودا، پروپاگاندۋ پودوبنىح يزداني ي يح راسپروسترانەنيە نا رازليچنىح يازىكاح;

- وبەسپەچەنيە پرەەمستۆەننوستي تراديتسيوننىح دليا ناشيح پرەدكوۆ ۆىسوكيح گراجدانسكيح كاچەستۆ – پاتريوتيزما، سامووتۆەرجەننوستي، ينيتسياتيۆنوستي ي پرەدپريمچيۆوستي;

- فورميروۆانيە دۋحوۆنو بوگاتوي، پاتريوتيچنوي ي ۋستويچيۆوي ليچنوستي، وسوزنايۋششەي سەبيا ۆ راۆنوي ستەپەني كاك سۆوبودنوي، تاك ي وتۆەتستۆەننوي.

يا ۆ كاچەستۆە موششنىح يستوچنيكوۆ پوستوياننوگو ۆوسپرويزۆودستۆا ۆ وبششەستۆە دۋحوۆنىح تسەننوستەي سچيتايۋ ەتيچەسكيە تراديتسي سەمي، گلاۆەنستۆۋيۋششيمي پرينتسيپامي كوتوروي ۆسەگدا بىلي تاكيە تراديتسي، كاك پوچيتانيە ستارشيح، ۆزايموۆىرۋچكا، زابوتا و دەتياح. ۆمەستە س تەم، يا سچيتايۋ، چتو ۋكرەپلەنيە سەمەينىح تسەننوستەي دولجنى ۋچيتىۆات ترەبوۆانيا ۆرەمەني، پوستوياننو مەنيايۋششەگوسيا وكرۋجايۋششەگو ناس ميرا.

ۆ تسەلوم يا سچيتايۋ، چتو دۋحوۆنو-كۋلتۋرنوە، دەموكراتيچەسكوە رازۆيتيە كازاحسكوي ناتسي، ۆسەگو ياۆلياەتسيا زالوگوم ۆوزروجدەنيا ي وبنوۆلەنيا ۆسەي سترانى.

 

V. زاداچي ۆ وبلاستي پوستروەنيا دەموكراتيچەسكوگو پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا ي فورميروۆانيا وسنوۆ گراجدانسكوگو وبششەستۆا

ناتسيونالنوە ۆوزروجدەنيە – نەوتەملەمايا چاست وبششەگو پروتسەسسا پوستروەنيا دەموكراتيچەسكوگو پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا ي فورميروۆانيا گراجدانسكوگو وبششەستۆا. ۆ ەتوي سۆيازي يا سچيتايۋ ودنوي يز ۆاجنەيشيح زاداچ – ۆنەدرەنيە ي ۋكرەپلەنيە دەموكراتيچەسكيح تسەننوستەي ۆ سوزناني ليۋدەي. ۆ ەتوم كونتەكستە يا راسسماتريۆايۋ دەموكراتيۋ – نە تولكو كاك تەوريۋ يلي پوليتيچەسكي پروتسەسس، نو ي كاك وبراز جيزني نارودا، گارمونيرۋيۋششي س ەگو مەنتاليتەتوم، تراديتسيامي، وسوبەننوستيامي كۋلتۋرى، پسيحولوگي. دەموكراتيۋ موجنو دەكلاريروۆات، موجنو «سپۋستيت» سۆەرحۋ، نو وت ەتوگو ونا نە ستانەت رەالنوستيۋ. دەموكراتيا دولجنا ستات وبششەستۆەننوي تسەننوستيۋ دليا كاجدوگو چەلوۆەكا. دەموكراتيا – نە ەدينوۆرەمەننىي اكت. دەموكراتيا، نە ناشەدشايا مەستا ۆ كۋلتۋرە نارودا، نە سموجەت ستات ي ورگانيچنىم كومپونەنتوم ەگو وبرازا جيزني. دوستيجەنيە ەتوي تسەلي سوپرياجەنو س دليتەلنىمي پروتسەسسامي رازۆيتيا. ۆ ەتوم پروتسەسسە دليا مەنيا ۆ راۆنوي ستەپەني ۆاجنى ۋسيليا ي بىسترو راستۋششەگو ۆ سترانە كلاسسا سوبستۆەننيكوۆ، ي ينتەلليگەنتسي كازاحستانا، ي پاتريوتيچەسكي مىسلياششيح شيروكيح نارودنىح ماسس ۆو يميا ۋكرەپلەنيا ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي. سوگلاسيە ي ەدينستۆو سرەدي رازليچنىح سوتسيالنىح سلوەۆ ۆ رامكاح ناتسيونالنوگو گوسۋدارستۆا سلۋجيت وسنوۆوي پوليتيچەسكوي ستابيلنوستي، بەز كوتوروي نەۆوزموجنا دەموكراتيچەسكايا مودەرنيزاتسيا سترانى، ەە پوليتيچەسكوي ي ەكونوميچەسكوي سيستەمى.

يا ۆىستۋپايا زا ۆنەدرەنيە دەموكراتيچەسكيح تسەننوستەي ي ۋگلۋبلەنيە پروتسەسسوۆ پوستروەنيا دەموكراتيچەسكوگو پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا ي گراجدانسكوگو وبششەستۆا، سچيتايۋ، چتو ەتو، پرەجدە ۆسەگو، دولجنو نايتي سۆوە وتراجەنيە ۆ گارانتيروۆاننوم وبەسپەچەني پراۆ، سۆوبود ي زاكوننىح ينتەرەسوۆ چەلوۆەكا.

يا ۆىستۋپايۋ زا ۆسەمەرنۋيۋ زاششيتۋ پراۆ چەلوۆەكا، سوزدانيە ۋسلوۆي دليا رەاليزاتسي ەگو چاياني ي نادەجد. ۆ ەتوي سۆيازي يا سچيتايۋ ودنيم يز گلاۆنىح سۆويح لوزۋنگوۆ، كوتوروە يا بۋدۋ پوددەرجيۆات ۆ حودە وسۋششەستۆلەنيا پوليتيچەسكوي ي ەكونوميچەسكوي مودەرنيزاتسي سترانى – «رەفورمى – دليا چەلوۆەكا، ۋدوۆلەتۆورەنيا ەگو پوترەبنوستەي، پوددەرجكي ەگو سترەملەني، زاششيتى زاكوننىح ينتەرەسوۆ».

پونياتيە پراۆ چەلوۆەكا سۆيازانو، پرەجدە ۆسەگو، س يدەەي سپراۆەدليۆوستي. پرەدستاۆلەنيا كازاحسكوگو نارودا و سپراۆەدليۆوستي ۋحوديات سۆويمي كورنيامي ۆ گلۋبوكۋيۋ درەۆنوست. پريمەر تولە بي، كازىبەك بي ي ايتەكە بي ناگليادنوە تومۋ پودتۆەرجدەنيە.

سچيتايۋ نەوبحوديمىم سودەيستۆوۆات تاكجە فورميروۆانيۋ وسنوۆ گراجدانسكوگو وبششەستۆا ي سچيتاەت ۆاجنىمي سلەدۋيۋششيە ناپراۆلەنيا دەياتەلنوستي:

- ۋكرەپلەنيە سيستەمى ينستيتۋتوۆ گراجدانسكوگو وبششەستۆا، رولي ي ۆليانيا نەگوسۋدارستۆەننىح نەكوممەرچەسكيح ورگانيزاتسي ۆ وبششەستۆەننوي جيزني;

- ليبەراليزاتسيۋ سرەدستۆ ماسسوۆوي ينفورماتسي، سوۆەرشەنستۆوۆانيە زاكونوداتەلستۆا ۆ ەتوي سفەرە، ۋكرەپلەنيە ماتەريالنو-تەحنيچەسكوي بازى سمي، پوۆىشەنيە كۆاليفيكاتسي جۋرناليستوۆ;

- پوۆىشەنيە رولي ي زناچەنيا ليۋدەي ماتەريالنوگو ي ينتەللەكتۋالنوگو ترۋدا ۆ پروتسەسساح ناتسيونالنوگو ۆوزروجدەنيا;

- وبەسپەچەنيە ۆەرحوۆەنستۆا زاكونا، ۆسەمەرنوە پوۆىشەنيە پراۆوۆوي ي پوليتيچەسكوي كۋلتۋرى ناسەلەنيا;

- ۋكرەپلەنيە اكتيۆنىح گراجدانسكيح پوزيتسي ناسەلەنيا، پرەجدە ۆسەگو، مولودەجي ۆ وتنوشەني وسۋششەستۆلياەمىح ۆ سترانە سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيح ي وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكيح رەفورم;

- دالنەيشەە ۋسيلەنيە رولي ورگانوۆ ساموۋپراۆلەنيا گراجدان ۆ رەشەني كونكرەتنىح سوتسيالنىح ۆوپروسوۆ نا مەستاح.

 

VI. زاداچي ۆو ۆنەشنەپوليتيچەسكوي سفەرە

يا يسحوجۋ يز توگو، چتو ۆنەشنيايا پوليتيكا رەسپۋبليكي كازاحستان س پەرۆىح دنەي نەزاۆيسيموستي بازيروۆالاس نا پرينتسيپاح پريوريتەتنوستي ناتسيونالنو-گوسۋدارستۆەننىح ينتەرەسوۆ، نەۆمەشاتەلستۆا ۆو ۆنۋترەننيە دەلا درۋگيح گوسۋدارستۆ، رەشەنيا ۆسەح سپورنىح ۆوپروسوۆ ميرنىم پۋتەم، سۋۆەرەننوگو راۆەنستۆا گوسۋدارستۆ، نەپريمەنەنيا سيلى يلي ۋگروزى سيلوي، نەرۋشيموستي گرانيتس ي نەۋكوسنيتەلنوگو سوبليۋدەنيا درۋگيح نورم مەجدۋنارودنوگو پراۆا.

يا گلۋبوكو وسوزنايۋ، چتو رەاليزاتسيا وسنوۆنىح تسەلەي ي زاداچ ۆنەشنەي پوليتيكي رەسپۋبليكي كازاحستان وبەسپەچيۆاەتسيا سەگودنيا ۆ سلوجنىح ۋسلوۆياح سوحرانەنيا ۋگروز بەزوپاسنوستي ي ستابيلنوستي.

يا پوددەرجيۆايۋ رەاليزاتسيۋ ۆنەشنەپوليتيچەسكوگو كۋرسا سترانى، ناپراۆلەننوگو نا:

- ۋگلۋبلەنيە ۆزايموۆىگودنوگو سوترۋدنيچەستۆا سو ۆسەمي سترانامي ۆ ەكونوميچەسكوي، پوليتيچەسكوي ي گۋمانيتارنوي سفەراح;

- وبەسپەچەنيە رەگيونالنوي، گلوبالنوي بەزوپاسنوستي، ياۆليايۋششەەسيا ۆاجنەيشيم ۋسلوۆيەم ۋستويچيۆوگو سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا سترانى;

- اكتيۆنوە ۋچاستيە كازاحستانا ۆ دەياتەلنوستي ورگانيزاتسي وبەدينەننىح ناتسي، ورگانيزاتسي پو بەزوپاسنوستي ي سوترۋدنيچەستۆۋ ۆ ەۆروپە ي درۋگيح مەجدۋنارودنىح ورگانيزاتسي، ينتەگراتسيۋ ۆ ازياتسكيە، ەۆروپەيسكيە ي ميروۆىە سترۋكتۋرى بەزوپاسنوستي، ەكونوميچەسكوگو، گۋمانيتارنوگو سوترۋدنيچەستۆا.

يا سچيتايۋ، چتو رەسپۋبليكا كازاحستان دولجنا ي دالەە اكتيۆنو ۋچاستۆوۆات ۆ دەياتەلنوستي مەجدۋنارودنىح ي مەجگوسۋدارستۆەننىح وبرازوۆاني س تسەليۋ پرەدوتۆراششەنيا ي رازرەشەنيا كونفليكتوۆ ۆ تسەنترالنوازياتسكوم رەگيونە ي زا ەگو پرەدەلامي.

يا ۋۆەرەن ۆ توم، چتو گلاۆنوي ي نەپرەحودياششەي زاداچەي ۆنەشنەي پوليتيكي رەسپۋبليكي كازاحستان وستاەتسيا وبەسپەچەنيە ۆىسشيح ينتەرەسوۆ گوسۋدارستۆا، نارودا، ەگو بلاگوسوستويانيا ي بەزوپاسنوستي.

 

مەنىڭ جۇرەگىمدە ماحاببات بار. بۇل ماحابباتتى ساتىپ الۋعا بولمايدى، قولدان دا جاساي المايسىڭ. بۇل ماحاببات ماعان ءبىر كۇندە كەلگەن جوق، ول مەنىڭ سانامدا ءومىربويى قالىپتاستى. بۇل قاسيەتتى وتانىما شەكسىز سۇيىسپەنشىلىك.

وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك مەن ءۇشىن شىنايى سەزىم، بۇل سەزىم بالانىڭ اناسىنا دەگەن نۇرلى ماحابباتىمەن ىسپەتتەس. سونىمەن قاتار وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك مەن ءۇشىن قوعام سىيلاعان ۇلى يگىلىك. بۇل سىيلىق ءاربىر ادامنىڭ ساناسىندا جانە جۇرەگىندە. بۇل سىيلىق انانىڭ اق سۇتىمەن بەرىلەدى، تۋعان حالقىمنىڭ داستۇرلەرى ارقىلى كەلەدى، ءومىربويى جيناعان بىلىممەن بىرگە كەلەدى. وتان بۇل قازاقتىڭ قاسيەتتى جەرى، بۇل جەردە ءبىزدىڭ بابالارىمىز ءومىر سۇرگەن، ءبىز ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز، ءبىزدىڭ بالالارىمىز ءومىر سۇرەدى.

سوندىقتان ءبىزدىڭ ەڭ باستى ادامي مىندەتىمىز وسى ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىزدى وتانىمىزدى ايالاۋ، ونى دامىتۋ جانە كۇشەيتۋ، يگى ىستەرمەن ونىڭ داڭقىن ارتتىرۋ. كەلەشەك ۇرپاقتىڭ بويىنا وتانشىلدىقتى ءسىڭىرۋ ءبىزدىڭ ابىرويلى مىندەتىمىز دەپ بىلەمىن.

مەن ءوز وتانىمدى سۇيەمىن جانە ونىمەن ماقتانامىن. مەن سياقتى ميلليونداعان قازاقتاردا ءبىزدىڭ وتانىمىزدى سۇيەدى دەپ ويلايمىن. قازاق جەرى سۇلۋ جەر، نۋ ورمانى مەن ءمولدىر كولدەرى بار جەر، شەكسىز دالا مەن اسقار تاۋلارى بار جەر، ەڭ باستىسى دارىندى ەڭبەكقور حالقى بار جەر ول قازاق حالقى. وتان - ءار ادامنىڭ جۇرەگىندە جىلى تيەر قاسيەتتى سوز. وتان – سەنىڭ تۋعان جەرىڭ، ءوزىنىڭ تۋعان – تۋىسقاننىڭ، دوس جاراندارىن مەن تۇراتىن ەلىن.

الاتاۋدىڭ ەتەگىندە عاجاپ اندەر بار دەستى

تەك جاڭعىراق ول اندەردى جاياتۇعىن ءحال دەستى

كۇن كۇركىرەپ جالت ويناسا، كوكتەن حابار بار دەستى

بەرەكەلى اتامەكەن جاڭبىرىمدى ال دەستى

الاش حاننىڭ ۇرپاعىنا جىبەرگەن بۇل بال دەستى

 

وتانسۇيگىشتىك - ازاماتتىق سانامەن قالىپتاساتىن قاسيەت. «ازاماتتىق سانا» – بىلىممەن قارۋلانعان، اعا ۇرپاقتىڭ قالدىرعان مادەني-ءتالىم مۇرالارىنان سۋسىنداعان، تۋعان جەرى مەن ەلىنىڭ رۋحاني-ماتەريالدىق، مادەني قۇندىلىقتارىن بويىنا سىڭىرە بىلگەن،  اقىل مەن پاراساتتىلىعى جەتىلگەن، جەكە مۇددە مەن بولاشاق ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى  وتكەن مەن كەلەشەك ۇرپاق الدىنداعى پارىزبەن ۇشتاستىرا بىلەتىن، ۇلتجاندى سانالى ازاماتى بولۋدى تالاپ ەتەتىن قۇبىلىس. بىزگە قاجەتتى - جانى دا، قانى دا قازاقى حالىقتىڭ ءتىلى مەن ءدىنىن، تاريحى مەن سالت-ءداستۇرىن بويىنا انا سۇتىمەن بىرگە سىڭىرگەن، ەگەمەندى ەلىنىڭ ەڭسەسىن كوتەرۋدى ازاماتتىق پارىزىم دەپ ۇعاتىن  ۇرپاق تاربيەلەۋ. ەلىمىزدىڭ ەلدىگى  مەن بىرلىگىن ساقتايتىن ۇرپاق تاربيەلەۋ، ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق سالالارىنىڭ الدىنداعى نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ءبىرى.

وتان... اتامەكەن... اتاجۇرت... تاريح... بۇل قاي قۇلاققا دا اسقاق ەستىلەر اسىل ۇعىمدار. ادام ومىرگە كەلىپ، ەس جيىپ، ەتەك جيا باستاعان ساتتەن ءوز وتانىنىڭ تاريحىنا دەن قويا باستايدى.

اتا-بابالارىمىزدىڭ اسقار ءومىر تاجىريبەسىنەن وتكەن ونەگەلى ىستەرى - ەلىن، جەرىن قورعادى، بىرلىكتە، ىنتىماقتا ءومىر ءسۇرىپ، ەلىنە ەلەۋلى، حالقىنا قالاۋلى بولۋ سياقتى جاقسى قاسيەتتەردى ۇرپاقتان-ۇرپاققا مۇرا ەتىپ كەتكەن. سوناۋ عاسىرلار قويناۋىنا كوز سالساڭىز، باتىر بابالارمىز ءوز جەرىن ەش جاۋعا باستىرماعان، ۇلىن قۇل، قىزىن كۇڭ ەتۋگە توزبەگەن. جاۋىنا قانداي قاتال بولسا، دوسىنا سونداي ادال، شىبىن جانىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ، ساداققا كەۋدەسىن توسقان. وسىنداي نايزانىڭ ۇشىنا ۇكى تاققان ۇلدارى مەن قىزدارىنىڭ جاۋىنگەرلىك ۇلگىسى بىزگە امانات بولىپ جەتكەن.

سان عاسىرلىق تاريحىمىزدا ماقتان تۇتار، بۇگىنگىمىز بەن كەلەشەگىمىز ءۇشىن عيبرات الار وقيعالار مەن وتان الدىنداعى ادال قىزمەتىنەن ۇلگى الار ۇلى تۇلعالار از بولماعان. ولاردىڭ قاتارىنا: قازاقتىڭ ۇلت بولىپ ۇيىسۋى مەن ونىڭ ۇلان عايىر اتا-قونىسىنىڭ قالىپتاسۋىنا مول اسەرىن تيگىزىپ قانا قويماي، مەملەكتتىگىمىزدىڭ ىرگە تاسىن قالاپ، اتا داستۇرلەرىمىزدىڭ ساقتالۋىنا مول اسەرىن تيگىزگەن. باسقاشا ايتساق، الەمدىك وركەنيەتكە شەكسىز ۇلەس قوسىپ، ەل تاۋەلسىزدىگى مەن اتا-قونىس تۇتاستىعىن سىرتقى جاۋلاردان قورعاعان.

ال جيىرماسىنشى عاسىردىڭ سوڭىندا الەم كەلبەتى ەشقانداي دۇربەلەڭدەرسىز-اق وزگەرىپ شىعا كەلدى. وعان جەر جاھاننىڭ التىدان ءبىر بولىگىنە يەلىك ەتىپ، قاھارىمەن الىس-جاقىن جۇرتتاردىڭ ءبارىن ىقتىرىپ كەلگەن الىپ يمپەريانىڭ ىڭ-شىڭسىز ىدىراي باستاۋى سەبەپ بولدى. ىدىراعان يمپەريانىڭ ورنىنا ون بەس تاۋەلسىز مەملەكەت پايدا بولدى. سولاردىڭ ءبىرى – ورتالىق ەۋرازيا الابىنداعى عاجايىپ ءارى قايتالانباس تاريحى بار قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەدى.

ازاتتىق -  قازاقتىڭ  ەجەلگى  ارمانى  ەدى. تۇلكى بۇلاڭ تاريحتىڭ بۇرىلىستارىندا ەل ازاتتىعى ءۇشىن تالاي تارلانىمىز ايانباي تەر توكتى. سولاي ەتە ءجۇرىپ، بۇگىنگى ءبىز ءۇشىن، ۇرپاق كەلەشەگى ءۇشىن قاجەت جىگەرلىلىكتىڭ، باتىرلىقتىڭ، بىلىكتىلىكتىڭ، ادالدىقتىڭ، وتانسۇيگىشتىكتىڭ ۇلگى-ونەگەسىن  قالدىردى.

قازاقستان - قازاق حالقىنىڭ اتا-بابا مەكەنى، ەجەلگى قونىسى. بۇل جەردە مەنىڭ  اتا-بابام تۋدى، تۇردى، ءومىر ءسۇردى، ونىڭ توپىراعىندا اتا-بابامنىڭ  كىندىگى كەسىلگەن كەڭ جازيرا جەرى. بۇل جەردى مەكەن ەتكەن كوشپەلىلەر مەن وتىرىقشىلاردىڭ ءبىر-بىرىمەن شەندەسكەن الەمى عاسىرلار قويناۋىندا تالاي-تالاي ۇلىستار مەن ۇلاعاتتاردى دۇنيەگە اكەلىپ، مادەنيەتى مەن ءدىنى جاڭعىرا تۇلەپ، ايگىلى كۇرە جولداردىڭ ۇستىندە ساۋداسى قىزىپ، شىعىس پەن باتىس اراسى تۇتاستانىپ جاتاتىن بولعان. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ جەرىنەن جەرورتا تەڭىزىنەن قىتايعا دەيىن ەۋرازيانى كوكتەي ءوتىپ جاتقان «ۇلى جىبەك جولىنىڭ» كەرۋەندەرى توعىسقان كىندىك ازيانى باسىپ وتەتىن قازاقستاندىق تەلىمى بولعان.

قازاقستاننىڭ تابيعاتى تاڭعاجايىپ: مۇندا اسپانمەن تىلدەسكەن مۇزارت شىڭداردى، تۇڭعيىعى تۇنجىراعان جۇمباق كولدەردى، اق جال تولقىندارى اساۋ ارعىماقتارداي كوككە شاپشىعان شالقار تەڭىزدى، كۇنى وت شاشقان شولەيتتى، ارنالى وزەن، نۋ ورماندى كورۋگە بولادى. قازاقستان كارتاسى - قازىنا كارتاسى قازىر. دالاسى دارحان، توپىراعى قاسيەتتى، قويناۋى قازىنالى. قازىنانىڭ بارلىعى دا قازاق جەرىنىڭ توپىراعىندا تۇنىپ جاتقانىن ەكىنىڭ ءبىرى ايتپاي-اق بىلەدى.

مەنىڭ سانامدا وشپەستەي ورىن العان قاسيەتتى وتان ۇعىمى - ارقاشان بارىنەن دە بيىك تۇرادى.

سان عاسىرلىق قيىن-قىستاۋ جولدان، تار جول تايعاق كەشۋدەن ءوتىپ، تاۋەلسىز ەلدەر قاۋىمداستىعىنا قوسىلعان وتانىمىز - قازاقستانىمىز تۋرالى ايتارىمىز دا ماقتانارىمىز دا كوپ-اق! ەندىگى جەڭىس تە ەرلىك تە ءبىزدىڭ قولدا. دەربەس بولۋعا باعىت العان ەگەمەن ەلدىڭ ەڭسەسى بيىكتەي بەرمەك!

 

دوروگيە درۋزيا سەگودنيا يا حوتەل بى پوزدراۆيت ۆاس س ناستۋپايۋششيم پرازدنيكوم ناۋرىز ي كاك ۆسەگدا حوتەل بى پودەليتسيا سناچالا سۆويمي مىسليامي. نا موي ۆزگلياد، نام نەوبحوديمو بولشە ۆنيمانيا ۋدەليات پريگورودنىم ناسەلەننىم پۋنكتام ستوليتسى ناشەي رودينى استانى. كاك تەاتر ناچيناەتسيا س گريمەركي تاك ي ستوليتسا ناچيناەتسيا س پريگورودوۆ. ك سوجالەنيۋ، پريگوردنىە ناسەلەننىە پۋنكتى استانى نەبلاگوۋستروەننى، پوەتومۋ نام نادو بلاگوۋسترويت ەتي ناسەلەننىە پۋنكتى، پروۆەستي تۋدا سۆەت، دوروگي، گاز، ۆودۋ پوسترويت ۆ پريگودورودنىح پوسەلكاح شكولى، بولنيتسى ي دەتسكيە سادى. دۋمايۋ نادو ۋسكوريت سترويتەلستۆو ماگيسترالنوگو گازوپروۆودا ۆ استانۋ.

نۋ ا تەپەر پەرەيدەم ك پوزدراۆلەنيام.

 

پوزدراۆلەنيە نا ناۋرىز

دوروگيە ي ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

ۆ ەتي چۋدەسنىە، ناپولنەننىە سولنەچنىم تەپلوم دني، كوگدا پروبۋجداەتسيا پريرودا، ۆسە بولشە وششۋششاەتسيا دىحانيە ۆەسنى، كوگدا ناشۋ پرەكراسنۋيۋ زەمليۋ پرەوبراجاەت زەلەنىي نارياد، منە دوستاۆلياەت بولشوە ۋدوۆولستۆيە وت ۆسەگو سەردتسا پوزدراۆيت ۆاس، دوروگيە موي، ي ۆ ۆاشەم ليتسە ۆەس نارود كازاحستانا س ناستۋپايۋششيم پرازدنيكوم ناۋرىز – پرازدنيكوم ۆوزروجدەنيا ي وبنوۆلەنيا.

ناۋرىز دليا ۆسەح ناس – ەتو ناچالو نوۆوگو گودا پو ۆوستوچنومۋ كالەنداريۋ، سيمۆول بلاگيح ۋسترەملەني ي نادەجد نا بوگاتىي ۋروجاي، يزوبيليە ي دوستاتوك، سامىي درەۆني، ليۋبيمىي ناشيم نارودوم پرازدنيك، سۆوبودنىي وت ۆسياكيح پوليتيچەسكيح ۆەياني، نەوتەملەمايا چاست ناشەي دۋحوۆنوستي ي ناتسيونالنىح تسەننوستەي.

ناشي پرەدكي ەششە تىسياچەلەتيا نازاد، ۆ تاكيە جە رادوستنىە ۆەسەننيە دني نا بەرەگاح سىرداري ي يرتىشا، ۆولگي ي ۋرالا، توبولا ي يشيما، نا شيروكيح پروستوراح، ۆ گوروداح ي سەلاح تۋرانا، وششۋششايا سەبيا چاستيۋ رودنوي پريرودى، پرازدنوۆالي ناستۋپلەنيە نوۆوگو دنيا – ناۋرىزا.

دۋح ي فيلوسوفيا ناۋرىزا ۆسەگدا سپوسوبستۆوۆالي تومۋ، چتوبى ليۋدي جيلي ۆ گارموني س رودنوي زەملەي ي پريرودوي، پروبۋجدالي ۆ سەردتسە كاجدوگو چەلوۆەكا، نەزاۆيسيمو وت ەگو ناتسيونالنوستي ي ۆەرويسپوۆەدانيا، سترەملەنيە ك سوزيدانيۋ ي بلاگودەنستۆيۋ، ۋكرەپلەنيۋ ەدينستۆا ۆ وبششەستۆە.

ۆسە ەتو ناحوديت ياركوە پودتۆەرجدەنيە سەگودنيا، كوگدا جيتەلي ناشەي سترانى نا شيروكيح پروستوراح ي يزۋمرۋدنىح سكلوناح گور س بولشوي رادوستيۋ وتمەچايۋت ناۋرىز نارودنىمي گۋليانيامي ي رازليچنىمي پرەدستاۆلەنيامي، ناكرىۆايۋت بوگاتىي داستارحان س تراديتسيوننىم ناۋرىز كوجە.

پوۆسيۋدۋ، ۆ كاجدوم گورودە ي اۋلە، ۆ كاجدوم رايوننوم تسەنترە ەششە بولشە پروياۆليايۋتسيا پريسۋششيە ناشەمۋ نارودۋ بلاگورودنىە كاچەستۆا – دوبروتا ي ميلوسەرديە، زابوتا ي ۆنيمانيە ك پوچتەننىم اكساكالام ي ماتەريام، ك تەم، كتو نۋجداەتسيا ۆ پوددەرجكە، بەسكورىستنايا پوموشش ينۆاليدام، سيروتام، مالووبەسپەچەننىم سەميام.

ۆ دني ناۋرىزا زابىۆايۋتسيا سسورى ي وبيدى، كاجدىي چەلوۆەك س وتكرىتوي دۋشوي، وت ۆسەگو سەردتسا، يسكرەننە پوزدراۆلياەت سۆويح رودنىح، بليزكيح ي درۋزەي، جەلاەت يم زدوروۆيا، ميرا ي سپوكويستۆيا، چيستوگو نەبا ناد ناشەي رودينوي.

ناسكولكو ۆسە دوبرىە مەچتى ي نادەجدى، پومىسلى ي ۋسترەملەنيا ناشەگو نارودا سوزۆۋچنى ي گارمونيچنى س نەپوۆتوريمىم دۋحوم ي يدەيامي ناۋرىزا، ۆ ەتوم ەششە ي ەششە راز ۋبەجداەتسيا كاجدىي چەلوۆەك، جيۆۋششي نا ناشەي بلاگوداتنوي زەملە.

يمەننو پوەتومۋ ۆسە مى س تاكيم نەتەرپەنيەم جدەم ەتوت سۆەتلىي ي پرەكراسنىي پرازدنيك، سترەميمسيا پروياۆيت سۆوي سامىە بلاگورودنىە پوبۋجدەنيا ي بەزگرانيچنۋيۋ رادوست.

يمەننو پوەتومۋ ي ۆ داۆنيە ۆرەمەنا، ي ۆ نەداۆنەي يستوري كاكيە بى زلىە سيلى ني پىتاليس، نە سموگلي وتنيات ۋ ناس – ۋ ناشەگو نارودا پرازدنيك ناۋرىز.

ۆنە ۆسياكوگو سومنەنيا، موجنو ۋتۆەرجدات، چتو پرەجدە ۆسەگو بلاگوداريا ۆولە ي رەشيموستي نارودا، تومۋ، چتو ون سۋمەل سوحرانيت وبىچاي ي تراديتسي، نەمەركنۋششيە تسەننوستي پرەدكوۆ، ۆ ناشەي سترانە ي سەگودنيا، سپۋستيا تىسياچەلەتيا، ناۋرىز دارۋەت نام سۆويۋ جيزنەۋتۆەرجدايۋششۋيۋ سيلۋ ي كراسوتۋ.

دۋمايۋ، ۆىراجۋ ۆاشە وبششەە منەنيە، دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي، ەسلي سكاجۋ: تو، چتو مى ياۆلياەمسيا پوتومكامي ي ناسلەدنيكامي تاكوگو ۆەليكوگو نارودا، كوتورىي دوروجيت سۆويم دوستوينستۆوم ي چەستيۋ، سۆويم ناتسيونالنىم ساموسوزنانيەم، پەرەپولنياەت ناشي سەردتسا چۋۆستۆوم وگرومنوي گوردوستي.

ۋۆاجاەمىە درۋزيا!

ەستەستۆەننو، پوسلە دولگوي ي سۋروۆوي زيمى كاجدىي چەلوۆەك، چۋۆستۆۋيا نەجنوە تەپلو سولنەچنىح لۋچەي، ۆدىحايا لەگكي، چيستىي ۆەسەنني ۆوزدۋح، بۋدتو روجداەتسيا زانوۆو، پو-نوۆومۋ وتكرىۆاەت دليا سەبيا وكرۋجايۋششي مير.

ناش نارود يزدرەۆلە سراۆنيۆاەت مولودوست س ۆەسنوي، س دوبرىمي پومىسلامي ساجاەت دەرەۆيا، زاكلادىۆاەت سادى، زابوتياس و بۋدۋششەم سۆويح دەتەي. سەگودنيا، گلياديا نا ني ۆ چەم ي نيكومۋ نە ۋستۋپايۋششۋيۋ، ەنەرگيچنۋيۋ، تسەلەۋسترەملەننۋيۋ، ناحودياششۋيۋسيا ۆ پوستوياننوم پويسكە ناشۋ مولودەج، حوچۋ سكازات:

ناشا دوروگايا ي سۆياششەننايا رودينا ۆەريت ۆ كاجدوگو يز ۆاس.

پۋست ۆسەگدا ۆاس ۆدوحنوۆلياەت ي پريداەت سيلۋ ەتو ۆىسوكوە دوۆەريە. ي بۋدتە ۆسەگدا ەگو دوستوينى، موي دوروگيە!

يا ۋۆەرەن، چتو چەستنىە ي بلاگورودنىە سىنى رودينى ي ۆ دالنەيشەم بۋدۋت سامووتۆەرجەننو ي پرەداننو ترۋديتسيا دليا دوستيجەنيا ەتوي تسەلي، دليا ۋسترويستۆا ي پروتسۆەتانيا رودنوي سترانى.

رودينا دليا كاجدوگو گراجدانينا ناشەي سترانى سۆياششەننا، ي نە ناپراسنو نارود نازىۆاەت رودينۋ «وپوروي ۆەرى».

پولزۋياس سلۋچاەم، ۆ ەتوت زامەچاتەلنىي پرازدنيك وت ۆسەگو سەردتسا مى پريۆەتستۆۋەم ي ۆىراجاەم سامىە دوبرىە پوجەلانيا ۆسەم ناشيم درۋزيام ي پارتنەرام، گوسۋدارستۆام ي نارودام بليجنەگو ي دالنەگو زارۋبەجيا، كوتورىە سوترۋدنيچايۋت س نامي ي پوددەرجيۆايۋت ناشۋ سترانۋ نا پۋتي ديناميچنوگو رازۆيتيا.

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

ەششە راز حوچۋ ۆىرازيت سۆوە گلۋبوكوە ۋۆاجەنيە ي يسكرەننيە پوجەلانيا ۆسەمۋ ناشەمۋ نارودۋ.

پۋست ۆ كاجدوي سەمە، ۆو ۆسەي ناشەي سترانە تساريات مير ي سپوكويستۆيە، دوستاتوك ي يزوبيليە!

سچاستيا ي زدوروۆيا ۆسەم ۆام!

پۋست ۆسەۆىشني وگراديت ناش نارود ي سترانۋ وت رازليچنىح بەد ي ناپاستەي!

س پرازدنيكوم ناۋرىز، دوروگيە موي درۋزيا!

س پرازدنيكوم ناۋرىز! پۋست كاجدىي دەن بۋدەت ناۋرىزوم!

پۋست بۋدەت ۆەچنىم تۆوي ناۋرىز كازاحستان!

 

ارداقتى اعايىن!

مەنىڭ ويىمشا، قازاق حالقى كىتاپتاردى ەڭ كوپ وقيتىن، ءبىلىمدى حالىق بولۋ كەرەك. وقىماعان ادام سوقىر ادام سياقتى قايدا بارسا دا، نە ىستەسە دە كورەتىنى تەك قيىنشىلىق پەن ازاپ. ساۋاتسىزدىق مەنىڭ ويىمشا، دەرت سياقتى تۇبىندە ادامدى جاقسىلىققا اپارمايدى. اقىلدى دەگەن ءسوز مەن ءۇشىن وقىمىستى دەگەن ءسوزدىڭ سينونيمى، كىتاپ وقىماۋ بۇل ءتىپتى ۇيات نارسە.

مەنىڭ ويىمشا، ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ العاشقى قالىپتاسۋى وتباسىنان باستالادى. ونىڭ ەر جەتىپ ءوسۋى، بويىنداعى العاشقى ادامگەرشىلىك بەلگىلەر وتباسىندا قالىپتاسادى، سوندىقتان دا تۋعان ءۇيدىڭ جىلۋى – ونىڭ كوكىرەگىندە كوپ جىلدار بويى ساقتالىپ، ماڭگى ەسىندە جۇرەدى. اقىن سوزىمەن ايتقاندا: «وتباسى – تابيعات سىيلاعان كەرەمەتتەردىڭ ءبىرى»، - دەسەك ارتىق ەمەس. جەكە ادامنىڭ بويىنداعى ار-ۇياتى، اقىل-ويى، ادامگەرشىلىگى، باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناستا، مادەنيەتتىلىكتى تاربيەلەۋدە وتباسى العاشقى قادام. سوندىقتان، وتباسى وتە قاجەتتى، باسقاداي ەشنارسەمەن وزگەرتۋگە (اۋىستىرۋعا) بولمايتىن باسپالداق. وتباسى – سىيلاستىق، جاراستىق ورناعان ورتا. وتباسى – بالا تاربيەسىنىڭ ەڭ العاشقى ۇجىمى.

وتباسىنىڭ باستى قازىعى، التىن تىرەۋ دىڭگەگى – بالا.  بالانىڭ تاربيەلى بولىپ وسۋىنە بەرەكەلى وتباسىنىڭ اسەرى مول. وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسى، ءوزارا سويلەسىپ، نە بولماسا اتا-انانىڭ، بالانىڭ مىندەتىن اتقارۋ عانا ەمەس، بەرەكە-بىرلىك، سۇيىسپەنشىلىكپەن ارالاسسا، بوساعاسى بەرىك، شاڭىراعى بيىك وتباسىنا اينالارى ءسوزسىز.

  اتا مەن انا – بالا تاربيەسىنىڭ قامقورشىسى، ونەگەسى.

  اتا-اسقار تاۋ،

  انا – باۋىرداعى بۇلاق،

  بالا جاعاسىنداعى قۇراق – دەپ اتا-انا مەن بالانى تابيعاتتىڭ تاماشا قۇبىلىستارىنا تەڭەگەن حالىق ماقالىنا قايران قالارسىڭ.

 وتباسى – ادام عۇمىرىنىڭ تىرەگى عانا ەمەس،  قوعامنىڭ دا باستى نەگىزى

قۇرمەتتى وتانداستار!

سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزدى كۇننىڭ كوكەيتەستى ماسەلەلەرىنىڭ بىرىنە اۋدارعىم كەلىپ تۇر. ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىمەن بايلانىسقان جانە نەگىزىندە ءتيىستى ەكونوميكالىق سالالارى ارقىلى ءونىم ءوندىرىسى مەن تاۋار اينالىسى فاكتورلارىنىڭ ىقپالىندا تۇرعان ەلدىڭ تۇتىنۋشى نارىعى.

  ءالى كۇنگە دەيىن ەلدىڭ تۇتىنۋ نارىعىنىڭ ەڭ ۇلكەن ۇلەسىن يمپورتتىق ءونىم قۇرايدى، يمپورتتىق ءونىم باعاسىنىڭ كوتەرىلۋى ىشكى نارىققا تەرىس اسەر ەتەدى.

  سوندىقتان ەل ۇكىمەتى ينفلياتسيانى قالىپتى دەڭگەيدە ۇستاۋ شارالارىن قولدانىپ، ولاردى دايەكتى تۇردە ىسكە اسىرۋى كەرەك.

  الداعى ۋاقىتتا العاشقى قاجەتتىلىكتەگى تاۋارلار باعاسىن بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ۇستاۋ، ناقتىلى ەكونوميكانى دامىتۋ، تۇتىنۋ نارىعىن ەكونوميكالىق تەتىكتەر ارقىلى رەتتەۋ قاجەت.

  ەكونوميكا سالاسىنداعى مەملەكەت ساياساتى ءبىرىنشى ورىنعا جەكە باستامالار مەن كاسىپكەرلىكتى جان جاقتى قولداۋدى قويۋعا ءتيىس.

  وسى باعىتتاعى ءبىرىنشى ماسەلە جاساندى اكىمشىلىك بارەرلەردى جويۋ، قۇقىقتىق نورماتيۆتەردىڭ جالپىعا تۇسىنىكتى بولۋى، كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە قاتىستى اكىمشىلىك ەرەجەلەردى جەڭىلدەتۋ. ياعني، ءبىز وسى باعىتتاعى زاڭداردى، لاۋازىمدى تۇلعالار كوزقاراسىن وزگەرتۋىمىز كەرەك.

  شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋى، اسىرەسە، وندىرىستىك كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋى – بۇل سالىقتىڭ بيۋدجەتكە جۇيەلى تۇردە ءتۇسۋى جانە جۇمىس ورىندارىنىڭ كوبەيۋى.

  ينۆەستيتسيالىق كليماتتىڭ جانە كاسىپكەرلىكتىڭ ودان ءارى ۇلعايۋى قاجەت، سونىڭ ىشىندە جاساندى اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى جانە جەمقورلىقتى جويۋ – قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىنداعى ستراتەگيالىق باعىتى.

  وسىعان بايلانىستى، وندىرىستىك كاسىپكەرلىكتى ارى قاراي دامىتۋ، جاڭا تەحنيكا مەن تەحنولوگيا تارتۋ ماقساتىندا ەل ىشىندەگى ءونىم ءوندىرىسىن ۇلكەيتۋ ارقىلى كاسىپكەرلەر جۇمىسىنداعى ءتۇرلى تەكسەرىستەر مەن رەۆيزيالار ءۇشىن العاشقى ءۇش جىلدىق موراتوري جاريالاۋدى، ءتيىستى مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولاردىڭ «مەملەكەتتىك جەكە سەرىكتەستىك تۋرالى»  زاڭ قۇرۋىن جانە ونى پارلامەنت پەن ۇكىمەت قاراۋىنا جىبەرۋىن ۇسىنامىن.

 

  قادىرمەندى اعايىن!

  تاۋەلسىز جانە ەگەمەن مەملەكەت رەتىندە ءوزىنىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىن جاقىن جانە الىس كەلەشەككە قۇرعان، الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ تەڭ قۇقىلى مۇشەسى بولعان قازاقستان بۇگىندە بولاشاقتاعى ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە رۋحاني ماقساتتارىنا قاراي نىق قادامداپ كەلەدى.

  قىسقا تاريحي مەرزىمدە حالىقتىڭ جانە ۇلت ۇلدارىنىڭ رياسىز قولداۋى ارقىلى، سونىڭ ىشىندە سىزدەردىڭ، وتانداستارىم، قولداۋلارىڭىز ارقىلى ۇلكەن جەمىستى جۇمىس جاسالدى، قيىندىقتار مەن كەدەرگىلەرگە قاراماستان ءبىز الداعى ونجىلدىقتارعا جول باستادىق. بۇل – ەكونوميكالىق جانە ساياسي ەگەمەندىك جەتىستىگىنىڭ، مەملەكەتتىلىكتىڭ نىعايۋىنىڭ، وتاندىق ەكونوميكانىڭ ديناميكالىق دامۋىنىڭ جولى.

  بولاشاقتىڭ نەگىزىن بۇگىننەن باستاپ قالاۋ جانە نىعايتۋ – ۋاقىت پەن جاڭا عاسىر تالابى. الەمدىك قاۋىمداستىق پەن وركەنيەتتى ەلدەر عىلىمي-تەحنيكالىق رەۆوليۋتسيا عاسىرىندا العا قاراي عارىشتىق جىلدامدىقپەن قارىشتاپ بارادى.

  جەردەگى ناعىز جۇماق سانالاتىن سۇيىكتى وتانىمىزدى جاڭا بەينەمەن، ۇنەمى وسەتىن ەكونوميكالىق الۋەتپەن جانە تۇراقتى تەحنيكالىق جانە تەحنولوگيالىق دامۋمەن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك.

  قاراما-قايشىلىقتار مەن وتكىر عالامدىق باسەكەلەستىككە تولى مىنا الەمدە بۇگىنگى جانە كەلەر تاعدىرىمىزدى قولعا الۋعا، تاۋەلسىزدىك پەن ۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتى قورعاۋعا، ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن ەكونوميكالىق دامۋدى قامتاماسىز ەتۋگە، ۇلت مۇددەلەرىن قورعاۋعا، سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋگە، قورشاعان ورتانى قورعاۋعا ۇلكەن جەمىستى جۇمىستار اتقارىپ جانە الداعى ونجىلدىقتارعا ستراتەگيالىق جوسپارلار قۇرۋىمىز قاجەت.

  وسىعان بايلانىستى ماتەريالدىق-قارجىلىق مۇمكىندىكتەرگە قاراي ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارىمىز – يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق ستراتەگيانى ىسكە اسىرۋ، ەلدەگى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ، ەكونوميكانىڭ تۇراقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ، اسىرەسە، ءوندىرۋشى سالانىڭ، رەسۋرس جيناۋ ساياساتىن ىسكە اسىرۋ،ەل مەن ازاماتتىق قوعام تىنىشتىعىن جانە قورعانىسىن قامتاماسىز ەتۋ.

  ءسىز بەن بىزدەن ەل حالقى ۇلكەن ناتيجەلەر مەن جەتىستىكتەردى، ماڭىزدى ومىرلىك ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن – ەڭبەكاقىنىڭ، زەينەتاقىنىڭ جانە اقشالاي جاردەمنىڭ ارى قاراي جوعارىلاۋىن، جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ قۇرىلۋىن، ەلەكتروەنەرگيا جانە گازبەن تۇراقتى قامتاماسىز ەتۋ، قىزمەتكورسەتۋ جۇيەسىنىڭ جاقسارۋىن، دەمالىس ۇيلەرى مەن جاڭا زاماناۋي وبەكتىلەردىڭ، مەكتەپتەردىڭ، بالاباقشالاردىڭ قۇرىلىسىن، زاڭنىڭ جوعارىلىعىن، قىلمىستىڭ ازايۋىن، ءومىر دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىن كۇتەدى.

  قوعامنىڭ ماڭىزدى ومىرلىك  ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن ءبىز بارلىق الەۋەت پەن مۇمكىندىكتەرىمىزدى موبيليزاتسيالاۋعا، جاۋاپتى بولۋعا، تازا قولىمىز جىنە ىستىق جۇرەگىمىزبەن، جوعارى وتانشىلدىق سەزىممەن، ازاماتتىق پارىزدى تۇسىنۋمەن وزىمىزگە ارتىلعان ماسەلەلەردى ورىنداۋىمىزعا، قوعام رۋحىن كوتەرىپ جانە ونى سۇيىكتى وتانىمىزدىڭ جاعدايىنا باعىتتاۋعا ءتيىسپىز.

  ۋاقىتتان جانە وركەنيەتتى قوعامنان قالماۋ ءۇشىن، ءار باسقارۋشىدان، دەپۋتاتتان، ماماننان، مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىنىڭ كەز كەلگەن جاۋاپتى قىزمەتكەرىنەن، جالپى، ۇلتتىڭ ءاربىر ۇلىنان بەلسەندى ەڭبەك جانە وتاننىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭىنە دەگەن قامقورلىق تالاپ ەتىلەدى.

  ءسىز بەن ءبىز ارقاشان حالىققا سۇيەۋ بولىپ جانە جەمىستى دە قۇراۋشى نەگىزدىڭ الدىندا بولۋىمىز قاجەت.

  بۇگىندە ارقايسىمىزدىڭ ميسسيامىز – وتانىمىزدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكىتە وتىرىپ، سۇيىكتى ەلىمىزدىڭ بولاشاققا سەنىمدى قادامداۋ ءۇشىن، قازاقستاننىڭ ءۇنى الەمدىك ارەنادا جاڭعىرۋ ءۇشىن قازاق حالقىن يگىلىكتى جانە تىنىش بولاشاققا باستاۋ.

  تاعى دا ەسكە سالامىن، مەملەكەتتىڭ جيىرما جىلدىق تاۋەلسىزدىگىنىڭ جەمىستى جولى قيىندىقتار مەن كەدەرگىلەرگە تولى بولدى، بىراق ءبىز ولاردى حالىقتىڭ مىقتى ەرىگى، ۇلت زيالىلارىنىڭ جەمىستى تالابى ارقىلى جەڭىپ شىقتىق.

  مەنىڭ ويىمشا، قازاق ۇلتتىق مادەنيەتى، ءتىلى، داستۇرلەرى مىڭداعان تۇلعالاردان قۇرالعان تۇتاس ۇلتتى بىرىكتىرەدى. دەنەلەر ءبىر ءبىرىن جەڭە المايدى جانە بىرىگە المايدى، سەبەبى ولار ماتەريالدى. بىراق جان، اقىل، جۇرەكتەر بىرىگىپ، ۇلكەن بۇتىنگە اينالادى، سەبەبى ولار ماتەريالدى ەمەس جانە جوعارعى كۇشكە باعىنعان. جان، جۇرەك، سانا رۋحتىڭ تەرەڭ زاڭدارىمەن ءومىر سۇرەدى. قازاقشا سويلەپ، قازاقشا ويلاپ، قازاقشا ءومىر سۇرەتىن ادام قازاق رۋحىنىڭ تەرەڭىندەگى تامشىعا اينالادى! سول كەزدە ونىڭ جانىنا تەڭىزگە تامعان تامشىنىڭ تىنىشتىعى مەن قۋانىشى ۇيالايدى. ەگەر قازاق وتانشىلدىق – قازاق رۋحى تەڭىزىنە باستايتىن سوقپاق ەكەنىن ۇمىتپاسا، ونىڭ جۇرەگى ارقاشان ميلليونداعان وتانداستارىنىڭ جۇرەگىمەن بىرگە سوعادى. سوندىقتان دا تۋعان ءتىلدى ءسۇيۋ مەن ساقتاۋ، وتانشىلدىق پەن ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ وتە ماڭىزدى. سول ءۇشىن دە مەن بارلىق ماقالالارىمدا وتانداستارىمدى وتانشىل بولۋعا شاقىرامىن.

  ەركىن، لايىقتى، ەجەلگى، وركەنيەتتى قازاق ۇلتى گۇلدەنۋشى بولاشاعى مەن بابالار جەرىنىڭ دامۋى ءۇشىن ودان ءارى كوپتەگەن ۇلى ىستەر اتقارادى.

  وسى جىلى قازاقستان ۇلى تاريحي كۇندەردى – تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىن، كەنەسارى حاننىڭ 150 جىلدىعىن، ابىلاي حاننىڭ 300 جىلدىعىن اتاپ وتپەك. وسى ۇلى كۇندەر قازاقستاننىڭ ءار تاۋەلسىز تۇرعىنىنىڭ وزىندىك تانىمىن، ۇلتتىق بىرلىگىن، وتانشىلدىق نامىسىن نىعايتاتىنىنا، سونىمەن قاتار ارى قاراي بابالار وتانىنىڭ يگى قۇرىلىسى مەن ۇلىلىعىنا كومەكتەسەتىنىنە ۇلكەن سەنىمدەمىن.

  اتالعان مەرەكەلەر وزىندىك تانىمى، ۇلىلىعى، ۇلتتىق نامىسى بار، تەك بىرلىكتە بولعان حالىق پەن مەملەكەت قانا ءوزىن ءوزى جوعالتپايتىنىنا كوز جەتكىزەدى.

  قىمباتتى دوستار! تاۋەلسىز جانە ەگەمەن قازاقستاننىڭ ءومىر سۇرگەن جىلدارىندا كوپتەگەن نارسە وزگەردى. ادامدار ساناسى دا وزگەردى.

  ءبىز ەل جانە بىرىككەن ۇلت رەتىندە نىعايدىق. وسى ۇلى سەزىم ارى قاراي ءومىردى جاقسارتۋعا، ەڭبەك پەن شىعارماشىلىققا، ءومىر سۇرۋگە جانە جاڭا ۇرپاق تاربيەلەۋگە جايلى قوعام قۇرۋعا كومەكتەسەدى.

  مەنىڭ ادال ەڭبەككە، دانالىق پەن مەنىمگە دەگەن شىنايى كوزقاراسىم، قۇرمەتتى وتانداستار!

  بارلىقتارىڭىزعا جانە وتباسىلارىڭىزعا مىقتى دەنساۋلىق، تابىس جانە وتانىمىزدىڭ بەيبىت اسپانىنىڭ استىندا باقىتتى بولۋلارىڭىزدى تىلەيمىن!

قازاق ەلى جانە قازاق حالقى جاساسىن!

 

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و سەلسكوم حوزيايستۆە، و پەرسپەكتيۆاح رازۆيتيا اگروپرومىشلەننوگو كومپلەكسا. اگروپرومىشلەننىي كومپلەكس ي ەگو بازوۆايا وتراسل – سەلسكوە حوزيايستۆو ياۆليايۋتسيا ۆەدۋششيمي سيستەمووبرازۋيۋششيمي سفەرامي ەكونوميكي سترانى، فورميرۋيۋششيمي اگروپرودوۆولستۆەننىي رىنوك، پرودوۆولستۆەننۋيۋ ي ەكونوميچەسكۋيۋ بەزوپاسنوست، ترۋدوۆوي ي پوسەلەنچەسكي پوتەنتسيال سەلسكيح تەرريتوري.

ۆ سەلسكوحوزيايستۆەننوم پرويزۆودستۆە زانياتو پوچتي 7 ميلليونوۆ چەلوۆەك، چتو سوستاۆلياەت 40% وت وبششەگو كوليچەستۆا ناسەلەنيا، پروجيۆايۋششەگو ۆ سەلسكوي مەستنوستي.

ۆ تو جە ۆرەميا، پروبلەمى سەلسكيح تەرريتوري نە وگرانيچيۆايۋتسيا تولكو رازۆيتيەم اگروپرومىشلەننوگو كومپلەكسا. سەلو، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد - ەتو سرەدا ي وبراز جيزني ليۋدەي، ا ۋجە پوتوم - سفەرا پرويزۆودستۆا.

پو موەمۋ منەنيۋ، سوزدانيە سوۆرەمەننىح ۋسلوۆي جيزني نا سەلە ۆ سوتسيالنوم، كۋلتۋرنوم ي دۋحوۆنوم سمىسلە - پەرۆەيشايا زاداچا دليا ۆلاستي. يمەننو پوەتومۋ زەمەلنايا، مەديتسينسكايا، وبرازوۆاتەلنايا رەفورمى، رەفورما سوتسيالنوگو وبەسپەچەنيا دولجنى رابوتات نا پوۆىشەنيە كاچەستۆا جيزني كرەستيان.

نا موي ۆزگلياد، كومپلەكسنوە ي سبالانسيروۆاننوە رازۆيتيە سەلسكيح تەرريتوري - ەتو وريەنتير دليا گوسۋدارستۆەننوي رەگيونالنوي پوليتيكي ۆ كازاحستانە. روست دوحودوۆ ي كاچەستۆا جيزني نا سەلە ودين يز بازوۆىح پريوريتەتوۆ گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي.

سچيتايۋ، چتو ودنا يز ۆاجنەيشيح زاداچ پراۆيتەلستۆا، ورگانوۆ ۆلاستي ۆسەح ۋروۆنەي - وبەسپەچيت سوزدانيە نوۆىح رابوچيح مەست ۆ سەلسكوي مەستنوستي، پريۆلەچ مولودىح سپەتسياليستوۆ ك رازۆيتيۋ سەلا، پوددەرجيۆات رازۆيتيە سەلحوزپرەدپرياتي، سپوسوبستۆوۆات فورميروۆانيۋ نا سەلە كرۋپنوگو ي منوگووتراسلەۆوگو توۆارنوگو پرويزۆودستۆا س ۆىسوكيم ەكسپورتنىم پوتەنتسيالوم.

ۆ سۆيازي س چەم، پروشۋ پراۆيتەلستۆو ۆ رامكاح دەيستۆۋيۋششيح بيۋدجەتنىح پروگرامم وبەسپەچيت پولنوتسەننوە فينانسيروۆانيە مەر، ناپراۆلەننىح نا سەلسكوگو حوزيايستۆا. رەاليزاتسيا ەتيح زاداچ سوزداست ۋسلوۆيا دليا دوستيجەنيا ستراتەگيچەسكيح تسەلەي، كوتورىمي يا سچيتايۋ پوۆىشەنيە توۆارنوستي سەلسكوحوزيايستۆەننوگو پرويزۆودستۆا ي وبەسپەچەنيە ۆنۋترەننەگو رىنكا پرودوۆولستۆيەم ۆىسوكوگو كاچەستۆا.

مينيستەرستۆو سەلسكوگو حوزيايستۆا پروشۋ ۆ مەسياچنىي سروك رازرابوتات گوسۋدارستۆەننۋيۋ پروگراممۋ رازۆيتيا اپك نا پەريود دو 2020 گودا. گوسۋدارستۆەننايا پروگرامما دولجنا چەتكو وپرەدەليت تسەلي، زاداچي ي ناپراۆلەنيا رازۆيتيا سەلسكوگو حوزيايستۆا، پيششەۆوي ي پەرەراباتىۆايۋششەي پرومىشلەننوستي، فينانسوۆوە وبەسپەچەنيە ي مەحانيزمى رەاليزاتسي پرەدۋسموترەننىح مەروپرياتي، پوكازاتەلي يح رەزۋلتاتيۆنوستي.

پريوريتەتامي گوسۋدارستۆەننوي پروگراممى رازۆيتيا اپك نا پەريود دو 2020 گودا دولجنى بىت وپرەدەلەنى.

ۆ سفەرە پرويزۆودستۆا –  زەرنوۆوي پودكومپلەكس،  ۆكليۋچايۋششي سەلەكتسيۋ ي سەمەنوۆودستۆو، رازمەششەنيە ي تەحنولوگيۋ پرويزۆودستۆا كاك وبەسپەچيۆايۋششي ۋستويچيۆوست ۆ تسەلوم اپك ي ۆ زناچيتەلنوي مەرە ەكونوميكي سترانى;

سكوتوۆودستۆو (پرويزۆودستۆو مولوكا ي مياسا) كاك سيستەمووبرازۋيۋششايا پودوتراسل، يسپولزۋيۋششايا كونكۋرەنتنىە پرەيمۋششەستۆا سترانى، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد،  ناليچيە زناچيتەلنىح پلوششادەي سەلسكوحوزيايستۆەننىح ۋگودي;

ۆ سوتسيالنوي سفەرە – ۋستويچيۆوە رازۆيتيە سەلسكيح تەرريتوري، ۆ كاچەستۆە نەپرەمەننوگو ۋسلوۆيا سوحرانەنيا ترۋدوۆىح رەسۋرسوۆ، تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي سترانى;

ۆ سفەرە رازۆيتيا پرويزۆودستۆەننوگو پوتەنتسيالا – مەليوراتسيا زەمەل سەلسكوحوزيايستۆەننوگو نازناچەنيا، ۆۆەدەنيە ۆ وبوروت نەيسپولزۋەمىح پاشني ي درۋگيح كاتەگوري سەلسكوحوزيايستۆەننىح ۋگودي;

ۆ ەكونوميچەسكوي سفەرە – پوۆىشەنيە دوحودنوستي سەلسكوحوزيايستۆەننىح توۆاروپرويزۆوديتەلەي كاك ۋسلوۆيە پەرەحودا ك يننوۆاتسيوننوي مودەلي رازۆيتيا اپك;

ۆ ينستيتۋتسيونالنوي سفەرە – رازۆيتيە كووپەراتسي، ينتەگراتسيوننىح سۆيازەي ۆ اپك ي فورميروۆانيە پرودۋكتوۆىح پودكومپلەكسوۆ، تەرريتوريالنىح كلاستەروۆ;

ناۋچنوە ي كادروۆوە وبەسپەچەنيە – ۆ كاچەستۆە ۆاجنەيشەگو ۋسلوۆيا فورميروۆانيا يننوۆاتسيوننوگو اگروپرومىشلەننوگو كومپلەكسا.

رازۆيتيە يمپورتوزامەششايۋششيح پودوتراسلەي سەلسكوگو حوزيايستۆا، ۆكليۋچايا وۆوششەۆودستۆو ي پلودوۆودستۆو;

وبەسپەچەنيە جيۆوتنوۆودستۆا راستيتەلنىم كورموۆىم بەلكوم;

ەكولوگيچەسكايا بەزوپاسنوست سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي ي پرودوۆولستۆيا;

ناراششيۆانيە ەكسپورتا سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي، سىريا ي پرودوۆولستۆيا پو مەرە ناسىششەنيا يمي ۆنۋترەننەگو رىنكا;

مينيميزاتسيا لوگيستيچەسكيح يزدەرجەك ي وپتيميزاتسيا درۋگيح فاكتوروۆ، وپرەدەليايۋششيح كونكۋرەنتوسپوسوبنوست پرودۋكتسي س ۋچەتوم راتسيونالنوگو رازمەششەنيا ي سپەتسياليزاتسي سەلسكوحوزيايستۆەننوگو پرويزۆودستۆا ي پيششەۆوي پرومىشلەننوستي پو زونام ي رەگيونام سترانى.

تولكو چەرەز وبەدينەنيە ۋسيلي گوسۋدارستۆا ي پرويزۆوديتەلەي سەلحوزپرودۋكتسي، چەرەز رازۆيتيە كووپەراتسي - پوترەبيتەلسكوي، سبىتوۆوي، وبسلۋجيۆايۋششەي، كرەديتنوي، چەرەز ۆوزروجدەنيە پرەدپرينيماتەلسكوي اكتيۆنوستي موجنو پوۆىسيت ەكونوميچەسكۋيۋ رەزۋلتاتيۆنوست سەلسكوحوزيايستۆەننوگو پرويزۆودستۆا، دوستيچ ۆىسوكيح سوتسيالنىح ستاندارتوۆ جيزني نا سەلە.

حوچۋ وتمەتيت ۆاجنوست دەيستۆەننوي پوددەرجكي رازۆيتيا كووپەراتسي نا سەلە. ۆلاست دولجنا گارانتيروۆات گوسۋدارستۆەننۋيۋ پوموشش رازۆيتيۋ سەلسكوحوزيايستۆەننىح وبسلۋجيۆايۋششيح كووپەراتيۆوۆ نا ەتاپاح يح سوزدانيا. ۆلاست دولجنا گارانتيروۆات پوددەرجكۋ نا ەتاپە پرودۆيجەنيا سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي نا رىنوك، سوزدات بلاگوپرياتنىە ۋسلوۆيا دليا پريبليجەنيا توۆاروپرويزۆوديتەليا سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي نەپوسرەدستۆەننو ك پوترەبيتەليۋ، سفورميروۆات سوۆرەمەننىە رىنوچنىە مەحانيزمى.

مەستنىم ۆلاستيام نەوبحوديمو سودەيستۆوۆات ورگانيزاتسي ي پروۆەدەنيۋ يارماروك ي ۆىستاۆوك پو پروداجە سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي ي پرودۋكتوۆ ەە پەرەرابوتكي، نالاديت ەففەكتيۆنۋيۋ رابوتۋ وپتوۆىح رىنكوۆ سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي. ەففەكتيۆنوست گوسۋدارستۆەننوي پوددەرجكي سەلا دولجنا بىت وبەسپەچەنا ۆنەدرەنيەم پروگراممنو-تسەلەۆوگو پودحودا ك رازۆيتيۋ سەلسكيح تەرريتوري.

پريوريتەتى رازۆيتيا سەلسكيح تەرريتوري ي سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا سەلا دولجنى بىت وتوبراجەنى ۆ نوۆوم پروەكتە گوسۋدارستۆەننوي ستراتەگي رەگيونالنوگو رازۆيتيا نا پەريود دو 2020 گودا، ا تاكجە پري رازرابوتكە ي دورابوتكە سووتۆەتستۆۋيۋششيح رەگيونالنىح ستراتەگي ەكونوميچەسكوگو ي سوتسيالنوگو رازۆيتيا. سوۆرەمەننوە كازاحسكوە سەلو دولجنو يمەت رازۆيتۋيۋ ينفراسترۋكتۋرۋ - پلاتفورمۋ دليا پريۆلەچەنيا ينۆەستيتسي ي ۆوزروجدەنيا پرەدپرينيماتەلسكوي اكتيۆنوستي. ەە نەوتەملەموي سوستاۆليايۋششەي دولجنو ستات كومپلەكسنوە رازۆيتيە اگرارنوگو رىنكا، رازۆيتيە دوروگ، ترانسپورتا، جيليششنو-كوممۋنالنوي ي ينجەنەرنوي سفەر. ي ەتو تاكجە دولجنو بىت پريوريتەتوم رابوتى پراۆيتەلستۆا ي مەستنوي ۆلاستي.

پروبلەمى رازۆيتيا سەلسكيح تەرريتوري نادو راسسماتريۆات كاك سپوسوب وسۋششەستۆلەنيا گوسۋدارستۆوم بازوۆىح فۋنكتسي ۆوسپرويزۆودستۆا سوبستۆەننوگو ناسەلەنيا ي سودەرجانيا سۆوەي تەرريتوري.
        رەچ يدەت نە و پروتيۆوپوستاۆلەني سەلسكوگو حوزيايستۆا پرومىشلەننومۋ پرويزۆودستۆۋ، ا و نوۆوي رولي اگرارنوي سفەرى ۆ سوۆرەمەننوي جيزني، ناپولنەننوي ۆىسوكيمي تەحنولوگيامي ي تەحنيچەسكيمي نوۆشەستۆامي.

مى سوزداەم پرينتسيپيالنو ينوە وبششەستۆو - وبششەستۆو زناني، ۆ كوتوروم سەلسكايا مەستنوست دولجنو ستات ساموي كومفورتنوي سرەدوي پروجيۆانيا ي رابوتى چەلوۆەكا. تولكو سەلو موجەت دات بلاگوپرياتنىە ەكولوگيچەسكيە ۋسلوۆيا، وتدەلنىە، ۋدوبنىە ي پروستورنىە دوما، كاچەستۆەننوە پرودوۆولستۆيە، پوستوياننىي كونتاكت س پريرودوي ي منوگوە درۋگوە، چتو تاك نەوبحوديمو دليا دوستوينوي ي پولنوتسەننوي جيزني چەلوۆەكا.

دوستيچ ەتوگو موجنو، ليش كورەننىم وبرازوم يزمەنيۆ ميروۆوززرەنچەسكيە ۋستانوۆكي نا سەلسكۋيۋ جيزن، راسپروسترانەننىە ۆ ناشەم وبششەستۆە. نام نۋجنى نە تولكو نوۆىە پروەكتى ي پروگراممى وبۋسترويستۆا سەلسكيح تەرريتوري ي رەشەنيا يح كونكرەتنىح سوتسيالنىح ي ەكونوميچەسكيح پروبلەم. پرەجدە ۆسەگو، نەوبحوديمو ۆيدەنيە ي پونيمانيە نوۆىح ۆوزموجنوستەي سەلا، كوتورىە پوياۆليايۋتسيا ۆ وبششەستۆە زناني.

بەز يننوۆاتسي ۆ اگرارنوم سەكتورە ەكونوميكي نە تولكو ناشا سترانا، نو ي ۆەس مير وكاجەتسيا ۆ ۋسلوۆياح جەستوكوگو ي گلۋبوكوگو پرودوۆولستۆەننوگو كريزيسا. نە دوپۋستيت ەگو موجنو، ليش ۋدۆويۆ ۆ پەرۆوي پولوۆينە XXI-گو ۆەكا پرويزۆودستۆو پرودۋكتوۆ پيتانيا. 

بەز سيستەمى سەلسكوگو وبرازوۆانيا، زدراۆووحرانەنيا، كۋلتۋرى، ترانسپورتنىح ي ينفورماتسيوننىح كوممۋنيكاتسي نەۆوزموجنو دات يمپۋلس رازۆيتيۋ چەلوۆەچەسكوگو پوتەنتسيالا ۆ سەلسكوي مەستنوستي.

ينفورماتسيوننىە تەحنولوگي دولجنى بىت ۆ كراتچايشيە سروكي ۆنەدرەنى ۆ كازاحسكۋيۋ سەلسكۋيۋ دەيستۆيتەلنوست. يمەننو نا يح وسنوۆە نادو رازۆيۆات سەلسكۋيۋ ەكونوميكۋ. نەوبحوديمو ۆنەدرەنيە ينفورماتسيوننىح تەحنولوگي ۆ ۋپراۆلەنچەسكۋيۋ ي پرويزۆودستۆەننۋيۋ پراكتيكۋ اگرارنوگو سەكتورا. وتسۋتستۆيە كاچەستۆەننوي ي وپەراتيۆنوي ينفورماتسي پريۆوديت ك سنيجەنيۋ كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي ناشيح پرويزۆوديتەلەي.

ۆ ەتوي سۆيازي نام نۋجنا توچنايا وپەراتيۆنايا ينفورماتسيا و سوستوياني سەلسكيح تەرريتوري، و سەلسكوحوزيايستۆەننىح ۋگودياح، و پوسەۆاح، و سيتۋاتسي نا رىنكاح، و بالانسە پرويزۆودستۆا ي پوترەبلەنيا سەلحوزپرودۋكتسي. تولكو وبلادايا سوۆرەمەننىمي ينفورماتسيوننو-تەحنيچەسكيمي سرەدستۆامي، مى سموجەم بىسترەە ي لۋچشە وتسەنيۆات سيتۋاتسيۋ ي پرينيمات ۆەرنىە رەشەنيا.

كاتاليزاتوروم يزمەنەني نا سەلە دولجنى ۆىستۋپيت تاكجە بانكوۆسكيە سترۋكتۋرى سوۆمەستنو س «فوندوم فينانسوۆوي پوددەرجكي سەلسكوگو حوزيايستۆا». يمەننو وني وپرەدەليايۋت ينۆەستيتسيوننۋيۋ اكتيۆنوست ي ەيو ناپراۆلەننوست. بەز نيح نەۆوزموجنو سوزدانيە سوۆرەمەننوي سەلسكوي ەكونوميكي. نەوبحوديمو نا فەدەرالنوم ۋروۆنە رازرابوتات ي پرينيات مەرى، ستيمۋليرۋيۋششيە بانكي كرەديتوۆات سەلسكيح جيتەلەي. كرەديتنىە رەسۋرسى دولجنى ستات دوستۋپنىمي دليا رەالنوي ەكونوميكي، راسپولوجەننوي ۆ سەلسكوي مەستنوستي. دليا ەتوگو سلەدۋەت سوزدات ساموستوياتەلنۋيۋ سەلسكۋيۋ فينانسوۆو-كرەديتنۋيۋ سيستەمۋ، ۆكليۋچايۋششۋيۋ ۆسە ۆيدى كرەديتنىح ورگانيزاتسي.

سەلسكيم سەميام نۋجنى دوستۋپنىە كرەديتى ي بەزۆوزۆراتنىە سسۋدى دليا توگو، چتوبى پريستۋپيت وبۋسترويستۆۋ جيزني ي پرويزۆودستۆۋ پرودۋكتوۆ نا سوۆرەمەننوي وسنوۆە س يسپولزوۆانيەم نوۆوي تەحنيكي ي تەحنولوگي. نەوبحوديم مەحانيزم ەكونوميچەسكوگو ستيمۋليروۆانيا سوزدانيا منوگودەتنىح سەمەي ۆ سەلسكوي مەستنوستي. نۋجنو سدەلات نالوگوۆىە پوسلابلەنيا سەلسكيم رابوتنيكام، يمەيۋششيم نەسكولكو دەتەي. 

  دوستيجەنيا ينفورماتيكي، مولەكۋليارنوي فيزيكي، نانوتەحنولوگي، گەنەتيكي ي درۋگيح ناۋك دولجنى ۆوپلوتيتسيا ۆ بيوتەحنولوگياح، يسپولزۋەمىح ۆ سەلسكوحوزيايستۆەننوم پرويزۆودستۆە. دليا سەلسكوگو سترويتەلستۆا نەوبحوديمو نوۆوە پوكولەنيە سترويتەلنىح ماتەريالوۆ ي تەحنولوگي. ۋتيليزاتسيا وتحودوۆ سەلسكوحوزيايستۆەننوگو پرويزۆودستۆا موجەت ي دولجنا ستات نوۆىم يستوچنيكوم پرويزۆودستۆا بيوتوپليۆا. ناۋكا وبيازانا پوموچ روسسيسكومۋ سەلۋ وبرەستي نوۆوە كاچەستۆو جيزني. ەتا ودنا يز گلوبالنىح پريكلادنىح زاداچ، ستوياششيح پەرەد نەي ۆ سوۆرەمەننىح ۋسلوۆياح. 

ۋۆاجاەمىە سووتەچەسۆەننيكي!

منە حوتەلوس بى ۆىدەليت وسنوۆنىە پريوريتەتى، ناپراۆلەننىە نا فورميروۆانيە سرەدنەگو كلاسسا نا سەلە. سرەدني كلاسس وپورا سەلا.

ۆو پەرۆىح. نا سەلە دولجەن بىت وتكرىت پروستور دليا ورگانيزاتسي سترۋكتۋر مالوگو، سرەدنەگو بيزنەسا، كوتورىە ۆ سۆوەي دەياتەلنوستي موگۋت سوزدات پرەدپوسىلكي دليا فورميروۆانيا سرەدنەگو كلاسسا نا سەلە.

ۆو ۆتورىح. نادو پودۋمات و تەرريتوريالنوم رازۆيتي سەل، و رازمەششەنيە نوۆىح وبەكتوۆ سوتسيالنىح ۋچرەجدەني، ۋچەبنىح زاۆەدەني، سپورتيۆنىح ي تۋريستيچەسكيح باز، پرەدپرياتي پيششەۆوي ي پەرەراباتىۆايۋششەي پرومىشلەننوستي ي كووپەراتيۆوۆ.

ۆ ترەتيح. گلاۆنوي فورموي حوزيايستۆوۆانيا سەلسكوگو ناسەلەنيا دولجنا ستات كووپەراتسيا. ونا موجەت بىت راسپروسترانەنا نا ۆسە سفەرى جيزنەدەياتەلنوستي چەلوۆەكا: پرويزۆودستۆو ي پەرەرابوتكۋ سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي، ۆزايمنوە كرەديتوۆانيە، جيليششنوە سترويتەلستۆو، رازۆيتيا پرەدپرينيماتەلستۆا.

وگرومنوە زناچەنيە يمەەت ورگانيزاتسيا سلۋجب زاكۋپوك ي سبىتا، وتكرىتيە تورگوۆىح توچەك نا وپتوۆو-پرودوۆولستۆەننىح رىنكاح، رازۆيتيە فيرمەننوي تورگوۆوي سەتي سەلسكوحوزيايستۆەننىح پرەدپرياتي. يمەننو نا ەتيح پرەدپرياتياح موجەت پروياۆيتسيا پرەدپرينيماتەلسكايا جيلكا سەرەدنياكا.

ۆ چەتۆەرتىح. نەوبحوديمو ناۋچيت مولودىح سپەتسياليستوۆ سوزداۆات سەلسكيە كووپەراتيۆى، مالىە ي سرەدنيە پرەدپرياتيا ي ۆوۆلەكات ۆ نيح سەلچان. ۆ سۆويۋ وچەرەد، گوسۋدارستۆو  دولجنو ۆىرابوتات چەستنىە ي سپراۆەدليۆىە پراۆيلا يگرى پو وتنوشەنيۋ ك ليچنىم پودسوبنىم حوزيايستۆام ي فەرمەرام.

ۆ پياتىح. ۋچيتىۆايا سوتسيالنۋيۋ ناپراۆلەننوست ۋسيلي پو رازۆيتيۋ ليچنىح پودۆوري ناسەلەنيا ي فەرمەرسكيح حوزيايستۆ ي يح زناچەنيە ۆ ستانوۆلەني سرەدنەگو كلاسسا، سچيتات ۆىدەلەنيە كرەديتوۆ ودنيم يز پريوريتەتنىح ناپراۆلەني پوددەرجكي سەلسكوي سفەرى، نەوبحوديمو دوبيتسيا  ۋپروششەنيا مەحانيزموۆ ۆىداچي ەتيح كرەديتوۆ.

ي ەششە و گلاۆنوم. سەلو سەگودنيا وچەن نۋجداەتسيا ۆ كۆاليفيتسيروۆاننىح كادراح. ۆىپۋسكنيكي سەلسكوحوزيايستۆەننىح ۆۋزوۆ دولجنى بىت نە تولكو وتراسلەۆىمي سپەتسياليستامي ي وبرازوۆاننىمي ليۋدمي، نو ي ەنەرگيچنىمي ورگانيزاتورامي. وني دولجنى ەحات نا رابوتۋ ۆ اۋل نە ۆ كاچەستۆە ريادوۆىح ناەمنىح رابوتنيكوۆ، ا  كاك ينيتسياتورى سوزدانيا نوۆىح سەلسكيح پرەدپرياتي ي پرويزۆودستۆ.

پروفەسسيونالنايا وريەنتاتسيا نا اگرارنىە سپەتسيالنوستي دولجنا دوپولنياتسيا وريەنتاتسيەي نا جيزن ۆ دەرەۆنە. ليۋبوۆ ك  زەملە، سۆوەمۋ سەلۋ، ۋۆاجيتەلنوە وتنوشەنيە ك ليۋديام، زنانيە يستوري ي ۆوزموجنىح پەرسپەكتيۆ رازۆيتيا، مەستنىح تراديتسي ي وبىچاەۆ، ەتو سوستاۆنىە چاستي سەلسكوگو پاتريوتيزما، پوزۆوليايۋششيە ۋسپەشنو رەشات زاداچي ستانوۆلەنيا سوستوياتەلنوگو سلويا ناشيح گراجدان. 

نام نەوبحوديمو پونيات، چتو سەلۋ نۋجنى سوليدنىە ينۆەستيتسي، ۆەد  وت ەتوگو زاۆيسيت ي كاچەستۆو جيزني ناسەلەنيا، ي فينانسوۆوە بلاگوپولۋچيە سەلسكوحوزيايستۆەننىح پرەدپرياتي ي روست كوليچەستۆا پرەدستاۆيتەلەي سرەدنەگو كلاسسا نا سەلە.

دۋمايۋ، چتو ينۆەستيتسي يمەننو ۆ سوتسيالنۋيۋ ينفراسترۋكتۋرۋ سەلا، ۆ رازۆيتيە سرەدنەگو كلاسسا، پوزۆوليات ۋكرەپيت ەگو ماتەريالنو بازۋ ي پوستەپەننو ليكۆيديروۆات وتستاۆانيە وت ستاندارتوۆ رازۆيتىح ستران.

كرومە توگو، سلەدۋەت ۆسەمەرنو پووششريات ي نيزوۆۋيۋ ينيتسياتيۆۋ، ناپراۆلەننۋيۋ نا پويسك ۆنۋترەننيح رەزەرۆوۆ س ۋچەتوم مەستنىح وسوبەننوستەي ي گلۋبيننىح موتيۆاتسي چەلوۆەكا.

پودىتوجيۆايا ۆىشەسكازاننوە يا حوتەل بى سكازات و توم چتو ناشە سەلسكوە حوزيايستۆو دولجنو بىت ۆىسوكورەنتابەلنىم، منوگووتراسلەۆىم، ۆىسوكومەحانيزيروۆاننىم پرويزۆودستۆوم س ۆىسوكيم ەكسپورتنىم پوتەنتسيالوم، گلاۆنوي وپوروي كوتوروگو دولجنى ستات كرۋپنىە حوزيايستۆا – اگروگورودكي، ۆمەستە س تەم نەلزيا زابىۆات ي و پودسوبنىح حوزيايستۆاح ي پريۋسادەبنىح ۋچاستكاح، نا كوتورىە گوسۋدارستۆو توجە دولجنو ۋدەليات ۆنيمانيە. ۆ رازۆيتي اپك مى دولجنى سدەلات ۋپور نا گلۋبوكۋيۋ پەرەرابوتكۋ سەلسكوحوزيايستۆەننوگو سىريا.

ناشە سەلو دولجنو يننوۆاتسيوننىم، تام دولجەن بىت پروستور دليا رازۆيتيا مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا، ۆمەستە س تەم ۆ ناشيح سەلاح دولجنى بىت ۆسە بلاگا تسيۆيليزاتسي، دەتسكيە سادى، شكولى، بولنيتسى ي وچاگي كۋلتۋرى. ۆوت تاكيم يا ۆيجۋ كازاحسكي اۋل 21 ۆەكا.

 

مەنىڭ ويىمشا، تۋعان جەر دەگەنىمىز-ول ءبىزدىڭ تۋىپ وسكەن جەرىمىز! تۋعان جەردى ءبىز ءاردايىم ماقتان تۇتىپ، تەك الدىنا قاراي يتەرۋىمىز كەرەك... وسى قازاق قاي جەردە، قاي ەلدە تۇرسا داعى، جۇرسە دە، ءوز انا ءتىلىن، ياعني قازاق ءتىلىمىزدى ۇمىتپاي، تەك ءوزىمىزدىن تىلىمىزدە سويلەۋىمىز كەرەك... سوندا عانا ءبىزدىڭ قازاق اتتى داڭقىمىز بيىك شىنداردان كورىنەدى!

مەنىڭ تۋىپ وسكەن جەرىم - ەگەمەندى قازاقستان. قازاقستاننىڭ بايلىعى وتە كوپ جانە قازىناعا باي ەل. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ تابيعاتى وتە سۇلۋ. بيىك-بيىك اسقار تاۋ، ءموپ-ءمولدىر كولدەر، نەشە ءتۇرلى وسىمدىكتەر مەن دارىلىك قاسيەتى بار شوپتەر وسەدى. قازاقستان جەرىندە اڭدار مەن قۇستار، نەشە ءتۇرلى جانۋارلار جاسايدى. سول جەردە ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز، باتىرلارىمىز، اقىندارىمىز، عالىمدارىمىز تۋىپ وسكەن.

قازاقستانداي جەرى شۇرايلى، ءشوبى شۇيگىن ولكەنى مەن ارقاشان دا ماقتان تۇتامىن. قازاقستاننىڭ كەڭ دالاسىنداي بايتاق دالا ەش جەردە جوق شىعار. «وتانىڭ-التىن بەسىگىڭ»، «وتانى جوقتىق – ناعىز جوقتىق»- دەپ دانا حالقىمىز بەكەر ايتپاعان. ءوز وتانىن ءسۇيۋ، ءوز انا ءتىلىن ارداقتاۋ - ءاربىر ازاماتتىڭ ءبىرىنشى مىندەتى.

ال ءبىزدىڭ حالقىمىزدا اتامەكەندى ارداقتاۋ سەزىمى وتە تەرەڭ دەپ ويلايمىن. حالقىمىزدىڭ باسىنان قانداي قيىن كەزەڭدەر وتكەندە دە اتا-بابالارىمىز ەلىمىزدى سىرتقى جاۋدان قورعاي بىلگەن. ءوز ەلى ءۇشىن جانىن دا، بارىن دا اياماعان. حالقىمىزدىڭ وسى ءبىر قاسيەتى جانىمىزعا انا سۇتىمەن تاراپ، انا تىلىمەن دارىپ، اق نانىمەن بەكۋى ءتيىس. ويتكەنى وتان ءبىز ءۇشىن وتتان دا ىستىق.

تۋگان جەر - ءبىزدىڭ اتا-بابامىز جاۋدان قورعان كەتكەن ارۋاقتى دا كيەلى مەكەن. ءبىزدىڭ كىندىك قانى تامعان جەرىمىز.

 مىندەتىمىز: وسى قاسيەتتى مەكەندى ءارى قاراي دامىتىپ، بولاشاقتا ونى الەمگە تانىتۋ. سوندىقتان "جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل" دەگەندەي ءبارىمىز تۋعان جەرىمىزدى كوركەيتۋگە ات سالىسايىق، اعايىن!!!

 

ارداقتى اعايىن!

بۇگىن ءبىزدىڭ ەلىمىزدە، بارلىق قالالار مەن اۋىلداردا ۇلى توي، ءبىز ۇمىتىلماس تاريحي كۇندى اتاپ ءوتىپ جاتىرمىز – تۋعان قازاقستانىمىزدىڭ  تاۋەلسىزدىگىنىڭ جيىرما جىلدىعى.

ەكى ونجىلدىق بۇرىن مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسيانى قابىلداي وتىرىپ، ءبىز تاريحي دامۋىمىزدىڭ جاڭا بەلەسى – نارىقتىق ەكونوميكاعا الەۋمەتتىك باعىتتالعان، حالقىمىزدىڭ سان عاسىر اڭساعان ەركىن جانە تاۋەلسىز ءومىر سۇرەتىن، اشىق دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋعا قادام باستىق.

  قۇرمەتتى وتانداستارىم، سىزدەردى وسىناۋ بارلىعىمىز ءۇشىن  ەڭ ۇلى، ەڭ قىمبات مەرەكەمەن قۇتتىقتاۋ جانە قوشەمەتىمدى كورسەتۋ ۇلكەن راحات سىيلايدى.

  جىلدار تىزبەگى، تۇتاس داۋىرلەر وتەر، بىراق بەسمىڭجىلدىق تاريحىندا تالايدى باسىنان وتكەرگەن حالقىمىز ءۇشىن ءومىرىمىز بەن سانامىزدى وزگەرتكەن قازاقستان تاۋەلسىزدىگى ەل تاريحىندا ۇلكەن ماسشتابتى وقيعا رەتىندە قالادى جانە ەشقاشان وزىندىك قۇندىلىعى مەن ماندىلىگىن جوعالتپايدى

ارداقتى اعايىن!

قۇداي بەرگەن وسى سىيدىڭ، ياعني مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا بىزدە مىڭداعان جىلداردان كەيىن ۇلتتىق تۇپنۇسقالىلىعىمىزدى، تاريحىمىزدى، ءتىلىمىزدى، مادەنيەتىمىزدى، ۇلتتىق داستۇرلەر مەن قۇندىلىقتارىمىزدى، جالپى، ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزدى وتە ماڭىزدى ميسسيانى ورىنداۋ ماقساتىندا، ياعني، دەموكراتيالىق، قۇقىقتىق، زايىرلى، تاۋەلسىز جانە ەركىن مەملەكەتتىڭ جاڭا قوعامىن قۇرۋ، بۇگىنگى جانە كەلەر ۇرپاقتىڭ باقىتتى ءومىرىن قۇرۋ ماقساتىندا جانداندىردىق.

مىنە، ەگەمەن قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك ارقاسىندا ءوز تاعدىرىن قۇرىپ جاتقانىنا، ءومىرىمىزدىڭ جاڭا ءمان-ماعىناعا يە بولعانىنا، كۇن سايىن پاتەر-ۇيلەرىمىزدىڭ، قالالارىمىزدىڭ، اۋىلدارىمىزدىڭ تىنىشتىعى ۇلعايىپ كەلە جاتقانىنا 20 جىل. جاسىل قىرلارىمىز بەن تاۋلارىمىزدىڭ تاماشا شىڭدارى تاەلسىزدىك ساۋلەسىمەن نۇرلانىپ تۇر.

بۇگىن، ەركىن مەملەكەتتىڭ نەگىزگى اتريبۋتى، نامىستىڭ، وتانشىلدىقتىڭ نىشانى، جايلى ءومىر كەپىلى، كۇندەلىكتى ءومىرىمىزدىڭ كۇش-قۋاتى سانالاتىن تاۋەلسىزدىكتىڭ ەڭ اسىل جانە قىمبات سىي ەكەنىن قازاقستاننىڭ ايتۋلى دا نامىسشىل حالقى تەرەڭ تۇسىنەدى.

  سوندىقتان، قۋانا دا ماقتانا، شىن جۇرەكتەن تاۋەلسىز جانە ەگەمەن وتانىمىزدىڭ تۇرعىندارىن، الەمدەگى بار قازاقتى وسى ايتۋلى دا اسىل مەرەكەمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ جۇلدىزى ارقاشان جارقىراي بەرسىن دەپ تىلەيمىن.

  ەركىندىكسۇيگىش بابالارىمىزدىڭ مەملەكەت پەن مەملەكەتتىلىككە يە بولۋدىڭ سان عاسىرلىق ۇمىتتەر مەن ارماندارىنىڭ بىتپەس كۇرەستەر ناتيجەسىندە ورىندالىپ، ءسىز بەن ءبىزدىڭ بۇگىندە تاۋەلسىز ۇلتتىق ەلىمىزدىڭ بار ەكەنىنە قۋانۋىمىز قاجەت.

  بابالارىمىزدىڭ ەركىندىك پەن تاۋەلسىزدىككە باعىتتالعان بارلىق تالپىنىستارى مەن ۇمىتتەرىنىڭ ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلۋى ماڭگىلىك قۇندى تاريحي، مادەني داستۇرلەرىمىزگە، تىلىمىزگە جانە ادەبيەتىمىزگە يە بولۋعا سەبەپكەر بولدى. ءبىز 21 عاسىردىڭ باسىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز، ۇلتىمىزدىڭ ەڭ اسىل جانە ەڭ جوعارى جەتىستىگى – بوستاندىق پەن تاۋەلسىزدىك ەكەنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك جانە ەركىندىكسۇيگىش جانە وتانشىل بابالار كىتابىنىڭ اتاۋلى بەتتەرى مىڭداعان ەرجۇرەك وتانشىلداردىڭ قانىمەن جازىلعان.

  قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىق كەزەڭى ەجەلگى تاريحىمىزدىڭ تەرەڭىنەن باستالادى جانە ارقاشان ونىڭ قۋاتىمەن نارلەنەدى.

تاۋەلسىزدىك پەن ۇلتتىق بىرلىك حالقىمىز بەن مەملەكەتىمىزگە ۇلى كۇش بەردى، ساياسي، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ءومىردىڭ  دامۋىنا يگى جاعدايلار جاسادى. ءبىز بۇگىن قازاقستاننىڭ قىسقا ۋاقىتتا ەگەمەندى ەل بولعانىن نىق سەنىممەن ايتا الامىز.

  تاۋەلسىزدىك قازاقستاندى الەمدىك قاۋىمداستىققا، ال الەمدىك قاۋىمداستىقتى قازاقستانعا جاقىنداتتى. سالماقتى جانە جان جاقتى قازىرگى ساياسات پەن ءوزارا ءتيىمدى سەرىكتەستىكتىڭ كەڭەيۋى قازاقستاننىڭ الەمدىك ارەناداعى مارتەبەسى مەن بەينەسىن اسقاقتاتتى.

  قازاقستاننىڭ كوپتەگەن مەملەكەتتەرمەن، بەدەلدى الەمىك ۇيىمدارمەن جانە قارجى ينستيتۋتتارىمەن ءوزارا ءتيىمدى سەرىكتەستىگى الەمدىك ارەناداعى تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ مارتەبەسىنىڭ جوعارىلاۋىنىڭ بەرىك نەگىزىن قالادى.

  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ومىرگە كەلۋى - ءبىزدىڭ كوپعاسىرلىق ارمانىمىزدى ىسكە اسىرا الاتىندىعىمىزدىڭ انىق دالەلى. تاۋەلسىزدىگىمىزدى جاريالاۋ دا – ءبىزدىڭ الدىمىزعا ەڭ ۇلكەن جانە قيىن ماقساتتاردى قويا الاتىندىعىمىزدىڭ جانە ولاردى شەشە الاتىندىعىمىزدىڭ دالەلى. وسى كۇشتىڭ تامىرلارى عاسىرلار تەرەڭىنەن جايىلدى. ءبىز ءوز كۇشىمىزگە، بىرىككەن تالپىنىستارىمىزعا، ىشكى كەلىسىمگە، ءوزارا سىيلاستىققا، كەڭپەيىلدىلىككە سەنگەندە، وسى كۇشتىڭ اعاشى گۇلدەپ، ارقاشان جەمىسىن بەرەدى.

  20 جىلدا ءبىز ۇلكەن جولدى ءجۇرىپ وتتىك – تاۋەلسىزدىك جولى، ەگەمەندىك جولى، ەركىندىك جولى. تاۋەلسىز قازاقستان ماڭگىلىك ءومىر سۇرەتىن بولادى. وسىنداي 20 جىلدىقتار 1120, 3220, 5520 جىلدىق بولىپ جالعاسا بەرەدى. ءبىزدىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتىمىز ماڭگىلىك ءومىر سۇرەدى. قازاقستاننىڭ قانداي نەگىزدە باسقارىلاتىنى بىزگە بايلانىستى.  بۇگىن قالانعان نەگىزدەر – تاۋەلسىزدىك، ەگەمەندىك، دەموكراتيا، مىقتى ەكونوميكا، الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك پرينتسيپتەرى – مەملەكەتتىلىكتىڭ نەگىزدەرى بولىپ سانالادى.مىقتى ۇلتتىق يدەولوگيا، ۇلتتىق رۋح، ۇلتتىق قۇندىلىق – بىزگە جول كورسەتەتىن پرينتسيپتەر. كوپ نارسە بىزگە بايلانىستى. تاۋەلسىز، ەركىن بولۋ – بۇل ۇلكەن باقىت. الدىڭعى ۇرپاقتار عاسىرلار بويى تاۋەلسىزدىكتى ارمانداپ ءومىر ءسۇردى جانە ومىردەن ءوتتى. ولارعا وسى تاۋەلسىزدىكتى كورۋ باقىتى بۇيىرمادى. ءبىز، ءبىزدىڭ ۇرپاق – باقىتتىمىز. ءبىز تاۋەلسىزدىكتى كورىپ قانا قويماي، ونى نىعايتىپ جاتىرمىز. تاۋەلسىز مەملەكەت قازاقستاندى العا جەتەلەيمىز. بۇگىنگى قازاقستان حالقىمىزدىڭ ەڭبەگى مەن تالانتى ارقىلى قالىپتاستى. بارلىعى بىزگە بايلانىستى. ءار ازامات، وتانىن سۇيەتىن ءار ادام ءوزىنىڭ ەڭبەگى مەن كاسىپتىلىگى ارقىلى تۋعان مەملەكەتىن نىعايتۋعا تىرىسۋى قاجەت.

  قازاقستان – بارلىعىمىزدىڭ، اتا-انامىز بەن بابالارىمىزدىڭ ارماندارى ەلى، بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرىمىزدىڭ ءۇيى; جانە وسى ەلدىڭ نەگىزدەرىن ءبىز نىعايتامىز. قازاقستان شىن كوڭىلدەن بارلىق بالالارىن سۇيەدى جانە ولاردى بولمەيدى.

  ءبىزدىڭ شىندىققا اينالعان ارمانىمىزعا جيىرما جىل. بۇگىن ەركىن دە تاۋەلسىز قازاقستانعا جيىرما جىل. بۇگىن قازاق ءۇشىن بۇدان اسقان ابىروي مەن ماساتتانۋ جوق.

  ءبىز جاڭا مەملەكەت قۇرىپ جاتىرمىز. مىقتى داستۇرلەرگە، مىقتى قۇندىلىقتارعا، ۇلتتىق-رۋحاني قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن مەملەكەتتى ءساتتى قۇرىپ جاتىرمىز. وسى 20 جىلدار بارىسىندا قازاق حالقى ازاماتتىق تىلەكتەستىكتى كورسەتتى. وسى جىلدارى قازاق حالقى ءوزىنىڭ قانشالىقتى ۇلى ەكەنىن كورسەتتى.  20 جىلدا ءبىز كوپتەگەن تابىستارعا جەتتىك. وسى تابىستاردى ۇلعايتاتىنىمىزعا سەنىمدىمىن، ەلىمىزدىڭ جان جاقتى دامۋى ءۇشىن ەڭبەك ەتەمىز، ودان ءارى كۇشتى جانە تاماشا ەل قۇرامىز. وسى ىستە بارلىقتارىڭىزعا تابىس تىلەيمىن.

  بۇگىندە ءبىز بار داۋسىمىزبەن ەش قوبالجۋسىز تاۋەلسىزدىك جولىندا كەزدەسكەن تالاي قيىندىقتار مەن كەدەرگىلەردى باستان كەشىرسەك تە، ەلگە قانشا قاۋىپ-قاتەر تونسە دە تاۋەلسىزدىك يدەياسىنا ادال بولدىق، قازاقستاننىڭ قۇندىلىقتارىن بارىنەن جوعارى قويدىق، تاڭداعان جولىمىزدان تايمادىق جانە تايمايمىز دا.

  جاڭا ءومىرىمىزدىڭ قۇرىلىسىنىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاپ شىنايى ەركىندىك پەن دەربەستىككە قول جەتكىزۋ – ول تاۋەلسىزدىككە يە بولۋ عانا ەمەس، ونىڭ قالىپتاسۋى، ساياسي جانە ەكونوميكالىق تۇرعىدان نىعايۋى، الەمدە لايىقتى ورىن مەن قۇرمەتكە يە بولۋى بولىپ تابىلادى.

  وسىنداي يگى ماقساتتاردىڭ ورىندالۋ جولدارى بارلىعىمىزعا ايقىن – ول كوپتى كورگەن باتىر دا ەڭبەكقور حالقىمىزدىڭ بارلىق تابيعي رەسۋرستارىن، باي وندىرىستىك جانە زياتكەرلىك الەۋەتىن، اقىلى مەن كۇشىنىڭ ارقاسىندا  الەمدىك قاۋىمداستىقپەن سەرىكتەستىككە ارقا سۇيەي وتىرىپ دامىعان دەموكراتيالىق مەملەكەتتەر تىزىمىنە ەنۋ.

  حالقىمىزدىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى مەن ساپاسىن ارتتىرۋ جولىنداعى باستى باسىمدىلىق – ەل ءومىرىنىڭ بارلىق سالالارىنداعى دەموكراتيالىق جاڭارۋدىڭ، ليبەراليزاتسيانىڭ جانە مودەرنيزاتسيانىڭ جۇيەلى جىلدامداۋى.

قادىرلى وتانداستار!

وتان جەتىستىگىننىڭ نەگىزى نەدە دەگەن سۇراقا ارقايسىمىز  ول ەڭ الدىمەن تاۋەلسىزدىك، حالقىمىزدىڭ كۇندەلىكتى جانكەشتى ەڭبەگى، ادامدار ساناسى  مەن  ويلاۋى، ولاردىڭ ەرتەڭگى كۇنگە سەنىمى، يگى ارماندارى مەن تالپىنىستارى دەپ ماقتانىشپەن جانە سەنىممەن جاۋاپ بەرەمىز.

  وسى يگى جەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان وتانداستارىمىزدىڭ بۇگىندە باستارىن تىك ۇستاپ وتانىمىزدىڭ قول جەتكىزگەن تابىستارى مەن شەكارالارىندا ونىڭ دا ەڭبەگى مەن لايىقتى ۇلەسىنىڭ بار ەكەندىگىن ايتۋعا قۇقىعى بار.

  وسى جوعارى مىنبەردەن بىزگە ارقاشان قاتىستى جانە بىزبەن قاتىناساتىن، كومەكتەسەتىن شەتەلدىك دوستارىمىز بەن سەرىكتەستەرىمىزگە، سەرىكتەس ەلدەر مەن حالىقتارعا ۇلكەن العىس، باقىت پەن گۇلدەنۋ سياقتى يگى تىلەكتەرىمدى جەتكىزۋگە رۇقسات ەتىڭىزدەر.

  قۇرمەتتى قاۋىم!

  جەتكەن جەتىستىكتەرىمىز جايلى، تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا الدىمىزدا اشىلعان جاڭا كوكجيەكتەر مەن مول مۇمكىندىكتەر جايلى كوپ نارسە ايتۋعا بولادى. تاۋەلسىز وتانىمىزدىڭ شەجىرەسىندە ماڭگىلىككە جازىلاتىن ۇلى جەتىستىكتەرىمىزدىڭ ىشىندە ولشەنبەيتىنى جانە قۇندىسى – ول ۇيلەسىمدى جانە جان جاقتى دامىعان، ەركىن، وتانشىل، تالانتتى جانە كرەاتيۆتى، فيزيكالىق جانە رۋحاني ساۋ، جاڭا بىلىمدەر مەن ماماندىقتارعا يە، دەربەس ويلاي الاتىن، ءومىرىمىزدىڭ شەشۋشى كۇشى سانالاتىن، ەڭ باستىسى، ەلىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن جاۋاپتى جاس ۇرپاعىمىز.

  ءدال سولارعا، ەلىمىزدىڭ البىرت تا كۇشتى بوزبالالارى مەن بويجەتكەندەرىنە ايتارىم: جاراتقانىمىزدىڭ ءناسىپ ەتكەن كەرەمەت تە قايتالانباس قازاقستان سياقتى جەرىندە تۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ باقىتى بارلىعىنا بۇيىرماعان. مەنىڭ ەڭ باستى تىلەگىم -  وسى ومىرلىك ماڭىزدى شىندىقتىڭ جاندارىڭىز بەن جۇرەكتەرىڭىزدىڭ تەرەڭىنە بويلاۋى. ارقاشان تۋعان جەرگە دەگەن ماحاببات پەن ادالدىق سەزىمدەرىڭىز بولسىن.

  ءبىزدىڭ كيەلى پارىزىمىز بەن ىزەتىمىز – تالاي قيىن كەزەڭدەردى، سىناقتاردى باستان كەشىپ، اتامەكەن بوستاندىعى ءۇشىن وزدەرىن قۇربان ەتكەن، اتامەكەندى كەلەر ۇرپاققا ساقتاپ قالعان بابالارىمىزعا، اكەلەرىمىزگە دەگەن قۇرمەت.

  ارقايسىمىزدىڭ قۇرمەتتى مىندەتىمىز – ءوزىمىزدى، قاجەت بولسا ءومىرىمىزدى قۇرمەتتى وتانىمىزعا، ونىڭ يگىلىگى مەن ۇلى بولاشاعىنا ارناۋ دەپ ايتسام، قاتەلەسپەيمىن دەپ سانايمىن.

  قۇرمەتتى دوستار، قادىرمەندى وتانداستار!

  سىزدەردى ويشا قۇشا وتىرىپ، شىن جۇرەكتەن تاعى دا مەرەكەلەرىڭىزبەن قۇتتىقتايمىن جانە دەنساۋلىق، باقىت، تابىس، وتباسىلارىڭىزعا مولشىلىق جانە يگىلىك تىلەيمىن.

  قاسيەتتى جانە تاماشا وتانىمىز ماڭگىلىك جاساسىن!

  ەلىمىزدە ارقاشان بەيبىتشىلىك پەن اشىق اسپان ورناسىن!

  تاۋەلسىزدىگىمىز ماڭگىلىك بولسىن!

  قازاق حالقى جاساسىن!

 

ۇلاعاتتى قازاق ۇلتىم!

21 عاسىردا ءبىزدىڭ ۇرانىمىز وسىنداي بولۋ كەرەك «سەن ءۇشىن قازاق ەلى». وسى ۇرانمەن ءبىز ءاربىر يگى ىستەرىمىزدى باستاۋىمىز كەرەك، وسى ۇراندى ەستە ساقتاپ ءبىز شەت ەلدەرمەن ءوزارا ءتيىمدى قارىم قاتىناستاردى ورناتۋىمىز كەرەك. مەنىڭ ويىمشا، وتاندى قورعاۋ بۇل ءاربىر ساناۋلى ازاماتىڭ قاسيەتتى بورىشى جانە سولاي بولىپ قالا بەرەدى، ەندىگى ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ءبىزدىڭ ۇلتتىق اسكەرىمىزدى ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشى قىلدىرۋ. وسى ماقساتىمىزعا ءبىز قولىمىزدى جەتكىزەمىز دەپ سەنەمىن. ول ءۇشىن ءبىزدىڭ جاۋىنگەرلەرىمىزگە جانە وفيتسەرلەرىمىزگە ساۋاتتىلىق جانە جوعارى كاسىبى بىلىكتىلىك كەرەك.

قۇرمەتتى وتانداستار!

مەن سىزدەرمەن بۇگىن شەت جەرلەردە جۇرگەن قانداستارىمىزدىڭ تاعدىرىن ويلاستىرۋعا شاقىرامىن جانە وتباسى تۋرالى ءوز ويلارىممەن بولىسەيىن. مەنىڭشە ءبىزدىڭ شەت ەلدەردەن ورالعان قانداستارىمىز ولار قازاق حالقىنىڭ اجىراماس بولشەگى زاڭ بويىنشا جانە ادامي قۇندىلىقتار بويىنشا بۇل سولاي. ال قازاقتاردى ءبولىپ ورالمان دەپ ءبىر بىرىنە ايداپ سالۋ ول كىمگە كەرەك، ول جاۋعا كەرەك. سوندىقتان ءبىز قازاقتار كەرىسىنشە ودان ارمان بىرلىگىمىزدى نىعايتىپ، بۇل بيلىكتى تەزرەك اۋىستىرۋىمىز قاجەت.

 سونىمەن قاتار، شەت ەلدەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قانداستارىمىز ءالى كوپ، ويتكەنى بىرەۋ وتانعا ورالادى، ەندى بىرەۋىندە ونداي مۇمكىندىكتەر جوق بولۋى مۇمكىن، ەكىنشىدەن ول جاقتا اتا بابالارىنىڭ قونىستانعان جەرى، ويتكەنى كورشىلەس مەملەكەتتەرگە كوپ قازاقتىڭ جەرى ءوتىپ كەتتى، بىراق شەت ەلدەردە، جات حالىقتاردىڭ اراسىندا جۇرسە دە بۇل ءبىزدىڭ باۋىرلارىمىز عوي، ولاي بولسا ولاردىڭ تاعدىرلارى مەنى الاڭداتادى. ارينە ولاردىڭ ومىرلەرى ول جاقتا وڭاي ەمەس، بىراق وسىعان قاراماستان شەتتە جۇرگەن قانداستارىمىز قازاقيلىعىن ساقتاعانىنا مەن وتە ريزىمىن. وتاننان الىس بولىپ قازاقيلىقتى ساقتاۋ بۇل وڭاي نارسە ەمەس، سوندىقتان ءبىز ەل بولىپ، ۇلت بولىپ بىرىگىپ شەتتە جۇرگەن قانداستارىمىزعا قول ۋشىمىزدى سوزىپ، ارقاشاندا كومەكتەسىپ ءجۇرۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. ال شەتتە جۇرگەن قانداستارىمىز دياسپورالارعا بىرىگىپ ءبىر ءبىرىن قورعاشتاپ، ءبىر بىرىنە كومەكتەسىپ ءجۇرۋ كەرەك.

  ارداقتى اعايىن!

            قازاق حالقىن ءبىزدىڭ ۇلتتىق سەزىمدەرىمىز، تالپىنىستارىمىز بەن قازاقستاننىڭ تاعدىرى بىرىكتىرەدى. ءبىزدىڭ بارلىق ويىمىزدىڭ، تولعانىستارىمىز، كەيدە، اشۋ مەن ەموتسيانىڭ، ىستىق پىكىرتالاستار مەن بايسالدى تالقىلاۋلاردىڭ، ءۇنسىز ەڭبەك جانە نارازىلىق تانىتۋدىڭ، جالپى، بارلىعىنىڭ ماقساتى ءبىر – ەرتەڭگى قازاقستاننىڭ ەڭ جاقسى، ەڭ كۇشتى، ودان ءارى تاماشا، ودان ءارى جايلى بولۋىن كورۋ، قازاق حالقىنىڭ ودان ءارى ىنتىماقتى، ودان ءارى مىقتى دا ۇيىمشىل بولۋىن كورۋ. ءبىزدى تەك قانا تامىرلارىمىز ەمەس، ورتاق ماقساتتارىمىز دا بىرىكتىرىپ تۇر.

            قازاق دياسپوراسى – بۇل سانعاسىرلىق تاريحىمىزدىڭ جاڭا قۇبىلىسى، شەتەلدەگى قازاقتار وزدەرىنىڭ ومىرلىك قابىلەتتەرىن ءتۇرلى جاعدايلاردا جانە ءار ءتۇرلى ەلدە دالەلدەي بىلۋلەرى كەرەك. قازاق دياسپوراسىنىڭ باستان وتكىزگەن تاريحى – بۇل كۇرەس پەن جەڭىستىڭ، ەرەكشە جىگەردىڭ تاريحى. ءاربىر قازاق وتباسى تاريحي وتاننىڭ بولىگىنە اينالدى. دياسپورا يدەيالار مەن تاۋەلسىزدىك ارمانىنا بەرىلگەن جاڭا ۇرپاق بەردى.

  ءازىز حالقىم، سونىمەن قاتار قازاق دياسپوراسى ءبىزدىڭ جان كۇيزەلىسىمىز بەن الاڭداۋىمىزدىڭ قۇرالى، سەبەبى جات جەرلەردە كۇن سايىن پروبلەمالارعا سوقتىعىسىپ جاتامىز. قازاقشا سويلەيتىن، ءوز تامىرلارىنا بەرىلگەن، وتانىنا جاقىن، جالپى، ۇرپاقتى قازاق ەتىپ تاربيەلەۋ قاجەتتىلىگى بولعانىمەن، وعان كەرى اسەر ەتەتىن كوپتەگەن جاعدايلار، شارتتار، ازعىرۋشىلىقتار تۇر. وسىلاردىڭ ىشىندە، مويىنداۋىمىز كەرەك، بىزدە جوعالتۋلار كوپ بولدى، وكىنىشكە وراي، ءالى دە بولادى. بار قازاق حالقىنىڭ ەڭ جوعارى ماسەلەسى – وسى جوعالتۋلاردى ازايتۋ. مەنىڭشە، جات بولىپ كەتۋدىڭ الدىن الۋ مەن    قۇرالى – قازاقستاننىڭ نىعايۋى مەن الەمدىك مارتەبەگە يە بولۋى. ەگەر ادام وز وتانىن، وتانداستارىنىڭ جەتىستىكتەرىن سايكەستىلىگىمەن ماقتان تۇتسا، قازاقستان تانىمالدىعى دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋى ءتىپتى سونشا الىسقا كەتكەن قازاق حالقىن ءوز ايدىنىنا قايتارادى.

دياسپورا مەن وتان ءبىر ءبىرىنىڭ جالعاسىنا اينالۋعا ءتيىس. دياسپورا ساياسي، مادەني، عىلىمي، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە سپورتتىق قىرلارى جاعىنان وتاننان ءنار الىپ، وتاندى دا نارلەندىرىپ تۇرۋى قاجەت. بۇل ونىڭ قازاقستاننىڭ كەسكىنسىز قوسالقىسىنا اينالۋى كەرەك دەگەن ءسوز ەمەس. بۇل ءبىر ءبىرىن تولىقتىرىپ تۇرۋدى بىلدىرەدى.

جاھاندانۋدىڭ قازىرگى جاعدايىندا جات بولىپ كەتۋدىڭ، وزىندىك ەرەكشەلىك وسالدىعىنىڭ قاۋپى كۇشەيىپ تۇر. تەك ەگەمەن قازاق مەملەكەتى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىمەن تىعىز بايلانىستىڭ ارقاسىندا قاۋىپتىڭ الدىن الۋعا بولادى. قازاقستان – ساقتالۋ ورتالىعى مەن قازاق حالقىنىڭ قالقانى.

بەرىلگىشتىكتىڭ، قۇرباندىقتىڭ جانە كۇش-جىگەردىڭ قۇنىمەن قازاق مەكتەپتەرىن، مادەنيەت وشاقتارىن، قازاقتانۋ ورتالىقتارى قۇرعان جانە قۇرىپ جاتقان، قازاق بالالارىنا، قىز-بوزبالالارىنا تۋعان ءتىلىن ۇيرەتىپ، قازاق مادەنيەتىن ساقتاپ جانە دامىتىپ جۇرگەن دياسپورانىڭ ءبىلىم بەرۋ وشاقتارى، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى سياقتى قۇرىلىمدارى عانا تەرەڭ قۇرمەت پەن جوعارى باعاعا لايىقتى.

قازاقي ەرەكشەلىكتىڭ ماڭىزدى فاكتورى – ول تۋعان ءتىلى. جۇزدەگەن جىلدار بويى تەك ءتىلىمىز عانا ۇلتتىق سانا سەزىمىمىزدىڭ ارقاۋى بولدى. دياسپورادا قازاقتىقتى ساقتاۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ومىرلىك قۇندىلىقتارىنان شىعادى. بۇنىڭ تەك دياسپورانىڭ عانا ماسەلەسى ەمەس ەكەنىن انىق تۇسىنەمىز. قازاقتىلى مەن قازاقي ۇلتتىق سانا – قازاق حالقىنىڭ ماڭگىلىكتىگىنىڭ ەڭ ماڭىزدى شارتتارى. قازاق وتباسىنىڭ تەك قازاقشا سويلەۋى جايلى حالىق بولىپ كەلىسىپ كورەيىكشى. قازاق ازاماتى قازاق ءتىلىن اسىل ەتۋگە، قىراعى بولۋعا، سانالى بولۋعا جانە كوپ ءتىلدى بىلە تۇرا، جاڭا جوعارى تەحنولوگيانىڭ قاشىقتىقتان ءتىل ۇيرەتەتىن مۇمكىندىگى بولا تۇرا، ءوز ءتىلىن جوعالتىپ الماۋى قاجەت.

دياسپورا قازاقتارىنىڭ كەي بىرەۋلەرىنىڭ قازاقشا بىلمەيتىندىكتەن نەمەسە از عانا بىلەتىندىكتەن، كەي جەرلەردە قازاق ءتىلى تەك اۋىزشا شەكتەلەتىندىكتەن دياسپورادا قازاق ءتىلىنىڭ ساقتالۋى جانە تارالۋى وتە وزەكتى ماسەلە. ءبىزدىڭ ءتىلىمىز – قازاقتىقتى ساقتاۋدىڭ باستى قارۋى، بولمىسىمىزدىڭ تىرەگى، ۇلتتىق بىرلىكتىڭ ماڭىزدى تىرەگى. دەمەك، سىزدەرگە كوڭىل اۋدارا وتىرىپ، قۇرمەتتى شەت ەلدەردە تۇراتىن اعايىن، ءتىلدى تاراتۋعا جانە ساقتاۋعا، وقىتۋعا بايلانىستى ماسەلەلەردى ماقسات ەتىپ الاتىندارىڭىزعا سەنەمىن. قازاق مەملەكەتى وسى ماسەلەدە نەگىزىن قالاۋشى ءرولدى اتقارۋعا ءتيىستى، جانە ءبىز بار كۇشىمىزدى قازاقستاننىڭ ءوز ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن، مەكتەپتەرىمەن، جەدەلدەتىپ وقىتۋ كۋرستارىمەن تۋعان ءتىلدى وقىتۋ ورتالىعىنا اينالۋى ءۇشىن جۇمسايمىز.

قازاق تىلىندەگى ادەبي مۇرانىڭ جالپىالەمدىك ماعىناعا يە ەكەنىن، سونىمەن قاتار مىقتى قورعانىسقا مۇقتاج ەكەندىگىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. تەك وسى ماسەلە عانا ەمەس، باسقا دا ماسەلەلەر جونىندە ماماندار ۇسىنىستارىن تىڭداۋعا دايىنمىن.

ءبىزدىڭ فورمۋلامىز ناقتى: وتاننىڭ مول مۇمكىندىكتەرى – قازاق دياسپورا ءۇشىن، قازاق دياسپورانىڭ مول مۇمكىندىكتەرى – وتان ءۇشىن.

ادامدا انا مەن وتاننىڭ دارا ەكەندىگى – ءومىر زاڭى. وتان-انا بىزدە تەك بىرەۋ. قاي الىسقا كەتسەك تە، قازاقستان ءبىزدىڭ كەلۋىمىزدى كۇتەدى. ءبىزدىڭ كۇشىمىزدىڭ تەك بىرلىكتە ەكەنىن ارقاشان ەستە ساقتايىقشى! تەك بىرگە بولساق قانا مىقتى قازاقستاندى قۇرا الامىز! جاۋ ىزدەمەيتىن بولامىز! پىكىرلەستەرىمىزدى ىزدەيمىز! ءبىر ءبىرىمىزدى قولدايتىن بولامىز! ءوز وزىنە كومەكتەسە المايتىندارعا قول ۇشىن بەرەمىز! ءبىزدىڭ تاعدىرىمىز بەن قازاقستاننىڭ تاعدىرى – ءوز قولىمىزدا.

قۇرمەتتى وتانداستار!

العا قويۋعا ءتيىستى باستى ماقساتىمىز – ارى قارايعى قايتا قۇرۋدىڭ، جاڭارۋدىڭ جانە جاڭعىرۋدىڭ كۋرستارىن قوعامىمىزدىڭ، ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىنىڭ جۇمىلدىرىلعان ماقساتىنا اينالدىرۋ.

قازاقستان جەرىندە ءومىر سۇرەتىن ءار ادامنىڭ جاسالىپ جاتقاننىڭ جانە جاسالۋعا ءتيىستىنىڭ بارلىعى ول ءۇشىن، ونىڭ وتباسى، بالالارى ءۇشىن، ەلىنىڭ گۇلدەنۋى ءۇشىن ەكەنىن تۇسىنگەنى وتە ماڭىزدى.

سوندىقتان، قۇقىقتىق مادەنيەتتى جانە قۇقىقتىق تانىمدى، ساياسي بەلسەندىلىكتى جانە ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىكتى جوعارىلاتۋعا كۇش سالۋىمىز قاجەت.

ەڭ الدىمەن، قاتاڭ ومىرلىك ۇستانىم مەن سەنىمگە يە ادامدى باسقانىڭ ەركىنە باعىندىرۋ جانە ونى جالعان جولعا باعىتتاۋ مۇمكىن ەمەس.

بارلىق ازاماتتارىمىز، جاڭا ومىرگە قادام باسقان جاستارىمىز وسى قاراپايىم شىندىقتى تۇسىنەدى دەگەن ويدامىن.

ءىستىڭ ءمانى – بۇل باستى ماسەلە، قۇقىقتىق مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى جانە دەموكراتيالىق وزگەرىستەر مەن قوعام جاڭارۋىنىڭ شەشۋشى شارتى.

وسى باعىتتاعى ءىستىڭ  كوپشىلىگى ەلدىڭ مەملەكەتتىك، قوعامدىق جانە بيلىكتەن تىس قۇرىلىمدار، مەكتەپتەر، وقۋ ورىندارى ارقىلى جاسالىپ جاتىر.

ماسشتاب، دەڭگەي، ساپا جانە باستىسى، وسى جۇمىستىڭ ناتيجەلىلىگى ۋاقىت تالابىنا ساي كەلە بەرمەيتىنىن مويىنداۋ كەرەك.

مەنىڭشە، مەملەكەتتىڭ جەتىلۋى – ۇزدىكسىز ءۇردىس ەكەنىن بارلىعىمىز تۇسىنۋگە ءتيىسپىز. وندا – تەك وتكەن ۋاقىتتاعى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، بىزدەن الىستاپ بارا جاتقان مەملەكەت قۇرىلۋىن جاقىنداتاتىن جاڭا جاسالۋلار بار، جانە ءبىز ءوز بولمىسىمىزبەن مەملەكەت قۇرۋدىڭ قۋانىشى مەن ءمانىن تۇسىنەمىز.

زياتكەرلىك قۇندىلىقتارى باسىم، شارىقتاپ بارا جاتقان جاھاندانۋدىڭ، الەمدىك نارىقتاعى باسەكەنىڭ عاسىرى – ءححى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. جەتكەن جەتىستىگىندە توقتاپ قالماي جانە ماسايراۋعا ەلىكپەي، وزگەرگىش الەمنەن قالماي كەلە جاتقان، قالىپتاسقان جاعدايعا ايقىن باعا بەرەتىن، قاۋىپ-قاتەردى جويۋعا بايلانىستى قاجەت شارالاردى جۇرگىزەتىن ەل عانا ۇتادى.

سوندىقتان، ەلدە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان رەفورمالاردىڭ زاڭ شىعارۋشى، قۇقىقتىق جانە نورماتيۆتىك بازالارىن تەرەڭدەتۋ جانە كەڭەيتۋدى ۇيىمداستىرۋ قاجەت دەپ سانايمىن، ەڭ الدىمەن، مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق قۇرىلىس سالاسىندا; سوتتىق-قۇقىقتىق جۇيەدە; ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ وبلىسىندا; سايلاۋ زاڭناماسىنىڭ دەموكراتيالانۋى; ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ قالىپتاسۋى مەن نىعايۋى، جانە، ەلدە جۇرگىزىلىپ جاتقان نارىقتىق رەفورمالار مەن نارىقتىق ينفراقۇرىلىمنىڭ تيىمدىلىگىن جانە ناتيجەلىلىگىن ارتتىرۋ سالاسىندا.

وسىنىڭ بارلىعى العا قويعان ماقساتىمىزعا – دامىعان دەموكراتيالىق مەملەكەتتەر قاتارىنا قوسىلۋعا، حالقىمىزعا لايىقتى ءومىر جاعدايلارى مەن الەمدىك قاۋىمداستىقتا لايىقتى ورىن الۋدى قامتاماسىز ەتۋگە جەتۋ ءۇشىن قاجەت.

قۇرمەتتى دوستار!

ەندى سىزدەرمەن 2012 جىلدى قالاي اتايتىنىمىزدى انىقتاپ، وي ءبولىسۋ قاجەت.

  بۇل سۇراققا كوشپەس بۇرىن، جاڭا اتتاعان جىلعا ناقتى اتاۋ بەرۋ – شەشۋى جاڭا كەزەڭدە ادامداردىڭ ويى مەن مۇددەسىن بەينەلەي وتىرىپ، ماڭىزدى ومىرلىك ماعىناعا يە بولاتىن وتە باسىم ماسەلەلەردى انىقتاۋمىن تىعىز بايلانىستى ەكەنىن تاعى دا ناقتىلاپ الايىق.

الدىمىزدا كوپتەگەن ماڭىزدى ماسەلەلەر بارىن ەسكەرە وتىرىپ، سونىڭ ىشىندە ەڭ ماڭىزدى، ەڭ كوكەيتەستىسىن انىقتايمىز، ول – ورىنداۋدا نەگىزىن قالاۋشى تاسى بولىپ سانالاتىن حالىق پەن ەلدىڭ، ادامنىڭ مۇددەسى.

بۇگىندە ومىرگە قادام باسقان ءار ادامنىڭ  ماماندىققا يە بولۋعا، ومىردە ءوز ورنىن تابۋعا، وتباسىلى بولۋعا ۇمتىلاتىنىن ايتۋ شارت ەمەس.

سونىمەن قاتار، وتباسى ماڭگىلىك ءومىردىڭ نىشانى ەكەندىگىن دە ايتۋ شارت ەمەس. ومىرگە كەلگەن بالالار – تەگىمىزدىڭ جالعاسى، ءار اتا-انا ءوز بالالارىنىڭ بولاشاعى جايلى ويلاۋمەن ءومىر سۇرەدى.

بۇگىندە،  رەفورمالارىمىزدىڭ ءمانى مەن مازمۇنىن بىلدىرەتىن باستى ستراتەگيالىق ماقساتىمىز – مىقتى الەۋمەتتىك ساياساتى بار ناعىز دەموكراتيالى مەملەكەت قۇرۋ، حالىققا جاقسى ءومىر قامتاماسىز ەتۋ، وتباسى ينستيتۋتىن جانە وسى باعىتتاعى جۇمىستىڭ جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلۋىن ارى قاراي نىعايتۋ.

وسى ماسەلەلەردىڭ ماڭىزدىلىعى مەن ماندىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، ەلىمىزدە جاڭا 2012 جىلدى وتباسى جىلى ەتىپ جاريالاۋدى ۇسىنامىن.

2012 جىلدى وتباسى جىلى دەپ اتاۋدىڭ تەرەڭ ماعىناعا يە بولاتىنىنا سەنىمدىمىن. حالقىمىز ءۇشىن وتباسى، ونىڭ قۇندىلىقتارى ارقاشان اسىل سيپاتقا يە، ءبىزدىڭ قوعام ءۇشىن وتباسى ارقاشان نەگىزگى بۋىن. وتباسىنىڭ دەنى ساۋ بولسا – قوعامنىڭ دا دەنىنىڭ ساۋ ەكەنىن، ەلدىڭ دە مىقتى جانە تۇراقتى بولاتىنىن دالەلدەۋ قاجەت ەمەس.

مەملەكەتتىك، مەملەكەتتىك ەمەس جانە قوعامدىق ۇيىمدارمەن، قايىرىمدىلىق قورلارىمەن بىرىگىپ جاسالعان جانە 2012 جىلدى وتباسى جىلى دەپ قابىلداۋعا بايلانىستى قابىلدانعان باعدارلامادا وسى بارلىق يگى نيەتتەر مەن ماقساتتار ءسوزسىز بەينەلەنەدى.

بىرىنشىدەن، ەلىمىزدە وتباسى ينستيتۋتىن دامىتۋ جانە جۇزەگە اسىرۋعا بايلانىستى قابىلداناتىن زاڭداردا، ەرەجەلەر مەن نورمالاردا بۇگىنگى مەن ەرتەڭگى كۇننىڭ تالاپتارىن بەينەلەۋ، قازىرگى زاڭنامالىق اكتىلەرگە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ، وسى ماسەلەگە بايلانىستى قوعام نازارىن كۇشەيتۋ قاجەت.

ەكىنشىدەن، مىقتى، دەنى ساۋ جانە باقىتتى ءومىردىڭ ەڭ الدىمەن وتباسىن قۇرىپ جاتقان جاستاردىڭ وزدەرىنە، ولاردىڭ زياتكەرلىك دەڭگەيلەرىنە، رۋحاني-ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىنە، وتباسى مەن قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى، بورىشتى سەزىنۋلەرىنە بايلانىستى ەكەندىگى – بۇلجىماس شىندىق. ومىرگە قادام باسقان جاس وتباسىعا ماتەريالدى جانە مورالدى كومەكتەسۋگە، جەڭىلدىكتەر مەن ارتىقشىلىقتار بەرۋگە، باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋگە اتا-انا عانا ەمەس، الدىمەن مەملەكەت جانە قوعام جاۋاپتى.

بۇگىندە ەلىمىزدە جاس وتباسىلارعا قانشالىقتى ۇلكەن كوڭىلبولىنىپ، قامقورلىق كورسەتىلىپ جاتقاندىعى بارشامىزعا جاقسى ءمالىم. وسى جۇمىستىڭ تيىمدىلىگىن ارى قاراي ورتالىقتا، قالادا، اۋىلدا كەڭەيتۋ ءۇشىن بىزگە ءالى تالاي كۇش جۇمساۋ كەرەك.

وسى جاۋاپتى ءىستىڭ ءساتتى ورىندالۋى مەملەكەتتىك ورگاندار جەتەكشىلەرىنىڭ ناقتى ىستەرىنە، كەڭ جاۋاپكەرشىلىككە، ءتۇرلى قوعامدىق ۇيىمدارعا بايلانىستى.

ۇشىنشىدەن، وتباسىن ارى قاراي نىعايتۋ جايلى ايتا وتىرىپ، تاعى ءبىر ماڭىزدى اسپەكتىگە توقتالىپ كەتەيىن. وتباسى ماسەلەلەرىنىڭ ىسكە اسۋى، الدىمەن، ماتەريالدى، ءمورالدى جانە بۇگىنگى تاڭدا ماڭىزدى مانگە يە تاربيەلىك ماسەلەلەردى شەشۋگە بايلانىستى ەكەنىن تۇسىنەمىز.

ەسكەرەتىنى، وسى ماسەلەلەر شەشىمى ومىرلىك قيىندىقتارعا بەرىلمەي، وتباسىن ساقتاۋ مەن نىعايتۋدا تاۋقىمەت تارتىپ كەلە جاتقان وتباسى تىرەگى - ايەلدەرگە، قىمباتتى اپكەلەرگە كەڭ مۇمكىندىكتەر جاساۋمەن بايلانىستى. وتباسىنا قامقورلىق – ول وتباسى قامىن مويىندارىنا العان ايەلدەرگە دەگەن كومەك.

تورتىنشىدەن، وتباسىن – ءومىرىمىزدىڭ رۋحاني نەگىزىنىڭ دامۋىنىڭ، اسىل قۇندىلىقتارىمىزدىڭ ساقتالۋىنىڭ، جوعارى ادامگەرشىلىك قوعامىن كەڭەيتۋدىڭ، ۇلتتىق مەنتاليتەتىمىزگە مۇلدە جات، زياندى اسەرلەرگە قارسى تۇرۋىمىزدىڭ دىڭگەگى سانايمىن.

مەملەكەتتىك باعدارلامادا وتباسى ينستيتۋتىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جانە تاربيەلەۋ سالاسىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا بولۋىن انىقتاۋ قاجەت.

قۇرمەتتى وتانداستار، دوستار!

جاڭا جىلدا العا قويىلعان وسىنداي بيىك تە يگى ماقساتتاردى شەشۋدە مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار جانە بيلىك ورگاندارىمەن بىرگە ايەلدەر جانە جاستار ۇيىمدارى، كەڭ قوعام، بارلىق حالقىمىز دا قاتىسادى دەگەن سەنىمدەمىن.

قانداي قيىن دا مازاسىز ۋاقىتتا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى ءبارىمىز دە تەرەڭ تۇسىنەمىز. بىراق، ءبىزدىڭ جولىمىز قانشالىقتى قيىن دا ازاپتى بولماسىن، تاڭداعان جولىمىزدان بۇرىلماي، ءوز ماقساتتارىمىزعا مىندەتتى تۇردە قول جەتكىزەمىز دەپ سەنەمىن.

جاراتقانىمىز ءبىزدى ءتۇرلى قاۋىپ-قاتەردەن ساقتاپ، بىزگە وسى جولىمىزدا دەمەۋ بولسىن!

مەملەكەتقۇراۋشى قازاق حالقى جاساسىن!

 

جارقىن وتانداستارىم!

بۇگىن ءبىز تۋ تۋرالى سويلەسەيىك، بىراق الدىندا مەن ءوز ويلارىممەن بولىسەيىن. مەنىڭشە 21 عاسىردا وزادى سول حالىق كىمنىڭ مەكتەبى مىقتى، ورتا مەكتەبى، جوعارى مەكتەبى، عىلىمي مەكتەبى. سوندىقتان مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كوپ كوڭىل بولەمىن. قازاقتىڭ مەكتەبى مىقتى بولسا، قازاقتىڭ ەكونوميكاسى مىقتى بولادى، قازاقتىڭ عىلىمى مىقتى بولادى، ال قازاق حالقى دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىندا بولادى. سوندىقتان ءبىز قازاق مەكتەپكە كوپ كوڭىل ءبولۋىمىز قاجەت. ال ەندى تۋ تۋرالى سويلەسەيىك.

ارداقتى اعايىن!

حالىق تاريحتىڭ جاساۋشى، مەملەكەت پەن حالىقتىڭ جانە ونىڭ رامىزدەردىڭ اراسىندا وزەكتى بايلانىس بار. ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز بۇل مەملەكەتتىك كوك بايراق، ەلتاڭبا، ءانۇران، ءتىل، تاۋەلسىزدىك كۇنى، استانا جانە تولقۇجات.

مەنىڭ ويىمشا قاسيەتتى مەملەكەتتىك جالاۋى بۇكىل قازاق ەلىنىڭ دالاسىنىدا جەلبىرەپ تۋرۋ كەرەك، استانادا، ەلدىڭ ءار قالاسىندا، ءار اۋىلدا. ءبىزدىڭ ەگەمەندىگىمىزدىڭ قاسيەتتى ءرامىزىن مەملەكەتتىك تۋدى ەلدىڭ باستى الاڭىندا ءبىز جىل سايىن قوشەمەت كورسەتىپ، قۇرمەتتەۋمىز كەرەك. ەلدىڭ باس قالاسىندا قاسيەتتى مەملەكەتتىك تۋدى اسپانعا كوتەرگەندە ءبىز سوعان قاراپ ەلدىڭ ءار قالاسىنىڭ تۋىنا، تاريحتىڭ ءاربىر زامانداردا ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ قاسيەتتى رامىزدەرى بولعان قازاقتىڭ تاريحي بايراقتارىنا قوشەمەت كورسەتەمىز. ولار كازىرگى باس تۋدىڭ تاريحي العى ەگىس، جول سالۋشىلار.

قاسيەتتى مەملەكەتتىك تۋ مەن بىرگە قاسيەتتى مەملەكەتتىك ەلتاڭباعا قوشەمەت كورسەتەيىك، قۇرمەتتەيىك، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ ەلتاڭباسى ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك قۇدىرەتتىڭ ءرامىزى. مەملەكەتتىك ەلتاڭباعا قۇرمەت كورسەتكەندە ءبىز تاريحتىڭ ءاربىر زامانداردا ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ قاسيەتتى رامىزدەرى بولعان قازاقتىڭ تاريحي ەلتاڭبالارعا قوشەمەت كورسەتەمىز. ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ قاسيەتتى تۋى مەن ەلتاڭباسى قازاقتىڭ مىڭداعان جىلدار بويى تاريحي جولىن جارقىراتىپ جاتىر. كازىرگى ءبىزدىڭ قاسيەتتى مەملەكەتتىك تۋى مەن ەلتاڭباسىمەن شەكتەلمەي، سونىمەن قاتار ۇلى اتا بابالارىمىزدىڭ قاسيەتتى رامىزدەرىن كۇرمەتتەۋىمىز كەرەك، جانىبەك پەن كەرەي حاننىڭ، ابىلاي حان مەن كەنەسارى حاننىڭ، ءاربىر قازاق رۋلارىنىڭ بايراقتارىنا قوشەمەت كورسەتۋىمىز كەرەك. 

ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا قيىن زاماندار بولعان. جيىرماسىنشى عاسىر جانە وتارلىق زامان ءبىزدىڭ حالىقتىڭ ەسىندە اۋىر ءىز قالدىرعان، بۇل سوعىس، اشارشىلىق، قول قىسقالىق. بىراق سوعان قاراماستان ءبىزدىڭ قاسيەتتى مەملەكەتتىك تۋىمىز وسى تاريحي تۇڭعيىقتى جەڭىپ، ۇستىندە جەلبىرەپ تۇر.

توقسانىنشى جىلداردا قازاقستان جاڭعىرعان، قازاقستان ەركىن ەل بولدى، سول جىلداردا قازاق ەلى ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك تۋىن اسپانعا كوتەرگەن.

ءبىزدىڭ قاسيەتتى تۋىمىز ارينە بۇل بوستاندىقتىڭ تۋى. ءبىزدىڭ تۋىمىز بۇل ءبىزدىڭ وتانشىلدىق سەزىمىمىزدىڭ جەڭىستىڭ قاسيەتتى تۋى، بۇل قازاق ەلىن جاراتقان جانە ارقاشاندا قورعاعان قازاقتىڭ ءار تۇلەكتەرىنىڭ ەڭبەگىنىڭ جەڭىسىنىڭ تۋى. ءبىزدىڭ قاسيەتتى جالاۋىمىز بۇل ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدىڭ، سالت ءداستۇرىمىزدىڭ، مادەنيەتىمىزدىڭ، رۇحىمىزدىڭ، ولەڭىمىزدىڭ جالاۋى. ءبىزدىڭ تۋىمىز ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە بولعان، ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە بولىپ تۇر، ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە ماڭگى بولادى دا.

ءبىزدىڭ قاسيەتتى مەملەكەتتىك بايراعىمىزدى عارىشكەرلەر عارىشقا الىپ بارعان، ءبىر توپ الپينيستەر مەملەكەتتىك بايراعىمىزدى عالامشاردىڭ ەڭ بيىك تاۋىنىڭ ەۆەرەست تاۋىنىڭ ۇستىندە ورناتقان.

ءبىزدىڭ قاسيەتتى مەملەكەتتىك بايراعىمىزدىڭ استىندا قازاق مامىلەگەرلەرى شەتەلدە جۇمىس ىستەپ ءجۇر، قازاق اسكەري قىزمەتكەرلەرى ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگىن كۇشەيتىپ جاتىر جانە ءوزىنىڭ اسكەري شەبەرلىگىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرىپ جاتىر، قازاق مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرى ەل ءۇشىن ەرەڭ ەڭبەك ەتىپ جاتىر، قازاقتىڭ قاۋىپسىزدىك قورعاۋشىلارى جانە ءتارتىپ ساقشىلارى ەلدىڭ تىنىشتىعىن ساقتاپ جاتىر.

مەملەكەتتىڭ كوك بايراعى بۇل تەك مەملەكەتتىڭ بايراعى ەمەس، بۇل قازاق حالقىنىڭ، الەمدەگى بۇكىل قازاقتىڭ، قاسيەتتى جانە ماڭگى ءرامىزى.

بۇگىنگى تاڭدا ءبىزدىڭ قاسيەتتى ۇلتتىق، مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز كوپ ەلدەردىڭ استانالارىندا، باس قالالارىندا، بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمداردا بيىك جانە مارتەبەلى ورىندى الدى، سونىمەن قاتار تالاي حالىقارالىق جارىستاردا ەڭ بيىك ورىندارعا كوتەرىلگەن، ارى قاراي دا كوك تۋىمىز قازاق ەلىنىڭ قالالارىندا، اۋىلداردا، باسقا مارتەبەلى ورىنداردا ماڭگى جەلبىرەپ تۋرادى.

بۇگىن مەن ءار قازاقتى قاي مەملەكەتتە تۇرعانىنا قاراماستان، ءار قازاقستان ازاماتىن قاسيەتتى مەملەكەتتىك تۋدى قۇرمەتتەۋگە شاقىرامىن. مەرەكەلىك، سالتاناتتى كۇندەردە قازاق ۇلتتىق مەملەكەتىنىڭ جالاۋىن ۇيلەرىندە نەمەسە ءۇيدىڭ سىرتىندا ءىلىپ قويۋعا شاقىرامىن.

ءار قازاق قاسيەتتى مەملەكەتتىك تۋدى ءوز ءۇيىنىڭ ۇستىندە كوتەرىپ، بالالارىنىڭ تيتتەي قولىنا كىشكەنتاي جالاۋ بەرىپ قويسىن.

بۇكىل الەم كورسىن ءبىز بىرىككەن كۇش جانە قۋاتتى مەملەكەت بولعانىمىزدى.

ءبىزدىڭ اتا زاڭىمىز جۇزىندە، مەملەكەتتىك رامىزدەردى قۇرمەتتەۋ جانە وتاندى قورعاۋ ءاربىر قازاق ازاماتىنىن قاسيەتتى بورىشى. سوندىقتان وسى ازاماتتىق بورىشتى ادال وتەيىك، ارقاشاندا مەملەكەتتىك تۋىمىزدى جاقسى كورىپ قۇرمەتتەيىك، ارقاشاندا كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ جۇرەيىك، ۇلتتىڭ ەڭ قىمباتتى بۇيىم، كەنىش بولعانىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ قورعاپ جۇرەيىك.

قايتالاپ ايتايىن ءبىزدىڭ قاسيەتتى مەملەكەتتىك تۋىمىز ارقاشاندا بىزبەن بىرگە بولادى. ءبىزدىڭ تۋىمىز ءبىزدى جارقىن بولاشاققا، قاۋىپسىزدىككە، ەركىندىككە، يگىلىككە، بەرەكەگە اپارادى.

مەن سىزدەرگە جانە بۇكىل قازاق حالقىنا ەرەكشە سەنىمدىلكپەن، ەرەكشە ۇمىتپەن باعىشتايمىن.

ارقاشاندا ءبىزدىڭ قازاق مەملەكەتىنىڭ قاسيەتتى تۋى سىزدەرگە وتە قىمباتتى بولسىن، ارداقتى اعايىن، ومىرىڭىزگە بيىك ماڭىز بەن ماقسات بەرسىن، ارقاشاندا ءسىزدى ۇلتتىق ابىروي مەن مارتەبەسىمەن جانە ءوزىڭىزدىڭ كۇشتەرىڭىزگە باتىل سەنىمدىلىكپەن تولتىرسىن، تۋعان حالىققا جانە مەملەكەتكە ەرەڭ ەڭبەك ەتۋگە شابىتتاندىرىپ كۇش قۋات بەرسىن.

بۇكىل قازاقتارعا، بۇكىل وتانداستارىما مەن مىقتى دەنساۋلىق، زور باقىت، تابىس جانە بەرەكە تىلەيمىن!

ارقاشاندا قازاق ەلدى قۇداي جارىلقاسىن!

قازاق مەملەكەتىنىڭ قاسيەتتى تۋى جاساسىن!

قازاق مەملەكەتىنىڭ قاسيەتتى ەلتاڭباسى جاساسىن!

قاسيەتتى قازاق ەلى جاساسىن!

 

ەگەمەندى ەل بولۋ بۇل نە، مەنىڭشە بۇل تاۋەلسىزدىك پەن قازاق ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋ يدەياسىنىڭ اياسىندا بىرىگىپ، ەل ءۇشىن، بولاشاق ءۇشىن ەرەڭ ەڭبەك ەتۋ. ەگەمەندى ەل بولۋ ول ەشكىمگە تاۋەلدى بولماۋ، ەشكىمگە قارىز بولماۋ، ەشكىمنىڭ الدىندا جالتاقتاماي، ەشكىمگە جالىنباي دەربەس جولمەن ءجۇرىپ قارقىندى دامۋ. ەگەمەندى ەل بولۋ ول ءوز ءوزىن ءارتۇرلى ونىمدەرمەن قامتاماسىز ەتىپ، ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن ساقتاپ، تاپقانىمىزدى قادىر تۇتىپ مەملەكەتىمىزدىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋ. ەگەمەندى ەل بولۋ مەنىڭشە، انا ءتىلىمىزدى قورعاپ، ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى دامىتىپ، اقپاراتتىق كەڭىستىگىمىزدى قورعاپ، بابالاردىڭ اماناتىنا ادال بولىپ، وسى قاسيەتتى جەردىڭ جانە جەر قازبا بايلىقتارىنىڭ قادىرلى يەسى بولۋ. ەگەمەندى ەل بولۋ مەنىڭ ويىمشا، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرىپ، جاستارعا ساپالى ءبىلىم بەرىپ قازاقتىڭ جارقىن بولاشاعىن قامتاماسىز ەتۋ. ەگەمەندى ەل بولۋ مەنىڭشە، جاڭا يننوۆاتسيالى تەحنيكا مەن تەحنولوگيا ارقىلى، عىلىم ارقىلى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن دامىتۋ. وسىنىڭ ءبارى ەگەمەندى ەل بولۋ دەگەن ءسوز. ءبىزدىڭ ورتا ازيالىق كورشىلەرىمىز وسى جولمەن ءجۇرىپ، دامىپ كەلە جاتىر.

تاعى ماعان ۇنايتىن يدەيا بۇل ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋ. ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋ دەگەن بۇل نە، مەنىڭشە بۇل مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر بىلىكتى ءارى ءبىلىمدى ماماندار بولۋ، ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋ بۇل مەملەكەتتىك اپپاراتتا سىبايلاستىق جومقورلىقتى جويۋ، ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋ بۇل مەنىڭ ويىمشا، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ وزدەرىنىڭ مىندەتتەرىن ادال اتقارۋ، ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋ بۇل پرەزيدەنتتەن باستاپ بۇكىل مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر وتانشىل بولۋ، ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋ بۇل بۇكىل مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ءوزىنىڭ ۇلت الدىندا جاۋاپكەرشىلىگىن تەرەڭ ءتۇسىنۋ، جاقسى مەملەكەتتىك باسقارۋ بۇل جاڭا تەحنولوگيالاردى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ كۇندەلىكتى جۇمىستارىن ەڭگىزۋ. ءمىنى وسىنىڭ ءبارى ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋ دەگەن ۇعىمنىڭ ءمانىن كورسەتەدى. قازاق ەلى ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋعا لايىقتى، سوندىقتان مەن بۇكىل مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى وزدەرىنىڭ مىندەتتىرىن ادال اتقارۋعا شاقىرامىن! ال ەلىمىزدە ساپالى مەملەكەتتىك باسقارۋ بولۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جۇمىستارىن كۇندە كۇندە جەتىلدىرە بەرۋ كەرەك.

 

ارداقتى اعايىن!

قازاق مەملەكەتىنىڭ ساياساتى الەۋمەتتىك تۇرعىدا باعىتتالىپ، ونىڭ ورتاسىندا قازاقستان ازاماتى تۇرۋعا ءتيىستى. قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دەندەرى ساۋ بولۋ كەرەك. سوندىقتان ءبىز   ادامداردىڭ، اسىرەسە، جاس ۇرپاقتىڭ  دەنساۋلىعىن  قامتاماسىز  ەتۋدە  بارلىق جاعدايدى جاساۋعا ءتيىستىمىز.

جالپى العاندا، ەلىمىزدىڭ  بارلىق  ايماقتارىندا جاڭا ەمدىك-دياگنوستيكالىق ورتالىقتارى قۇرىلىپ، ال جۇمىس ىستەپ تۇرعاندارى جوندەۋدەن ءوتۋ كەرەك. ادامدار دەنساۋلىعى ءبىز ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى ماسەلە. دەنساۋلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، ساپالى مەديتسينالىق قىزمەت پەن دياگنوستيكا مۇمكىندىگى جوعارى دارەجەدە بولا وتىرىپ، ول تەگىن جۇمىس ىستەۋى قاجەت. ءوز باسىم، قازاقستاننىڭ ءار ازاماتىنا جىلىنا ءبىر رەت دياگنوستيكالىق تەكسەرۋدەن ءوتىپ تۇرۋعا كەڭەس بەرەمىن. وسىلايشا، بىزدە ءتۇرلى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ مەن پروفيلاكتيكالىق شارالار جاسالادى.

ايتىپ وتكەنىمدەي، ءبىلىم – مەنىڭ باسىمدىلىقتارىمنىڭ ءبىرى. سوندىقتان مەن وعان ارقاشان كوڭىل بولەمىن. كاcىپتىلىكتىڭ، ءبىلىمنىڭ، وقىتۋدىڭ، زياتكەرلىكتىڭ نەگىزى مەكتەپتە قالانادى. سوندىقتان مەكتەپتە العان ءبىلىم ادام ومىرىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ءار ادامنىڭ بولاشاعى، تاعدىرى ونىڭ مەكتەپ جىلدارىندا ساباققا دەگەن كوڭىلى مەن باعاسىنا تىكەلەي بايلانىستى بولادى.

ءاربىر ادام ءۇشىن، مەملەكەت ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ  ەڭ ماڭىزدى دا شەشۋشى فاكتور بولىپ سانالادى. بۇنى بالالار ءجيى ەستيدى. بىراق بۇل – شىندىق، ادامنىڭ بولاشاعى ءۇشىن، ونىڭ ومىردەگى ورنى ءۇشىن ءبىلىم جوعارى تۇرادى. مەكتەپتەر قۇرىلىسى مەن وقىتۋ ءۇردىسى تابىستى ىسكە اسىپ، جاستار مەن بالالار بولاشاقتا قازاق مەملەكەتىنە كاسىبي دەڭگەيدە قىزمەت ەتۋى ءۇشىن ءبىز تىرىسۋىمىز كەرەك. ءار ەلدىڭ بولاشاعى مەن بۇگىنى ونىڭ زياتكەرلىك الەۋەتىنە بايلانىستى. دامىعان  ەلدەر تاجىريبەسىنە جۇگىنسەك، عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسس ينتەنسيۆتى داميتىن، عىلىم-بىلىمگە مول ينۆەستيتسيا قۇيىلاتىن ەلدەر عانا دامي الادى. قازاقستان دا ءدال وسى جولدى تاڭداۋى ءتيىس.

دامىعان ەلگە اينالۋ ءۇشىن، تاماشا ينفراسترۋكتۋرا مەن تاپسىرمالارعا يە بولۋ جەتكىلىكسىز. دامىعان ەلگە اينالۋ ءۇشىن، قوعامنىڭ زياتكەرلىك الەۋەتىنىڭ جوعارى بولۋى قاجەتتى. مەملەكەت ءبىلىم بەرۋ سالاسىن دامىتۋدا ناقتىلى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋى كەرەك. بۇگىنگى قازاق جاستارىنىڭ بولاشاقتا اتامەكەنىمىزدىڭ لايىقتى ازاماتتارى بولىپ، ءوز قىزمەتتەرىن وتانىنا ارنايتىنىنا نىق سەنەمىن.

بولاشاقتا ەلىمىزدى جاستار باسقارادى. ەلىمىزدىڭ قالاي داميتىنى سولارعا بايلانىستى. سول ءۇشىن ءبىز قازىر جاستارىمىزدىڭ اقىلدى، دارىندى، ءبىلىمدى، رۋحاني باي، وتانشىل، ەركىن، قۋاتتى، ءوز ءتىلىن بىلەتىن جانە سۇيەتىن، حالقىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن ماقتان تۇتاتىن بولىپ ءوسۋى ءۇشىن ءبارىن جاساۋ كەرەكپىز. تەك وسىنداي جاستار عانا بولاشاقتا قازاق حالقىن جاڭا بەلەستەرگە جەتكىزەدى.

مەنىڭ ويىمشا، قازاقستان دامۋىنىڭ ماڭىزدى فاكتورلارى – ەكونوميكانى ەكولوگيزاتسيالاۋ مەن ادامنىڭ ءومىر سۇرۋىنە ىڭعايلى ورتا قالىپتاستىرۋ. ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنىڭ جوعارىلاۋى، رەسۋرستىق تيىمدىلىك، جاڭا يننوۆاتسيالىق ماتەريالدار مەن ونىمدەردىڭ قولدانىلۋى رەسپۋبليكانىڭ نەگىزگى باسىمدىلىقتارىنا اينالۋى قاجەت، بۇلار – ءححى عاسىردىڭ جەتەكشى ترەندتەرى.

ءبىز «جاسىل» ستاندارتتاردىڭ ەنگىزىلۋىن باستاي الامىز، ياعني ول ستاندارتتار ءوندىرۋشى وبەكتتەر مەن ءوندىرىلۋشى ءونىمنىڭ ەكولوگيالىلىعىنا، ورمانداردى كۇزەتۋ مەن قالپىنا كەلتىرۋ سالاسىندا حالىقارالىق ستاندارتتاردى قولدانۋعا، ورماندى-ساياباقتى جەرلەر تەرريتورياسىن كەڭەيتۋگە باعىتتالادى.

رەسپۋبليكا استاناسى مەن الماتى قالاسى ءۇشىن تۇراقتاردىڭ جەتكىلىكسىزدىگى ماڭىزدى ماسەلەگە اينالىپ بارادى. بۇدان بىلاي تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ بولسىن، ىسكەرلىك كەشەننىڭ بولسىن قۇرىلىسى تۇراقتار قۇرىلىسىنسىز جۇرگىزىلمەۋگە ءتيىس.

مەملەكەتتەر مەن حالىقتار اراسىنداعى قۇرمەتتى بايلانىسقا نەگىزدەلگەن ءوزارا ءتيىمدى سەرىكتەستىككە قازاقستان اشىق بولۋى كەرەك.

بەيبىتشىلىكتى ءسۇيۋ مەن كوپۆەكتورلىق، پراگماتيزم جانە جالعاسۋشىلىق – رەسپۋبليكا ساياساتىنىڭ قالاۋشى تاستارى. ارامىزدا قانشا قاشىقتىق بولماسىن، شەتەلدىك سەرىكتەستەرىمىزبەن تىعىز جانە ينتەنسيۆتى بايلانىسقا دايىن بولۋ كەرەكپىز. باستىسى – ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتاعى تۇسىنىستىىك پەن ماقساتتىلىق.

قازاقستاننىڭ جەتكەن جەتىستىكتەرىن ساقتاپ، بالالارىمىزعا جەتكىزۋ – جارقىن بولاشاق كەپىلى. سوندىقتان وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ءبىز قادىرمەندى اعايىن ايانباي قىزمەت ەتەيىك، بۇل ءبىزدىڭ پارىزىمىز.

ماسەلە قازاقستان مەن ونىڭ جوعارى قۇندىلىعىنا بايلانىستى بولىپ تۇرعاندا، مەنىڭ ماتەريالدىق جاعدايىم عانا ەمەس، جەكە ءومىرىم دە ەشتەڭەگە تۇرمايدى. مەن ەل مۇددەسىن قوعاۋعا مىندەتتىمىن جانە سولاي بولا بەرەدى دە!

دانىشپان جانە ەڭبەكقور قازاق حالقىنىڭ ماقساتتارى جوعارى. بۇل ماقساتتاردى ەڭ جاقسى تۇردە ىسكە اسىرۋ – ءبىزدىڭ پارىزىمىز، قۇرمەتتى وتانداستارىم. سول ءۇشىن بىزگە ەڭبەك پەن ءبىلىم، ەركىندىك پەن شەشۋشىلىك، شىعارماشىلىق وي مەن وپتيميزم قاجەت.

تاريحىمىز ۇيرەتكەندەي، بىزدە دانالىق تانىتۋ، وتە جاقسى دايىندىققا يە بولۋ، جاقسى ءبىلىم، اقپاراتتاندىرىلۋشىلىق، ەڭبەكقورلىق پەن ماقساتتىلىق جاتىر. سول كەزدە مىندەتتى تۇردە جەتىستىككە جەتەمىز. ماقساتىمىز – مىقتى دا گۇلدەنۋشى مەملەكەت قۇرۋ.

ەركىن مەملەكەتتىڭ ەركىن دە بەلسەندى ازاماتتارىمەن بىرگە حالقىنىڭ جۇرەگىندە پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ رۋحاني ءوسىمى مەن ماندىلىگىنىڭ جوعارىلاۋىنا اسەر ەتۋگە مىندەتتى. سوندىقتان مەن كىتاپ جازامىن جانە ونى وتانداستارىمنىڭ اراسىندا تاراتامىن.

مادەنيەت پەن رۋحانيلىق – ول تەك بىلىمدىلىك قانا ەمەس. ول ادامنىڭ وركەنيەتتىلىگىنىڭ جوعارى دەڭگەيى، داستۇرگە قۇرمەت، ناعىز ازاماتتىلىق، وتانشىلدىق، تۋعان ءتىلدى ءبىلۋ.

ەشتەڭە ويلاپ شىعارۋدىڭ قاجەتى جوق. تەك قانا – بابالار ءداستۇرىن ۇستانۋ، تۋعان ءتىل مەن مادەنيەتتى ءسۇيۋ، وتان يگىلىگى ءۇشىن وقۋ جانە قىزمەت ەتۋ، مىقتى جانە تاتۋ ءتاتتى وتباسى قۇرۋ، دەنى ساۋ بالالاردى تاربيەلەۋ، ناق ورتاسىندا ادام مەن ونىڭ قۇندىلىقتارى تۇراتىن ەكونوميكانى قۇرۋ.

مەملەكەتتىڭ نىعايۋى ءۇزىلىسسىز ءۇردىس بولعاندىقتان، سىزدەردى، دوستارىم، ۇنەمى حالقىمىزعا پايدا اكەلۋگە، رەسپۋبليكا يگىلىگىنە جۇمىس ىستەۋگە، ال وسى تالپىنىستارىمىز ماكسيمالدى ءتيىمدى بولۋ ءۇشىن،  سىزدەردى وقۋعا جانە ۇنەمى زياتكەرلىك دەڭگەيلەرىڭىزدى كوتەرىپ وتىرۋعا شاقىرامىن. ەڭبەك جانە ءبىلىم، تەوريا جانە تاجىريبە شىعارماشىلىق وي-ورىسپەن بايلانىستىرىلعان جەردە عانا ۇلكەن جەتىستىكتەر بولادى. سوندىقتان، دوستار، ايانباي ەڭبەك ەتىپ، ءبىلىم الىپ جانە جۇمىسقا شىعارماشىلىق تۇرعىدا ارالاسساق، ەلىمىز مىندەتتى تۇردە گۇلدەنەدى.

قۇرمەتتى وتانداستار!

ناتيجەلى ەكونوميكانىڭ نەگىزى رەتىندە يننوۆاتسيا، تەحنولوگيالىق جاڭارۋ، وندىرىستىك سالادا عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ قولدانىلۋى قىزمەت ەتەدى. يننوۆاتسيالاردىڭ ءرولى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى، ولار بارلىق سالاعا ەنۋگە ءتيىس. ياعني، يننوۆاتسيانىڭ ناعىز ناتيجەلەرىنىڭ الىنۋى – تەك مەملەكەتتىڭ عانا ماسەلەسى ەمەس. ايماقتىق ەكونوميكانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، بۇل ۇردىسكە بيزنەستى دە، عىلىمدى دا، بارلىق قوعامدى دا قاتىستىرۋىمىز قاجەت.

بۇگىن، مودەرنيزاتسيا – تەك تەحنيكالىق يننوۆاتسيالار عانا ەمەس. ونىڭ باستى ماقساتتارى جاڭا قوعام، جاڭا ينفراقۇرىلىم، جاڭا ادام قۇرۋدا، حالىقتىڭ، بيلىك ورگاندارىنىڭ جانە بيزنەس-قوعامدار كۇشىنىڭ بىرىگۋىندە جاتىر، بۇلار بىزگە حالىقارالىق ارەنادا جەتەكشى ەلدەرمەن باسەكەگە شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

قۇرمەتتى دوستار، سۇيىكتى وتانىمىز ءۇشىن قۇربان ەتەتىن ءبىزدىڭ ءومىرىمىز ءبىر، بولاشاعىمىز ءبىر، ارماندارىمىز ءبىر. وتان ءۇشىن ەرەڭ ەڭبەك ەتەيىك!

سىزدەردىڭ قازاقستاندى نىعايتۋداعى ىستەرىڭىزگە كۇش-قۋات تىلەيمىن.

نازارلارىڭىزعا راحمەت! قازاق ەلى جاساسىن!

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

ەڭ الدىمەن، ءار تۇرعىننىڭ ءوز-وزىنە جانە ەلىنە دەگەن سەنىمگە يە بولۋىن قامتاماسىز ەتۋگە ۋادە بەرەمىن. ءوزىمىزدى جانە وي-ءورىسىمىزدى اينالامىزداعى جاقسى نارسەلەرگە قاراي وزگەرتسەك – جاقسى وزگەرىستەرگە قول جەتكىزەمىز.

باستاۋىندا ەڭبەك پەن ءبىلىم جاتقان كەزدە، جولدا كەزدەسكەن ەش قيىندىققا قاراماستان قازاقستان بولاشاعى جارقىن بولاتىنىنا سەنەمىن.  قابىلداناتىن ەكونوميكالىق شەشىمدەردىڭ ەل دامۋىنا، ۇلت جاعدايىنىڭ كوتەرىلۋىنە، ازاماتتاردىڭ ماتەريالدىق جاعدايىنىڭ جاقسارۋىنا اسەر ەتىپ، ادامداردىڭ ءومىر سۇرگىسى كەلەتىن، جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىن، وقىعىسى كەلەتىن ورتا قۇرۋىنا اسەر ەتەدى دەپ ويلايمىن.

باي تابيعي رەسۋرستارىمىز، ەڭبەكقور دا ءبىلىمدى حالقىمىز، مەملەكەتتىڭ مىقتى ساياساتى ارقىلى ەلىمىزدىڭ گۇلدەنەتىنىن دالەلدەۋگە دايىنمىن. وسى جۇمىسىمدا كوپشىلىك تۇرعىنداردىڭ مەنى قولدايتىنىنا، ۇلتتىق مۇددەلەرگە جاۋاپ بەرەتىن ساياساتتى ىسكە اسىرۋعا كۇش-قۋاتىمىزدىڭ جەتەتىنىنە كامىل سەنەمىن. سونىمەن قاتار، ەلىمىزدە ءادىل سوت پەن جاقسى باسقارۋدى نىعايتۋ كەرەكتىگىن كورسەتەمىن. مەنىڭ بورىشىم – جەكە ءوزىم ءۇشىن ەمەس، مەملەكەت يگىلىگى ءۇشىن اسەر ەتۋ.

رەسپۋبليكانىڭ دامۋى ءوز قولىمىزدا، بىزدەگى كۇش-قۋات، قۇربانشىلدىق، وتانشىلدىق حالقىمىزدىڭ ساۋلىعىنا نەگىزدەلەدى.

قازاقستان حالقى – ونىڭ ەڭ باستى دا ەڭ قۇندى مەملەكەتتىك بايلىعى. ادام – ول ەكونوميكانىڭ باستاۋى مەن ماقساتى. سوندىقتان دا مەن ادامنىڭ، وتباسىنىڭ، مەملەكەتتىڭ تەڭدەستىرىلگەن دامۋىن ەڭ باستى ەتىپ كورسەتەمىن.

كەي كەزدەرى بىزگە ءبىلىم مەن تاجىريبەنى جەتكىلىكسىز بولىپ قالۋى سەبەبىنەن، مەنىڭ باسىمدىلىعىم – ءبىلىم جۇيەسى. دامىعان ەلدەردە ءبىلىم مەن دانا وي جانە ولاردىڭ ءتيىمدى پايدالانىلۋى – ەل ءوسۋىنىڭ نەگىزى.

ەل مۇددەسىنىڭ ەگەمەندىگىمىز بەن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ كەپىلى رەتىندە حالىقارالىق ارەنادا ونى نىق قورعاۋىمىز كەرەك.

ەڭ نەگىزگى قۇندىلىعىمىز – ەركىن، تاۋەلسىز، دامىعان قازاق مەملەكەتى. ءبىز ونى قورعايمىز. باستى ماسەلەمىز – قازاق مەملەكەتىنىڭ ەگەمەندىگى مەن ونىڭ قورعانىسى ەكەنىن ءاردايىم ايتىپ ءجۇرمىن. قوسقىم كەلەتىنى، قازاق مەملەكەتىنىڭ دامىعانىن قالاساق، قازاقستان حالقىنىڭ اماندىعىن قالاساق، بۇل جەتكىلىكسىز. بىزگە كەرەگى، جوعارى مەملەكەتتىك لاۋازىمنان باستاپ ەڭ قاراپايىم جۇمىسقا دەيىن ءار ادام مەملەكەتكە، ويىنا، شەشىمىنە، ءىس-ارەكەتىنە دەربەس قاراپ، ءوزىن ەركىن سەزىنە ءبىلۋى كەرەك. بارلىعىمىز بىرگە ەركىندىك اۋاسىمەن تىنىستايتىن بولامىز.

كەرەي مەن جانىبەك حاندار قۇرعان مەملەكەت كوپتەگەن ۇرپاقتاردىڭ كۇش-جىگەرى  ارقىلى حالقىمىزدى بۇگىنگە جەتكىزدى. مەملەكەتتىلىگىمىزدى نىعايتۋداعى اتا-بابا ءىسىن جالعاستىرۋعا مىندەتتىمىز.

ءار حالىقتىڭ تاريحى وزىنشە قيىن. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدىڭ قيىن بولىپ قانا قويماي، ۇمىتكە تولى بولعاندىعىنا قۋانۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى كۇنى تاۋەلسىز جانە ەگەمەندى ەل ەكەندىگىمىزدى، اسپان تۇستەس بايراعىمىزعا ماقتانىشپەن قاراي الاتىنىمىزدى ايتا الامىز. بۇل – تاريحىمىزدىڭ ەڭ جاقسى جەتىستىگىنىڭ كۋاسى.

ءبىزدىڭ تاريحي جولىمىزدا تالاي سىناقتار، جەڭىستەر مەن جەڭىلىستەر، اۋىر شىعىندار جانە جارقىن ۇمىتتەر بولدى. وسى جولدا حالقىمىز ءوستى، نىعايدى.

قازاقستاننىڭ ارى قاراي دامۋى ءۇشىن ادامداردىڭ ءوز مەملەكەتىنە دەگەن سەنىمى مەن بىرىككەن ەڭبەك قاجەت. قازاقستان يگىلىگى ءۇشىن تەر توگۋگە دايىنمىن!

قازاقستاندى ءبىز ءوزىمىزدىڭ جاقىن، سۇلۋ ادامىمىزداي جاقسى كورەمىز. ءوز سەزىمدەرىمىزدى ءجيى جاسىرساق تا، وتانىمىزبەن بىرگە ونىڭ جەتىستىكتەرىنە قۋانامىز. قيىن كەزدەردە مۇڭايامىز. ۇمىتتەرىمىزدى اقتاماعان كەزدەرى رەنجيمىز. الىسقا كەتكەندە ساعىنامىز. قازاقستاندا بولعان كەزدە دە، باسقا جاقتاردا جۇرگەن كەزدە دە ۋايىمداپ، بولىپ جاتقان وقيعالاردى قاداعالاۋدى توقتاتپايمىز.

جەردى، حالىقتى، وتانداستاردى ادام ءوزى تاڭدامايدى. قازاقستان ءبىزدى تاڭدادى. سوندىقتان دا ءبىز وسىندامىز. ءبىزدى تاپتادى، بىراق ەزىپ تاستاي المادى. بىزگە وق اتتى، بىراق قۇلاتا المادى. ءبىزدى جاۋلاپ الدى، بىراق باعىندارا المادى. ءار جەرگە تاراپ كەتتىك، بىراق ءبىزدىڭ تامىرىمىز وسى جەردە. سوندىقتان تۋعان جەرىمىزدى گۇلدەندىرەيىك، ول ءۇشىن ايانباي تەر توگىپ، ءبىلىم الىپ، ادال قىزمەت ەتىپ قازاق حالقىنى جاڭا جەتىستىكتەرگە جەتكىزەيىك! بۇل ءبىزدىڭ قاسيەتتى بورىشىمىز!

قازاقستان جاھاندىق ەكونوميكادا ارەكەتشىل بولۋى كەرەك. قازاق مەملەكەتى ءوز دامۋىندا بەدەل مەن ماقساتقا جەتۋ مۇمكىندىگىنە يە بولۋى ءۇشىن، ەكونوميكامىز جاھاندىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا ءتيىس.

بولاشاقتاعى قازاقستان ەڭبەكقور، ءبىلىمدى، ازاماتتىق جاۋاپتى جانە ۇيىمشىل حالىق ءومىر سۇرەتىن اقىلمەن باسقارىلاتىن، ەكولوگيالىق، شىعارماشىل، الەۋمەتتىك ءارى ۇلتتىق مەملەكەت بولادى.

قازاق ەلى – مىقتى حالقى بار ەل. ءححى عاسىردىڭ جاڭاشىل قازاق مەملەكەتىن قۇراتىنىمىزدى بىلەمىن. قازاقستان باسقا ەلدەرمەن دوستىق، ىنتىماقتاستىق، سىيلاستىق نەگىزىندە بايلانىس ورناتا الاتىن بەلسەندى، يننوۆاتسيالى، شىعارماشىل جانە ۇلتتىق ەل بولاتىنىنا سەنىمدىمىن.

بارلىق ويىم مەن ءىسىمدى وسى ماقساتقا ارناۋعا دايىنمىن، سەبەبى مەن قازاقستاندى سۇيەمىن.

 

جاراتقان يەمىز قازاقستانىمىزعا قولداۋ بولسىن! جاراتقان يەمىز ەڭبەگىمىزگە دەمەۋ بولسىن!

 

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و وسنوۆاح ۆوەننوي پوليتيكي رەسپۋبليكي كازاحستان، و توم كاك يا يح ۆيجۋ نو پەرەد ەتيم يا حوتەل بى پودەليتسيا س ۆامي نەكوتورىمي مىسليامي.

نا موي ۆزگلياد فيزيچەسكوە زدوروۆە گراجدان ودين يز گلاۆنىح فاكتوروۆ ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي. پوەتومۋ ۋكرەپلەنيە زدوروۆيا ناشيح گراجدان دەلو گوسۋدارستۆەننوي ۆاجنوستي. يا سچيتايۋ، چتو بلاگوپولۋچيە سەمي ياۆلياەتسيا وسنوۆنىم پوكازاتەلەم ي گلاۆنوي تسەليۋ ستراتەگي رازۆيتيا وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا، بۋدەت بلاگوپولۋچنوي ناشا سەميا بۋدەت بلاگوپولۋچنىم ي ۆسە ناشە وبششەستۆو. نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم وب وسنوۆاز ۆوەننوي پوليتيكي ناشەي سترانى.

نا موي ۆزگلياد، سوۆرەمەننىە ۆوورۋجيوننىە سيلى رەسپۋبليكي كازاحستان پرەدستاۆليايۋت سوبوي پرەجدە ۆسەگو نە ينسترۋمەنت ۆەدەنيا ۆوينى، ا ۆاجنەيشي ينسترۋمەنت ەيو پرەدوتۆراششەنيا، فاكتور ستراتەگيچەسكوگو سدەرجيۆانيا.

ۆوەننايا پوليتيكا – سوستاۆنايا چاست وبششەي پوليتيكي رەسپۋبليكي كازاحستان ۆ وبلاستي ۆوەننوگو سترويتەلستۆا ي وبەسپەچەنيا ۆوەننوي بەزوپاسنوستي، نەپوسرەدستۆەننو سۆيازاننايا س سوزدانيەم ۆوەننوي ورگانيزاتسي گوسۋدارستۆا.

ۆوەننايا پوليتيكا رەسپۋبليكي كازاحستان ياۆلياەتسيا نەوبحوديمىم ي ۆاجنىم ەلەمەنتوم وبششەپوليتيچەسكوي ي ۆنەشنەپوليتيچەسكوي دەياتەلنوستي، ناپراۆلەننوي نا وبەسپەچەنيە ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي گوسۋدارستۆا، پرەدوتۆراششەنيە ۆوين ي ۆوورۋجەننىح كونفليكتوۆ، ۋپروچەنيە ستراتەگيچەسكوي ستابيلنوستي.

ۆوەننايا پوليتيكا دولجنا وپرەدەلياتسيا س ۋچەتوم ناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ گوسۋدارستۆا، ەگو ۆوەننىح، ەكونوميچەسكيح، سوتسيالنىح، ديپلوماتيچەسكيح ي ينىح ۆوزموجنوستەي. 
    ونوۆى ۆوەننوي پوليتيكي دولجنى بىت وفيتسيالنو يزلوجەنى ۆ ۆوەننوي دوكترينە رەسپۋبليكي كازاحستان. ۆوەننايا پوليتيكا ناشەي سترانى وسنوۆىۆاەتسيا نا سلەدۋيۋششيح پرينتسيپاح:

رەسپۋبليكا كازاحستان:

 نە ۆىدۆيگاەت نيكاكيح تەرريتوريالنىح پرەتەنزي ك درۋگيم گوسۋدارستۆام ي نە پريزناەت تاكيح پرەتەنزي سو ستورونى درۋگيح گوسۋدارستۆ;

 ۋۆاجاەت پوليتيچەسكۋيۋ نەزاۆيسيموست ي گوسۋدارستۆەننىي سۋۆەرەنيتەت درۋگيح ستران ي پريزناەت يح پراۆو رەشات ۆوپروسى وبەسپەچەنيا ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي ۆ سووتۆەتستۆي سو سۆويمي ينتەرەسامي بەز نانەسەنيا ۋششەربا بەزوپاسنوستي درۋگيح گوسۋدارستۆ;

 ۆىستۋپاەت زا رەشەنيە ۆسەح مەجگوسۋدارستۆەننىح پروتيۆورەچي يسكليۋچيتەلنو پۋتەم پەرەگوۆوروۆ نا ۆزايموپريەملەموي وسنوۆە;

  يسكليۋچاەت ودنوستوروننەە سوكراششەنيە ۆوورۋجەنيا ۆ ۋششەرب ۆوەننوي بەزوپاسنوستي گوسۋدارستۆا، دوپۋسكايا ەگو تولكو س ۋچەتوم سۆويح ەكونوميچەسكيح ۆوزموجنوستەي ي وبەكتيۆنوي تسەلەسووبرازنوستي دليا وبەسپەچەنيا نەوبحوديموگو ۋروۆنيا وبورونوسپوسوبنوستي.

 وسنوۆنىمي تسەليامي ۆوەننوي پوليتيكي رەسپۋبليكي كازاحستان ياۆليايۋتسيا پوددەرجانيە مەجدۋنارودنوگو ميرا ي بەزوپاسنوستي، پرەدوتۆراششەنيە ۋگروزى رازۆيازىۆانيا ۆوينى ي وبەسپەچەنيە گارانتي ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي رەسپۋبليكي كازاحستان وت ۆوزموجنىح ۆوەننىح ۋگروز.

 ۆوەننايا پوليتيكا رەسپۋبليكي كازاحستان نا سوۆرەمەننوم ەتاپە دولجنا پرەدنازناچاتسيا دليا:

 پوددەرجانيا وبوروننوگو پوتەنتسيالا سترانى نا ۋروۆنە، ادەكۆاتنوم سۋششەستۆۋيۋششيم ي پوتەنتسيالنىم ۆوەننىم ۋگروزام س ۋچەتوم ەكونوميچەسكيح ۆوزموجنوستەي سترانى ي يمەيۋششيحسيا رەسۋرسوۆ;

پرەدوتۆراششەنيا كرۋپنوماسشتابنىح ۆوەننىح ستولكنوۆەني نا ميروۆوي ارەنە ي ۆ رەگيونە;

 ۆىپولنەنيا مەجدۋنارودنىح وبيازاتەلستۆ رەسپۋبليكي كازاحستان پو وكازانيۋ ۆوەننوي پوموششي سويۋزنىم س نەي سترانام;

 وبەسپەچەنيا دەيستۆي سوۆەتا بەزوپاسنوستي وون، درۋگيح مەجدۋنارودنىح ورگانيزاتسي پو پوددەرجانيۋ مەجدۋنارودنوگو ميرا ي بەزوپاسنوستي نا ۆوزموجنو بولەە راننەي ستادي رازۆيتيا ۋگروجايۋششەي سيتۋاتسي يلي كونفليكتا.

 تسەل ي پرەدنازناچەنيە ۆوەننوي پوليتيكي رەسپۋبليكي  كازاحستان دولجنى سووتۆەتستۆات پولوجەنيام ۋستاۆا وون.

 

ارداقتى اعايىن!

جۇزدەگەن جىلدار مەن سىناقتاردان ەلىمىزگە دەگەن ماحابباتىمىزدى وشىرمەدىك، ەلىمىزدى قالىپتاستىردىق، تاۋەلسىزدىككە يە بولدىق. بارلىعىمىز بىرىگىپ ەگەمەن مەملەكەت قۇردىق. ەندىگى ماقساتىمىز – وتكەن جەتىستىكتەرىمىزدى ساقتاي وتىرىپ، جاڭا بيىكتەرگە جەتە وتىرىپ، بولاشاق ۇرپاقتارىمىزعا باي جانە ەگەمەن ەلىمىزدى امانات ەتۋ.

ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزگە ءالى ەكى ونجىلدىق قانا بولدى. ءوز جەرىڭدە ءومىر ءسۇرۋ جانە جۇمىس ىستەۋ، ءوز تاعدىرىڭدى ءوزىڭ انىقتاۋدان ارتىق نارسەنىڭ جوقتىعىن ميلليونداعان قازاقتاردىڭ تۇسىنۋىنە وسى قىسقا تاريحي ۋاقىتتىڭ ءوزى جەتكىلىكتى بولدى.

قازاقتاردى تىزە بۇككىزىپ، باعىندىرۋدى، ءوز جەرىنەن، اتىنان ايىرۋدى كوزدەگەندەر از بولعان جوق. بىراق ولارعا ارقاشان جول بەرمەي تۇرعان كۇش – ەرلىككە، اتامەكەنگە دەگەن سەزىمگە جانە بوستاندىق جولىندا قۇرباندىققا تولى قازاقتىق مىنەز جاتتى.

وتانىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى جاريالانعان كۇننەن بەرى جيىرما جىل ءوتتى. بۇگىن، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باعاسىزدىعىنا كوزىمىز جەتە وتىرىپ، حالىقارالىق توعىستا ورنالاسقان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ الەمدەگى ەلدەرمەن قارىم-قاتىناستارىنىڭ دامۋىن باقىلاپ وتىرمىز.

سۇيىكتى وتانىمىز قازاقستان – بۇگىن حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ بەلسەندى، تانىمال، قۇرمەتتى مۇشەسى. بۇل جوعارى مارتەبە ۇلتىنا لايىقتى ءار ۇلىنان، سونىمەن قوسا ءار دەڭگەيدەگى  دەپۋتاتتار مەن اكىمدەردەن، ۇكىمەت مۇشەلەرىنەن وتاننىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭى ءۇشىن، سۇيىكتى قازاقستانىمىزدىڭ دامۋى  ءۇشىن، سونىمەن قاتار الەمدىك ارەنادا ونىڭ  ءۇنىنىڭ قاتتى شىعۋى ءۇشىن ۇنەمى كۇش جۇمساۋدى تالاپ ەتەدى. وتان ءۇشىن جاۋاپتى بولۋعاارقايسىمىز ادال ەڭبەكتەنىپ، جەمىستى كۇش جۇمساپ، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك پەن مىقتى ەرىككە، ۇلتتىق نامىسقا، جوعارى بىلىمدىلىككە، تازا نيەتكە يە بولۋىمىز قاجەت.

ءار جىل سايىن رەسپۋبليكا وندىرگەنىنىڭ 80 پايىزىن ەكسپورتتايدى، ويتكەنى ءبارى شيكىزات. بارلىق تابىلعان تابىس، مەنىڭشە، وليگارحتاردىڭ قالتاسىنا، شەتەلگە كەتپەۋى ءتيىس، ول حالىققا ەڭبەكاقى، الەۋمەتتىك يگىلىك، وتاندىق ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيا رەتىندە قايتۋى كەرەك. ارقاشان وسىلاي بولۋعا ءتيىس. وسىنداي ەكونوميكا قۇرۋ ءبىزدىڭ ماقساتىمىز.

بۇگىنگى جاعدايلارداعى قازاقستاندا ءبىز ودان ءارى حالىق يگىلىگى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋگە، مەكتەپتەر مەن بالاباقشالار جەتىسپەۋشىلىگىن جانە ازاماتتاردىڭ تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىن شەشۋگە، اۋىلداردى گازيفيكاتسيالاۋعا، يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق ساياساتتى ىسكە اسىرۋعا، قاراپايىم ازاماتتاردى الەۋمەتتىك قورعاۋعا، مەملەكەتىمىزدىڭ قورعانىس قابىلەتىن نىعايتۋعا مىندەتتىمىز. سونىمەن قوسا، كوممۋنيكاتسيالىق تاۋەلسىزدىك جانە ساۋدا قورعانىسىنا، ازىق تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە جانە ەكونوميكالىق ءوسىمدى ءوندىرۋشى سالا ارقىلى قامتاماسىز ەتۋگە، حالىققا ستراتەگيالىق كاسىپورىنداردى جانە پايدالى قازبالار ورنىن قايتارۋعا، زاڭ شىعارۋشى ورگانداردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋگە باعىتتالعان ستراتەگيالىق ماقساتتارعا جاقىنداۋىمىز كەرەك.  ۋاقىت تالابى وسىنداي.

جوعارى ماقساتتارعا جەتۋ مەن ۇلكەن جەمىستى جوسپارلاردى ىسكە اسىرۋ وڭاي ءىس ەمەس. ول ءبىر-ەكى جىلدا ورىندالمايدى. بىراق ارقايسىمىزدىڭ، ۇلتتىڭ ۇلدارى – پارلماەنتتىڭ، ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ، اكىمدەردىڭ، ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ، ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ، بارلىق دەڭگەيدەگى ماماندار مەن جاۋاپتى جۇمىسشىلاردىڭ، مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولار قىزمەتكەرلەرىنىڭ ماقساتى ادال ەڭبەكتى قاجەت ەتەدى.

الدىمىزدا شەشىمىن تالاپ ەتەتىن ماقساتتار تۇر. مىسالى قارجى سالاسىنداعى ماسەلەلەر وسى:

• • ۇلتتىق ۆاليۋتا كۋرسىنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ;
• • نەسيەلىك قورلاردى كوبىرەك تارتۋ جانە وسى نەگىزدە شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىككە، اسىرەسە وندىرىستىك كاسىپورىنعا  سالىناتىن جالپى نەسيە كولەمىن ۇلكەيتۋ;
• • نەسيەلىك ۇيىمداردىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ساياساتىن جالعاستىرۋ جانە ونىڭ قىزمەتىن حالىقتىڭ بوس قاراجاتتارىن تارتۋ ارقىلى، بانك قىزمەتتەرى ساپاسىن جاقسارتۋ ارقىلى، ولاردىڭ ورىندالۋ ءتارتىبى ارقىلى كەڭەيتۋ.
• • وتاندىق ءوندىرۋشى كاسىپكەرلىككە بەرىلەتىن ۇزاق مەرزىمدى نەسيەلەرگە كليەنتتەردى تارتۋ ارقىلى نەسيە جۇيەسىن نىعايتۋ.

 

ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ماقساتىمەن ۇلتتىق بانك جانە كوممەرتسيالىق بانكتەر وسى باعىتتاعى نەسيەلەردىڭ كولەمى مەن سانىن كوبەيتۋگە، نەسيەلىك قورلارعا كوبىرەك كليەنت تارتۋعا كەرەكتى شارالار قولدانۋعا ءتيىس.

وسىعان بايلانىستى، ەلدە بانكتەردىڭ، باسقا دا نەسيەلىك ۇيىمداردىڭ سانىن كوبەيتۋ ءۇشىن جانە قىزمەت ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن بارلىق سايكەس نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردى قايتا قاراپ، ولاردىڭ قىزمەتىن جاقسارتۋعا جاعدايلار جاساۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، الىستاعى اۋداندارعا ميكرونەسيەلەۋدى كوبەيتۋگە قوسىمشا شارالار قولدانۋ قاجەت.

قۇرمەتتى وتانداستارىم!

وسى ۇلى جەتىستىك پەن باعاسىز ۇلتتىق يگىلىگىمىزدىڭ قاسيەتتى، ءمىنسىز، جانە ارقاشان تۇراقتى تاۋەلسىزدىگىن ساقتاۋ -  مەملەكەتتىڭ ماقساتى جانە قازاقستاننىڭ ءار سانالى جانە ادال ازاماتىنىڭ ميسسياسى. تاۋەلسىزدىك پەن ەگەمەن مەملەكەتتى، الەمدى نىعايتۋدى، تۇراقىتلىق پەن ۇلتتىق بىرلىكتى، جوعارى وتانشىلدىق سەزىمدى،  رۋحاني قىراعىلىقتى، ۇلتتىق نامىستى، ۇلتتىق قۇندىلقتار مەن مەملەكەتتىك نىشانداردى قورعاۋ –  ناعىز ازاماتتىق قوعام قۇرۋعا، مىقتى ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك دامۋعا، ستراتەگيالىق جوسپارلار مەن ماقساتتاردىڭ ىسكە اسۋىنا ءبىزدى تولىقتاي باعىتتايدى.

تاۋەلسىزدىك پەن ونىڭ جەتىستىكتەرىن نىعايتۋ ءبىزدى حالىقتىڭ تاريحي ساناسىن، ەتيكالىق جانە مادەني قۇندىلىقتارىن قالپىنا كەلتىرۋ مەن ءتىلدىڭ، ادەبيەتتىڭ، عىلىمنىڭ، مادەنيەتتىڭ، اعارتۋ مەن ءبىلىم بەرۋدىڭ دامۋىنا كوپ كۇش سالۋعا يتەرمەلەيدى.

ۇلتتىق سانانىڭ قالىپتاسۋ ءۇردىسىن كۇشەيتۋدەگى، وركەنيەتتى ازاماتتىق قوعام نەگىزدەرىن كۇشەيتۋدەگى تاريحىمىزدىڭ تاعدىرلى كەزەڭىندە ەڭ قۋاتتى جەمىستى قۇرال – قازاق حالقىنىڭ ۇلى بابالارىنىڭ مۇراسىنا نازار سالۋ.

تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا تاماشا ءتىل بولىپ سانالاتىن مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ قالپىنا كەلۋى جانە دامۋى ءۇشىن بارلىق جاعدايلاردى جاساۋىمىز كەرەك ەدى. ويتكەنى بۇل بابالاردان قالعان امانات جانە ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز. وكىنىشكە وراي جيىرما جىلدا ەشتەڭكە ىستەلگەن جوق. ءبىز وتانشىلدار قازاق ءتىلىن كوسەگەسىن كوگەرتۋ ءۇشىن بارلىق شارالاردى جاسايمىز. بۇل ءبىزدىڭ تاريحي مىندەتىمىز.

ءبىر كەزدەرى مەملەكەتتىك جانە ساياسي ءتىل بولماعان قازاق ءتىلىمىزدىڭ ءۇنى  قازىر بۇۇ-نىڭ جانە باسقا دا حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ەڭ جوعارى مىنبەرلەرىنەن شىعىپ تۇرۋعا، اق كوگەرشىن سياقتى بەيبىتشىلىك پەن دوستىق قۇسى رەتىندە الەمدىك كەڭىستىكتە شارىقتاۋعا ءتيىس.

سوندىقتان، ەجەلگى، باي، دانا جانە اقىندىق تىلگە دەگەن مەملەكەتتىك جانە بۇكىلحالىقتىق قامقورلىق – ارقايسىمىز ءۇشىن اسىل پارىز.

 

 قىمباتتى دوستار!

اعىمداعى جىلدا سالتاناتتى تۇردە قىمباتتى قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگىنىڭ جيىرما جىلدىعىن تويلايمىز. بۇل مەرەكە قوعام ءومىرىنىڭ ءار سالاسىنداعى تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما جىلدىق جەتىستىكتەرىنىڭ كورىنىسى.

قازاقستانىمىز، جاس، ىنتالى، قۋاتتى، مىقتى، دەنى ساۋ جانە ماقساتشىل بوزبالا سياقتى جيىرما جىلدىعىن لايىقتى تابىستارىمەن قارسى الۋعا كۇش سالۋدا.

ءبىز باقىتتىمىز، سەبەبى ءبىزدىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتىمىز بار، حالقىمىز ءوزىنىڭ جاڭا تاريحىن ءوز قولىمەن قۇرۋدا. قىمباتتى ولكەمىز ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى جانە جەمىستى ەڭبەگىمىزدىڭ ناتيجەسىندە قالىپتاسۋدا. ءبىز ارقاشان مىنا تىنىمسىز الەمدە تاريحي جانە قاسيەتتى ەلىمىزدى قاۋىپ-قاتەردەن قورعاۋعا تىرىسامىز.

ار مەن ۇلتتىق نامىسىمىزعا، وتانشىلدىق سەزىمىنە، حالىقتىڭ شىن جۇرەكتى ەڭبەگىنە تەرەڭ سەنىمدەمىن، بارلىعىمىز بىرگە جوسپارلارىمىز بەن يگى نيەتتەرىمىزدى ىسكە اسىراتىنىمىزدى،ەگەمەن اتامەكەنىمىزگە جاقسى جاعداي جاسايتىنىمىزدى، بولاشاقتا حالقىمىزعا لايىقتى ءومىر قامتاماسىز ەتەتىنىمىزدى ۇلكەن سەنىمدىلىكپەن ايتا الامىن.

ەگەمەن قازاقستاننىڭ بولاشاققا جانە دامۋعا جولى تىك، جارقىن جانە جەڭىستەر مەن جاڭا جەتىستىكتەرگە تولى بولسىن!

تاۋەلسىزدىكتىڭ ساۋلەسى قازاقستاننىڭ ءار ازاماتىنىڭ جۇرەگىندە ارقاشان جانىپ تۇرسىن، بۇگىنگى جانە ەرتەڭگى جولىمىزدىڭ شامشىراعى بولسىن! شەكسىز ماحابباتپەن قىمباتتى حالىققا ۇلكەن باقىت، دەنساۋلىق، جاڭا كۇش جانە جەمىستىڭ جاڭا بيىكتەرىن تىلەيمىن!

ادال نيەتتەرىڭىزدى ىسكە اسىرۋدا جاراتقاننان ءار قازاق وتباسىنا بارشىلىق بەرۋدى، تاۋەلسىزدىك پەن ۇلتتىق بىرلىكتىڭ ساقتالۋىن، قازاقستاندى قاۋىپتەن قورعاۋىن سۇرايمىن!

قازاق ەلى جانە قازاق حالقى جاساسىن!

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم و ناتسيونالنىح ينتەرەساح رەسپۋبليكي كازاحستان، و توم كاك يا يح پونيمايۋ نو پەرەد ەتيم يا حوتەل بى س ۆامي پودەليتسيا سۆويمي مىسليامي.

نا موي ۆزگلياد، ناشا گلاۆنايا تسەل – سدەلات ناشە گوسۋدارستۆو پروتسۆەتايۋششەي سترانوي، وسنوۆاننوي نا رازۆيتوي ەكونوميكە س وريەنتاتسيەي نا سيلنۋيۋ سوتسيالنۋيۋ پوليتيكۋ، بەزۋسلوۆنوم سوبليۋدەني گراجدانسكيح سۆوبود ي پراۆ چەلوۆەكا، وبەسپەچيت فورميروۆانيە ۆىسوكوگو چەلوۆەچەسكوگو پوتەنتسيالا، سوزدات دوستوينىە ۋسلوۆيا جيزني ۆسەم گراجدانام گوسۋدارستۆا، وبەسپەچيت رازۆيتيە گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا.

مى دولوجنى سترەميتسيا رەاليزوۆات نامەچەننوە چەرەز پروۆەدەنيە كاچەستۆەننىح سترۋكتۋرنىح رەفورم، ناتسەلەننىح نا ەففەكتيۆنۋيۋ رەاليزاتسيۋ ينتەللەكتۋالنوگو، پرويزۆودستۆەننوگو، پروفەسسيونالنوگو ي دۋحوۆنوگو پوتەنتسيالا وبششەستۆا.

نۋ ا تەپەر داۆايتە پوگوۆوريم و ناتسيونالنىح ينتەرەساح رەسپۋبليكي كازاحستان.

 

ناتسيونالنىە ينتەرەسى   

 ناتسيونالنىە ينتەرەسى رەسپۋبليكي كازاحستان وحۆاتىۆايۋت ۆسە سفەرى جيزنەدەياتەلنوستي ليچنوستي، وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا، تەسنو ۆزايموسۆيازانى ي ياۆليايۋتسيا كونتسەپتۋالنىمي وريەنتيرامي دليا ەە دولگوسروچنوگو رازۆيتيا.

 ستراتەگيچەسكيمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ياۆليايۋتسيا: وبەسپەچەنيە نەزاۆيسيموستي، تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي، سۋۆەرەنيتەتا، رازۆيتيە گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا; ۋستويچيۆوە ەكونوميچەسكوە رازۆيتيە ي ۆىسوكايا كونكۋرەنتوسپوسوبنوست كازاحسكوي ەكونوميكي; دوستيجەنيە ۆىسوكوگو ۋروۆنيا ي كاچەستۆا جيزني گراجدان.

وسنوۆنىمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ۆ پوليتيچەسكوي سفەرە ياۆليايۋتسيا:

    سوبليۋدەنيە كونستيتۋتسيوننىح پراۆ ي سۆوبود چەلوۆەكا;

    ۋستويچيۆوە رازۆيتيە دەموكراتيچەسكوگو، پراۆوۆوگو، سوتسيالنو وتۆەتستۆەننوگو گوسۋدارستۆا;

رازۆيتيە ي ۆنەدرەنيە ۆ پراكتيكۋ گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ گوسۋدارستۆەننوگو كازاحسكوگو يازىكا;

    وبەسپەچەنيە ەففەكتيۆنوگو فۋنكتسيونيروۆانيا گوسۋدارستۆەننىح ينستيتۋتوۆ ۆ ينتەرەساح وبششەستۆا;

    دوستيجەنيە سبالانسيروۆاننوستي پوليتيچەسكيح ينتەرەسوۆ گراجدان، وبششەستۆەننىح وبەدينەني ي گوسۋدارستۆا، وبششەستۆەننوگو كونسەنسۋسا پو كليۋچەۆىم ۆوپروسام رازۆيتيا رەسپۋبليكي كازاحستان;

    رازۆيتيە گراجدانسكوگو وبششەستۆا س ۋچەتوم ناتسيونالنىح تراديتسي ي وسوبەننوستەي;

    ەففەكتيۆنوە پروتيۆودەيستۆيە كوررۋپتسي;

    فورميروۆانيە سيستەمى مەجدۋنارودنىح وتنوشەني، وسنوۆاننوي نا ۆەرحوۆەنستۆە نورم مەجدۋنارودنوگو پراۆا ي منوگوستوروننەم سوترۋدنيچەستۆە، وبەسپەچيۆايۋششيح ۋچاستيە كازاحستانا ۆ رەشەني ۆوپروسوۆ، زاتراگيۆايۋششيح ەگو ينتەرەسى;

 سوۆەرشەنستۆوۆانيە ي ۋكرەپلەنيە مەحانيزموۆ وبەسپەچەنيا ناتسيونالنوي ي كوللەكتيۆنوي بەزوپاسنوستي س ۋچاستيەم رەسپۋبليكي كازاحستان نا گلوبالنوم، رەگيونالنوم ي دۆۋستوروننەم ۋروۆنياح، پريدانيە مەجدۋنارودنوي بەزوپاسنوستي ۆسەوبەمليۋششەگو ي كومپلەكسنوگو حاراكتەرا;

پراگماتيچنوە ۆزايمودەيستۆيە س ميروۆىمي تسەنترامي سيلى، وسنوۆاننوە نا ەففەكتيۆنوي منوگوستوروننەي ي منوگوۆەكتورنوي ديپلوماتي، ستراتەگيچەسكوم پارتنەرستۆە ي وسوبىح وتنوشەنياح س درۋجەستۆەننىمي گوسۋدارستۆامي، راۆنوپراۆنوم ۆزايمودەيستۆي ي ۆزايمنوم ۋچەتە ينتەرەسوۆ;

 پوزيتسيونيروۆانيە رەسپۋبليكي كازاحستان زا رۋبەجوم ۆ كاچەستۆە دەموكراتيچەسكوگو پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا، وتۆەتستۆەننوگو ي پرەدسكازۋەموگو پارتنەرا، دونورا مەجدۋنارودنوي ي رەگيونالنوي بەزوپاسنوستي;

 وبەسپەچەنيە زاششيتى پراۆ سووتەچەستۆەننيكوۆ ي سوليدارنوستي كازاحوۆ ۆو ۆسەم ميرە رادي سيلنوگو، پروتسۆەتايۋششەگو كازاحستانا.

10. ۆ ەكونوميچەسكوي سفەرە وسنوۆنىمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ياۆليايۋتسيا:

ەكونوميچەسكي روست ي پوۆىشەنيە كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي كازاحسكوي ەكونوميكي نا وسنوۆە ەە سترۋكتۋرنوي پەرەسترويكي، ۋستويچيۆوگو يننوۆاتسيوننوگو رازۆيتيا، ينۆەستيتسي ۆ چەلوۆەچەسكي كاپيتال، مودەرنيزاتسي ەكونوميچەسكيح وتنوشەني، سنيجەنيا سەبەستويموستي، يمپورتوەمكوستي ي ماتەريالوەمكوستي پرويزۆوديموي پرودۋكتسي;

سوحرانەنيە ۋستويچيۆوستي ناتسيونالنوي فينانسوۆوي ي دەنەجنو-كرەديتنوي سيستەم;

وبەسپەچەنيە نەديسكريميناتسيوننوگو دوستۋپا نا ميروۆىە رىنكي توۆاروۆ ي ۋسلۋگ، سىرەۆىح ي ەنەرگەتيچەسكيح رەسۋرسوۆ;

دوستيجەنيە ۋروۆنيا ەنەرگەتيچەسكوي بەزوپاسنوستي، دوستاتوچنوگو دليا نەيتراليزاتسي ۆنەشنەي زاۆيسيموستي وت پوستۋپلەنيا ەنەرگونوسيتەلەي;

پوددەرجانيە گارانتيروۆاننوگو ۋروۆنيا پرودوۆولستۆەننوي بەزوپاسنوستي;

ترانسفەر سوۆرەمەننىح تەحنولوگي ۆ ەكونوميكۋ سترانى، دوستۋپنوست زارۋبەجنىح كرەديتنىح رەسۋرسوۆ.

    11. وسنوۆنىمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ۆ ناۋچنو-تەحنولوگيچەسكوي سفەرە ياۆليايۋتسيا:

فورميروۆانيە ەكونوميكي، وسنوۆاننوي نا زنانياح، وبەسپەچەنيە رازۆيتيا ناۋكي ي تەحنولوگي كاك بازى ۋستويچيۆوگو يننوۆاتسيوننوگو رازۆيتيا رەسپۋبليكي كازاحستان;

سوزدانيە نوۆىح پرويزۆودستۆ، سەكتوروۆ ەكونوميكي پەرەدوۆىح تەحنولوگيچەسكيح ۋكلادوۆ، ينتەنسيۆنوە تەحنولوگيچەسكوە وبنوۆلەنيە بازوۆىح سەكتوروۆ ەكونوميكي ي ۆنەدرەنيە پەرەدوۆىح تەحنولوگي ۆو ۆسە سفەرى جيزنەدەياتەلنوستي وبششەستۆا;

راسشيرەنيە پريسۋتستۆيا كازاحستانا نا ميروۆوم رىنكە ينتەللەكتۋالنىح پرودۋكتوۆ، ناۋكوەمكيح توۆاروۆ ي ۋسلۋگ، ۆزايموۆىگودنوە مەجدۋنارودنوە ناۋچنو-تەحنولوگيچەسكوە سوترۋدنيچەستۆو ي پريۆلەچەنيە ۆ ەكونوميكۋ سترانى تەحنولوگي ميروۆوگو ۋروۆنيا.

12. ۆ سوتسيالنوي سفەرە وسنوۆنىمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ياۆليايۋتسيا:

ۋدوۆلەتۆورەنيە وسنوۆنىح سوتسيالنىح پوترەبنوستەي گراجدان، مينيميزاتسيا نەگاتيۆنىح پوسلەدستۆي سوتسيالنوي ديففەرەنتسياتسي ي سوتسيالنوي ناپرياجەننوستي ۆ وبششەستۆە;

وبەسپەچەنيە وبششەستۆەننوي بەزوپاسنوستي ي بەزوپاسنوستي جيزنەدەياتەلنوستي ناسەلەنيا، سنيجەنيە ۋروۆنيا پرەستۋپنوستي ي كريميناليزاتسي وبششەستۆا;

وبەسپەچەنيە زانياتوستي ترۋدوسپوسوبنىح گراجدان ي دوستوينوگو ۋروۆنيا وپلاتى ترۋدا;

رازۆيتيە ينتەللەكتۋالنوگو ي دۋحوۆنو-نراۆستۆەننوگو پوتەنتسيالا وبششەستۆا، سوحرانەنيە ي پرەۋمنوجەنيە ەگو كۋلتۋرنوگو ناسلەديا، ۋكرەپلەنيە دۋحا پاتريوتيزما;

پريۆلەچەنيە ۆ سترانۋ پەرەسەلەنتسەۆ ەتنيچەسكيح كازاحوۆ نا يستوريچەسكۋيۋ رودينۋ

№ 13. ۆ دەموگرافيچەسكوي سفەرە وسنوۆنىمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ياۆليايۋتسيا:

    ۋستويچيۆىي روست چيسلەننوستي ناتسي نا وسنوۆە پوسلەدوۆاتەلنوگو ۋۆەليچەنيا روجداەموستي ي وجيداەموي پرودولجيتەلنوستي جيزني، سنيجەنيا سمەرتنوستي ناسەلەنيا;

 پوۆىشەنيە وبششەگو ۋروۆنيا زدوروۆيا ناسەلەنيا، وحرانا زدوروۆيا ماتەري ي رەبەنكا;

 ۋكرەپلەنيە ينستيتۋتا سەمي كاك سوتسيالنوگو ينستيتۋتا، نايبولەە بلاگوپرياتنوگو دليا رەاليزاتسي پوترەبنوستي ۆ دەتياح، يح ۆوسپيتانيا;

وپتيميزاتسيا ۆنۋترەننيح ي ۆنەشنيح ميگراتسيوننىح پوتوكوۆ، وبەسپەچەنيە پولوجيتەلنوگو سالدو ۆنەشنەي ميگراتسي زا سچەت پەرەسەلەنتسەۆ رەپاتريانتوۆ ەتنيچەسكيح كازاحوۆ.

14. وسنوۆنىمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ۆ ينفورماتسيوننوي سفەرە ياۆليايۋتسيا:

رەاليزاتسيا كونستيتۋتسيوننىح پراۆ گراجدان نا پولۋچەنيە، حرانەنيە ي راسپروسترانەنيە پولنوي، دوستوۆەرنوي ي سۆوەۆرەمەننوي ينفورماتسي;

فورميروۆانيە ي پوستۋپاتەلنوە رازۆيتيە ينفورماتسيوننوگو وبششەستۆا;

راۆنوپراۆنوە ۋچاستيە رەسپۋبليكي كازاحستان ۆ ميروۆىح ينفورماتسيوننىح وتنوشەنياح;

 پرەوبرازوۆانيە ينفورماتسيوننوي يندۋستري ۆ ەكسپورتنو-وريەنتيروۆاننىي سەكتور ەكونوميكي;

ەففەكتيۆنوە ينفورماتسيوننوە وبەسپەچەنيە گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي;

وبەسپەچەنيە نادەجنوستي ي ۋستويچيۆوستي فۋنكتسيونيروۆانيا كريتيچەسكي ۆاجنىح وبەكتوۆ ينفورماتيزاتسي.

  15. ۆ ۆوەننوي سفەرە وسنوۆنىمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ياۆليايۋتسيا:

 ۋكرەپلەنيە ۆ وبششەستۆە چۋۆستۆا پاتريوتيزما، گوتوۆنوستي ك زاششيتە ناتسيونالنىح ينتەرەسوۆ رەسپۋبليكي كازاحستان;

ەففەكتيۆنوە ستراتەگيچەسكوە سدەرجيۆانيە، وبەسپەچيۆايۋششەە پوددەرجانيە ميرا، رەگيونالنوي بەزوپاسنوستي ي پرەدوتۆراششەنيە ۋگروزى پريمەنەنيا ۆوەننوي سيلى پروتيۆ رەسپۋبليكي كازاحستان;

وبەسپەچەنيە زاششيتى نەزاۆيسيموستي، تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي، سۋۆەرەنيتەتا رەسپۋبليكي ۆ سلۋچاە پريمەنەنيا پروتيۆ نەە ۆوەننوي سيلى يلي ۋگروزى سيلوي;

رازۆيتيە ۆوەننوي ورگانيزاتسي گوسۋدارستۆا، پوددەرجانيە ۋروۆنيا وبوروننوگو پوتەنتسيالا، سووتۆەتستۆۋيۋششەگو ۆوزموجنوستيام گوسۋدارستۆا ي دوستاتوچنوگو دليا رەشەنيا زاداچ ميرنوگو ي ۆوەننوگو ۆرەمەني;

ۋكرەپلەنيە مەجدۋنارودنىح ي رەگيونالنىح مەحانيزموۆ وبەسپەچەنيا ۆوەننوي بەزوپاسنوستي، پارتنەرستۆا ي دوۆەريا;

پوسلەدوۆاتەلنوە رازۆيتيە ي ۋكرەپلەنيە ۆوەننوگو ي ۆوەننو-تەحنيچەسكوگو سوترۋدنيچەستۆا سو سترانامي پارتنەرامي;

پوۆىشەنيە ەففەكتيۆنوستي ورگانيزاتسي دوگوۆورا و كوللەكتيۆنوي بەزوپاسنوستي.

16. وسنوۆنىمي ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي ۆ ەكولوگيچەسكوي سفەرە ياۆليايۋتسيا:

وبەسپەچەنيە ەكولوگيچەسكي بلاگوپرياتنىح ۋسلوۆي جيزنەدەياتەلنوستي گراجدان;

پرەودولەنيە نەگاتيۆنىح پوسلەدستۆي راديواكتيۆنوگو زاگريازنەنيا تەرريتوري سترانى ي ينىح چرەزۆىچاينىح سيتۋاتسي، رەابيليتاتسيا ەكولوگيچەسكي نارۋشەننىح تەرريتوري;

ۋستويچيۆوە پريرودنو-رەسۋرسنوە وبەسپەچەنيە سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا سترانى;

راتسيونالنوە يسپولزوۆانيە پريرودنو-رەسۋرسنوگو پوتەنتسيالا، سوحرانەنيە بيولوگيچەسكوگو ي لاندشافتنوگو رازنووبرازيا، ەكولوگيچەسكوگو راۆنوۆەسيا پريرودنىح سيستەم;

فورميروۆانيە ەلەمەنتوۆ زەلەنوي ەكونوميكي ۆ رەسپۋبليكە كازاحستان.

سودەيستۆيە پوددەرجانيۋ گلوبالنوگو ي رەگيونالنوگو ەكولوگيچەسكوگو راۆنوۆەسيا.

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

بۇگىن ءبىز ۇلتتىق مادەني كەڭىستىك تۋرالى سويلەسەيىكيۋ بىراق ادەتتەگىددەي مەن الدىندا ءوز ويلارىممەن بولىسەيىن.

انا ءتىلى قازاق حالقىنىڭ تۇپنەگىزى ءار ادامنىڭ تۇپدەرەگى، ءزامزام سۋ اعىلاتىن بال بۇلاق. بۇل بال بۇلاق اعىپ جاتقانشا، ءزامزام سۋىن بەرىپ جاتقانشا، بۇل بال بۇلاق قورعالىپ جاتقانشا سول كەزگە دەيىن حالىقتا بار، ونىڭ رۋحى بار ۇلتتىق ءسوز بەن ويدا كورسەتىلگەن. قازاق ءتىلى بۇل قازاق حالقىنىڭ وتكەنىن، كازىرگى زامانىن، بولاشاعىن بايلانىستىراتىن كۇش.

قازاق حالقىنا انا ءتىلى بۇل ەركىندىكتىڭ ءتىلى، مەملەكەتتىڭ ءتىلى، قازاق مادەنيەتتىڭ ءتىلى. قازاق ءتىلدى قورعاۋ، دامىتۋ، كەڭەيتۋ، قوعامنىڭ ءار سالاسىندا، ۇلتارالىق جانە حالىقارالىق قاتىناستا پايدالانۋ ءبىزدىڭ قاسيەتتى بورىشىمىز. 

قازاق ءتىلدى، ەلدى، جەردى قورعاۋ ءۇشىن مەن قازاق ساياساتكەرلەردى، قوعام قايراتكەرلەردى، جازۋشىلاردى، قازاق تىلشىلەردى بىرىگۋگە شاقىرامىن.

قۇزىرلى ورگانداردىڭ ماقساتى مەنىڭ ويىمشا قازاق ءتىلدى قورعاۋ جانە دامىتۋ. ەگەر دە ءبىز دانالى، تۇراقتى جانە جۇيەلى تۇردە ءتىل ساياساتتى، مادەنيەت ساياساتتى دۇرىس جۇرگىزسەك وندا قازاق ءتىلدىڭ بولاشاعىن كەپىلدەندىرە الامىز، قازاق ءتىلدى پايدالاناتىن سالاسىن كەڭەيتەمىز، قازاق ءتىلدى تۋعان جەردە تاراتامىز.

مەنىڭ ويىمشا ءار قازاق تۋعان ءتىلدى قورعاۋ كەرەك، وتارلىق زاماندا جاسالعان جارالاردى ەمدەۋ كەرەك، مىڭداعان جىلدار بويى كەلە جاتقان كازاق ءتىلدى تاراتۋ كەرەك، دامىتۋ كەرەك.

بۇل ۇلكەن جانە وتە كەرەكتى، ماڭىزدى جۇمىس. بۇل جۇمىستا مەن بۇكىل قازاق حالقىنا اۋىزبىرلىك، سەنىمدىلىك، انا تىلگە شىن جۇرەكتەن تەرەڭ ماحاببات تىلەيمىن!. 

ەندى مەن ۇلتتىق مادەني كەڭىستىك تۋرالى ءبىراز ءسوز ايتىپ كەتەيىن. مەنىڭ ويىمشا حالىققا ەڭ قاۋىپتى اپات ول ۇلتتىق ۇستامداردى، قۇندىلىقتاردى جوعالتۋ، ال ۇلتتىق ۇستامداردان، قۇندىلىقتاردان ايىرىلعان حالىق بەيجاي، تۇڭىلگەن، ەشتەڭكەنى سىيلامايتىن توبىر بولادى.

مەنىڭ ويىمشا ۇلتتىق زيالى قاۋىم، اقىندار، جازۋشىلار ۇلتتىق مادەني كەڭىستىك قۇراستىرادى جانە كەڭەيتەدى.

بىزدە كازىر وكىنىشكە وراي جەمقورلىق، ساياساتقۇمارلىق، تارتىپسىزدىك، بوس ساياسي شاعىستىرۋ جانە الاۋىزدىق كەڭ قاناتىن جايدى، بۇنىڭ ءبارى قازاقتىڭ دامۋىن توقتاتادى، زيان قىلدىرادى سوندىقتان مەنىڭ ماقساتىم وسى شاتاقتىڭ ءبارىن توقتاتۋ جانە قازاق ۇلتتىڭ كۇش قۋاتىن مەملەكەتتىڭ، ۇلتتىڭ دامۋىنا باعىتتاندىرۋ.

مەنىڭ ويىمشا جازۋشىلارعا ارنالعان مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك پرەميا كەرەك، ال اقىندارعا ارنالعان ماعجان جۇماباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك پرەميا كەرەك، بۇل مەملەكەتتىك پرەميالار دۇرىس شىعارمالاردى جازاتىن، ۇلتتىق يدەياعا كوڭىل بولەتىن جاس نەمەسە ەل بىلمەيتىن جازۋشىلارعا بەرىلۋ كەرەك.

مەنىڭ ويىمشا ابىرويلى قازاق جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن تاراتۋىمىز كەرەك، سونىمەن قاتار جاس نەمەسە ەل بىلمەيتىن جازۋشىلاردى، اقىنداردى دۇرىس شىعارمالاردى جازاتىن، ۇلتتىق يدەياعا كوڭىل بولەتىندەردى ساحناعا شىعارىپ، پرەميا بەرىپ، تاربيەلەيتىن كىتاپتارىن تاراتۋىمىز كەرەك.

قازاقتىڭ ينتەللەكتۋالدىق كوشباسشىلار ۇلتتىڭ بولاشاعى ءۇشىن بىرىگۋىنە، ءتىل تابىسقانىنا مەن سەنەمىن جانە وسىنى جۇزەگە اسىرۋىنا تىرىسامىن. مەن سەنەمىن قازاقتىڭ ينتەللەكتۋالدىق كوشباسشىلار ءتىل تابىسىپ بىرىككىن كوزقاراسىن، ۇلتتىڭ مۇددەسىندە نەگىزدەلەتىن دانالى پىكىرىن بىلدىرەدى.

 مەنىڭ ويىمشا ءبىز قازاقتار ءوز ۇلتتىق ۇستانىمدارىمىزدى، قۇندىلىقتىرىمىزدى، رۇحىمىزدى تەرەڭ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك، سەزىنۋىمىز كەرەك.

ءبىزدىڭ ورتاق ميسسيامىز، ماقساتىمىز ول قازاق ۇلتتى، ءار قازاقتى بىرىككەن جانە ساۋ، كوپ جاسايتىن ورگانيزم رەتىندە جاڭعىرتۋ جانە دامىتۋ. 

ءبىزدىڭ الدىمىزدا تاريحي مىندەت تۇر ول بىرىككەن قازاق ۇلتتىق مادەني كەڭىستىك قۇراستىرۋ جانە دامىتۋ، سونىمەن قاتار قازاق ءتىلدى جاڭعىرتۋ، دامىتۋ جانە تاراتۋ.

بىرىككەن قازاق ۇلتتىق گۋمانيتارلىق كەڭىستىك قازاقتىڭ وتكەنىن جانە بولاشاعىن، ۇلتتىق نىشانداردى، قازاق مەملەكەتتى، قازاق ءتىلدى، قازاق مادەنيەتتى ءبىر جۇيەگە بىرىكتىرەدى، بىرىكتىرىپ ۇلتتى دامىتادى.

ال بىرىككەن قازاق ۇلتتىق گۋمانيتارلىق كەڭىستىكتى قۇراستىرۋ ءۇشىن، دامىتۋ ءۇشىن قازاقتىڭ زيالى قاۋىمى، قوعام قايراتكەرلەرى، عالىمدارى، ساياساتكەرلەرى، تىلشىلەرى بىرىگىپ كوپ جۇمىس جاساۋ كەرەك.

مەنىڭ ويىمشا مەملەكەت ارقىلى ۇلتتى اعارتاتىن، دامىتاتىن جوبالارعا جانە باعدارلامالارعا قولداۋ بەرۋ كەرەك. جاڭا، ۇلتجاندى مادەني جانە ادەبي شىعارمالاردى مەملەكەت ارقىلى قولداۋعا كەز كەلدى.

مەنىڭ ويىمشا قازاق ۇلتتىق رۇحتى ناسيحاتتايتىن قازاق كىتاپتى، قازاق ۇلتتىق رۇحتى ناسيحاتتايتىن قازاق تەاتر قويمالاردى، قازاق ۇلتتىق رۇحتى ناسيحاتتايتىن قازاق كينوفيلمدەردى، ۇلتتىق مۇراجايلاردى، ۇلتتىق كىتاپحانالاردى، ۇلتتىق مۇراعاتتاردى، ۇلتتىق ارحەولوگيالىق جۇمىستاردى جۇيەلى جانە تۇراقتى تۇردە قولداۋعا مەملەكەتتىك شارالار قولدانۋ كەرەك. ءبىز قازاق ۇلتتىق تاريحي نىشانداردى جاڭعىرتۋعا مىندەتتىمىز!.

ارينە قالالارعا، كوشەلەرگە تاريحي اتاقتارىن قايتارۋ جۇمىسى ەشۋاقىتتا توقتاماۋ كەرەك. 

ءبىز قازاق ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ سالاسىن جانە قازاق ۇلتتىق عىلىم جۇمىسىن جاڭعىرتۋىمىز كەرەك، سونىمەن قاتار قازاق ۇلتتىق اقپارات كەڭىستىكتى ناپسىدەن جانە تاعى باسقا قوعامنىڭ ادامگەرشىلىك قاعيداتتارىنا، قازاق ۇلتتىق مۇددەلەرگە زيان كەلتىرەتىن ىقپالداردان قورعاۋمىز كەرەك.

ال ەگەردە ءبىز ءبارىمىز، اسىرەسە قازاق جازۋشىلار، اقىندار، ساياساتكەرلەر، قوعام قايراتكەرلەر، عالىمدار، تىلشىلەر ايانباي ۇلت مۇددەلەرىن ويلاپ، بىرىگىپ حالىققا جۇمىس ىستەسەك، وندا ارينە قازاق ۇلتتىق گۋمانيتارلىق، ومىرلىك كەڭىستىك جاڭعىرادى، داميدى. ال قازاق ومىرلىك كەڭىستىك بۇل ۇلتتىق قۇندىلىقتار جانە ۇلت بولاشاعى كەڭىستىگى.

مەنىڭ ويىمشا بىزگە ءوزىمىزدىڭ قازاق ۇلتتىق تاعدىرىمىز، بولاشاعىمىز ءۇشىن تەرەڭ سەزىنىلگەن، ۇلكەن، ناقتى ۇلتتىق جاۋاپكەرشىلىك كەرەك.   

ءبىزدى ەشكىم توقتاتا المايدى، بىزگە تەك كوبرەك ۇلت ءۇشىن، ەل ءۇشىن قويان قولتىق جۇمىس ىستەۋمىز كەرەك. 

مەن سەنەمىن ءبىز ءوزىمىزدىڭ ماقساتىمىزعا جەتەمىز!.

نازار اۋدارعانىڭىزعا راحمەت!

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى س ۆامي پوگوۆوريم وب وسنوۆنىح ۋگروزاح ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي رەسپۋبليكي كازاحستان.

 

وسنوۆنىە ۋگروزى ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي

ۋگروزى ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي رەسپۋبليكي كازاحستان نوسيات كومپلەكسنىي ي ۆزايموسۆيازاننىي حاراكتەر. وتدەلنىە يستوچنيكي سپوسوبنى پوروجدات سپەكتر ۋگروز، پروياۆليايۋششيحسيا ۆ رازليچنىح سفەراح جيزنەدەياتەلنوستي. نەكوتورىە ۋگروزى موگۋت ودنوۆرەمەننو ۆوزدەيستۆوۆات نا سوستويانيە ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي پو نەسكولكيم ناپراۆلەنيام. فورمامي ۋگروز ۆ ستادي يح زاروجدەنيا ي ناسىششەنيا ياۆليايۋتسيا ريسكي ي ۆىزوۆى ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي.

وسنوۆنىمي پوتەنتسيالنىمي ليبو رەالنو سۋششەستۆۋيۋششيمي ۋگروزامي ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي ياۆليايۋتسيا:

پوسياگاتەلستۆا نا نەزاۆيسيموست، تەرريتوريالنۋيۋ تسەلوستنوست، سۋۆەرەنيتەت رەسپۋبليكي كازاحستان;

ناۆيازىۆانيە رەسپۋبليكە كازاحستان پوليتيچەسكوگو كۋرسا، نە وتۆەچايۋششەگو ەە ناتسيونالنىم ينتەرەسام، ۆمەشاتەلستۆو يزۆنە ۆو ۆنۋتريپوليتيچەسكيە پروتسەسسى;

نەدوستاتوچنايا كونكۋرەنتوسپوسوبنوست ەكونوميكي رەسپۋبليكي كازاحستان; 

سنيجەنيە ۋروۆنيا بلاگوسوستويانيا ي كاچەستۆا جيزني ناسەلەنيا;

دەستابيليزاتسيا ناتسيونالنوي فينانسوۆوي ي دەنەجنو-كرەديتنوي سيستەم، پوتەريا ستابيلنوستي ناتسيونالنوي دەنەجنوي ەدينيتسى;

نەسپوسوبنوست ۆوزۆراششات ي وبسلۋجيۆات ۆنەشني ي ۆنۋترەنني دولگ;

نەۆوزموجنوست گارانتيروۆاننوگو وبەسپەچەنيا سىرەۆىمي ي ەنەرگەتيچەسكيمي رەسۋرسامي ۆ وبەماح، وبەسپەچيۆايۋششيح نامەچەننىي روست ۆۆپ;

پوتەريا ۆنەشنيح رىنكوۆ، ۆ توم چيسلە ۆ رەزۋلتاتە ديسكريميناتسي بەلورۋسسكيح پرويزۆوديتەلەي;

وتستاۆانيە ۆ تەمپاح پەرەحودا ەكونوميكي ك پەرەدوۆىم تەحنولوگيچەسكيم ۋكلادام وت درۋگيح گوسۋدارستۆ، دەگراداتسيا تەحنولوگيچەسكوي سترۋكتۋرى رەالنوگو سەكتورا ەكونوميكي;

 دەپوپۋلياتسيا، وبششەە ستارەنيە ناتسي، سنيجەنيە تەمپوۆ روجداەموستي، ۋحۋدشەنيە درۋگيح وسنوۆنىح پوكازاتەلەي دەموگرافي ي زدوروۆيا ناتسي;

روست پرەستۋپنىح ي ينىح پروتيۆوپراۆنىح پوسياگاتەلستۆ پروتيۆ ليچنوستي ي سوبستۆەننوستي، كوررۋپتسيوننىە پروياۆلەنيا;

پودگوتوۆكا يلي وسۋششەستۆلەنيە تەرروريستيچەسكيح اكتوۆ نا تەرريتوري ليبو ۆ ۆوزدۋشنوم پروسترانستۆە رەسپۋبليكي كازاحستان، يسپولزوۆانيە ەە تەرريتوري ليبو ۆوزدۋشنوگو پروسترانستۆا تەرروريستيچەسكيمي ورگانيزاتسيامي ي گرۋپپامي پروتيۆ ينىح گوسۋدارستۆ;

پروياۆلەنيا سەپاراتيزما، رەليگيوزنوگو ەكسترەميزما نا تەرريتوري رەسپۋبليكي كازاحستان;

روست نەرەگۋليرۋەموي يمميگراتسي ۆ سترانۋ;

نارۋشەنيە ۋستويچيۆوستي سيستەمى سوتسيالنوي زاششيتى;

روست بەزرابوتيتسى، ۆ توم چيسلە نەرەگيستريرۋەموي ي سكرىتوي;

دەسترۋكتيۆنوە ينفورماتسيوننوە ۆوزدەيستۆيە نا ليچنوست، وبششەستۆو ي گوسۋدارستۆەننىە ينستيتۋتى، نانوسياششەە ۋششەرب ناتسيونالنىم ينتەرەسام;

نارۋشەنيە فۋنكتسيونيروۆانيا كريتيچەسكي ۆاجنىح وبەكتوۆ ينفورماتيزاتسي;

ۆوزنيكنوۆەنيە نا تەرريتوري رەسپۋبليكي كازاحستان ليبو ۆبليزي ەە گرانيتس كرۋپنوماسشتابنىح چرەزۆىچاينىح سيتۋاتسي پريرودنوگو ي تەحنوگەننوگو حاراكتەرا، ەپيدەمي ي ەپيزووتي;

سنيجەنيە ناۋچنو-تەحنولوگيچەسكوگو ي وبرازوۆاتەلنوگو پوتەنتسيالا دو ۋروۆنيا، نە سپوسوبنوگو وبەسپەچيت يننوۆاتسيوننوە رازۆيتيە;

نەزاكوننوە راسپروسترانەنيە ۆ كازاحستانە يلي پەرەمەششەنيە چەرەز ەە تەرريتوريۋ ورۋجيا ماسسوۆوگو ۋنيچتوجەنيا، ەگو كومپونەنتوۆ ي سرەدستۆ دوستاۆكي، تەحنولوگي ي وبورۋدوۆانيا دۆوينوگو نازناچەنيا، ورۋجيا، بوەپريپاسوۆ، راديواكتيۆنىح، حيميچەسكيح، بيولوگيچەسكيح ي درۋگيح وپاسنىح ۆەششەستۆ ي ماتەريالوۆ;

ۋتراتا زناچيتەلنوي چاستيۋ گراجدان تراديتسيوننىح نراۆستۆەننىح تسەننوستەي ي وريەنتيروۆ، پوپىتكي رازرۋشەنيا ناتسيونالنىح دۋحوۆنو-نراۆستۆەننىح تراديتسي ي نەوبەكتيۆنوگو پەرەسموترا يستوري، زاتراگيۆايۋششيە داننىە تسەننوستي ي تراديتسي;

رەزكوە ليبو ماسشتابنوە سنيجەنيە دوۆەريا گراجدان ك وسنوۆنىم گوسۋدارستۆەننىم ينستيتۋتام;

تسەلەناپراۆلەننىە پوسياگاتەلستۆا نا جيزن، زدوروۆە ي سۆوبودۋ كازاحسكيح گراجدان، پرەبىۆايۋششيح زا رۋبەجوم;

نەدوستاتوچنىە ماسشتابى ي ۋروۆەن ۆنەدرەنيا پەرەدوۆىح ينفورماتسيوننو-كوممۋنيكاتسيوننىح تەحنولوگي;

سنيجەنيە يلي پوتەريا كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي وتەچەستۆەننىح ينفورماتسيوننو-كوممۋنيكاتسيوننىح تەحنولوگي، ينفورماتسيوننىح رەسۋرسوۆ ي ناتسيونالنوگو كونتەنتا;

دەگراداتسيا زەمەل، لەسوۆ ي پريرودنىح كومپلەكسوۆ، يستوششەنيە مينەرالنو-سىرەۆىح، ۆودنىح ي بيولوگيچەسكيح رەسۋرسوۆ;

 راديواكتيۆنوە، حيميچەسكوە ي بيولوگيچەسكوە زاگريازنەنيە پوچۆ، زەمەل، ۆود، نەدر، راستيتەلنوستي ي اتموسفەرى;

ۋتراتا ليبو رازگلاشەنيە سۆەدەني، سوستاۆليايۋششيح وحرانياەمۋيۋ زاكونوداتەلستۆوم تاينۋ ي سپوسوبنىح پريچينيت ۋششەرب ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي. 

پود ۆوەننوي ۋگروزوي رەسپۋبليكا كازاحستان، سلەدۋيا نورمام مەجدۋنارودنوگو پراۆا، پونيماەت دەيستۆيا درۋگوگو گوسۋدارستۆا (درۋگيح گوسۋدارستۆ), ەكسترەميستسكيح، رەليگيوزنىح، سەپاراتيستسكيح دۆيجەني، ورگانيزاتسي، راسپولوجەننىح نا تەرريتوري درۋگوگو گوسۋدارستۆا (درۋگيح گوسۋدارستۆ), ۋكازىۆايۋششيە نا رەالنوە نامەرەنيە پريمەنيت ۆوورۋجەننۋيۋ سيلۋ پروتيۆ رەسپۋبليكي كازاحستان.

تەندەنتسي رازۆيتيا تسەنترالنو ازياتسكوگو رەگيونا سۆيدەتەلستۆۋيۋت وب وتسۋتستۆي ۆ ناستوياششەە ۆرەميا ۆوەننوي ۋگروزى رەسپۋبليكە كازاحستان. ۆمەستە س تەم سۋششەستۆۋەت ۆوەننايا وپاسنوست نا ۋروۆنە ريسكوۆ ي ۆىزوۆوۆ، وبۋسلوۆلەننايا ناليچيەم وبەكتيۆنو سۋششەستۆۋيۋششيح يستوچنيكوۆ ۆوەننوي ۋگروزى. 

 

مەنىڭ ويىمشا، ءبىز قازاقتار، ءبىر بىرىمىزبەن اقىلداسىپ، ءبىر ءبىرىمىزدى تىڭداپ، ءبىر ءبىرىمىزدىڭ ايتقانىنا زەر سالىپ، ءبىر ءبىرىمىزدى ايالاپ، ءبىر ءبىرىمىزدى وتان ءۇشىن ەرەڭ ەڭبەككە شاقىرىپ، ەلىمىزگە تەك جاقسىلىق تىلەپ، ۇلتتىق مۇددەلەردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، نارىق پەن جوسپاردى ءتيىمدى پايدالانىپ، ەلىمىزدىڭ كوسەگەسىن كوگەرتىپ، جاڭا تەحنيكا مەن تەحنولوگيالاردى قولدانىپ، انا ءتىلىمىزدى دامىتىپ 21 عاسىردا جاڭا ءارى گۇلدەنگەن قازاقستاندى قۇرۋىمىز كەرەك. بۇل ءبىزدىڭ بابالارىمىزدىڭ الدىندا قاسيەتتى بورىشىمىز.

ارداقتى اعايىن!

تۋ – قازاق حالقى ءۇشىن ەجەلدەن مەملەكەتتىلىكتىڭ نەگىزگى نىشاندارىنىڭ ءبىرى سانالادى. تۋ - جۇزدەگەن جىلدار بويى بابالارىمىز ءۇشىن ابىرويدىڭ نىشانى جانە ەرەكشە مارتەبەگە يە.

بۇگىندە، ءححى عاسىردىڭ باسىندا، حالقىمىزدىڭ وتكەن ءومىرىنىڭ تاريحىنا ۇڭىلسەك، تۋعان ولكەسىن قورعاۋ ءۇشىن بابالارىمىزدىڭ تۋ استىنا جينالىپ، تالاي قۇرباندىققا بارعاندارىن كورەمىز.

باقىتقا وراي، جۇزدەگەن جىلداردان سوڭ، تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا قازاق حالقى تاۋەلسىزدىك پەن ەگەمەندىكتىڭ نىشانى سانالاتىن ۇلتتىق تۋىنا قايتا يە بولدى. جاڭا الەمدە ءار تاۋەلسىز جانە ەگەمەن مەملەكەت تۋى ارقىلى تانىلادى. وسىعان بايلانىستى، تۋدى قۇرمەتتەۋ مەن ۇلىقتاۋ –ەجەلگى تاريحي، مادەني جانە رۋحاني ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا دەگەن قۇرمەت، بايراق قازاق جەرىمەن، قازاق تىلىمەن، ەلتاڭبا جانە ۇلتتىق انۇرانمەن بىرگە ەڭ اسىل ۇلتتىق جانە مەملەكەتتىك نىشانىمىز.

سونى ەسكەرە وتىرىپ، حالىقتى، اسىرەسە، وسكەلەڭ ۇرپاق پەن جاستاردى وزىندىك تانىم مەن وتانشىلدىققا تاربيەلەۋ ءۇشىن، تۋدىڭ جاسامپاز جانە ىقپالدى رولىنە دەگەن قۇرمەتپەن ەل استاناسىنىڭ ەڭ كورىكتى جەرلەرىنىڭ بىرىندە ۇلكەن تۋتۇعىر ورناتىلدى.

تۋ مەن ەلتاڭبا ورناتىلعان جەرگە كەلگەن ءار ادام وسى ەكى نىشان ەجەلگى حالقىمىزدىڭ باقىتىن، تابىسىن، ىنتىماعىن، بىرلىگىن، ابىرويىن، وتانشىلدىعى مەن ۇلتتىق مەنتاليتەتىن، قازاقتاردىڭ يگى ماقساتتارى مەن مۇددەلەرىن وسى نىشىن تۇستەرى ىسكە اسىرىپ تۇرعاندىعىن كەرەمەت سەزىنەدى.

بايراعىمىز – يگىلىكتىڭ، تىنىش ءومىردىڭ، ماڭگىلىك ۇلتتىق بىرلىكتىڭ جانە قازاقستان حالقىنىڭ باقىتتى بولاشاققا دەگەن ءۇمىتىنىڭ بەلگىسى.

وسىعان بايلانىستى، ۇلتتىق تۋعا دەگەن ماحاببات پەن قۇرمەت ءار ادال ادامنىڭ جۇرەگىندە بولۋعا جانە ونى مەملەكەتتىلىكتىڭ، ۇلتتىق تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋدىڭ، ەل جەتىستىكتەرىن قورعاۋدىڭ ابىرويلى جولىنا باعىتتاۋعا ءتيىس. ياعني، قازاق مەملەكەتىنىڭ تاۋەلسىزدىك نىشانى رەتىندە ۇلتتىق بايراققا دەگەن قۇرمەت قوعامنىڭ ءار مۇشەسى ءۇشىن تاريحي ميسسيا، پەرزەنتتىك جانە ازاماتتىق پارىز بولۋى قاجەت.

الداعى ۋاقىتتا دا، ءاربىر ادال جانە وتانشىل ادامنىڭ ءوزىنىڭ ۇلتتىق تۋىن ماقتان ەتەتىنىنە، ونى مەملەكەتتىڭ، مەملەكەتتىلىكتىڭ، وتان تاۋەلسىزدىگى مەن بوستانىدىعىنىڭ نىشانى رەتىندە قۇرمەتتەيتىنىنە، ونىڭ ماڭىزدىلىعىن، ءرولىن جانە ءمانىن بۇگىنگى جانە كەلەر ۇرپاققا ۇيرەتەتىنىنە نىق سەنىمدەمىن.

            قازاق حالقى بۇگىندە وركەنيەتتى قوعام قۇرۋ جولىندا بىرلىك پەن ىنتىماقتاستىق بايراعىمەن نىق قادامداپ كەلەدى، ەركىندىكسۇيگىش ۇلتتىڭ ارمان-مۇددەسىنىڭ ايناسى بولعان مەملەكەتتىك تۋدى باسقا دا ۇلتتىق اسىلدار سياقتى ماڭگىلىك قاستەرلەيتىن بولادى.

قازاقتاردىڭ جەڭىسى، تىلەگى، ۇلتتىڭ ءاربىر لايىقتى پەرزەنتىنىڭ ءۇمىت ساۋلەسى مەن ار-نامىس جالىنى – قازاق حالقىنىڭ بايراعى ماڭگىلىك قالىقتايدى!

وتان تاۋەلسىزدىگىنىڭ ەل ابىرويى مەن جاندانۋىنىڭ نەگىزى ەكەنى، ونىڭ ءار ادام جانىنداعى ءبىز قۇرمەتتەيتىن مادەنيەت پەن ۇلى بابالار ەستەلىگىنە دەگەن قۇرمەت سەزىمىن ۇلعايتقانى ەش كۇمانسىز. تاۋەلسىزدىك تۇلعا ەركىندىگى مەن ادام ءومىرى ءمانىنىڭ نەگىزى رەتىندە ءار ۋاقىتتا بولمىسىمىز بەن ۇلتتىق مەنتاليتەتىمىزدىڭ ەڭ نەگىزگى بولىگى بولىپ قالادى. تاۋەلسىزدىك ارمانى  ارقاشان وتانشىلداردى، كۇرەسكەرلەردى، اسىرەسە زيالىلاردى ۇلتىق مەنتاليتەتتى قورعاۋعا، ۇرپاق ساباقتاستىعىن قامتاماسىز ەتۋگە، وتان تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋعا باعىتتادى.

تاۋەلسىزدىك وزىمەن بىرگە مۇمكىندىك، قابىلەت جانە جاۋاپكەرشىلىك الىپ كەلدى. تاۋەلسىزدىك بىزگە سانعاسىرلىق ارمانىمىزدى ءوز قولىمىزبەن شىنايىعا اينالدىرۋ مۇمكىندىگىن اكەلدى. تاۋەلسىزدىك بىزگە ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتۋ جانە ونى ماقتان تۇتۋ قۇقىعىن بەردى. بىراق ەڭ الدىمەن، تاۋەلسىزدىك بارلىعىمىزعا شىنايىعا اينالعان سانعاسىرلىق ارمانىمىزدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن يىعىمىزعا ارتتى. بۇل سالماقتى كوتەرىم ءجۇرۋ، شىنىمەن – ۇلكەن ابىروي، جانە بارلىعىمىز حالىقتىڭ باقىتتى ۇرپاعىمىز، ءبىزدىڭ ۇرپاقتارىمىز دا سولاي بولادى، تاۋەلسىز اتامەكەنىن نىعايتاتىن بولادى. قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ الداعى ونجىلدىقتارىنىڭ ودان ءارى جەمىستى بولاتىنىنىنا سەنەمىن. ولار بارلىعىمىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ، بار قازاق حالقىنىڭ بىرىككەن تالپىنىستارىنىڭ ارقاسىندا جەمىستى بولادى.

تاۋەلسىزدىك ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى جانداندىردى جانە ەجەلگى ۇلتىمىزدىڭ  ءمانى مەن الەۋەتىن كورسەتەدى. بۇگىندە ادامزات قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى جانە باي مادەنيەتىمەن تەرەڭ تانىسۋدا، ۋاقىت وتە كەلە ول مادەنيەت جاقسى وي-پىكىرلەردىڭ ىسكە اسۋىنا، جوعارى جالپىادامي قۇندىلىقتاردىڭ بايۋىنا اسەر ەتەتىن بولادى. تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما جىلىندا جاس دەموكراتيالىق جانە قۇقىقتىق مەملەكەتتى قۇرۋشىلار وزدەرىن ءوز مادەنيەتتەرىنىڭ اياسىندا شەكتەپ قويمادى، مادەنيەتتىڭ قارسى قويىلۋ تالپىنىستارىن كىناراتتادى جانە وركەنيەتتىڭ پايدالى ديالوگىن قولدادى.

ءوز تاريحى مەن مادەنيەتىن ءبىلۋ ۇلتتىق ابىرويدى جاڭا زامانعا بەيىمدەپ قانا قويماي، وركەنيەتپەن، وزگە حالىقتارمەن بايلانىستى نىعايتۋعا ناقتى نەگىز قالايدى.

قوعام ءومىرىن دەموكراتيالاندىرۋ ءۇردىسى ءداۋىر تالابى سانالادى جانە ءار تۇلعا مەن مادەنيەتتىڭ ادامگەرشىلىك الەۋەتىن ءتيىمدى قولدانۋعا ىقپال جاسايدى. سوندىقتان، قازاقستاندا نەگىزى قۇقىق پەن تۇلعا بوستاندىعى سانالاتىن دەموكراتيالىق قوعام قۇرۋ ۇردىسىندە مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى دە ەسكەرىلۋگە ءتيىس.

ەلدە قابىلدانعان زاڭداردىڭ تاجىريبە جۇزىندە ءمانى بولسا عانا، تۇلعا بوستاندىعى قامتاماسىز ەتىلەتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان، تەك قۇقىقتىق مەملەكەت قانا ەركىندىكتىڭ بارلىق تۇرلەرىنە نەگىز بولادى.

ءبىزدىڭ قول جەتكىزگەن مەملەكەتىمىز بەن ۇلتتىق مەملەكەتتىك جۇيەگە باسا نازار اۋدارۋ باسقا ۇلتتاردىڭ قۇقىقتارىن شەكتەپ قويۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى. ويتكەنى، ۇلتتىق مەملەكەت ءبىز ءۇشىن ۇلتتىق مادەنيەت پەن ءتىلدى، مەملەكەت بىرلىگى مەن تۇتاستىعىن، ىنتىماقتاستىق پەن تۇسىنىستىكتى قورعاۋدىڭ، قازاقستاننىڭ ءار ازاماتىنىڭ مەملەكەتتى قورعاۋىن قامتاماسىز ەتۋىنىڭ قۇرالى بولىپ تابىلادى.

دەموكراتيالىق جانە قۇقىقتىق مەملەكەتتىڭ ساياسي ءبىلىمدى،ادىلدىكتى قورعاۋعا قابىلەتتى، زاڭ جوعارىلىعىن قاداعالاۋعا جانە ازاماتتىق قوعام قۇرۋعا دايىن ازاماتتارعا عانا ارقا سۇيەيتىنىن وزگە ەلدەر تاجىريبەسى كورسەتتى. ءدال سول ءۇشىن ەگەمەن قازاق مەملەكەتى شىنايى دەموكراتيالىق نورمالاردى ازاماتتىق ووعام دامۋىنىڭ فاكتورى رەتىندە نەگىزگە الىپ، ازاماتتىق قوعام قۇرۋعا جاعدايلار جاساۋعا جانە وسى جولدا نىق قادامداۋعا ءتيىستى. قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ەڭ نەگىزگى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى – ناعىز ۇلتتىق بىرلىكتى ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ نىق ىرگەتاسىنا دەيىن جەتكىزۋ بولۋى قاجەت.

ءبىزدىڭ بۇگىن ءوز ەلىمىزدىڭ بار ەكەنى، جاڭا مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالاپ جاتقانىمىز، ءوز مەملەكەتتىلىگىمىزدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن قولعا الۋىمىز قۋانىشتى.

بۇگىن قازاق حالقى ءوز بولاشاعىن ساياسي ەركىندىكپەن انىقتايدى. بۇل ءۇردىس نىق ەكونوميكالىق دامۋ مەن مەملەكەتتىلىكتىڭ ۇلتتىق جۇيەسى ارقىلى قۇقىقتىق جانە دەموكراتيالىق قوعام قۇرۋ ماقساتىمەن حالىقتى بىرىكتىرۋدى تالاپ ەتتى.

ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ مەن دەموكراتيالىق جانە قۇقىقتىق قوعام قۇرۋ ءۇردىسى مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسيا قابىلداعاننان كەيىن جاڭا مانگە يە بولدى.

پارتيالار جانە ءتۇرلى ساياسي توپتار، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، سونىمەن قاتار بارلىق ازاماتتار ەلدىڭ دامۋى مەن ەگەمەندىكتى قورعاۋ جانە مەملەكەت شەكاراسىنىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن جالپىۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ پارتيالىق، توپتىق جانە تۇلعالىق قۇندىلىقتاردان جوعارىلىعىن تۇسىنۋلەرى كەرەك.

سوعان بايلانىستى، ءبىز مادەنيەتتىڭ ۇلى وكىلدەرىنىڭ شىعارماشىلىقتارىنا، عىلىمعا جانە قازاق ادەبيەتىنە ۇلتتىق تانىمدى دامىتۋ مەن ۇلتتىق ابىرويدى جوعارىلاتۋ ماقساتىندا نازار اۋدارۋىمىز قاجەت.

بۇگىندە ءبىز قازاق ۇلتتىق مەملەكەتىنىڭ كەمەلدەنۋ كەزەڭىندەمىز. وسى تاعدىرشەشتى كەزەڭدە قازاق حالقىنىڭ ۇلى وكىلدەرىنىڭ شىعارماشىلىعى مەن ونىڭ الەمگە ايگىلى مادەنيەتى ۇلتتىق يدەيا مەن تانىم قالىپتاستىرۋ ءۇردىسىن جەدەلدەتۋدە، ازاماتتىق قوعا مەن تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن نىعايتۋدا ۇلكەن   كۇش بولىپ تابىلادى.

ۇلتتىڭ ۇلى وكىلدەرىنىڭ يدەيالارى ءار ۋاقىتتا، اسىرەسە، ەركىندىك پەن تاۋەلسىزدىك يدەياسىن قالىپتاستىرۋ كەزەڭىندە، قوعامنىڭ كەڭ شەڭبەرىن قامتىپ، وزىندىك تانىمنىڭ ءمانى ءبىلدىردى.

ولاردىڭ باستى ماقساتى تاريحي جانە مادەني قۇندىلىقتاردى قايتا جانداندىرۋ، بابالارىمىزدىڭ مەملەكەتتىلىك مادەنيەتىنىڭ ۇلىلىعى، ءادىل جۇيە قۇرۋ بولدى. وسى يدەيالاردىڭ بارلىعى بىرتىندەپ ىقپالدى يدەيالى، الەۋمەتتىك، مادەني جانە رۋحاني كۇشتەرگە اينالدى.

بار الەمدە ءبىزدىڭ حالقىمىزدى باي شىعارماشىلىق مۇراسى، جوعارى مادەنيەتى بار، بەيبىت جانە وركەنيەتتى ادامدار رەتىندا تانيدى.

زيالى قاۋىمىمىزدىڭ وتكەندەگى، بۇگىنگى جانە كەلەشەكتەگى تاريحي ميسسياسى بابالار وسيەتىمەن، مادەنيەتتى قۇرمەتتەۋمەن، تاماشا قازاقي ۇلتتىق داستۇرلەرى ناسيحاتتاۋمەن، مەملەكەتتىك ءتىل جانە مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنىڭ يدەياسىن ۋاعىزداۋمەن،  ازاماتتاردى وتانشىلدىققا تاربيەلەۋمەن، دەموكراتيا جانە ادامگەرشىلىك، ەڭبەك جانە دامۋ، ءبىلىم جانە مادەنيەت ۋاعىزىمەن، وتانعا جانە قازاق حالقىنا دەگەن شەكسىز ماحاباتتى ۋاعىزداۋمەن بايلانىستى. قازاقتىڭ ءار جاڭا ۇرپاعىندا ەركىندىكسۇيگىشتىك جانە وتانشىلدىق سەزىمىن ەڭ الدىمەن زيالىلار، ونەر قايراتكەرلەرى مەن عالىمدار جالىنداتۋعا ءتيىستى.

ويتكەنى عىلىم مەن مادەنيەت ۇلتتىق رۋحتى، ءداستۇردى، ادەت-عۇرىپتاردى، تاريحي ەستەلىكتى، ءار حالىق پەن ۇلتتىڭ بولمىسىن بەينەلەي وتىرىپ، ادامداردى دوستىقا جانە سەرىكتەستىككە جاقىنداتاتىن، جالپى بىرلىكتىڭ بەينەلەۋشىسى سانالاتىن جول.

سوندىقتان مادەني ساياساتىمىزدىڭ باستى باعىتتارىنىڭ ءبىرى قازاق حالقىنىڭ لايىقتى پەرزەنتتەرىنىڭ  شىعارماشىلىق جانە عىلىمي مۇرالارىن وقۋ مەن قۇرمەتتەۋ، قوعام مۇددەسىندە جالپى ادامي قۇندىلىقتاردىڭ جاندانۋى مەن قولدانىلۋى بولىپ تابىلادى.

كەلەر ۇرپاعىنا قۇندىلىقتار جۇيەسىن امانات ەتە المايتىن حالىق باسقا حالىققا اينالىپ كەتىپ، ۇلتى جوق ءوڭسىز بەينەگە اينالادى.

مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىكتىڭ جيىرما جىلدىق تاجىريبەسى ءار حالىق پەن مەملەكەت ءۇشىن تاۋەلسىزدىككە جەتۋدىڭ وتە اۋىر ءۇردىس ەكەنىنە، ونى قورعاۋدىڭ دا وڭاي ەمەس ەكەنىنە كۋا. تاۋەلسىزدىك پەن ۇلتتىق بىرلىككە جەتۋ جولى وڭاي كورىنگەنىمەن، ءومىر كورسەتكەندەي، تاۋەلسىزدىك پەن ۇلتتىق بىرلىكتى قورعاۋ ەل تۇرعىندارىنان، اسىرەسە زيالىلاردان كۇرەستى، تالپىنىستى، جوعارى مادەنيەت پەن ءمىنسىز ساياسي مادەنيەتتى تالاپ ەتەدى.

قازاق قوعامىنىڭ ارى قارايعى دامۋىنىڭ تاريحي قاجەتتىلىگى زيالىلار جۇمىسىن مەملەكەتتى دامىتۋ ماقساتىندا ازاماتتاردى مادەني جانە رۋحاني تاربيەلەۋگە، ساياسي دەڭگەيدى جوعارىلاتۋعا باعىتتايدى.

الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ ومىرلىك رەالياسى مەن بۇگىنگى ءومىرى كورسەتكەندەي، ەگەر ازاماتتار قاجەتتى بىلگىرلىك، تانىمنىڭ جوعارىلىعىن كورسەتسە، ولاردىڭ اراسىندا ۇلتتىق بىرلىك پەن ىنتىماقتاستىق قامتاماسىز ەتىلەدى. سوندىقتان، ەل زيالىلارى بار كۇشتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىنا، حالىقتىڭ بىلىكتىلىگىنە، قوعامنىڭ ساياسي مادەنيەت دەڭگەيىن كوتەرۋگە، ەل حالقىنىڭ بىرلىگىنە، قوعام ءومىرىن جاقسارتۋعا جانە تۋعان قازاقستانىن دامىتۋعا ارناۋعا ءتيىستى.

حالقىمىز تەك ورنىقتى ۇلتتىق بىرلىك جارىعىندا عانا دەموكراتيالىق، قۇقىقتىق، دامىعان، زايىرلى مەملەكەت قۇرا الادى، سونىمەن قاتار جالپى ادامدىق وركەنيەتتىڭ دامۋىنا ۇلەسىن قوسا الادى.

بۇگىن، مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنىڭ ساياسي كەزەڭىندە ەجەلگى حالقىمىز وسى ماڭىزدى مادەني جانە الەۋمەتتىك قۇبىلىسقا تەرەڭ قۇرمەت كورسەتەدى، ياعني ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋعا ۇلكەن ۇلەسىن تيگىزۋدە. مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ساياساتىنا وسى كوزقاراستى الساق كورەتىنىمىز، ولار نەگىزىندە ورنىقتى ۇلتتىق بىرلىكتى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالۋ كەرەك. ول ءۇشىن قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق تانىمى مەن مەنتاليتەتىن، قازاقستان تۇرعىندارىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋدى ەل دامۋىنىڭ فاكتورى رەتىندە جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋ قاجەت.

سوندىقتان مەن ۇلت زيالىلاردى ۇلتىمىزدى دامىتۋعا، سانا سەزىمىن وسىرۋگە، جۇرەكتەرىندە وتانشىلدىق سەزىمىن ۇيالاتۋعا، قازاقتىڭ بىرلىگىن نىعايتۋعا شاقىرامىن!

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

حالقىمىزدىڭ ۇزاق تاريحىندا قازاق ءتىلى ۇلى ۇلتتىڭ بولمىسىندا جانە ۇلتتىق تانىمىندا تاعدىرىن شەشۋشى ءرول اتقارعانىن بابالارىمىزدىڭ قالدىرعان جانجاقتىلىعىمەن، قۇندىلىعىمەن كورىنەتىن جازباشا جانە اۋىزشا مۇرالارىنان بىلەمىز.

وسى كۇنگە دەيىن ۇلت بولمىسىنىڭ ماندىلىگىن بابالارىمىزدىڭ  نامىسپەن، وتانشىلدىقپەن قورعاپ كەلگەنى سەكىلدى، ءبىز دە ونى ۇرپاقتارىمىزدىڭ ءسوزى مەن ىسىندە قورعاۋىمىز كەرەك.

قازاق ءتىلىن ءبىلۋ – ۇلتقا دەگەن، ۇلتتىق، تاريحي جانە مادەني قۇندىلىقتارعا دەگەن قۇرمەتتىڭ بەلگىسى ەكەنىن مەن تالاي رەت اتاپ كورسەتتىم. انامىز جانە وتانىمىزبەن بىرگە قازاق ءتىلىن ەڭ جوعارى اسىلىمىز رەتىندە قابىلدادىق، ۇلتىمىزعا دەگەن ۇلى ماقتانىشپەن وسى ويدى ۇرپاقتارىمىزدىڭ ساناسىندا قالىپتاستىرامىز.

ۇلتتىق ءتىل بايلىعى ءۇشىن، ۇلتتار مەن مادەنيەتتەردىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناستارىنىڭ دامۋىنداعى داۋىردە مىقتى دا ايقىن ءتىلىمىزدى نىعايتىپ، ونى بولاشاق ۇرپاقتارعا بار سۇلۋلىعى جانە كۇشىمەن قالدىرۋ ءۇشىن بابالار مۇراسىن دۇرىس قولدانۋىمىز كەرەك.

جاڭا مەملەكەتتىلىكتىڭ قازىرگى ساتىسىندا ۇلتتىق ءتىلىمىزدىڭ تاريحي، جازىلعان جانە سوزدىك مۇمكىندىكتەرىن دۇرىس قولدانۋ، سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ارى قاراي دامۋى ءۇشىن بارلىق نەگىزدەر مەن ناقتى مۇمكىندىكتەر جاساۋ قاجەت.

قازاق تىلىندە ولەڭ جازىپ، گازەتتەر مەن باعدارلامالار شىعارىپ جانە عىلىممەن اينالىسۋ ءۇشىن، قازاق ءتىلى ۇزدىكسىز دامىپ جانە جاڭارىپ وتىرۋى قاجەت. قورشاعان ورتانى تانۋ ءۇشىن، بولىپ جاتقان جاعدايلارعا تالداۋ جاساۋ ءۇشىن، قازاق ءتىلدى تۇسىنىكتەر كەرەك. سوندا عانا، جاڭا قۇبىلىستاردى سۋرەتتەۋگە قاجەت جاڭا سوزدەر بولادى، مازمۇندى شەشىمدەر قابىلداي الامىز.

قازاق تىلىندە سويلەپ، وسى تىلدە ويلايتىن ادامداردى ءتىلدىڭ بولاشاعىنا دەگەن قامقورلىق بىرىكتىرىپ تۇرعانىنا تەرەڭ سەنىمدەمىن. وسىنداي قامقورلىق پەن ءىس جۇزىندەگى بەيىلدىلىك ءتىلىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى قورعايدى. بارلىعىمىز بىرىگۋ ارقىلى تىلىمىزگە قامقور بولىپ، ونى قورعاي بەرۋىمىز قاجەت. مەملەكەتتىك ءتىلدى قورعاۋمەن، ساقتاۋمەن جانە دامىتۋمەن ماقساتتى تۇردە جانە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە، سونىمەن قاتار باسقا ءتىلدى ۇيرەنگىسى كەلەتىندەرگە كەدەرگى بولماي-اق اينالىسۋىمىز كەرەك.

مەن قازاق ءتىلدى اقپاراتتىق الاڭ قۇرۋدا كۇش سالۋىمىزدى قاجەت سانايمىن. بۇل كۇردەلى جانە قىمباتقا تۇسەتىن ءۇردىس، بىراق ول ءبىزدىڭ وڭايلىقپەن بەرىلۋىمىز كەرەك ەكەنىن بىلدىرمەيدى.

وتانعا دەگەن ماحابباتقا تولى، بويىنا ەرلىكتى، دانالىقتى جيعان  قازاق حالقى – كەرەمەتتىڭ كەرەمەتى. ءدال سول حالىق قازاقستاننىڭ قالالارى مەن اۋىلدارىندا تۇرادى جانە ول مەن ءۇشىن اسا قىمباتتى، مەنىڭ سۇيىكتى حالقىم!

تاۋلارى مەن جازىقتارىنا قورشالعان، اسپانى اشىق جەر – مەنىڭ اتامەكەنىم قازاق ەلىم!

مەنىڭ جەرىمنىڭ بيىك تاۋلارى مەن جازىقتارى بار، شولدەرى مەن تەڭىزدەرى بار، كەڭ دالالارى مەن نۋ ورماندارى بار، سىلدىراپ جاتقان وزەندەرى بار، بۇل جەر – قازاقتاردىڭ جەرى، ءتاڭىردىڭ مەيىرىمىنە بولەنگەن حالىقتىڭ قاسيەتتى جەرى! كەز كەلگەن ناعىز قازاقتان الەمدى اينالىپ وزىنە باسقا جەر تابۋىن سۇراساڭ، ول ساعان كۇللى الەمدى شارلاسا دا، وسى جەردەن ارتىعىن تاپپايتىنىن ايتادى!

مەن بولسام، مەن ءۇشىن وتانعا قىزمەت ەتۋدەن، بابالاردىڭ قالدىرعانىن قورعاۋدان ماڭىزدى ماقسات جوق. مەن ءۇشىن مەملەكەتىمىزدى نىعايتۋداعى، وتانىمىزدى كوركەيتۋدەگى، حالقىمىز ءۇشىن جارقىن، الەۋمەتتىك جانە ءادىل بولاشاق قۇرۋداعى بابالار وسيەتىنە ەرۋدەن ارتىق ءىس جوق. بار ءومىرىمدى قالدىقسىز وسىعان ارنادىم.

ءبىز ەندى ەگەمەندى ەلمىز. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى الەمدىك قاۋىمداستىقپەن مويىندالعان. ەندى قازاقستاننىڭ بار ادامدارىنىڭ ويى مەن ءىسى تاۋەلسىزدىكتى كوركەيتۋگە، نىعايتۋعا باعىتتالۋ كەرەك. بۇل ءۇشىن بىزدە بارلىق مۇمكىندىك بار. مۇناي، استىق، مەتالل، ماقتا بار، ەڭ باستىسى، ەڭبەكقور، پاراساتتى جانە تالانتتى حالقىمىز بار. ۇلت ءۇشىن ەرەڭ ەڭبەك ەتىپ ەلىمىزدى گۇلدەندىرىپ، قازاقستاننىڭ كوسەگەسىن كوگەرتەيىك، جارقىن وتانداستار!

اتامەكەننىڭ تاۋەلسىزدىگى ارقايسىمىزعا اسىل. سوندىقتان مەنىڭ ويىمشا، ءبىزدىڭ ۇلتتىق رۋحىمىز جوعارى بولۋ قاجەت. بابالارىمىز ايتقانداي، رۋحىڭدى جوعالتقانشا ولگەنىڭ ارتىق. جاستارىمىز كورەالماۋشىلىق، وزىمشىلدىك سياقتى جامان سەزىمدەردى جەڭۋلەرى كەرەك. اتا-اناعا، ۇلكەندەرگە دەگەن قۇرمەت حالقىمىزدىڭ ەرەكشەلىگى. قازاق جاستارى ۇلى بابالارىنا لايىق بولۋ كەرەك. ولار دا ۇلى بابالارى سياقتى وتانىن ءسۇيىپ جانە قورعاۋلارى كەرەك. تاۋەلسىزدىك پەن قازاقى ۇلتتىق رۋح – قازاقستان سۇيەنىپ تۇرعان اجىراماس تىرەكتەر. تاۋەلسىزدىك پەن قازاقى ۇلتتىق رۋح – ءبىزدىڭ يگىلىگىمىز بەن تاعدىرىمىز! وتاندى ماقتان تۇتاتىنىمىزدى ۇيات ساناماۋىمىز قاجەت. بۇل قاسيەتتى سەزىم. باسقا ەش جەردەن بىزدىكى سياقتى تاماشا ەلدى تاپپايسىز. سوندىقتان دا، وتانىمىزدى سۇيەمىز، ماقتان ەتەمىز. قۇداي قالاسا، كەيىن ول ارى قاراي گۇلدەنە بەرەدى.

قىمباتتى دوستار!

ءبىز ۇلتتىق مۋزىكالىق ونەرىمىزدى دە دامىتۋىمىز كەرەك. قازاق مۋزىكاسى قازاقتاردىڭ جان دۇنيەسىن تانىتىپ، ەرەكشە اۋەندە بولۋى قاجەت. قازاق ۇلتتىق مادەنيەتى – بايلىعىمىز بەن يگىلىگىمىز، وعان باسا نازار ءبولۋىمىز كەرەك. مەنىڭ ويىمشا، ءبىز قازاق ادەبيەتتى دامىتۋىمىز كەرەك، بۇل ءبىزدىڭ رۋحاني قازىنامىز. مادەني مۇرامىزعا كوڭىل اۋدارىپ، ونى زەرتتەپ جانە دامىتىپ، ازاماتتارىمىزدىڭ اراسىندا ناسيحاتتاۋعا ءتيىستىمىز.

جاڭا قازاق قوعامى مەملەكەتتىلىك پەن دامۋدىڭ يدەياسىندا ۇلتتىڭ بىرىگۋىنە اكەلەتىن قايتا ورلەگەن ۇلتتىق تانىم مەن ءمورالدى-ساياسي قۇندىلىقتار نەگىزىندە دامۋعا ءتيىستى. بۇنىڭ ماڭىزدى فاكتورى رەتىندە جالپى تابىسقا جەتۋدىڭ كەپىلى سانالاتىن بيلىك پەن حالىق اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك، ءوزارا سەنىم بولىپ تابىلادى. بۇنداي قاتىناستار دەموكراتيا مەن جوعارى زاڭدار نەگىزىندەگى مەملەكەت قۇرىلىسىندا جاعىمدى جاعدايلار جاسايدى. قوعامىمىزدىڭ قالىپتاسۋى جانە بەلسەندى دامۋىنىڭ قازىرگى كەزىندە ازاماتتاردى تاۋەلسىزدىكتىڭ پرينتسيپتەرى مەن قۇندىلىقتارىنا تاربيەلەۋ مەملەكەتتەگى جاڭا قاتىناستاردىڭ نەگىزىن ودان ءارى نىعايتادى. بىراق، بۇل جەردە ەسكەرەتىن وتە ماڭىزدى جاعداي: قوعامدىق دامۋدى جاساندى جەدەلدەتۋ ءۇردىسى وتپەلى كەزەڭنىڭ نازىك بالانسىن بۇزىپ، ادامدارعا تۇزەلمەس زيان تيگىزەدى. مەملەكەتتىڭ دەموكراتيالىق قۇرىلىسى ونىڭ پەيىلى مەن عۇرپىنا كەلىسەتىنىن، قوعام مەن تۇلعانىڭ دەموكراتيالىق شاقىرۋلارعا دايىن ەكەنىن حالىق ءتۇسىنۋ قاجەت.

حالقىمىزدىڭ جەتىستىكتەرى وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. ءبىز ارقاشان ەرىك پەن بىرلىكتىڭ ارقاسىندا جەڭىسكە جەتتىك. بۇل – ءبىزدىڭ جەڭىسىمىزدىڭ فورمۋلاسى. بىزدە جاڭا جەڭىستەرگە دەگەن ەرىك پەن باتىلدىق بار. دەمەك، قازاقستاننىڭ جاڭا جەتىستىكتەرىنە، قازاقستاننىڭ جەڭىستەرىنە، ءساتتى قازاقستانعا – العا!

قازاق حالقىنىڭ قالپىنا كەلۋى – مەرەكە، ورىندالعان ارمان، ەڭ الدىمەن – جاۋاپكەرشىلىك. ءبىز بۇدان بىلاي قاۋىپسىزدىگىمىز، ەكونوميكامىز، مادەنيەتىمىز، بۇگىنىمىز بەن بولاشاعىمىز ءۇشىن جاۋاپتىمىز.

تاۋەلسىزدىگىمىزدى قالپىنا كەلتىرگەننەن كەيىن، ءبىزدى ەركىن قازاقستاندا بىرىكتىرىپ تۇراتىن ماقساتىمىز – رۋحاني يگىلىك، ءوزارا قۇرمەت، قيىندىقتار الدىنداعى بىرلىكتى جوعالتپايىق.

بۇگىنىمىز بەن كەلەشەگىمىزدى ءبىز ءوزىمىز قۇرامىز. بولاشاقتا ءبىز كۇرەسكەن، ءبىز ارمانداعان، ءبىز قالاعان قازاقستاننىڭ بولۋى ءبىزدىڭ ءىس-ارەكەتىمىزگە بايلانىستى.

ءبىز قانداي بولساق، مەملەكەتىمىز دە سونداي بولماق.

جۇرەكتەردە ساقتالعان تاۋەلسىزدىك رۋحى ءبىزدى جاڭا اقتالۋلارعا، ءوز وزىنە سەنىمدى جانە ماقتان تۇتاتىن، ءار ادام جاقسى ءومىر سۇرە الاتىن وتان قۇرۋعا اكەلەدى.

كەلەشەكتە قيىندىقتار، سىناقتار جانە جاڭا شاقىرۋلار بولۋى مۇمكىن. بىراق ءبىز بارلىعىمىز بىرىگىپ، بار اۋىرتپالىقتى جەڭەمىز! ەلىمىزدىڭ ۇلى تاريحى بۇنى دالەلدەپ بەرگەن.

باتىلدىق، جىگەر جانە تاباندىلىق، يننوۆاتسيالىلىق جانە ىسكەرلىك، ەڭبەكقورلىق جانە بىرلىك، ءبىلىم مەن بىلىكتىلىك – جەتىستىگىمىز بەن ىنتالى جاڭارۋدىڭ كەپىلى.

سوندىقتان مەن ەش كۇمانسىز ايتامىن: بولاشاق قازاقستاندى سۇيەيىك جانە وعان سەنەيىك.

سەنىمدى قالىپقا كەلتىرىپ، جەمقورلىق پەن وتىرىككە قارسى تۇرا الاتىن، ناقتى قۇندىلىقتارى بار جانە ولاردى قورعاي الاتىن بەرىك قوعام قۇرايىق، قۇرمەتتى وتانداستار.

ۇلتتىڭ ءومىر ءسۇرۋىنىڭ ەڭ ماڭىزدى نەگىزى رەتىندە، مەملەكەتتىڭ جانە ەركىن، ەگەمەن قازاقستان تۇرعىندارىنىڭ بىرلىگىنىڭ نىشانى رەتىندە قازاق ءتىلى ماڭگىلىك جاساسىن!

تاريحي سىناقتاردان بولاشاق قازاقستانعا شەكسىز سەنىممەن، ەكپىنمەن جانە نامىسپەن وتكەن قازاق حالقى جاساسىن!

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا يا حوتەل بى پوزدراۆيت ۆوينوۆ ناشەي ارمي س پرازدنيكوم، نو سناچالا كاك وبىچنو يا حوتەل بى ۆىسكازات رياد سۆويح سووبراجەني.

ۆو - پەرۆىح، مينيستەرستۆۋ ترۋدا ي سوتسيالنوي زاششيتى ناسەلەنيا رك ۋ مەنيا پروسبا سوۆمەستنو س مينيستەرستۆوم رەگيونالنوگو رازۆيتيا رك ۆ مەسياچنىي سروك رازرابوتات رەسپۋبليكانسكۋيۋ گوسۋدارستۆەننۋيۋ پروگراممۋ پو سوزدانيۋ بەزبارەرنوي سرەدى جيزنەدەياتەلنوستي فيزيچەسكي وسلابلەننىح ليتس نا 2013-2017 گودى.

ۆ رەسپۋبليكانسكوي گوسۋدارستۆەننوي پروگراممە پو سوزدانيۋ بەزبارەرنوي سرەدى جيزنەدەياتەلنوستي فيزيچەسكي وسلابلەننىح ليتس نا 2013-2017 گودى ۋكازات تسەلي ي زاداچي پروگراممى، وبەمى فينانسيروۆانيا ي وجيداەمىە رەزۋلتاتى. زاپلانيروۆات پروۆەدەنيە سلەدۋيۋششيح مەروپرياتي: وبەسپەچەنيە كونتروليا زا ۆىپولنەنيەم ترەبوۆاني تەحنيچەسكيح نورماتيۆنىح پراۆوۆىح اكتوۆ پو سوزدانيۋ بەزبارەرنوي سرەدى ۆ گرادوسترويتەلنىح، ارحيتەكتۋرنىح، سترويتەلنىح پروەكتاح پري پروۆەدەني يح ەكسپەرتيزى، ا تاكجە پري سترويتەلستۆە ي پريەمكە وبەكتوۆ ۆ ەكسپلۋاتاتسيۋ، ۆىپولنەنيە رابوت پو سوزدانيۋ بەزبارەرنوي سرەدى نا وبەكتاح سوتسيالنوي ي درۋگوي ينفراسترۋكتۋرى، پەرەپودگوتوۆكا ي پوۆىشەنيە كۆاليفيكاتسي سپەتسياليستوۆ پو ۆوپروسام پريسپوسوبلەنيا وبەكتوۆ سوتسيالنوي ي درۋگوي ينفراسترۋكتۋرى ك دوستۋپۋ فيزيچەسكي وسلابلەننىح ليتس، پروۆەدەنيە ناۋچنو-پراكتيچەسكيح كونفەرەنتسي ي سەميناروۆ پو ۆوپروسام پرەوبرازوۆانيا سرەدى جيزنەدەياتەلنوستي ۆ دوستۋپنۋيۋ دليا فيزيچەسكي وسلابلەننىح ليتس ي ت.د.

ۆو – ۆتورىح، مينيستەرستۆۋ ترۋدا ي سوتسيالنوي زاششيتى ناسەلەنيا رك پروسبا ۆ مەسياچنىي ستروك رازرابوتات رHYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d"ەسپۋبليكانسكHYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d"ۋيۋHYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d" تسەلەۆHYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d"ۋيۋ HYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d"پروگراممHYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d"ۋHYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d" پو ۋلۋچشەنيۋ ۋسلوۆي ي وحرانى ترۋدا نا 201HYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d"3HYPERLINK "http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=C21000982&p2=%7bNRPA%7d" - 2017 گودى.

ۆ رەسپۋبليكانسكوي تسەلەۆوي پروگراممە پو ۋلۋچشەنيۋ ۋسلوۆي ي وحرانى ترۋدا نا 2013-2017 گودى ۋكازات تسەلي ي زاداچي پروگراممى، وبەمى فينانسيروۆانيا ي وجيداەمىە رەزۋلتاتى. زاپلانيروۆات پروۆەدەنيە سلەدۋيۋششيح مەروپرياتي: رازرابوتكا ناۋچنو وبوسنوۆاننىح مەتودوۆ ۋپراۆلەنيا پروفەسسيونالنىمي ريسكامي نا رازليچنىح ۋروۆنياح ۋپراۆلەنيا وحرانوي ترۋدا، رازرابوتكا سيستەمى گوسۋدارستۆەننىح مەر پو سوۆەرشەنستۆوۆانيۋ ەكونوميچەسكيح مەتودوۆ ستيمۋليروۆانيا وحرانى ترۋدا، رازرابوتكا مەجوتراسلەۆىح پراۆيل پو وحرانە ترۋدا، ورگانيزاتسيا پوۆىشەنيا كۆاليفيكاتسي پو ۆوپروسام وحرانى ترۋدا رۋكوۆوديتەلەي، سپەتسياليستوۆ ي رابوچيح پودچينەننىح ورگانيزاتسي، پودگوتوۆكا ي يزدانيە مەتوديچەسكيح، سپراۆوچنىح پوسوبي، كينو-, ۆيدەوفيلموۆ، پلاكاتوۆ پو وحرانە ترۋدا ي ت.د.

ۆ ترەتيح، مينيستەرستۆۋ زدراۆووحرانەنيا رك ۋ مەنيا پروسبا ۆ مەسياچنىي سروك رازرابوتات گوسۋدارستۆەننۋيۋ كومپلەكسنۋيۋ پروگراممۋ پروفيلاكتيكي، دياگنوستيكي ي لەچەنيا ونكولوگيچەسكيح زابولەۆاني نا 2013–2017 گودى. ۆ نەي ۋكازات تسەلي ي زاداچي پروگراممى، وبەمى فينانسيروۆانيا ي وجيداەمىە رەزۋلتاتى. زاپلانيروۆات پروۆەدەنيە سلەدۋيۋششيح مەروپرياتي: پروۆەدەنيە سەميناروۆ ي زاكۋپكۋ نەوبحوديموي دليا لەچەنيا مەديتسينسكوي تەحنيكي،  پروۆەدەنيە دياگنوستيكي ي سوۆەرشەنستۆوۆانيە ۋروۆنيا پودگوتوۆكي ي پوۆىشەنيە كۆاليفيكاتسي سپەتسياليستوۆ، وكازىۆايۋششيح پەرۆيچنۋيۋ مەديتسينسكۋيۋ پوموشش ي ۆراچەي-ونكولوگوۆ، يزدانيە بروشيۋر، پامياتوك، ليستوۆوك، پلاكاتوۆ، سانيتارنىح بيۋللەتەنەي پو ۆوپروسام پەرۆيچنوي پروفيلاكتيكي ي راننەگو ۆىياۆلەنيا زلوكاچەستۆەننىح زابولەۆاني ي ت.د.

ۆ چەتۆەرتىح، مينيستەرستۆۋ يندۋستري ي نوۆىح تەحنولوگي رك سوۆمەستنو س مينيستەرستۆوم نەفتي ي گازا رك پروسبا ۆ مەسياچنىي سروك پودگوتوۆيت كونتسەپتسيۋ رازۆيتيا توپليۆنو - ەنەرگەتيچەسكوگو كومپلەكسا رەسپۋبليكي كازاحستان، پرەدۋسموترەۆ ۆ نەم:

سنيجەنيە ەنەرگوەمكوستي ۆالوۆوگو ۆنۋترەننەگو پرودۋكتا ۆ 2015 گودۋ نە مەنەە چەم نا 31 پروتسەنت، ۆ 2017 گودۋ نە مەنەە چەم نا 50 پروتسەنتوۆ، ۆ 2020 گودۋ نە مەنەە چەم نا 60 پروتسەنتوۆ ك ۋروۆنيۋ 2013 گودا;

وبەسپەچەنيە ۆ 2015 گودۋ نە مەنەە 20 پروتسەنتوۆ وبەما پرويزۆودستۆا ەلەكتريچەسكوي ي تەپلوۆوي ەنەرگي زا سچەت يسپولزوۆانيا ۆتوريچنىح ەنەرگەتيچەسكيح رەسۋرسوۆ ي التەرناتيۆنىح يستوچنيكوۆ ەنەرگي;

سترويتەلستۆو نوۆىح گازوپروۆودوۆ;

اكتيۆيزاتسيۋ رابوتى پو سترويتەلستۆۋ گەس مالوي ي سرەدنەي موششنوستي، ميني-تەتس، ا تاكجە ۆەتروەنەرگەتيچەسكيح ۋستانوۆوك، بيوگازوۆىح كومپلەكسوۆ، ۋستانوۆوك، يسپولزۋيۋششيح ەنەرگيۋ تۆەردىح كوممۋنالنىح ي ينىح وتحودوۆ;

رەكونسترۋكتسيۋ دەيستۆۋيۋششيح ي سترويتەلستۆو نوۆىح پودزەمنىح حرانيليشش پريرودنوگو گازا، نەفتە- ي مازۋتوحرانيليشش;

ۋمەنشەنيە زاترات نا پرويزۆودستۆو ەنەرگورەسۋرسوۆ زا سچەت پريمەنەنيا ەنەرگوسبەرەگايۋششيح تەحنولوگي ي وبورۋدوۆانيا، ا تاكجە سوكراششەنيە پوتەر پري دوبىچە، پەرەرابوتكە، ترانسپورتيروۆكە ي رەاليزاتسي پرودۋكتسي توپليۆنو-ەنەرگەتيچەسكوگو كومپلەكسا;

نۋ ا تەپەر داۆايتە پەرەيدەم ك پوزدراۆلەنيام.

 

پرازدنيچنوە پوزدراۆلەنيە زاششيتنيكام رودينى پو سلۋچايۋ 21-ي گودوۆششينى وبرازوۆانيا ۆوورۋجەننىح سيل رەسپۋبليكي كازاحستان

 

ۋۆاجاەمىە ريادوۆىە ي سەرجانتى، ماتروسى ي ميچمانى، وفيتسەرى ي گەنەرالى، ۆوينى ناشەي دەرجاۆى، ۆەتەرانى ۆوورۋجەننىح سيل!

منە دوستاۆلياەت وگرومنوە ۋدوۆولستۆيە يسكرەننە ي سەردەچنو پوزدراۆيت ۆاس ي ۆسەح سووتەچەستۆەننيكوۆ سو زنامەناتەلنوي داتوي ۆ جيزني ناشەي سترانى – دنەم زاششيتنيكوۆ رودينى، 21-ي گودوۆششينوي سو دنيا وبرازوۆانيا ناشيح ۆوورۋجەننىح سيل.

زا يستەكشي يستوريچەسكي كوروتكي پەريود ۆوورۋجەننىە سيلى سترانى پروشلي نەپروستوي ەتاپ ستانوۆلەنيا ي پرەدستاۆليايۋت سەگودنيا نەبولشۋيۋ پو چيسلەننوستي، موبيلنۋيۋ، وتۆەچايۋششۋيۋ سوۆرەمەننىم ترەبوۆانيام حوروشو پودگوتوۆلەننۋيۋ ارميۋ.

ۆ حودە پوسلەدوۆاتەلنوگو رەفورميروۆانيا ۆوورۋجەننىح سيل پرودەلانا وگرومنايا پو ماسشتابۋ ي ۋنيكالنايا پو سودەرجانيۋ رابوتا پو فورميروۆانيۋ پرينتسيپيالنو نوۆوي ورگانيزاتسيوننو-شتاتنوي سترۋكتۋرى، سيستەمى ۆوەننوگو ۋپراۆلەنيا، مەحانيزما كوورديناتسي ي ۆزايمودەيستۆيا رازليچنىح رودوۆ ۆويسك، كورەننومۋ ۋلۋچشەنيۋ پروفەسسيونالنوي پودگوتوۆكي ي سوتسيالنوي پوددەرجكي ۆوەننوسلۋجاششيح.

وبەسپەچەنيە مودەرنيزاتسي ي پوۆىشەنيا بوەۆوي گوتوۆنوستي ۆوورۋجەننىح سيل، يح سپوسوبنوستي دات سۆوەۆرەمەننىي ي دوستوينىي وتپور ليۋبوي اگرەسسي پروتيۆ ناشەي سترانى پريوبرەتايۋت وسوبۋيۋ زناچيموست ۆ ۋسلوۆياح سترەميتەلنو مەنيايۋششەگوسيا سوۆرەمەننوگو ميرا، ۆوزراستايۋششيح ۋگروز ي ۆىزوۆوۆ بەزوپاسنوستي.

ۆ سكلادىۆايۋششيحسيا نەپروستىح ۋسلوۆياح وسوبۋيۋ وزابوچەننوست مەجدۋنارودنوگو سووبششەستۆا ۆىزىۆايۋت وپاسنوست راسپروسترانەنيا يادەرنىح تەحنولوگي ي ورۋجيا ماسسوۆوگو پوراجەنيا، راستۋششەە پروتيۆوستويانيە، پوليتيچەسكي ي رەليگيوزنىي راديكاليزم ي ەكسترەميزم. نەلزيا نەدووتسەنيۆات راسشيرەنيە تاكيح نەتراديتسيوننىح ۋگروز مەجدۋنارودنوي بەزوپاسنوستي، كاك كيبەرپرەستۋپنوست، نەگاتيۆنوە ينفورماتسيوننوە ۆوزدەيستۆيە س يسپولزوۆانيەم كوممۋنيكاتسيوننىح تەحنولوگي.

سەرەزنو ۋسۋگۋبلياەت سيتۋاتسيۋ وبوستريايۋششەەسيا سوپەرنيچەستۆو ۆنەشنيح سيل ۆ رەگيونە. سەرەزنىە ۆىزوۆى ي ۋگروزى ۆوزنيكايۋت ۆ سۆيازي ۋسۋگۋبلەنيەم سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيح پروبلەم، پوليتيچەسكيح ي مەجناتسيونالنىح پروتيۆورەچي، سپوسوبنىح پريۆەستي ك دەستابيليزاتسي ۆوەننو-پوليتيچەسكوي سيتۋاتسي.

سكلادىۆايۋششاياسيا نەپروستايا وبستانوۆكا ديكتۋەت، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، پرينياتيە بەزوتلاگاتەلنىح مەر پو پرەدۋپرەجدەنيۋ ي نەيتراليزاتسي ۋكازاننىح ۋگروز، وبەسپەچەنيۋ سپوكويستۆيا ي ميرا نا ناشەي زەملە. يمەننو دليا رەاليزاتسي ەتيح تسەلەي نەوبحوديمو نا موي ۆزگلياد، رازرابوتات كونتسەپتسيۋ ۆنەشنەپوليتيچەسكوي دەياتەلنوستي رەسپۋبليكي كازاحستان.

ۆ ەتوم دوكۋمەنتە كازاحستان دولجەن چەتكو زاياۆيل و سۆوەم ميروليۋبي، و تۆەردوي پوزيتسي پو زاششيتە سۆوەگو سۋۆەرەنيتەتا ي تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي، وب وتكازە وت رازمەششەنيا نا سۆوەي تەرريتوري ينوستراننىح ۆوەننىح باز ي پروۆەدەني نەزاۆيسيموي، پوسلەدوۆاتەلنوي ي اكتيۆنوي ۆنەشنەي پوليتيكي.

ۆ تو جە ۆرەميا ۆاجنەيشيم ۋسلوۆيەم، گارانتيەي پوسلەدوۆاتەلنوگو پروۆەدەنيا ەتوي ۆنەشنەپوليتيچەسكوي ستراتەگي، وبەسپەچەنيا بەزوپاسنوستي ي ستابيلنوستي كازاحستانا ياۆلياەتسيا پرودولجەنيە رابوتى پو ۆسەمەرنومۋ ۋكرەپلەنيۋ پوتەنتسيالا ي بوەگوتوۆنوستي ناشيح ۆوورۋجەننىح سيل، ۋسيلەنيۋ مەر پو زاششيتە سۋۆەرەنيتەتا سترانى ي وحرانە ەە گوسۋدارستۆەننوي گرانيتسى.

وسوبۋيۋ زناچيموست پريوبرەتايۋت دالنەيشەە سوۆەرشەنستۆوۆانيە ستراتەگي ي تاكتيكي پريمەنەنيا ۆوورۋجەننىح سيل، گلۋبوكوە وسۆوەنيە سوۆرەمەننوگو وپىتا ۆەدەنيا بوەۆىح وپەراتسي، ا تاكجە رەاليزاتسيا دولگوسروچنىح پلانوۆ ستاجيروۆوك كوماندنوگو سوستاۆا ۆ ۋچەبنىح ي يسسلەدوۆاتەلسكيح تسەنتراح ستران-پارتنەروۆ.

ۆاجنو پرودولجيت ي ۋگلۋبيت ناچاتۋيۋ نامي رابوتۋ پو سوۆەرشەنستۆوۆانيۋ سيستەمى وحرانى ي زاششيتى گوسۋدارستۆەننوي گرانيتسى، شيروكومۋ ۆنەدرەنيۋ ۆ سيستەمۋ ۋپراۆلەنيا ۆويسكامي سوۆرەمەننىح ينفورماتسيوننو-كوممۋنيكاتسيوننىح سرەدستۆ ي تەحنولوگي، پوزۆوليايۋششيح ەففەكتيۆنو ۋپراۆليات پودرازدەلەنيامي ۆ رەالنوم ماسشتابە ۆرەمەني.

پريوريتەتنوي زاداچەي كوماندوۆانيا ۆوورۋجەننىح سيل ياۆلياەتسيا كاچەستۆەننوە ۋلۋچشەنيە سودەرجانيا ۋچەبنوي، بوەۆوي پودگوتوۆكي ۆويسك. ساموگو سەرەزنوگو ۆنيمانيا ترەبۋيۋت ۆوپروسى سوۆەرشەنستۆوۆانيا سيستەمى پلانيروۆانيا وپەراتيۆنو-تاكتيچەسكيح، كوماندنو-شتابنىح ۋچەني، وبەسپەچەنيا يح پروۆەدەنيا ۆ ۋسلوۆياح، ماكسيمالنو پريبليجەننىح ك بوەۆىم. ۆ حودە ۋچەني ۆاجنو اكتيۆنو يسپولزوۆات مەتودى مودەليروۆانيا ي سيمۋلياتسي، وتراباتىۆات رازليچنىە مودەلي ي ۆاريانتى پروۆەدەنيا بوەۆىح وپەراتسي پو نەيتراليزاتسي باندفورميروۆاني، ديۆەرسيوننو-تەرروريستيچەسكيح گرۋپپ، پىتايۋششيحسيا پرونيكنۋت نا تەرريتوريۋ سترانى.

ۆ تسەنترە ۆنيمانيا دولجنى وستاۆاتسيا زاداچي پو دالنەيشەمۋ پەرەوسناششەنيۋ ۆوورۋجەننىح سيل سوۆرەمەننىمي ۆيدامي ۆوورۋجەنيا ي تەحنيكي. ۆ ەتوي سفەرە نەوبحوديمو سۋششەستۆەننو ۋلۋچشيت ي راسشيريت ماسشتابى مەجدۋنارودنوگو ۆوەننو-تەحنيچەسكوگو سوترۋدنيچەستۆا س زارۋبەجنىمي سترانامي-پارتنەرامي.

ۆاجنەيشيم ناپراۆلەنيەم دەياتەلنوستي كوماندوۆانيا ۆوورۋجەننىح سيل ياۆلياەتسيا كاردينالنوە ۋلۋچشەنيە سيستەمى پودگوتوۆكي ۆوەننىح كادروۆ ي، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، شيروكو ەرۋديروۆاننىح ي سوۆرەمەننو مىسلياششيح، ينتەللەكتۋالنو رازۆيتىح وفيتسەروۆ، ا تاكجە ۆىسوكوپروفەسسيونالنىح ملادشيح كومانديروۆ – سەرجانتوۆ، ياۆليايۋششيحسيا سەگودنيا گلاۆنىم ستەرجنەم ناشەي ارمي.

سامىم وتۆەتستۆەننىم ۋچاستكوم پرەدستوياششەي رابوتى زدەس ياۆلياەتسيا وبۋچەنيە ۆوەننىح كادروۆ ۆ ۆوەننىح ۋچيليششاح ي سەرجانتسكيح شكولاح پرينتسيپيالنو نوۆىم سپەتسيالنوستيام ي ديستسيپلينام، وتراجايۋششيم وسنوۆنىە تەندەنتسي ۆ رازۆيتي ۆوەننوگو دەلا ي ۆوەننوگو يسكۋسستۆا، يزۋچەنيە يمي، س ۋچەتوم زارۋبەجنوگو وپىتا، سوۆرەمەننىح فورم ي مەتودوۆ پروۆەدەنيا بوەۆىح دەيستۆي.

زاداچەي وسوبوي ۆاجنوستي كومانديروۆ ۆوورۋجەننىح سيل ۆسەح ۋروۆنەي ياۆلياەتسيا كاردينالنوە ۋلۋچشەنيە سيستەمى ۆوسپيتاتەلنوي رابوتى ۆ ارمي، ناپراۆلەننوي نا فورميروۆانيە ۋ وفيتسەروۆ، سەرجانتوۆ، ريادوۆىح ۆىسوكيح دۋحوۆنىح، ۆولەۆىح كاچەستۆ، چۋۆستۆا وتۆەتستۆەننوستي زا سۋدبۋ رودينى، زدوروۆوگو مورالنو-نراۆستۆەننوگو كليماتا ۆ ۆوينسكيح كوللەكتيۆاح.

ۆاجنو وسوزناۆات، چتو سەگودنياشنيە پريزىۆنيكي پرينتسيپيالنو وتليچايۋتسيا وت ۆوەننوسلۋجاششيح سروچنوي ۆوەننوي سلۋجبى پرەجنيح لەت. ۆ ارميۋ پريحوديات مولودىە ليۋدي، روديۆشيەسيا ۆ گودى نەزاۆيسيموستي، پولۋچيۆشيە ساموە سوۆرەمەننوە وبرازوۆانيە ي ۆوسپيتانيە ۆ ۆۋزاح ي ليتسەياح رەسپۋبليكي. وني ۆلادەيۋت سوۆرەمەننىمي ينفورماتسيوننىمي، كومپيۋتەرنىمي تەحنولوگيامي، ينوستراننىمي يازىكامي ي، گلاۆنوە، – يمەيۋت سوبستۆەننىي، نەزاۆيسيمىي ۆزگلياد نا جيزن، مورالنىە، ەتيچەسكيە تسەننوستي.

س ۋچەتوم ەتوگو نوۆوگو وبليكا ۆوەننوسلۋجاششيح سروچنوي ۆوەننوي سلۋجبى، نوۆوگو وبليكا ناشەي ناتسيونالنوي ارمي نەوبحوديمو، تۆورچەسكي ۋلۋچشات سۋششەستۆۋيۋششيە وبششەۆوينسكيە ۋستاۆى، ناستاۆلەنيا، پولوجەنيا ي ينسترۋكتسي، پەرەسموترەت س پوزيتسي سەگودنياشنەگو دنيا فورمى ي مەتودى ورگانيزاتسي ۋچەبنوي ۆوسپيتاتەلنوي رابوتى، سلۋجەبنو-بوەۆوي دەياتەلنوستي ۆويسك.

گلاۆنوي تسەليۋ رابوتى ۆ ەتوي سفەرە دولجنو ستات سوزدانيە ۆ ۆوورۋجەننىح سيلاح وبستانوۆكي، سپوسوبستۆۋيۋششەي فورميروۆانيۋ ۋ مولودەجي تۆەردوگو ۆولەۆوگو حاراكتەرا ي جيزنەننوي پوزيتسي، ۆىسوكيح چەلوۆەچەسكيح كاچەستۆ ي فيزيچەسكوي زاكالكي، سترەملەنيا ك سوۆەرشەنستۆوۆانيۋ ي پولۋچەنيۋ نوۆىح زناني، ەففەكتيۆنومۋ ۆىپولنەنيۋ ەيۋ ۆوينسكوگو دولگا پو وبەسپەچەنيۋ بەزوپاسنوستي، زاششيتە ميرا ي ستابيلنوستي ۆ سترانە.

ك رەاليزاتسي ەتوي زاداچي سلەدۋەت اكتيۆنو پريۆلەكات ۆەتەرانسكيە ورگانيزاتسي، دەياتەلەي كۋلتۋرى، يسكۋسستۆا، سپورتا، پرەدستاۆيتەلەي شيروكوي وبششەستۆەننوستي رەسپۋبليكي.

ۆاجنەيشەي زاداچەي مينيستەرستۆا وبورونى، رۋكوۆوديتەلەي سيلوۆىح مينيستەرستۆ ي ۆەدومستۆ، كوماندوۆانيا ۆوەننىح وكرۋگوۆ ياۆلياەتسيا پوسلەدوۆاتەلنوە ۆىپولنەنيە گوسۋدارستۆەننىح پروگرامم، ناپراۆلەننىح نا وبەسپەچەنيە ۆوەننوسلۋجاششيح جيلەم، سترويتەلستۆو ي رەكونسترۋكتسيۋ سوۆرەمەننىح ۆوەننىح گورودكوۆ، سوزدانيە ۆ نيح ماكسيمۋما ۋدوبستۆ، وتۆەچايۋششيح سوۆرەمەننىم ترەبوۆانيام، پوترەبنوستيام ۆوەننوسلۋجاششيح ي چلەنوۆ يح سەمەي.

ۋۆاجاەمىە سووتەچەستۆەننيكي!

وبراششاياس ك ۆام س پوزدراۆلەنيامي پو سلۋچايۋ 21-ي گودوۆششينى سو دنيا وبرازوۆانيا ۆوورۋجەننىح سيل رەسپۋبليكي كازاحستان، ۆىراجايۋ سلوۆا يسكرەننەي بلاگودارنوستي ۆسەم تەم، كتو نەسەت سەگودنيا نەلەگكۋيۋ سلۋجبۋ ۆ ۆوورۋجەننىح سيلاح سترانى ي دوستوينو ۆىپولنياەت سۆوي پوچەتنىي، بلاگورودنىي ي وتۆەتستۆەننىي دولگ پو زاششيتە رودينى.

ۆىراجايۋ يسكرەننيۋيۋ بلاگودارنوست ۆسەم گراجدانام، ۆنوسياششيم نەزاۆيسيمو وت رودا دەياتەلنوستي سۆوي ۆكلاد ۆ ۋكرەپلەنيە گوسۋدارستۆا ي پريۋمنوجەنيە ەگو ناتسيونالنىح بوگاتستۆ.

مى - ميرنىە ليۋدي، ي دليا ناس نەت بولشەي رادوستي، چەم سپوكوينو جيت ي ترۋديتسيا نا رودنوي زەملە، ا ناشي ۆوورۋجەننىە سيلى ۆسەگدا بۋدۋت ياۆلياتسيا نادەجنىم گارانتوم ەە زاششيتى.

سلۋجبا ۆ رياداح ۆوورۋجەننىح سيل ياۆلياەتسيا نە تولكو سۆياششەننىم سىنوۆنيم دولگوم، نو ي پرەدمەتوم گوردوستي ي ۆەليكوي چەستي. ارميا ياۆلياەتسيا شكولوي دوبلەستي، سمەلوستي، درۋجبى، براتستۆا، ساموسوزنانيا ي پاتريوتيزما دليا كاجدوگو مۋجچينى.

سۆياششەننايا زاداچا كاجدوگو يز ناس زاكليۋچاەتسيا ۆ توم، چتوبى وبەرەگات، سلوۆنو زەنيتسۋ وكا ۋستويچيۆىي مير، تەرريتوريالنۋيۋ تسەلوستنوست دوروگوگو كازاحستانا ي ميرنىي ترۋد ناشەگو نارودا.

نەوبحوديمو ۆسەگدا پومنيت، چتو نارود، ناشي ماتەري، وتتسى، سەسترى ي براتيا ۆيديات ۆ ليتساح كاجدوگو يز ۆاس ۋۆاجاەمىە سولداتى ي وفيتسەرى رەالنىح زاششيتنيكوۆ رودينى، زەملي پرەدكوۆ ي ەيو رۋبەجەي.

جەلايۋ ۆسەم ۆام كرەپكوگو زدوروۆيا، ۋسپەحوۆ، سيل ي ەنەرگي نا بلاگو سلۋجەنيا وتچيزنە، بلاگوپولۋچيا ي پروتسۆەتانيا ۆاشيم سەميام.

 

مەن بۇگىن ادامگەرشىلىك جانە باتىرلىق، وتانعا شەكسىز بەرىلۋگە تاربيەلەۋدىڭ جولدارىن، ەرلىك پەن جانقيارلىق، جوعارى كاسىبي شەبەرلىك تۋرالى ويلارىممەن بولىسكىم كەلەدى.

سىزدەرگە باقىت تىلەيتىن قازاق ازاماتى رەتىندە، جان - جاقتى جانە تەرەڭ ءبىلىمدى بولۋ، ازاماتتىق جانە اسكەري بورىشتارىڭىزدى ادال اتقارۋ، «وتان قورعاۋشىسى» جانە «قازاق ازامات» سوزدەرىنىڭ ماعىناسىن تەرەڭ ءتۇسىنۋ، ءوز بويلارىڭىزدان قازاق جاۋىنگەرى مەن پاتريوتىنىڭ ەڭ جاقسى قاسيەتتەرىن تاربيەلەۋ جانە سۇيىكتى وتانىمىزعا ءوز ەڭبەگىڭىزبەن ەڭ جوعارى پايدا اكەلۋ تۋرالى سويلەسكىم كەلەدى.

مەملەكەت ءار جاس قازاق ازاماتىن، اسىرەسە اسكەري قىزمەتكەردى، ءوز ەلىنە دەگەن شەكسىز ادالدىقتى، ەرلىكتى، جانقيارلىق پەن قاھارماندىقتى، وتانىن قورعاۋ ءۇشىن  ءوزىنىڭ بار كۇشىن جۇمساۋعا، ەگەر مۇقتاج بولىپ جاتسا ءومىرىن دە قيۋعا تاربيەلەۋ كەرەك.

وتان قورعاۋشىلاردىڭ باتىرلىقتارى مەن ەرلىكتەرى جونىندە تەرەڭ كورسەتۋ، پاتريوتتىق  يدەالداردىڭ جەڭىسى ءۇشىن جان قيارلىق، قازاق جاستاردى جىگەرلىلىككە تاربيەلەۋ، اتا – بابالارىمىزدىڭ ەرلىك جولدارىن كوبەيتۋگە دايىندىق ەڭ يگى ءىس. قازاق جاستارىنىڭ پاتريوتتىق نيەتتەرى مەن وتاننىن قورعاۋ ءۇشىن بار كۇشتەرىن جۇمساۋعا دايىن ەكەندىكتەرى مەنى قۋانتادى. ءبىزدىڭ قازاق جاستارىنىڭ اتالارىمىزدىڭ جولىن، ءداستۇرىن كوبەيتىپ، جالعاستىراتىنىنا سەنەمىن.

ارينە، قازىرگى زاماننىڭ ادامىن تاربيەلەۋدى اعا بۋىن اتقارادى. قازاق جاستارمەن كەزدەسكەندە ولار – ادامنىڭ جۇمىستاعى، اسكەردەگى، سوعىستاعى، ومىردەگى مىنەز - قۇلىقتارى تۋرالى، قاھارماندىلىقتىڭ پسيحولوگياسىن، ادامگەرشىلىك تۋرالى،  ەڭ جوعارى ەرلىك بۇل اسكەري جانە ازاماتتىق بورىشىن وتەۋ، سەرت بەرۋ، زاڭ، سونىمەن قاتار ءوز ءومىرىن ساقتاۋ جونىندە ايتۋعا ءتيىس. قازاق جاستاردىڭ باتىر، ەرجۇرەك، اقىلدى اتا – بابالارىمىزعا ۇقساۋعا تالپىنۋلارى  ورىندى.

ءىس- ارەكەتتەردەگى ىستىق ىنتىزارلىق  ارقاشان ءبىزدىڭ قازاق جاستارىنا ءتان. بىراق تا  باتىردىڭ ەرلىكتەرىنە قاراپ ارمانداۋ، قاتال سىننان وتەتىن كەز كەلگەندە، ءوزىنىڭ ءىزىن باسۋشىلارىنا لايىقتى بولۋى ءۇشىن جەتكىلىكسىز. وسىنىڭ ءبارىن جاستار تۇسىنەدى، سوندىقتان ولار اعا بۋىننىڭ اڭگىمەلەرىنىڭ مازمۇنىنا ءمان بەرىپ، اشىق اڭگىمەلەسۋدى، ولاردان تاربيە الۋدى قالايدى.

قازاق جىگىتتەرمەن اشىق اڭگىمەلەسۋدى مەن ەركەكتىك اڭگىمە دەپ ايتار ەدىم. بۇنداي اڭگىمەدە اركىم وزىنە ناعىز ەركەك بولۋعا، ەركەك ءسوزىنىڭ ەڭ جوعارى، ماڭىزدى سوزىنە لايىق  بولۋعا  احۋالىنىڭ جەتەتىنىنە باعا بەرە الادى.  ەركەك دەگەن – تەك قانا ساقال - مۇرت ءوسىرىپ، شاراپ ءىشىپ، اقشا تاۋىپ، ايەلدەردى ايالاي بىلەتىن ادام عانا ەمەس، ول جۇرەگىندە اناۋ – مىناۋ ۇساق تۇيەككە، كورگەنسىزدىككە  ورىن جوق، باتىرلىق جولىنا قادام باسقان ادام. مىنە وسى ۇستانىممەن، باتىرلىق ۇستانىمىمەن ءارى قاراي اڭگىمەمىزدى جالعاستىرامىز.

قازاق جاستارعا، ولاردىڭ اكەلەرىنىڭ ەرلىكتەرى جونىندە اڭگىمەلەگەن كەزدە ءبىز، كەيىپكەرىمىزدىڭ بەينەسىن اشىق كورسەتۋ ءۇشىن، ەرىكسىز تىڭدارماندارىمىزدىڭ زەيىنىن ولاردىڭ وتان ءۇشىن ءوز ومىرلەرىن قيۋعا دايىن بولعاندارىنا اۋدارامىز. ءار ەرلىك تەك باتىل ادامنىڭ ءىسى بولا الاتىنىمەن بايلانىستىرامىز. كەي كەزدە بۇل ەرلىك  تۋرالى  ۇعىمدى دۇرىس تۇسىنبەۋگە اكەپ سوعىپ جاتادى. كەيبىرەۋلەر ەرلىك دەگەن ول – باتىر  مايدان شەبىندە ايقاسىپ، ولىمگە قارسى كەلىپ، ءوزىنىڭ دۇشپانىن جويۋعا تاپ بەرۋ دەپ ويلاي باستايدى. ءدال وسىلاي ويلايتىندارعا نە دەپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى؟

ء يا، ءاربىر ەرلىك، بەيبىت كۇندەردەدە، البەتتە جاۋىنگەرلىكپەن، ەرجۇرەكتىلىكپەن، قاھارماندىلىقپەن بايلانىستى. بىراق ءاربىر باتىل ءىستى، ءتىپتى سوعىس كەزىندە جاسالىنسا دا، باتىرلىق دەپ ساناۋعا بولا ما؟ باتىر – بۇل ءدال شەشۋشى كەزەڭدە، قازاق قاۋىمىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن ءىس ىستەيتىن ادام. دەمەك باتىرلىق بۇل – وتانىنا، قازاق قاۋىمىنا، ءوزىنىڭ جۇمىس ىستەيتىن ۇجىمىنا، دالىرەك ايتساق وتانىنىڭ گۇلدەنۋى ءۇشىن جاسالىنعان امال. 

ءيا، باتىرلىق بۇل تەك ءبىرلى – جارىم سوعىسقا ۇمتىلۋ عانا ەمەس، ول كۇندەلىكتى وتانىنا قىزمەت ەتۋ. ءومىر بويى قازاق حالقىنا پايدا اكەلۋ مەن قازاق حالقىن بۇداندا باقىتتى ەتۋ بۇل ەڭ ۇلى قاھارماندىق.  ناعىز باتىرلىق  بۇل البەتتە، شەكسىز وتانشىلدىق سەنىممەن، ۇعىممەن، ەرلىكپەن، جانقيارلىقپەن، حالقىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكپەن بايلانىستى.

قازاق باتىردىڭ ءومىرىنىڭ ءوزى قاھارماندىق. بۇل، تىنىمسىز ارەكەتپەن شىعارماشىلىق ىستەردەگى ويلارمەن جانە ساياسي يدەيالىق شايقاسپەن وتكەن جىلدار. باتىر قازاق پاتريوتىنىڭ ەڭ كورنەكتى قاسيەتتەرىن وزىندە ىسكە اسىرۋى كەرەك، ولار: قارىمدى اقىل، ەركىندىككە ۇمتىلىس، قۇلدىق پەن جابىرلەۋشىلىكتى جەككورۋ، قۇشتارلىق، جۇيەلى ءىس جاساۋ، قازاق حالقىنىڭ شىعارماشىلىق كۇشتەرىنە سەنۋ.

 قازىرگى كەزدە ءاربىر قازاق ازاماتىنا، اسىرەسە جاستارعا، اتا-بابالارىمىزدىڭ ءوز وتانىنىڭ يگىلىگى، بولاشاعى ءۇشىن جاسالعان ۇلى ەرلىكتەرىن جالعاستىرۋ مىندەتتەلگەن. ءاربىر قازاق ازاماتى جانە جاۋىنگەرى الدىندا تۇرعان ماسەلەلەردىڭ ەڭ جوعارى دەڭگەيىندە بولا ءبىلۋى، كەز-كەلگەن ۋاقىتتا ءبىزدىڭ قازاقي يدەالدارىمىزدى، ءبىزدىڭ قاسيەتتى جەرىمىزدى، قازاق حالقىن قورعاي ءبىلۋى كەرەك. ادامنىڭ ومىرىندەگى ەڭ قيىنى ونىڭ العاشقى ەرلىگى ول – جىگەرلىلىككە تاربيەلەۋ بولىپ سانالادى. سوسىن عانا ول، ءوز-ءوزىن باسقارا الاتىندىقتان، كەز-كەلگەن تاۋەكەلگە جۇرەكتىكپەن، سەنىممەن باس قويادى. بىراق  ۇلتتىق جىگەرلىلىكتىڭ، ۇلتتىق جۇرەكتىلىكتىڭ، ۇلتتىق قاجىرلىقتىڭ جانە تاعى باسقا ەرلىك ءۇشىن قاجەتتى قاسيەتتەرىنىڭ نەگىزى  – ول قازاقتىڭ وتانشىلدىعى، اتا-بابالارىمىزدىڭ وسيەتتەرىنە، ادىلەتتى يدەيالارعا سەنۋ، وتانعا دەگەن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىك، ءوز حالقىنا بەرىلگەندىك بولىپ سانالادى.

قازىرگى زامانداعى جاھاندانۋ كەزىندە، قازاق حالقىنا قارسى رۋحاني سوعىس اشىلدى. بۇنىڭ ماعىناسىنا كەلەر بولساق، قازىر ءبىزدىڭ ەلدە سىڭارجاق كوزقاراستى جانە ءداستۇرلى ەمەس ءدىني سەكتالار وتە كوپ پايدا بولا باستادى. ادامي تۇلعالار، ءبىلىم جۇيەسىنەن تىس ورىستەتىلگەن، نەگاتيۆتى جاعدايدىڭ ىقپالىن باسىنان كەشە باستادى. ولار: قوعامنىڭ قىلمىستانۋى، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ تومەندەۋى، تۇرمىس مادەنيەتىنىڭ كۇيزەلۋى، ادامگەرشىلىك تۇسپالدارىنىڭ جوقتىعى. بالا مەن جاستار تاربيەسىندەگى مەملەكەتتىك ستراتەگيانىڭ جوقتىعىنان، بۇل كەزدە ءوسىپ كەلە جاتقان بۋىننىڭ دامۋىنداعى وڭ بەتالىسىن تەجەيتىن فاكتورلار پايدا  بولىپ وتىر.

جاستاردىڭ مادەني تالاپتارىنىڭ وتە تومەن دەڭگەيى، سەلقوس قارايتىن جاعداي ەمەس.  جاستاردىڭ اراسىندا تەاتر، بەينەلەۋ ونەرى، قازاقتىڭ حالىق اندەرى، ايتىس پەن تەرمە، اۋىزەكى جانە كلاسسيكالىق ادەبيەت تانىمال بولماي وتىر. وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەردىڭ بوس ۋاقىتتارى – ول كوبىنەسە بوسقا كەتكەن ۋاقىت. بۇنداي جاعدايدىڭ سەبەبى، ول ادامگەرشىلىك تاربيەسىنىڭ دەڭگەيىنىڭ تومەندىگى، زيالى قاۋىم مەكتەبىنەن الىستاۋى، كوبىنەسە مەكتەپتەردىڭ ماتەريالدىق بازاسىنىڭ  جۇپىنىلىعى جانە جوعارى بىلىكتى مامانداردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى.

ارينە، العا جىلجۋىمىز ءۇشىن، قوعامىمىزدىڭ ادامگەرشىلىك دامۋىنىڭ كەلىستى دەڭگەيدە بولۋى، ەڭ ماڭىزدى بولشەگى، ءوسىپ كەلە جاتقان بۋىننىڭ ادامگەرشىلىك تاربيەسى ەكەنى انىق.

ادامگەرشىلىك تاربيە – ۇزدىكسىز پروتسەسس. ول ادام ومىرگە كەلگەننەن باستاپ، ءومىر بويى جالعاسادى جانە ول ادامداردىڭ ءتارتىبىنىڭ ەرەجەلەرى مەن قاعيدالارىن مەڭگەرۋگە باعىتتالعان. ادامنىڭ ادامگەرشىلىك دامۋى، جان-جاقتى دامىعان تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنداعى ەڭ باستى ورىندى الادى. سونىمەن قاتار، اقىل-ويىنىڭ دامۋىنا، ەڭبەككە دايىندىعىنا، دەنەنىڭ دامۋىنا، ەستەتيكالىق سەزىمدەر مەن مۇددەلەردىڭ تاربيەسىنە زور ىقپال ەتەدى.  

19-شى عاسىردىڭ ورتاسىنان باستاپ، تاربيە مەملەكەتتىڭ ەڭ ماڭىزدى فۋنكتسيالارىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. مەملەكەت تاربيەلەۋ پروتسەسىن جەتىلدىرەدى، ول الەۋمەتتىك تاپسىرمالارعا سايكەس كەلەتىن، قوعامدىق جانە مەملەكەتتىك قۇرىلىسقا بەلگىلەنگەن ادامدى ءتيىمدى قالىپتاستىرۋى ءۇشىن كۇرەسەدى. سول ءۇشىن ول تاربيە ورىسىندە  بەلگىلى ءبىر ساياساتتى ءوندىرىپ، تاربيەنىڭ مەملەكەتتىك جۇيەسىن قالىپتاستىرادى. تاربيە ورىسىندەگى مەملەكەتتىك ساياسات، بۇل تاربيەنىڭ ءمانى مەن تۇجىرىمىنىڭ ستراتەگياسىن انىقتاۋ، زاڭنامالاردى زەرتتەۋ جانە قارجى ءبولۋ، تاربيەگە باستاۋشىلاردى قولداۋ. وسىنىڭ ءبارى ءوسىپ كەلە جاتقان بۋىنعا، رۋحاني-قۇندىلىققا باعىتتالعان قاجەتتى جانە جاعىمدى جاعدايلاردىڭ جيىنتىعىن تۋعىزۋى كەرەك، سونىمەن قاتار ادامنىڭ مۇددەسى مەن قوعامنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلۋى كەرەك. وتانشىلدىق پەن ادامگەرشىلىكتىڭ اراسىندا  بەرىك ديالەكتيكالىق بايلانىس بار ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. ونەگەلى ادامدى  قالىپتاستىرا وتىرىپ ءبىز، بولاشاق پاتريوتتى قالىپتاستىرامىز. 

ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ كەزىندە، رۋحىنان، نامىسىنان، ار-ۇياتىنان ايىرىلۋعا وقىتۋ، ول ادامدى قالىپتاستىرمايتىنىن، كەرىسىنشە ونى بەتىمەن جىبەرىپ، بۇزاتىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. نەمەسە ونىڭ بويىنا ومىرىنە قاجەتتى، پايدالىنىڭ ءبارىن بەرەدى، بىراق، ونى رۋحسىز، ارسىز، قابىلەتسىز جانە مىنەزسىز ادام باسقاشا پايدالانۋى مۇمكىن.

بىزگە مىنا ونەگەلى قۇندىلىقتاردى قازاق جاستارىنىڭ بويىنا دارىتۋىمىز كەرەك:

• ءوز وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ماقتانىشتى قالىپتاستىرۋ;
• ازاماتتىق پەن بەلسەندى ومىرلىك قاعيدالاردى قالىپتاستىرۋ;
• اتا-بابالارى مەن قازاق قاۋىمىنىڭ الدىنداعى ءوزىنىڭ بورىشىن ۇعىنۋدى قالىپتاستىرۋ;
• ءوزىنىڭ جەتى اتاسىن ءبىلۋ;
• ءوز وتانىنىڭ تاريحىن وقۋ جانە قۇرمەتتەۋ;
• قوعامنىڭ ماتەريالدىق قۇندىلىقتارى مەن ءوزىنىڭ مۇلكىنە ۇقىپتىلىقپەن قاراۋ;
• ەڭبەكقورلىق پەن ادىلەتتىك;
• ۇجىمشىلدىق;
• وت-باسىنا ادالدىق جانە بۇزاقىلىققا سالىنباۋ;
• سالاۋاتتى ءومىر سالتى;
• قازاق وتباسى قوعامنىڭ ءبىر ۇيىمى ەكەنىن جانە ءوز ۇلتىنىڭ وكىلىمەن عانا وتباسىن قۇرۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنۋ.   

ازاماتتىق تاربيە قازاق پاتريوتىنىڭ وتانىنا دەگەن قارىم-قاتىناسى، ادامگەرشىلىگى نەگىزىندە قالىپتاسقان، وتانىنا دەگەن ادالدىعى مەن سۇيىسپەنشىلىگى، تاربيەلەۋمەن تىعىز بايلانىستى.

ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ كەزىندە ءبىز قازاق حالقىنىڭ كوپجىلدىق تاجىريبەسىنە قۇلاق اسۋىمىز كەرەك. قازاقتىڭ مادەنيەتى مەن قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرى – ادامگەرشىلىكتىڭ قاينار كوزى..

كەيىنگى جاس ۇرپاق ۇلكەندەردەن، ارداگەرلەردەن ۇلگى الۋ كەرەك. ءبىزدىڭ جۇرەگىمىز كىشكەنتاي كەزىمىزدەن قازاق حالقىنا دەگەن، تاۋەلسىزدىك وتانىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە تولى بولۋى كەرەك. ءبىز اتا-بابالارىمىزدىڭ، سونىمەن قاتار بار ءومىرىن قازاق ۇلتىنا ارناعان، قىزمەت ەتكەن ادامداردىڭ ەرلىكتەرىنە باس ءيۋىمىز كەرەك. مەن  ەلىمىزدىڭ بارلىق جاستارىن جانە حالقىن اتا-بابالارىمىزدىڭ وسيەتتەرىنىڭ ادال ساقتاۋشىسى بولۋعا، بىرىككەن جىگەرلىلىكپەن ۇعىنۋعا جانە ءبىزدىڭ ۇلى اتا-بابالارىمىزدىڭ ءومىر سۇرگەنى سياقتى، ءومىر سۇرۋگە ۇيرەنۋگە بەلدى بەكەم بۋعا، ەڭبەك ەتۋگە جانە كۇرەسۋگە، اتا-بابالارىمىزدىڭ بىزگە قالدىرعان  وسيەتتەرىن  جۇزەگە اسىرۋعا شاقىرامىن.

مەن، ءاربىر وتانشىل ازامات جانە جاۋىنگەر، ەرلىكتى جاساماcتان بۇرىن ونى جۇرەگىندە ساقتاپ جۇرەتىنىن بىلەمىن. ال ءبىزدىڭ جاستارىمىزدىڭ ۇلى ەرلىكتەر جاساۋى ءۇشىن،  بار كۇشتەرىن ۇلى اتا-بابالارىمىزدىڭ جاساعان ىستەرىنە، قازاق حالقىنىڭ گۇلدەنۋىنە جۇمساۋى ءۇشىن،  ولاردىڭ  ونەگەلىلىك قاجەتتىلىكتەرىن تولتىرۋ كەرەك.

قازاق پاتريوتى جانە جاۋىنگەرى، وتانى ءۇشىن جانە قازاق حالقىنىڭ باقىتى ءۇشىن سوعىس باستاعاندا، سىي - سياپات پەن بايلىقتى ويلاماۋى كەرەك. ول تەك ءوز حالقىنىڭ ءبىر بولشەگى، قازاق مەملەكەتىنىڭ كومەكشىسى جانە تاۋەلسىز وتانىنىڭ قورعاۋشىسى ەكەنىن ەستە ساقتاۋ كەرەك. جانە دە ول سوڭىنا دەيىن بارۋى كەرەك. ەگەر قازاق  اسكەرى نەمەسە  كەمەشىسى، ءوز قولىنان كەلگەنىنىڭ ءبارىن جاساپ، بىراق  قۇتقارۋ جولىن تابا الماسا، ەرلىكپەن وپات بولسا دا، ءتىپتى ءوزىنىڭ ولىمىمەن جولداستارىنا جاۋىنگەرلىك تاپسىرمانى شەشۋگە كومەكتەسەدى. بۇدان وتانىنا دەگەن بەرىلگەندىكتى، جاۋىنگەرلىك پارىزىنىڭ ەڭ جوعارى ناتيجەسىن كورۋگە بولادى.

ەركىندىك – ول ەڭبەك پەن كۇرەس جولىنداعى جەتىستىكتەردى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ءبىر قاسيەتى بولىپ تابىلادى. اتاپ ايتساق، قاجىرلىق پەن ەركىندىك، وتانعا دەگەن شەكسىز ماحاببات، قازاق پاتريوتتارى مەن جاۋىنگەرلەرىنە ەرلىك جاساۋعا مyمكىندىك بەرەدى. بۇنداي پاتريوتتى ولتىرە الساڭ دا جەڭە المايسىڭ. ءبىزدىڭ وتانىمىز بەن قوعامىمىز، وسىنداي قاجىمايتىن، بەرىك جىگەرلى ادامداردى تاربيەلەپ شىعارۋ كەرەك. قازاق پاتريوتتارىنىڭ ەڭبەك پەن كۇرەس جولىنداعى باتىل، ىنتالى جەتىستىكتەرى، ناعىز ەرلىك ەكەنىن ەستە ساقتاۋ قاجەت. بىراق ەرلىك تەك سوعىستا عانا ەمەس، ومىردە دە جاسالۋى  كەرەك.

ەرلىك ول ارينە باتىلدىقپەن بايلانىستى.  ءتىپتى ەڭبەكتە، بەيبىت كۇندەردىڭ وزىندە، باتىلدىق، جۇرەكتىلىك، قاھارماندىق كورسەتپەستەن، ەرلىك جاساي المايسىن. ءاربىر ادام ءوزىنىڭ بويىنا باتىلدىقتىڭ قاسيەتتەرىن تاربيەلەپ، ءوزىن ەرلىككە دايىنداي الادى. مەن ومىردە ەشتەڭەدەن قورىقپايتىن ادامدار بار دەگەنگە سەنبەيمىن. وندايلار جوق جانە بولمايدى دا. قورقىنىش – ول ادام اعزاسىن ءار ءتۇرلى كەزدەيسوقتىقتاردان كورعايتىن قاجەتتى رەاكتسيا. بۇدان ايىرىلعان ادام قاراپايىم جاعدايدا قازاعا ۇشىراۋى مۇمكىن، مىسالى اۆتوموبيل نەمەسە ترامۆاي استىنا ءتۇسۋ. ادام قاۋىپ-قاتەردەن قورىقپاۋى مۇمكىن ەمەس. قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە ءوزىن قالاي ۇستايتىنى ول باسقا اڭگىمە. بۇل كوپتەگەن تاربيەلەۋدى قاجەت ەتەتىن قاسيەتتەرگە بايلانىستى..

شىن باتىلدىق ول، ءوزىنىڭ بويىنان، قورقىنىش سەزىمىن جەڭۋ ءۇشىن ەركىندىك كۇشىن تابۋى، ءتىپتى ولىمگە بەتپە-بەت كەلسە دە، الدىندا تۇرعان تاپسىرمانى ورىنداۋعا ءوزىن ماجبۇرلەۋمەن تۇجىرىمدالادى.

الدىنا قويعان ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن ەڭ باستى ماڭىزى، ول ادامنىڭ تاپقىرلىعى مەن ىنتاسى.تاپقىرلى جانە ىنتالى ادام الدىنا قويعان تاپسىرمالاردى، ەڭ قيىن كەزەڭدەردە بولسادا شەشەدى جانە جەتىستىكتەرگە وڭاي جەتەدى.

تاپقىرلى جانە ىنتالى ادامداردى سىيلايدى، باعالايدى، ولارعا جاۋاپتى ىستەردى، ەڭ جاقسى تەحنيكانى، قيىن سالالاردى، زەرتتەلمەگەن جولداردى سەنىپ تاپسىرادى، ولارعا ۇمىتتەنەدى.

ارينە، تاپقىرلىق پەن ىنتالىلىقتى تەك ءوز كاسىبىن كەمەل بىلەتىن، وعان بەرىلگەن تەحنيكاعا شەبەرلىكپەن قارايتىن، ۇنەمى شيراق جانە ءال-قۋاتى تولى، ءتارتىپتى، دوستىققا سەنەتىن،  تالاپتى ارەكەتتەرىنە  ءوزىنىڭ جولداستارىنىڭ تۇسىنىستىكپەن قاراپ، قولدايتىنىنا سەنەتىن ادام عانا كورسەتە الادى.  

قازاق پاتريوتى ءوز وتانىن قورعاۋ كەزىندە ءوزىنىڭ مىندەتىن انىق تۇسىنۋدە، ءوزىنىڭ وتان الدىنداعى بورىشىن جانە بورىشىن وتەۋدەگى بەرىك جىگەرىن تۇسىنۋدە نەگىزدەلگەن  ناعىز ەرلىكتى كورسەتۋ كەرەك.

قازاق حالقىنىڭ اعا بۋىنى، ءوسىپ كەلە جاتقان بۋىننىڭ وزدەرىنە ۇقساعاندارىن قالايدى. ءاربىر اكە ءوزىنىڭ بالاسىنىڭ ءوز جولىن قۋعانىن قالايدى. بىراق بۇل جولدى ەش قاتەسىز، ۇلكەن جەتىستىكتەرمەن وتكەنىن تىلەيدى. ولار، اقساقالدار جاستاردان قازىر باسقا ۋاقىت، باسقا تالاپتار جانە باسقا كەزەڭدەر دەگەندى ەستىگەندە رەنجيدى، ولار ەشتەڭە تۇسىنبەيدى. مەنىڭ ويىمشا بۇل دۇرىس ەمەس. ارينە ءومىر وزگەرەدى، ادامنىڭ قىزمەت جاعدايلارى وزگەرەدى، بىراق ەڭ باستىسى وزگەرمەيدى ول – وتانىن  قورعاۋ. دەمەك، بىزگە بەرىك جىگەرلى، ەرلىك جاساي الاتىن ادامدار كەرەك. قازاق حالقىنىڭ اعا بۋىنىنىڭ تاجىريبەسىن، ءبىلىمىن قابىلداي الاتىن، ءوزىنىڭ بويىنا بەرىك جىگەردى تاربيەلەي الاتىن، ءوزىنىڭ وتانىن شەكسىز سۇيەتىن ادام – ول قازاق حالقىنىڭ باقىتى ءۇشىن كۇرەستە ەرجۇرەك بالۋانداردىڭ ءبىرىنشى سابىندا بولادى.

مىنە وسىنداي ەرجۇرەك، ءتارتىپتى، بىلگىر، قيىندىققا ءتوزىمدى، شىندالعان جىگەرلى قازاق پاتريوتتارىن ءبىزدىڭ ءبىلىم وردالارى مەن قارۋلى كۇشتەرىمىز دايىنداپ شىعارۋلارى كەرەك.

اسكەر – بۇل باتىرلار مەكتەبى، كۇرەس مەكتەبى، سوندىقتان ونى جەتىستىكپەن ءوتۋ كەرەك. پاتريوت قازاق جاۋىنگەرى اتاعىن لايىقتى قابىلداپ، ساقتاۋى جانە ءوز مەرزىمىن، كەيىن اسكەردىڭ قيىن جىلدارىن ەسكە العاندا ۇيالمايتىنداي ەتىپ وتكىزۋى كەرەك. سىزدەردىڭ ءاربىرىڭىز وزدەرىڭىزدى ءمورالدى شىنىقتىرۋلارىڭىز كەرەك. كەيىن كەز-كەلگەن ۋاقىتتا وتانىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن تۇرۋعا دايىن بولۋىمىز كەرەك.

ءوز بويىنا قازاق پاتريوتىنىڭ، قازاق جاۋىنگەرىنىڭ قاسيەتتەرىن بارىنەن ارتىق تاربيەلەي بىلگەن ادام، ول كەز-كەلگەن تاپسىرمانى، بۇيرىقتى ورىنداۋعا دايىن بولادى. ول ءوزىنىڭ بويىنا پاتريوت پەن جاۋىنگەرگە قاجەت قاسيەتتەردى تاربيەلەپ، ەرلىك جاسايدى. وسىنداي ناعىز ەرجۇرەك پاتريوت ءۇشىن، ونىڭ  الداعى ومىرىندە، ول قانداي جولمەن جۇرسە دە، قاي جەردە جۇرسە دە ۇيالماي-اق قويۋعا بولاتىنىن سەنىممەن ايتۋعا بولادى. ول ومىردە ءوز جولىن ءاردايىم تابادى. ول قوعامدا دا ءوز حالقىنىڭ لايىقتى وكىلى، ناعىز قازاق جاۋىنگەرى بولادى.

 ومىردە ءاردايىم ەرلىكتىڭ ورنى بولەك. ەرلىك جاساۋعا قازىردەن دايىندالىڭىزدار جانە ونى ۇلى وتانىمىز ءۇشىن جاساڭىزدار. وسىعان ءبىزدىڭ ازاماتتىق بورىشىمىز جانە قازاق حالقىمىز شاقىرادى.

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

بۇگىن ءبىز پاتريوتتىق تاربيە تۋرالى اڭگىمەمىزدى ارى عاراي جالعاستىرامىز، بىراق ادەتتەگىدەي مەن الدىندا ءوز ويلارىممەن بولىسەيىن.

نەگە مەن ءوز ماقالالارىمدى جازىپ جاتىرمىن، ويتكەنى مەنىڭ ويىمشا قازاقتىڭ مەملەكەتقۇراۋشى ۇلتتىڭ سانا سەزىمىن ءوسىرۋ كەرەك، ۇلتتىق سانا سەزىمى بيىك حالىقتىڭ تاۋەلسىزدىگى باياندى، مەملەكەتى مىقتى، بولاشاعى جارقىن بولادى. سانا سەزىمى بيىك، وتانشىلدىق سەزىمى بار حالىق ول ەشقانداي قيىندىقتارعا قاراماستان، ءوزىنىڭ جارقىن بولاشاعىن قامتاماسىز ەتۋگە بار كۇش-جىگەرىن سالادى. سوندىقتان مەن ءوز ماقالالارىمدى جازىپ جاتىرمىن. ۇمىتتەنەم وتانداستاردىڭ اراسىندا مەنىڭ ماقالالارىم ءوزىنىڭ وقىرمانىن، وسى ماقالالاردا ايتىلعان سوزدەرگە زەر سالىپ، وزىنە ءتۇيىن جاساپ، ايتىلعان ويلاردى ەسىندە ساقتاپ تۋراتىن.

مەنىڭشە، ءبىزدىڭ كوك تۋىمىز بەن ەلتاڭبامىز ەلىمىزدىڭ ۇلىلىعىنىڭ، جەرىمىزدىڭ سۇلۋلىعىنىڭ، قازاقتىڭ ۇلتتىق مىنەزىنىڭ جارقىن بەينەسى. وسى مەملەكەتتىك رامىزدەرمەن ءبىز ەڭ نەگىزگى ماقساتىمىزعا بارا جاتىرمىز، ول ەركىن، دامىعان، مىقتى قازاقستاندى قۇرۋ. ناعىز قازاق پاتريوتى ءۇشىن ەلتاڭبا مەن كوك تۋىمىز ەڭ قاسيەتتى نارسەلەر. كوك تۋىمىز بەن ەلتاڭبامىزعا قاراعاندا، ءاربىر قازاق ازاماتى ءوز ءوزىن ۇلكەن ءبىر وتباسىنىڭ، قازاق حالقىنىڭ ءبىر اجىراماس بولشەگى ەكەنىن ايقىن سەزىنەدى. كوك بايراعىمىزدى جانە ەلتاڭبامىزدى قۇرمەتتەۋ بۇل ءاربىر قازاق ازاماتىنىڭ قاسيەتتى بورىشى جانە اردىڭ ءىسى.

ال ەندى پاتريوتتىق تاربيە تۋرالى سويلەسەيىك. 

پاتريوتتىق تاربيە—بۇل مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جانە مەكەمەلەردىڭ، ازاماتتاردا جوعارى پاتريوتتىق سانانى، ءوزىنىڭ وتانىنا دەگەن ادالدىق سەزىمىن، وتان الدىندا ازاماتتىق بورىشىن جانە كونستيتۋتسيالىق مىندەتتەردى اتقارۋعا دايىندىقتى قالىپتاستىرۋعا ارنالعان، ماقساتتالعان جۇيەلى قىزمەت.

 پاتريوتتىق تاربيە ازامات جانە پاتريوت قاسيەتىنە يە بولعان، ازاماتتىق مىندەتتەردى بەيبىت ومىردە جانە اسكەردە دە جەتىستىكتى اتقارۋعا قابىلەتتى تۇلعانىڭ قالىپتاسۋىنا جانە دامىۋىنا باعاتتالادى.

ناعىز پاتريوتتىق سەزىم ءوز دارەجەسىندە نە بار نە جوق. قازاقي پاتريوتتىق سەزىم ادامنىڭ جانى مەن ساناسىنان تىس تامىرلانعان وتە سىرلى سەزىم. ءار ادامنىڭ ايتىلعان سوزدەرىنە ەمەس، ىستەگەن ىستەرىنە قاراپ ونىڭ پاتريوتتىق سەزىمى بارما الدە جوق پا دەپ جورامالداۋعا بولادى. ناعىز پاتريوت ول ءوزىن ءوزى پاتريوت دەپ اتاعان ادام ەمەس، ناعىز پاتريوت بولعانىڭدى باسقالار، ال ەڭ ءبىرىنشى وتانداستار باعالاپ ايتۋ كەرەك. سوندىقتان، ناعىز پاتريوت دەپ ارقاشان ءوزىنىڭ جانى مەن ءتانىن كۇشەيتىپ وتىراتىن، تاربيەلى، ساۋاتتى، وتباسىلى، اتا-بابالارىن قۇرمەتتەيتىن، جەتى اتاسىن بىلەتىن، ءوزىنىڭ ۇرپاقتارىنا سالت-ءداستۇردى ۇيرەتىپ وسىرەتىن، ءوزىنىڭ ءۇيىن، پاتەرىن، پودەزىن، اۋلاسىن جاقسى ۇستايتىن جانە ءوزىنىڭ تۇرمىسىن، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن جانە مادەنيەتىن جاقسارتىپ وتىراتىن، ءوزىنىڭ وتانى ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن، قوعامدىق شارالار نەمەسە پاتريوتتىق باعىتى بار مەكەمەلەرگە قاتىساتىن، ياعني ازاماتتاردىڭ پاتريوتتىق ماقساتتارعا جەتۋىنە جانە پاتريوتتىق ماسەلەلەرىن نەمەسە ءوزىنىڭ وتانىنىڭ دامۋى مەن ورنىعۋىنىڭ قيىندىقتارى مەن ماڭىزىن، ءوزىنىڭ ساۋاتتى، ءبىلىمدى وتانداستارىنىڭ ساۋىعۋى مەن كوبەيۋىن بىرىگىپ شەشەتىن ادامدى ايتۋعا بولادى.

ناعىز قازاقتىڭ پاتريوتى ءوزىنىڭ وتانىن كۇشەيتىپ جانە دامىتاتىنداردى قولدايدى، ال ونى تالقانداپ، زيان كەلتىرەتىندەرگە قارسى شىعادى. ول ءوز وتانىندا باسقا پاتريوت ازاماتتارمەن بىرگە وتانىنا زيان كەلتىرەتىندەرمەن كۇرەسەدى، ولاردىڭ ىشىندە سانا-سەزىمى وتە تومەن دەڭگەيدە نەمەسە اقاۋى بار، ءتىپتى وتانىنىڭ جاۋلارى مەن ساتقىندارى دا بولۋى مۇمكىن. وسىدان ارامىزدا وتانداستاردىڭ اراسىنا ىرىتكى سالاتىن، ولارعا قارسى قىلمىس جاسايتىن، قىسىم كورسەتەتىن، بالاعاتتايتىن، قورشاعان ورتانى لاستايتىن، براكونەرلىكپەن اينالىساتىن، كىناراتى بار ءومىر سالتىن ۇستاناتىن ادامداردىڭ پاتريوت ەمەس ەكەنىن وڭاي تۇسىنۋگە بولادى. توبەلەس جانە كورشىسىمەن جاۋلاسۋ، اراققۇمارلىق، ناشاقورلىق، اسكەردەگى الىمجەتتىك، جەمقورلىق، قازىنانى توناۋ وسىنىڭ ءبارى قازاقستانداعى پاتريوتسىزدىقتىڭ ەلەمەنتتەرى.

قازاقي ءپاتريوتيزمنىڭ قالىپتاسۋىنىڭ قانداي جولدارى بار. قازىرگى تاڭدا قازاكي پاتريوتيزمنىڭ كالىپتاسۋىنىڭ ماسەلەسىنەن ماڭىزدى ماسەلە جوق. سونىمەن بىرگە بۇدان قيىن ماسەلە دە جوق. بىراق بۇل مۇمكىن ەمەس دەگەندى بىلدىرمەيدى. سوندىقتان ءاربىر ۇستاز بەن تاربيەشىنىڭ الدىندا تۇرعان وسى ماسەلە، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى تاربيەلەۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ يدەولوگياسىن ويلاپ تابۋ.ونىڭ نەگىزىنە كەلەسى ويلاردى جاتقىزۋعا بولادى.

پاتريوتتىق تاربيە بەرەتىن ادامنىڭ ءوزى شىنايى جانە وزىنە سەنىمدى، ءوزىنىڭ ىستەگەن ىستەرىمەن دالەلدەي الاتىن، وتانىنا بەرىلگەن، كۇش— قۋاتى تولى ناعىز قازاق پاتريوتى بولۋى كەرەك. تاربيەشى— ءبىلىم بەرۋ ورداسىنداعى ەڭ ءبىرىنشى قازاقتىڭ پاتريوتى. وفيتسەر— اسكەري بولىمشەدەگى جانە كەمەدەگى ەڭ ءبىرىنشى قازاقتىڭ پاتريوتى. باسشى — مەملەكەتتىك مەكەمەلەردەگى ەڭ ءبىرىنشى كازاقتىڭ پاتريوتى. ديرەكتور — جەكە مەنشىك كومپانياداعى ەڭ ءبىرىنشى قازاقتىڭ پاتريوتى. ەگەر بۇل تالاپتار جوق بولسا، وندا پاتريوتيزمگە تاربيەلەۋدى قولعا الماي – اق قويعان ءجون. قازاقتىڭ پاتريوتىنا وتانىنىڭ جالعىز ەكەنىن جانە باسقا وتانىنىڭ بولمايتىنىن ەستە ساقتاعان ءجون.

قازاقي ۇلتتىق پاتريوتيزم بۇل ەڭ يگى سەزىم. بۇل جەكە جانە قوعامدىق، رۋحاني مادەنيەتتىڭ ەڭ ماڭىزدى قىرى. باسقا سوزبەن ايتقاندا مادەنيەت پەن ءپاتريوتيزمنىڭ اراسىندا ديالەكتيكالىق ءوزارا بايلانىس بار، پاتريوتتى قالىپتاستىرعاندا، ءبىز مادەنيەتتى ادامدى قالىپتاستىرامىز.ەگەردە وقۋشىنىڭ، ستۋدەنتتىڭ، كۋرسانتتىڭ، ساربازدىڭ، مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ، كەمەشىنىڭ، وفيتسەردىڭ، كاسىپكەردىڭ، جۇمىسشىنىڭ، شارۋانىڭ مادەنيەت دەڭگەيى جوعارى بولسا، وندا ونىڭ پاتريوتتىق سەزىمى باي بولادى. بۇل ويلار تەك جالپى نوبايى عانا. ولاردى دامىتۋعا جانە تولىقتىرۋعا بولادى. ال ەندى ناقتى ۇسىنىستار.

بالا تاربيەسى— بۇل جەكە ءىس بىراق، سونىمەن بىرگە بۇل جاۋاپتى مەملەكەتتىك ءىس. ەڭ بىرىنشىدەن وتباسىندا پاتريوتتىق قاسيەتتەرى بار ەل ازاماتى تاربيەلەنەدى. سوندىقتان مەن جاس اتا– انالارعا ءوز بالالارىنا ۇلتتىق تاربيە بەرۋ ءۇشىن كەلەسى جولداردى ۇسىنامىن.

انا ءتىلى. انا ءتىلى قۇپيالى تۇردە وزىندە قازاق حالقىنىڭ بۇكىل جانىن، بۇكىل وتكەنىن، بۇكىل رۋحاني سالتىن جانە بولمىسىن، شىعارماشىلىق نيەتتەرىن جيناپ سىيعىزعان. قازاق وتباسىندا انا تىلگە تابىنۋ ۇستەم بولۋ كەرەك، تۇرمىس تىرشىلىكتە تەك قازاق تىلىندە سويلەسىپ، وتباسىلىق ماڭىزدى وقيعالار، مەرەكەلەر، ۇلكەن وي– پىكىر الماسۋ تەك قازاق تىلىندە ءوتۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار قازاق وتباسىندا انا ءتىلىنىڭ ارتىقشىلىعى تۋرالى اڭگىمەلەسۋ كەرەك، قازاق ءتىلىنىڭ  بايلىعى، مانەرلىگى، دالشىلدىگى، شىعارماشىلىق سارقىلماستىعى، ۇيلەسىلىمدىلىگى جانە تاعىسىن تاعى تۋرالى اڭگىمەلەسۋ كەرەك. ماحمۋد قاشقاري بابامىز ءتىل تۋرالى بىلاي دەپتى يگى ءىستىڭ باسى – ءتىل، تاربيە باسى – ءتىل. ال مەن بىلاي دەپ ايتايىن ءتىل تۋرالى جەردىڭ بايلىعى – جەمىس، ادام بالاسىنىڭ بايلىعى – اقىل، حالىقتىڭ بايلىعى – ءتىل.                      

قازاق ءانى. بالا بەسىكتەن باستاپ قازاق حالىق ءانىن تىڭداپ ءوسۋ كەرەك. ءان ايتۋ بالاعا ەڭ العاشقى رۋحاني كۇيزەلىس، العاشقى رۋحاني دەم بەرەدى، ال ولار قازاقشا بولۋ كەرەك. قازاق ءانى وتە تەرەڭ جانە شىنايى، ماحاببات پەن جۇبانىش سياقتى وتە ءتاتتى، ءومىردىڭ قيىن كەزەڭدەرىندە قازاق ءانى بالاعا جانە اتا– اناسىنا جاۋىزدانۋعا، تاس جۇرەك بولماۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازاقشا ءان جيناقتارىن الىپ، تۇراقتى تۇردە بالانىڭ جانە تەك قانا بالانىڭ جانىن عانا ەمەس، باسقالاردىڭ دا جانىن، ەرەكشە قازاقي كۇي ويناپ، قازاقي ءان ايتىپ، بىرگە قوسىلىپ ءان ايتىپ قازاق اۋەندەرىمەن بايىتۋ كەرەك.

قازاق ەرتەگىسى. قازاق ەرتەگىسى ارمان مەن قيالدى وياتادى جانە باعىندىرادى، ەرتەگى بالاعا العاشقى ەرلىك سەزىمىن، سىناۋ سەزىمىن، قاۋىپ سەزىمىن، بەيىمدىلىك سەزىمىن، جىگەر مەن جەڭىس سەزىمىن بەرەدى. ەرتەگى بالانى باتىرلىق پەن ادالدىققا، ادام تاعدىرىن قاداعالاۋعا، وتىرىك پەن شىندىقتى اجىراتۋعا ۇيرەتەدى. ەرتەگى دۇنيەنىڭ شيەلەنىسۋىن كورسەتەدى. ۇلتتىق تاربيە ۇلتتىق ەرتەگىسىز تولىق ەمەس. ءوزىنىڭ ۇلتىنىڭ ەرتەگىلەرىن تىڭداپ، ارمانداماعان بالا  ۇلتتان وتە وڭاي الشاقتانادى جانە بايقاماي ءوزىنىڭ تۋعان تامىرىنان ايىرىلۋ جولىنا تۇسەدى.

قازاق داستانى (ەپوس). ەگەردە بالانىڭ ەلەسى ۇلتتىق داستان مەن ۇلتتىق ەرلىكتىڭ ءتىرى بەينەلەرىمەن باعىندىرىلسا، سول بالاعا جاعىمدى بولادى. ەرلىك بەينەلەرى ونىڭ وزىندە جىگەردى، قايىرىمدىلىقتى، ونىڭ زاڭ ساناسىن، قاھارماندىلىق پەن وتانىنا ادال قىزمەت ەتۋدى اڭساۋدى، قيىنشىلىققا توزۋگە جانە كۇرەسكە دايىندىقتى وياتادى، سونىمەن بىرگە ءوزىنىڭ حالىقتىق رۋحاني كۇشىنە قايسار سەنىم بەرەدى. وسىنىڭ ءبارى قازاقي ۇلتتىق مىنەزدىڭ شىنايى مەكتەبى.

قازاق پوەزياسى. بالا سويلەگەن جانە وقىعان كەزدەن باستاپ، كلاسسيكالىق ۇلتتىق اقىندار وعان العاشقى ولەڭنىڭ قۋانىشىن بەرۋ كەرەك، جانە اقىرىنداپ وعان قازاق پوەزياسىنىڭ بايلىعىن جانە ونىڭ قازىناسىن اشىپ بەرۋى كەرەك. العاشقى كەزدە بالا تىڭداپ، سوسىن ءوزى وقىپ، جاتتاپ السىن، ودان كەيىن ءوزى شىن جۇرەكتەن سەزىنىپ جانە ويلانىپ تاقپاق جازۋدى ۇيرەنسىن. جالعىز قازاق حالقىنىڭ ەرەكشە وزىندىك پوەزياسى بار، بۇل پوەزيادا، پاتريوتيزم باستاپقى يدەيا بولىپ قالىپتاسقان، دانالىق وتە ادەمى بەينەلەرگە ورالادى، ال تاماشا بەينەلەر دىبىستالاتىن مۋزىكا بولىپ قالىپتاسادى. قازاق اقىنى—ۇلتتىق پايعامبار دا، مۋزىكا ۇستازى جانە ۇلتتىق مۋزىكانت تا. بالالىق شاقتان قازاق ولەنىنە عاشىق بولعان قازاق ادامى ەشقاشاندا مانگۇرت بولمايدى.  

قازاق تاريحى. قازاق بالاسى باسىنان باستاپ ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن سەزىنىپ، ۇلى تايپانىڭ جانە سونىمەن بىرگە دانىشپان حالىقتىڭ بالاسى بولعانىن، ارتىندا ايبىندى جانە قايعىلى تاريحى بار ەكەنىن، ۇلى ازاپتار مەن اپاتتاردى باستان وتكىزگەن، بىراق وسىعان قاراماستان جەڭىسكە، ورلەۋگە جانە وركەندەۋگە تالپىنعان، ۇلى بابالاردىڭ داڭقىمەن جانە مارتەبەسىمەن ماقتانۋعا بولاتىنىن جانە ماقتانۋ كەرەك ەكەنىن، ءوز تۋعان تاريحىن بىلمەۋ جانە قۇرمەتتەمەۋ بۇل نامىسسىزدىق، جاسىقتىق ەكەنىن ءبىلۋى كەرەك.

قازاق اسكەرى. اسكەر مەنىڭ مەملەكەتىمنىڭ جينالعان جىگەرلى كۇشى، مەنىڭ وتانىمنىڭ قورعانى، جۇزەگە اسقان مەنىڭ حالقىمنىڭ ەرلىگى، مەنىڭ ۇلتىمنىڭ ۇيىمداستىرىلعان ابىرويى، قايسارلىعى، ادال قىزمەتى. وسىنداي سەزىمدەر بالاعا اتا - انالارىمەن جانە ۇلتتىق تاربيەشىلەرىمەن ءسىندىرىلۋى كەرەك. بالا ءوزىنىڭ ۇلتتىق اسكەرىنىڭ جەتىستىكتەرىن ءوزىنىڭ جەتىستىكتەرى سياقتى سەزىنۋگە ۇيرەنۋى كەرەك، ونىڭ جۇرەگى جۇمىلۋى، سەلت ەتۋى كەرەك، مەملەكەتتىڭ جانە اسكەردىڭ جالاۋلارىنا ول اسا قۇرمەتپەن قاراۋى كەرەك. ادام قاي اسكەردى ءوز اسكەرى دەپ ساناسا، جۇرەگى سول مەملەكەتكە جانە سول ۇلتقا جاتادى. رۋحاني جانە كاسىبي بيىك دەڭگەيدە تۋراتىن اسكەرسىز، وتان قورعاۋسىز قالادى، مەملەكەت ىدىرايدى، ۇلت جەر بەتىنەن جويىلادى. بالاعا باسقاشا تۇسىنىكتەمە بەرۋ، ۇلتتىڭ جويىلۋىنا جانە مەملەكەتتىڭ ىدىراۋىنا كومەكتەسۋ بولىپ تابىلادى.   

قازاق دالاسى. قازاق بالاسى ەلدىڭ كەڭ دالاسىن ءوزىنىڭ ەلەسىندە كورۋى كەرەك، بۇل قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق- مەملەكەتتىك، تاريحي اماناتى. ول قازاقتىڭ دالاسى— قازاق حالقىنىڭ قانى مەن تەرى توگىلىپ، جىگەرى جانە رۋحىمەن تابىلعانىن، تابىلعانىمەن، ەل بولعانىمەن بىرگە قازاق حالقىمەن يگەرىلگەنىن سەزىنۋى كەرەك. قازاق ادامى ءوز ەلىنىڭ دارقان دالاسىن، ونىڭ تۇرعىندارىن، ونىڭ بايلىعىن، اۋا رايىن، ونىڭ مۇمكىندىگىن، بالا ءوز اناسىن ءبىلىپ سۇيگەندەي، ادام ءوز دەنەسىن بىلگەندەي، شارۋا ءوز جەرىن سۇيگەندەي ءبىلۋى جانە ءسۇيۋى ءتيىس. 

قازاق ەكونوميكاسى. بالا كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ ەڭبەكتىڭ شىعارماشىلىق قۋانىشى مەن قايراتىن، ونىڭ كەرەك ەكەندىگىن، ونىڭ قۇرمەتى مەن ماعىناسىن سەزىنۋى كەرەك. ول، ەڭبەك بۇل اۋرۋ ەمەس، قۇلشىلىق تا ەمەس، كەرىسىنشە ادال ەڭبەك دەنساۋلىقتىڭ جانە ەركىندىكتىڭ قاينار كوزى ەكەنىن ىشتەي سەزىنۋى ءتيىس. 

پاتريوتتىق تاربيە مەكتەپتەر مەن جوعارى وقۋ ورىنداردا، كاسىپورىنداردا جانە مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە، بالاباقشا مەن قوعامدىق ۇيىمداردا، اسكەر مەن فلوتتا، اۋىلدار مەن قالالاردا اسا قاجەت. قالىپتاسقاندەرلىك ادامدارمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟

ەڭ بىرىنشىدەن، قازاقتىڭ رۋحانياتىنىڭ تاۋسىلمايتىن قاينار كوزىن كەڭىنەن  پايدالانۋعا بولادى، ول كلاسسيكالىق ادەبيەت جانە اۋىز ادەبيەتى، ءان مەن كۇي، پاتريوتتىق بەينەلەۋ ونەرى مەن ساۋلەت ونەرىن، كينو ونەرى مەن تەلەۆيزيانى، گازەت پەن جۋرنالدارى، ينتەرنەت پەن راديو. مىنە ءبىزدىڭ رۋحاني قازىنامىز قايدا جاتىر. ءبىزدىڭ ۇلتتىق بايلىعىمىزدىڭ ءبارى وسىندا.

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

مەن سىزدەرگە شىن جۇرەكتەن دەنساۋلىق، بەرەكە، ۇزاق جانە باقىتتى ءومىر تىلەيمىن!.

ەندى ءبىز ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى ءبىراز ءسوز ايتايىن..

بىرىنشىدەن جەمقورلىق، لاڭكەستىك، ەسىرتكى ساتۋ جانە ادامداردىڭ ادامگەرشىلىكتى جوعالتۋ بۇل قازاققا ۇلكەن قاۋىپ.

ەكىنشىدەن كازىر ادامنىڭ ساناسى مايدان بولىپ تۇر. بۇل جاقتا ۇلكەن قاۋىپ ول ۇلتسىزدانۋ.

ءۇشىنشى مايدان مەنىڭ ويىمشا كازىر ول ەكونوميكا سالاسى، بۇل جاقتادا قازاق ۇتىلىپ جاتىر.

مەنىڭ وقىرماندارىمنىڭ اراسىندا، قازاقستان بولاشاعى ءۇشىن ۋايىمداعانمەن قويماي، سونىمەن قاتار قالاي قازاقتىڭ جولىن اشۋعا، قازاققا قايدا قاۋىپ ءتونىپ تۇر، قاي جاقتا قازاققا جەڭىس جەتىپ تۇر، نە ءۇشىن ءبىز قۋانامىز، نە ءۇشىن قايعىرامىز، وسىنىڭ ءبارىن ويلاستىراتىن ميلليونداعان جۇرەكتەر بار دەپ سەنەمىن.

ءبىز ءاربىر قازاق ازاماتىن قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن ۇستانۋعا شاقىرۋىمىز كەرەك، سونىمەن قاتار ۇلتتىق مارتەبەسىن وياتۋعا تاربيلەپ، ات سالىسۋ كەرەك. 

ۇلتتىق سانا سەزىمدى دامىتۋ – بۇل وتە قيىن پروتسەسس ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. تاۋەلسىزدىكتى جاريالاۋدان دا قيىن شىعار. تاۋەلسىزدىكتى قالاي ساقتاپ قالۋ، ۇلتتىڭ نەگىزىن قۇرايتىن ىرگەتاسىن قالاي دامىتۋعا بولادى، دەگەن سۇراقتار تۋىندايدى. ال ۇلتتىڭ سانا سەزىمىن دامىتۋ بۇل – توقتامايتىن پروتسەسس. مەندە پەسسيميزم جوق. ەگەر دە ءبىز كۇننەن – كۇنگە وزگەرىپ، ىلگەرىلەنىپ جاتساق، ۇلتقا 10-15  جىل ۋاقىت بەرسەڭىزدەر، سىزدەر باسقا وزگەرگەن مەملەكەت كورەسىزدەر دەپ كامىل سەنەمىن. بىراق ءبىز بۇل جۇمىستى قازىردەن باستاۋىمىز كەرەك، ونسىزدا كوپ ۋاقىتتى جىبەرىپ الدىق.

قازاق ءتىلىنىڭ دامۋى تۋرالى ءسوز قوزعالسا، مەن قازاق ءتىلىنىڭ دامۋى باسقا ءتىل ارقىلى جۇزەگە اسادى دەگەنگە كەلىسپەيمىن. بۇل مۇلدەم ولاي ەمەس. قازاق ءتىلى ەشقاشاندا گرەك ءتىلى، يۆريت، ورىس تىلدەرى ارقىلى دامىمايدى. بۇل ءبىزدىڭ – انا ءتىلىمىز. بۇل ءبىزدىڭ – مەملەكەتتىك ءتىلىمىز. ەگەر قازاق ءوز انا ءتىلىن ساقتاماسا، كەشىرىڭىزدەر، ەشقانداي بەلورۋس، ورىس نەمەسە امەريكان  ءبىزدىڭ ولارعا دەگەن قانداي قارىم– قاتىناسىمىزعا قاراماستان ساقتامايدى. بۇل قازاق ۇلتىنا ءتونىپ تۇرعان ۇلكەن قاۋىپ.

ءبىزدىڭ ۇلتتىق، رۋحاني سانا – سەزىمىمىزدىڭ دامۋى تۋرالى ءبىز كۇشتى، قۋاتتى جانە بەيبىتتى تۇردە جەتكىزە ءبىلۋىمىز كەرەك.

مەنىڭ ويىمشا ءبىزدىڭ تاريحتىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. مۇمكىن بۇل باستى اكتەر دا. ەگەر دە ءبىز ءوزىمىزدىڭ تاريحىمىزعا، ءبىزدىڭ بوستاندىعىمىز ءۇشىن كۇرەس رەتىندە، تاۋەلسىزدىگىمىز ءۇشىن كۇرەس رەتىندە قاراساق، وندا ول بىزگە وتە ۇلكەن ساباق بولادى. تاريحي دالەلدەردىڭ ءبىرى بولىپ 1991 جىلدىڭ 16 –جەلتوقسانى بولىپ تابىلادى. بۇل كۇن بىرىككەن ۇلتتىڭ مۇمكىندىگىن كورسەتكەن كۇن. ەگەر بارلىق قازاق ۇلتى جينالسا، ونىڭ الدىنداعى  ۇلكەن قامالدار بۇزىلادى.

قازاق ۇلتىنىڭ نەگىزىن قالايتىن ەڭ ءبىرىنشى ول – ءتىل.

مەملەكەت بۇل جولدا تۇرعان ماسەلەلەردەن قاشپاي، ءتىلدى دامىتاتىن زاماناۋي تۇجىرىمدامانى ازىرلەۋ كەرەك. بۇل تۇجىرىمدامادا قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە قىزىقتىراتىن، قازاق ءتىلدى ەڭگىزەتىن زاڭدى شارالار كورسەتىلۋ كەرەك. قازاق ءتىلدى بەلسەندى ءبىلىم، جاڭا تەحنولوگيا، كينو مەن تەلەۆيزيا، كىتاپ جانە كومپيۋتەر ءتىلى رەتىندە دامىتۋ كەرەك، ال وسىعان دۇرىس جوسپار كەرەك. 

وسى ايتىلعان تاپسىرمالاردىڭ ءبارىن مەملەكەتتىڭ قولداۋى مەن كوتەرمەلەۋى ارقاسىندا جۇزەگە اسىرۋعا كۇشىمىزدە، حۇقىعىمىزدا، مىندەتىمىز دە بار.

مەملەكەت بۇل ۇران ەمەس، بۇل ءۇي، بۇل عيمارات. سوندىقتان مەملەكەتتى، ۇلتتى بيىك دامۋى ءۇشىن ءبىز كۇندە كۇندە وسى عيماراتتىڭ نەگىزىنە، قابىرعاسىنا ءوزىمىزدىڭ تاپقان كىرپىشتەرىمىزدى قالاۋىمىز كەرەك.

مەنىڭ ويىشا قازاق مادەنيەتىن الەمگە تانىتۋىمىز كەرەك، سوندىقتان قازاقتىڭ كلاسسيكالىق ادەبيەت شىعارمالارىن، كينوفيلمدەردى شەت تىلدەرىنە اۋدارۋىمىز كەرەك، ال مەملەكەت بۇل جۇمىسقا جۇيەلى تۇردە قولداۋ بەرۋ كەرەك، تاراتۋ كەرەك. مىسالى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اباي جولى رومانىن نەمەسە ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ كوشپەندىلەر رومانىن، الدە بايان سۇلۋ كينوفيلمىن ورىس، اعىلشىن، قىتاي، جاپون، كارىس، نەمىس، يسپان، فرانتسۋز، تۇرىك جانە ت.ب. تىلدەرگە اۋدارۋعا، شەتەلدىكتەرگە كورسەتۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. بۇل الەمدىك مادەنيەتكە كۇشتى سەرپىن بەرەدى، ال قازىرگى الەم ءبىز تۋرالى ەشتەڭە بىلمەيدى، بىلمەگەننەن تۇسىنبەيدى.

ءبىز عىلىمي تۇردە قازاقتىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن، قازاقتىڭ الەمدەگى جەتىستىكتەرىن، قازاقتىڭ ءومىرىن، قازاقتىڭ دامۋىن زەرتتەۋمىز كەرەك، ال وسى عىلىمي زەرتتەۋدىڭ ناتيجەلەرىن اكادەميكالىق كوپتومدىق «قازاقستان تاريحى» اتالعان شىعارمادا كورسەتۋمىز كەرەك. سونىمەن قاتار اكادەميكالىق كوپتومدىق «قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى جانە كىتاپحاناسى»، «قازاق مادەنيەتى»، «قازاق ەنتسيكلوپەدياسى»،  دەپ اتالعان عالامنامالاردى قازاق، ورىس، اعىلشىن، قىتاي جانە ت.ب. تىلدەردە شىعارۋىمىز كەرەك. ال مەملەكەت جۇيەلى تۇردە وسى جۇمىسقا قولداۋ بەرۋ كەرەك.

ءبىز جاستاردى ۇلتتىق جەڭىستەر ۇلگىسى ارقىلى تاربيەلەۋمىز كەرەك. قازاق حالقىنىڭ جالپى جەڭىسى الدىندا تۇرعان بارلىق قيىندىقتارعا قارسى تۇرا الاتىنىنا سەندىرىپ، ءتۇسىندىرۋىمىز كەرەك. ال بۇل جەڭىستە ءبىزدىڭ وتكەنىمىزدىڭ ءاربىر ۇزىندىلەرى بار.

ءبىز ءتۇسىنۋىمىز كەرەك ءبىزدىڭ ۇلتتىق ماقساتىمىز ەڭ ءىرى، ەڭ دامىعان، ەڭ سانا سەزىمى بيىك حالىق بولۋ جانە ەڭ مىقتى ۇلتتىق مەملەكەتتى قۇراستىرۋ، ال نارىق، ەكونوميكا، سىرتقى قارىم قاتىناستار، ءبىلىم مەن عىلىم نەمەسە جاڭا تەحنولوگيالار بۇل تەك ماقساتقا جەتكىزەتىن قۇرالدار.

مەن قازاقتىڭ بىرلىگىنە، كۇشىنە جانە جەڭىسىنە كامىل سەنەمىن.

حالىق وسىنى كۇتىپ ءتۇر جانە جەڭىسكە جەتەدى.

مەن مىقتى ۇلتتىق مەملەكەتتى تاڭدايمىن!

مەن ۇلتتىق مۇددەلەردى، ەركىندىكتى تاڭدايمىن!

مەن بولاشاققا سەنىمدىلىكپەن قارايمىن!

مەن جاۋدى ورنىنا قوياتىن كۇشتى تاڭدايمىن!

ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزگە 20 جىل تولدى!

ءبىزدىڭ ارتىمىزدا مىڭداعان جىلدار بويى كەلە جاتقان تاريحىمىز بار!

مەن قازاق بولعانىما ماقتانامىن!

مەن قازاق حالقىمەن ماقتانامىن!

قازاق ەلى جاساسىن!. 

 

قۇرمەتتى وتانداستار! قۇرمەتتى قازاق حالقىم!

ءتىل ماسەلەسى تۋرالى كوپ ءسوز ايتىلعان، بىراق ءىس پەن ناتيجە وتە از. كەي ءبىر قانداستارىمىز وكىنىشكە وراي قازاق ءتىلدىڭ ماعىناسىن، مارتەبەسىن ءالى تولىق تۇسىنگەن جوق.

سوندىقتان مەن حالىققا ءتىل تۋرالى ءوز پىكىرىمدى بىلدىرەيىن. بىرىنشىدەن مەنىڭ ويىمشا، قازاق ۇلتتىق يدەيا مەن قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى زيالى قاۋىمنىڭ اۋزىنان، ويىنان تۇسپەۋ كەرەك. ەكىنشىدەن اقپارات ساياساتىمىزدى دۇرىس جولعا سالۋمىز كەرەك، بۇقارالىق قۇرالدار ارقىلى، قازاق كىتابى ارقىلى، اقپارات ساياساتى ارقىلى قازاق ءتىلدى ناسيحاتتاۋ كەرەك جانە جاڭعىرتۋ كەرەك، قۇزىرلى ورگانداردىڭ جۇمىسىن، ءبىلىم بەرۋ سالاسىن مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرۋ كەرەك. ۇشىنشىدەن بىزگە قازاق تىلىنە ارنالعان مەرەكەلىك كۇنى كەرەك.

انا ءتىلى ءار قازاقپەن تۋعاننان بەرى اقتىق دەمگە دەيىن بىرگە بولادى. قازاق ءتىلى بۇل عاسىرلار بويى جينالعان اتا بابالارىمىزدىڭ دانالىعى جانە مادەني، رۋحاني بايلىعىمىز سىڭگەن ۇلتتىڭ جانى.  

قازاقتىڭ ءسوزى بابالاردىڭ جەڭىستەرىن، اماناتىن، رۇحىن جەتكىزەدى. باي، تازا، تەرەڭ، وتكىر، كۇشتى، كەڭ قازاق ءتىلى قازاق ولەڭدەر، داستاندار، جىرلار، ەرتەگىلەر ارقىلى، شالكيىز شىعارمالارى مەن اسان قايعى شىعارمالارى ارقىلى، ابايدىڭ فيلوسوفيالاق سوزدەر ارقىلى، مۇحتار اۋەزوۆ پەن ماعجان جۇماباەۆتىڭ ادەبيەت شىعارمالارى ارقىلى، شاكارىم قۇدايبەردىۇلى مەن يلياس ەسەنبەرليننىڭ ادەبيەت شىعارمالارى ارقىلى، مىڭداعان ۇلتجاندىلار مەن قىزمەتكەرلەر ارقىلى الەمدەردىڭ تىلدەردىڭ اراسىندا ءوزىنىڭ بيىك جانە مارتەبەلى ورىندى الدى.

قازاق ءتىلىمىزدى جاۋ عاسىرلار بويى قانشاما ساياسي قۋعىن سۇرگىن ارقىلى جويۋعا تىرىسسادا بارىبىردە ءوز ماقساتىنا جەتپەگەن. انا ءتىلىمىز بولعان، انا ءتىلىمىز بار، انا ءتىلىمىز ارقاشاندا بولادى. تاريحي ەڭ قيىن كەزدەردە، سوعىستاردا، اشاشىلىقتا، وتارلىق زاماندا انا ءتىلىمىز ءار قازاققا مىقتى قورعان بولعان. انا ءتىلى ميلليونداعان قازاقتاردى جانە شەتتە جۇرگەن اعايىنداردى ءبىر ماڭگى جاسايتىن، ۇلى حالىق ەتىپ بىرىكتىرەتىن كۇش بولىپ تۇر.

كازىرگى زاماندا مەملەكەتتىك ءتىل قازاق حالقىنى بىرىكتىرەتىن تەمىرقازىق. انا ءتىلى قازاق حالقىنىڭ ەرەكشىلىگىن، جانىن، ءداستۇرىن  بىلدىرەتىن ۇلى نىشان. قازاق ءتىلى بۇل ءبىزدىڭ الەمدىك مادەنيەت جانە رۋحانيات قازىناسىنا قوسىلعان سالماقتى ۇلەسىمىز.

مەملەكەتتى جانە ۇلتتى كۇشەيتۋدىڭ ءبىرىنشى تەتىگى ول ءتىل. سوندىقتان قوعامنىڭ ءاربىر سالادا، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ جۇمىستا قازاق تىلىنە جول بەرۋمىز كەرەك. جاستاردى مەملەكەتتىك ءتىلدى شىن جۇرەكتەن ءسۇيۋ، قۇرمەتتەۋدى، ءسىيلاۋدى ۇيرەتۋمىز كەرەك. بۇل ءبىزدىڭ بابالاردىڭ الدىنداعى، قازاق ەلدىڭ الدىنداعى، كەلەشەك ۇرپاقتاردىڭ الدىنداعى، الەمنىڭ الدىنداعى قاسيەتتى بورىشىمىز. مەن قازاق حالقىنىڭ رۋحاني كۇشىنە، قازاق ءتىلدىڭ جانە مادەنيەتىنىڭ بولاشاعىنا كامىل سەنەمىن!. قازاق ءتىلى، قازاق ەلى ماڭگى جاساسىن!. 

انا ءتىلى قازاق حالقىنىڭ تۇپنەگىزى ءار ادامنىڭ تۇپدەرەگى، ءزامزام سۋ اعىلاتىن بال بۇلاق. بۇل بال بۇلاق اعىپ جاتقانشا، ءزامزام سۋىن بەرىپ جاتقانشا، بۇل بال بۇلاق قورعالىپ جاتقانشا سول كەزگە دەيىن حالىقتا بار، ونىڭ رۋحى بار ۇلتتىق ءسوز بەن ويدا كورسەتىلگەن. قازاق ءتىلى بۇل قازاقتىڭ حالقىنىڭ وتكەنىن، كازىرگى زامانىن، بولاشاعىن بايلانىستىراتىن كۇش.

قازاق حالقىنا انا ءتىلى بۇل ەركىندىكتىڭ ءتىلى، مەملەكەتتىڭ ءتىلى، قازاق مادەنيەتتىڭ ءتىلى. قازاق ءتىلدى قورعاۋ، دامىتۋ، كەڭەيتۋ، قوعامنىڭ ءار سالاسىندا، ۇلتارالىق جانە حالىقارالىق قاتىناستا پايدالانۋ ءبىزدىڭ قاسيەتتى بورىشىمىز. 

قازاق ءتىلدى، ەلدى، جەردى قورعاۋ ءۇشىن مەن قازاق ساياساتكەرلەردى، قوعام قايراتكەرلەردى، جازۋشىلاردى، قازاق تىلشىلەردى بىرىگۋگە شاقىرامىن.

قۇزىرلى ورگانداردىڭ ماقساتى مەنىڭ ويىمشا قازاق ءتىلدى قورعاۋ جانە دامىتۋ. ەگەر دە ءبىز دانالى، تۇراقتى جانە جۇيەلى تۇردە ءتىل ساياساتتى، مادەنيەت ساياساتتى دۇرىس جۇرگىزسەك وندا قازاق ءتىلدىڭ بولاشاعىن كەپىلدەندىرە الامىز، قازاق ءتىلدى پايدالاناتىن سالاسىن كەڭەيتەمىز، قازاق ءتىلدى تۋعان جەردە تاراتامىز.

مەنىڭ ويىمشا ءار قازاق تۋعان ءتىلدى قورعاۋ كەرەك، وتارلىق زاماندا جاسالعان جارالاردى ەمدەۋ كەرەك، مىڭداعان جىلدار بويى كەلە جاتقان كازاق ءتىلدى تاراتۋ كەرەك، دامىتۋ كەرەك.

بۇل ۇلكەن جانە وتە كەرەكتى، ماڭىزدى جۇمىس. بۇل جۇمىستا مەن بۇكىل قازاق حالقىنا اۋىزبىرلىك، سەنىمدىلىك، انا تىلگە شىن جۇرەكتەن تەرەڭ ماحاببات تىلەيمىن!. 

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

سەگودنيا مى پوگوۆوريم و گلاۆنىح پرينتسيپاح گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي كازاحستانا.

گلاۆنىە پرينتسيپى ناشەي گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي: پلانومەرنوست، پوسلەدوۆاتەلنوست، پوستەپەننوست ي ديناميچنوە رازۆيتيە.

گلاۆنىە پرينتسيپى گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي ناشەي سترانى دولجنى وپرەدەلياتسيا  پرەزيدەنتوم رەسپۋبليكي كازاحستان. پرينتسيپى پلانومەرنوستي، پوسلەدوۆاتەلنوستي، پوستەپەننوستي پرەەمستۆەننوستي ي ديناميچنوگو رازۆيتيا ۆىراجايۋتسيا ۆ سلەدۋيۋششەم:

ۆ ەكونوميكە مى دولجنى يدتي وت توگو، چتو ەست: نە لوماەم، نە رازبراسىۆاەم، نە ۋنيچتوجاەم، ا ناوبوروت سوزيداەم.

سيلنايا، ەففەكتيۆنايا گوسۋدارستۆەننايا ۆلاست، پوليتيچەسكايا ستابيلنوست ۆ ناشەي سترانە - ۆاجنەيشيە ۋسلوۆيا گوسۋدارستۆەننوگو كۋرسا نا ەۆوليۋتسيوننوە ي پوستۋپاتەلنوە رازۆيتيە ناتسيونالنوي ەكونوميكي، پوسلەدوۆاتەلنوي ينتەگراتسي ۆ ميروۆۋيۋ ەكونوميكۋ.

پلانومەرنوست گوسۋدارستۆەننوگو كۋرسا پودرازۋمەۆاەت پوەتاپنوە پوۆىشەنيە جيزنەننوگو ۋروۆنيا نارودا. كازاحستان دولجەن ۆوسستانوۆيت ۋروۆەن پرومىشلەننوگو پرويزۆودستۆا 1990 گودا ي وپەرەجات سترانى سنگ پو رەيتينگۋ يندەكسا رازۆيتيا چەلوۆەچەسكوگو پوتەنتسيالا.

كازاحستان ۆ سۆوە ۆرەميا دولجەن بىل سدەلات ۆىبور ۆ پولزۋ ەۆوليۋتسيوننوگو رازۆيتيا ي وتكازاتسيا وت رەتسەپتوۆ مەجدۋنارودنوگو ۆاليۋتنوگو فوندا ۆ ۆيدە شوكوۆوي تەراپي ي وبۆالنوي پريۆاتيزاتسي. زا گودى سوزيداتەلنوي پراكتيكي ۋ ناس سلوجيلاس بى كازاحسكايا مودەل سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا، كوتورايا سوچەتالا بى پرەيمۋششەستۆا رىنوچنوگو حوزيايستۆا س ەففەكتيۆنوي سوتسيالنوي زاششيتوي. ناشۋ كونتسەپتسيۋ مى دولجنى پوسترويت نا ۋچەتە يستوريچەسكوي پرەەمستۆەننوستي ي تراديتسي نارودا. كازاحسكايا مودەل دولجنا وسنوۆىۆاتسيا نە نا رەۆوليۋتسيوننوي لومكە پرەجنيح ۋستوەۆ، ا نا سوۆەرشەنستۆوۆاني سلوجيۆشەيسيا ەكونوميچەسكوي بازى. نا داننوم يستوريچەسكوم ەتاپە كازاحسكومۋ گوسۋدارستۆۋ نەوبحوديمو ۆەرنۋت پۋتەم ناتسيوناليزاتسي مينەرالنو - سىرەۆوي كومپلەكس سترانى ۆ گوسۋدارستۆەننۋيۋ سوبستۆەننوست. كازاحسكايا ەكونوميچەسكايا مودەل دولجنا سودەرجات ۆ سەبە ەلەمەنتى پرەەمستۆەننوستي ۆ يسپولزوۆاني گوسۋدارستۆەننىح ينستيتۋتوۆ ۆو ۆسەح سفەراح، گدە وني پروياۆيلي سۆويۋ ەففەكتيۆنوست. وسترەيشەي پروبلەموي دليا ناشەگو گوسۋدارستۆا ياۆلياەتسيا وچەن بولشوي ۆنەشني دولگ پوتەنتسيالنو سپوسوبنىي پريۆەستي ك كوللاپسۋ وتەچەستۆەننوي ەكونوميكي. نادو نايتي پۋتي رەشەنيا داننوي پروبلەمى.

پوسلەدوۆاتەلنىي كۋرس گوسۋدارستۆا پو رەفورميروۆانيۋ ەكونوميكي نە دولجەن بىل پوزۆوليت سلوجيتسيا ۆ كازاحستانە وليگارحيچەسكيم سترۋكتۋرام، پريۆەستي ك ماسسوۆوي بەزرابوتيتسە ي وبنيششانيۋ ليۋدەي، ك رازرىۆۋ تراديتسيوننىح ەكونوميچەسكيح سۆيازەي سو سترانامي سنگ.

كازاحستان ياۆلياەتسيا نە تولكو يندۋستريالنوي سترانوي، نو يمەەت ي زناچيتەلنۋيۋ اگرارنۋيۋ سوستاۆليايۋششۋيۋ. كورني نارودا - ماتەريالنىە ي دۋحوۆنىە ناحودياتسيا ۆ سەلە. ۆو ۆسە گودى، ۆ توم چيسلە ەكونوميچەسكي سلوجنىە، گوسۋدارستۆو دولجنو پوموگات سەلۋ ي پوددەرجيۆات سەلسكوگو پرويزۆوديتەليا. ەكسپورت كازاحستانا پرەدستاۆلەن ۆ وسنوۆنوم سىرەم ي پرودۋكتسيەي س نيزكوي دوباۆلەننوي ستويموستيۋ پۋتەم رەۆليزاتسي يندۋستريالنو يننوۆاتسيوننوي ستراتەگي نەوبحوديمو يزمەنيت سترۋكتۋرۋ ەكونوميكي كازاحستانا.

گوسۋدارستۆو دولجنو پريدەرجيۆاتسيا كۋرسا پو مودەرنيزاتسي ەكونوميكي كازاحستانا، تۆورچەسكي سوۆەرشەنستۆات پروۆوديۆشۋيۋسيا رانەە پوليتيكۋ س تسەليۋ پريدانيا ەي بولشەي ەففەكتيۆنوستي ي پوسلەدوۆاتەلنوستي.

پرينتسيپ پوسلەدوۆاتەلنوستي ناحوديت سۆوە ۆىراجەنيە ۆ رەاليزاتسي سيلنوي گوسۋدارستۆەننوي ۆلاستي. ۆ سترانە سوزدانا ەففەكتيۆنايا پرەزيدەنتسكايا ۆلاست، ودناكو نەوبحوديمو يزمەنەنيە پوليتيچەسكوي سيستەمى دليا مودەرنيزاتسي ەكونوميكي ي سترانى ۆ تسەلوم.

ۆ سوتسيالنوي سفەرە - سوحرانەنيە نايبولەە تسەننوگو، يسپولزوۆانيە ۆ نوۆىح ۋسلوۆياح پرينتسيپا سوتسيالنوي سپراۆەدليۆوستي بەز وتكازا وت ناكوپلەننوگو وپىتا.

پرينتسيپ سوتسيالنوي سپراۆەدليۆوستي ناحوديت سۆوە ۆىراجەنيە ۆ ادرەسنوي سوتسيالنوي پوليتيكە، سوتسيالنىح گارانتياح، وسوبەننو پو وتنوشەنيۋ ك مولودەجي، ستاريكام، جيتەليام تەرريتوري، پوستراداۆشيح وت پوسلەدستۆي يسپىتاني نا سەميپالاتينسكوم پوليگونە.

پرينتسيپ پرەەمستۆەننوستي ۆ پروۆەدەني سوتسيالنوي پوليتيكي ۆ تسەلوم ي وبرازوۆاتەلنوي، ۆ چاستنوستي، پوزۆوليت نە تولكو سوحرانيت ۆىسوكورازۆيتۋيۋ وبرازوۆاتەلنۋيۋ سيستەمۋ، ۋناسلەدوۆاننۋيۋ پوسلە رازۆالا سسسر، نو ي ۆىسترويت نا ەە وسنوۆە نوۆۋيۋ، وتۆەچايۋششۋيۋ ۆىسوكيم ميروۆىم ستاندارتام.

پلانومەرنوست گوسۋدارستۆەننوگو كۋرسا زاكليۋچاەتسيا ي ۆو ۆسەمەرنوي پوددەرجكە تالانتليۆوي ۋچاششەيسيا مولودەجي، ستۋدەنتوۆ. نەوبحوديمو سوزدات سپەتسيالنىي فوند پرەزيدەنتا رەسپۋبليكي كازاحستان پو سوتسيالنوي پوددەرجكە ودارەننىح ۋچاششيحسيا ي ستۋدەنتوۆ.

كازاحستان ۆسەگدا سلاۆيلسيا سۆويمي سپورتسمەنامي. زانياتيا فيزكۋلتۋروي، سپورتوم، سلەدوۆانيە پرينتسيپام زدوروۆوگو وبرازا جيزني دولجنى بىت پريوريتەتامي گوسۋدارستۆەننوي پوليتيكي.

ۆاجنۋيۋ رول ۆ رەاليزاتسي پلانومەرنوگو كۋرسا نا وبەسپەچەنيە بلاگوپولۋچيا ليۋدەي يگراەت ۆىپولنەنيە ۆ سوتسيالنوي سفەرە مينيمالنىح گوسۋدارستۆەننىح ستاندارتوۆ، پرەدۋسماتريۆايۋششيح سنابجەنيە گراجدان پرودوۆولستۆيەم، تەپلوم، كوممۋنيكاتسيامي، ترانسپورتوم، بىتوۆىمي ۋسلۋگامي، نورمالنۋيۋ رابوتۋ ۋچرەجدەني وبرازوۆانيا، زدراۆووحرانەنيا، كۋلتۋرى.

ۆ كازاحستانە  نەوبحوديمو سوزدات ەففەكتيۆنو دەيستۆۋيۋششۋيۋ سيستەمۋ سپراۆەدليۆوگو راسپرەدەلەنيا ۆوزناگراجدەنيا زا ترۋد، سوتسيالنوي زاششيششەننوستي مالويمۋششيح گراجدان ي پوۆىشەنيا سوتسيالنوي زاششيتى ناسەلەنيا ۆ تسەلوم. زاداچا سەيچاس ستاۆيتسيا تاك: زاكونى رەسپۋبليكي كازاحستان و چەلوۆەكە، ەگو نۋجداح دولجنى بىت ەتالونامي سوتسيالنوي سپراۆەدليۆوستي.

ۆەدۋششەي سوتسيالنوي ۋستانوۆكوي كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي ي ەە يدەولوگيچەسكوي پلاتفورمى، گۋمانيستيچەسكوي پو سۆوەي ناپراۆلەننوستي، دولجنو بىت وپتيمالنوە سوچەتانيە تسەنتراليزوۆاننىح گارانتي ي ينديۆيدۋالنوگو ترۋدوۆوگو ۆكلادا ۆ پروتسۆەتانيە گوسۋدارستۆا. تولكو ەففەكتيۆنىي ترۋد موجەت بىت يستوچنيكوم ەكونوميچەسكوگو ي سوتسيالنوگو ۋسپەحا ليچنوستي ي گوسۋدارستۆا.

سوتسيالنىە گارانتي ۆ رامكاح كازاحسكوي مودەلي رازۆيتيا دولجنى ۆىراجاتسيا ۆ:

-گارانتياح راۆەنستۆا مۋجچين ي جەنششين ۆ وبرازوۆاني ي ترۋدوۆوي دەياتەلنوستي;

-گارانتياح پراۆا مولودەجي نا دۋحوۆنوە، نراۆستۆەننوە ي فيزيچەسكوە رازۆيتيە;

-گارانتياح پراۆا نا ترۋد، كاك نايبولەە دوستوينىي سپوسوب ساموۋتۆەرجدەنيا ەكونوميچەسكوگو، مورالنوگو ي سوتسيالنوگو سودەرجانيا جيزنەدەياتەلنوستي چەلوۆەكا;

-گارانتياح سپراۆەدليۆوي دولي ۆوزناگراجدەنيا ۆ ەكونوميچەسكيح رەزۋلتاتاح ترۋدا، نو نە نيجە ۋروۆنيا، وبەسپەچيۆايۋششەگو گراجدانام ي يح سەميام سۆوبودنوە ي دوستاتوچنوە سۋششەستۆوۆانيە;

-گارانتياح پراۆا نا وحرانۋ زدوروۆيا، ۆكليۋچايا بەسپلاتنوە لەچەنيە ۆ گوسۋدارستۆەننىح ۋچرەجدەنياح زدراۆووحرانەنيا;

- گارانتياح پراۆا نا سوتسيالنوە وبەسپەچەنيە ۆ ستاروستي، پو بولەزني ي درۋگيم پريچينام.

گلاۆنوي تسەليۋ سوتسيالنوي پوليتيكي ۆ رەسپۋبليكە دولجنو ستات پرەدوستاۆلەنيە كاجدومۋ ترۋدوسپوسوبنومۋ چەلوۆەكۋ ۆوزموجنوستي سۆويم ترۋدوم ي پرەدپريمچيۆوستيۋ سوزدات سۆوە سەمەينوە بلاگوسوستويانيە، ا دليا نەترۋدوسپوسوبنىح ي نۋجدايۋششيحسيا گراجدان - وبەسپەچيت نادەجنۋيۋ سوتسيالنۋيۋ زاششيتۋ. پري ەتوم سوتسيالنايا زاششيتا دولجنا بىت يسكليۋچيتەلنو ادرەسنوي ي ناپراۆلەنا نا كونكرەتنىە، سامىە نەزاششيششەننىە گرۋپپى ي سلوي ناسەلەنيا. مەجدۋنارودنىي وپىت ستران س پەرەحودنوي ەكونوميكوي پوكازىۆاەت، چتو ەففەكتيۆنىە سيستەمى ادرەسنوي سوتسيالنوي پوموششي ۆ سوستوياني وبەسپەچيت پوددەرجكۋ ليش 10-15% ناسەلەنيا.

سمىسل ەففەكتيۆنوي ادرەسنوي سوتسيالنوي زاششيتى سوستويت ۆ توم، چتوبى سكونتسەنتريروۆات وگرانيچەننىە رەسۋرسى نا ۋدوۆلەتۆورەني پوترەبنوستەي سوتسيالنو نەزاششيششەننىح سلوەۆ ناسەلەنيا. حاراكتەرنىم ياۆلەنيەم ۆ ەۆوليۋتسي سوتسيالنوي پوليتيكي بۋدەت ەە دالنەيشايا مۋنيتسيپاليزاتسيا، ت.ە. پەرەنوس تسەنترا تياجەستي ادرەسنوي سوتسيالنوي زاششيتى نا مەستنىي ۋروۆەن: پوموشش دولجنا بىت پريبليجەنا ك پوترەبيتەليۋ. نەوبحوديم پەرەحود وت وبششيح سوتسيالنىح پروگرامم ك پروگراممام ادرەسنىم، ۋچيتىۆايۋششيم پوترەبنوستي كونكرەتنىح سلوەۆ ي گرۋپپ ناسەلەنيا، ا تاكجە وپرەدەلەننىح رەگيونوۆ. پري ەتوم نۋجنى ستروگو ديففەرەنتسيروۆاننىە پروگراممى، ۆ چاستنوستي:

- ينۆاليدام، ودينوكيم پەنسيونەرام - رازليچنىە سوتسيالنىە ۋسلۋگي، وبسلۋجيۆانيە نا دومۋ;

- منوگودەتنىم، نەپولنىم سەميام - پريوريتەت ۆو ۆسەح ۆيداح ادرەسنوي ماتەريالنوي پوموششي سەميام س نيزكيمي دوحودامي.

نەوبحوديمو رازرابوتات ستراتەگيۋ  "پيلوتنوگو"  پروەكتا پو رەاليزاتسي كونتسەپتسي فورميروۆانيا ەدينوي پروگراممى ادرەسنوي سوتسيالنوي پوموششي ۆ رەسپۋبليكە كازاحستان. وسنوۆنايا ەە تسەل سوستويت ۆ زاششيتە نايبولەە ۋيازۆيمىح گراجدان وبششەستۆا وت نەبلاگوپرياتنىح پوسلەدستۆي رىنوچنىح پرەوبرازوۆاني.

وسوبوە ۆنيمانيە نەوبحوديمو ۋدەليات ۆ رەسپۋبليكە جيتەليام سەلسكوي مەستنوستي، كوتورىە وسترەە درۋگيح وششۋششايۋت جيزنەننىە ترۋدنوستي: نەرازۆيتوست سوتسيالنوي ينفراسترۋكتۋرى، ترانسپورتنىح ۋسلۋگ، بىتوۆوگو وبسلۋجيۆانيا. ناشا زاداچا وسۋششەستۆليات رابوتۋ پو ۆۆەدەنيۋ گوسۋدارستۆەننىح سوتسيالنىح ستاندارتوۆ پو ۆسەي سترانە س وبيازاتەلنىم ۋچەتوم رەگيونالنىح وسوبەننوستەي. ۆۆەدەنيە سوتسيالنىح ستاندارتوۆ ناپراۆلەنو نا تو، چتوبى ۋروۆەن سوتسيالنوي زاششيتى گارانتيروۆاننو ۋلۋچشالسيا.

پريوريتەتنوي زاداچەي گوسۋدارستۆا ۆ وبلاستي سوتسيالنوي زاششيتى دولجنا ستات زابوتا و سەمە، دەتياح، ۆ چاستنوستي، وبەسپەچەنيە نەوبحوديمىح ۋسلوۆي دليا رەاليزاتسي سەمەي ەە ەكونوميچەسكوي، ۆوسپرويزۆودستۆەننوي، ۆوسپيتاتەلنوي ي كۋلتۋرنو-پسيحولوگيچەسكوي فۋنكتسي; وبەسپەچەنيە پراۆ دەتەي نا يح پولنوتسەننوە فيزيچەسكوە، ينتەللەكتۋالنوە، نراۆستۆەننوە ي سوتسيالنوە رازۆيتيە.

ۆ سيستەمە ماتەريالنوي پوموششي سەميام س دەتمي گوسۋدارستۆو دولجنو يسپولزوۆات لگوتى پو نالوگووبلوجەنيۋ، وپلاتە زا پيتانيە دەتەي ۆ دەتسكيح دوشكولنىح ۋچرەجدەنياح، وپلاتە زا ۋچەبنيكي ي ۋچەبنىە پوسوبيا. مالووبەسپەچەننىم سەميام نەوبحوديمو پرەدوستاۆليات بەزناليچنىە جيليششنىە سۋبسيدي، ەسلي وپلاتا زا جيلە ي كوممۋنالنىە ۋسلۋگي پرەۆىشاەت 25% سرەدنەمەسياچنوگو سوۆوكۋپنوگو دوحودا سەمي.

زناچيتەلنۋيۋ پوموشش منوگودەتنىم ي نەپولنىم سەميام دولجنى وكازىۆات مەستنىە يسپولنيتەلنىە ي راسپورياديتەلنىە ورگانى زا سچەت سرەدستۆ مەستنىح بيۋدجەتوۆ.

ۆ سفەرە كۋلتۋرى ي وبششەستۆەننوي جيزني ناشەي رەسپۋبليكە دولجەن بىت پريسۋشش پاتريوتيزم ي گوسۋدارستۆەننايا پوددەرجكا كازاحسكوگو يازىكا، گوسۋدارستۆو دولجنو سپوسوبستۆوۆات ۆوزروجدەنيۋ دۋحوۆنوستي، يسكۋسستۆا ۆو ۆسەح فورماح.

گوسۋدارستۆو دولجنو پروۆوديت پوسلەدوۆاتەلنۋيۋ پوليتيكۋ پو سوحرانەنيۋ كۋلتۋرنوگو ناسلەديا كازاحوۆ، لۋچشيح چەرت كازاحسكوگو حاراكتەرا: گۋمانيزما ي ميروليۋبيا.

گوسۋدارستۆو ي گوسۋدارستۆەننىي بيۋدجەت دولجنى بىت پوسلەدوۆاتەلنىمي گارانتامي فينانسوۆوي پوددەرجكي رازۆيتيا يسكۋسستۆا ي كۋلتۋرى. پرينتسيپ پرەەمستۆەننوستي ۆ كۋلتۋرنوي پوليتيكە پودرازۋمەۆاەت سوحرانەنيە ينفراسترۋكتۋرى گوسۋدارستۆەننىح ۋچرەجدەني كۋلتۋرى ي يسكۋسستۆا.

ۆ وسنوۆە گوسۋدارستۆەننوگو كۋرسا زالوجەنا يدەيا سۋۆەرەنيتەتا. ۆ سترانە وسۋششەستۆلياەتسيا پوسلەدوۆاتەلنىي كۋرس پو فورميروۆانيۋ يدەولوگي كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا، كريستالليزاتسي كازاحسكوي ناتسيونالنوي يدەي. نايبولەە يومكو ي لاكونيچنو ناتسيونالنايا يدەيا ۆوپلوششاەتسيا ۆ لوزۋنگە: «زا سيلنىي ي پروتسۆەتايۋششي كازاحستان!» ي دليا تەبيا كازاحستان.

ۆ سفەرە ۆنەشنەي پوليتيكي.

پودحودى ك سوتسيالنو-ەكونوميچەسكومۋ رازۆيتيۋ گوسۋدارستۆا، وسنوۆىۆايۋششيەسيا نا ۆزايمنوم ۋچەتە ينتەرەسوۆ وبششەستۆا ي گراجدان، وبششەستۆەننوم سوگلاسي، سوتسيالنو-وريەنتيروۆاننوي ەكونوميكە، گلاۆەنستۆە زاكونا، پرەسەچەني تەرروريزما ي ەكسترەميزما، ناحوديات سۆوە لوگيچەسكوە پرودولجەنيە ۆو ۆنەشنەپوليتيچەسكوم كۋرسە سترانى: نە كونفرونتاتسيا س سوسەدنيمي گوسۋدارستۆامي ي تەرريتوريالنىي پەرەدەل، ا ميروليۋبيە، منوگوۆەكتورنوە سوترۋدنيچەستۆو، پراگماتيزم - ۆوت ەە پرينتسيپى.

نام نادو پوسلەدوۆاتەلنو ي پلانومەرنو پروۆوديت ۆ جيزن ميروليۋبيۆۋيۋ پوليتيكۋ دوبروسوسەدستۆا، يزبەگايا شاگوۆ، كوتورىە موگۋت ۆتيانۋت سترانۋ ك ۋچاستيۋ ۆ مەجدۋنارودنىح كونفليكتاح. ۆ تو جە ۆرەميا پروۆوديتسيا سوزدانيە سوۆرەمەننوي ارمي، سپوسوبنوي نادەجنو زاششيتيت وتەچەستۆو وت ليۋبوي ۋگروزى.

ۆو ۆزايمووتنوشەنياح سو سترانامي ناتو، يا سچيتايۋ، چتو س نيمي موجنو ي نۋجنو نالاجيۆات نورمالنىە وتنوشەنيا، كونسترۋكتيۆنو رەشات يمەيۋششيەسيا ميروۆىە پروبلەمى، وسوبەننو ۆ وبلاستي بوربى س تەرروريزموم، نەزاكوننىم وبوروتوم ناركوتيچەسكيح سرەدستۆ، ترانسناتسيونالنوي پرەستۋپنوستيۋ.

رەسپۋبليكا كازاحستان نەيزمەننو پروۆوديت منوگوۆەكتورنۋيۋ ۆنەشنيۋيۋ پوليتيكۋ، ۆىستۋپاەت زا ۋكرەپلەنيە سودرۋجەستۆا نەزاۆيسيمىح گوسۋدارستۆ، چتو وبۋسلوۆلەنو وبششنوستيۋ ناشيح سوۆمەستنىح ينتەرەسوۆ. وتنوشەنيە سو سترانامي، چلەنامي سودرۋجەستۆا نەزاۆيسيمىح گوسۋدارستۆ، ۆىياۆيلي كاك سلوجنوستي پروتسەسسا ينتەگراتسي، تاك ي ەگو پوتەنتسيالنىە ۆوزموجنوستي. سترانى سودرۋجەستۆا - ۆاجنەيشي تورگوۆو-ەكونوميچەسكي پارتنەر رەسپۋبليكي كازاحستان. سرەدي ستران سودرۋجەستۆا وسوبو ۆىدەليايۋ ۆزايمووتنوشەنيا س روسسيسكوي فەدەراتسيەي س كوتوروي ۋ ناس زاكليۋچەن دوگوۆور و ۆەچنوي درۋجبە ي دوبروسوسەدستۆە.

ۆزايموۆىگودنىە ۆزايمووتنوشەنيا ۋ كازاحستانا سلوجيليس ي س سشا ي كنر. نام ي دالشە نەوبحوديمو سوحرانيات ۆو ۆزايمووتنوشەنياح س ەتيمي سترانامي دۋح سوترۋدنيچەستۆا.

پوسلەدوۆاتەلنوست ۆنەشنەي پوليتيكي پروياۆلياەتسيا ۆ وتنوشەنياح س گوسۋدارستۆامي «پوياسا دوبروسوسەدستۆا». يا پودچەركيۆايۋ: «روسسيا، تۋركمەنيستان، ۋزبەكيستان، كىرگىزستان، كنر - ەتو ناشي سوسەدي، ا يح، كاك يزۆەستنو، نە ۆىبيرايۋت. وني بوگوم دانى». لوگيچنو، چتو فورميروۆانيە «پوياسا دوبروسوسەدستۆا»، رازۆيتيە وتنوشەني س ۋزبەكيستانوم، كىرگىزستان ي تۋركمەنيستانوم ياۆلياەتسيا ودنوي يز وسنوۆنىح زاداچ ۆنەشنەي پوليتيكي كازاحسكوگو گوسۋدارستۆا. كازاحسكايا ستورونا ناتسەلەنا نا ديناميچنوە رازۆيتيە ۆسەگو كومپلەكسا دۆۋستوروننيح وتنوشەني س اشگاباتوم، بيشكەكوم ي تاشكەنتوم. ۋجە نەمالو سدەلانو دليا دوستيجەنيا پوستاۆلەننوي تسەلي، ۆ تو جە ۆرەميا پوتەنتسيال كازاحسكو-ۋزبەكسكيح، كازاحسكو كىرگىزسكيح ي كازاحسكو -تۋركمەنسكيح سۆيازەي پوكا يسپولزوۆان دالەكو نە ۆ پولنوي مەرە.

زاداچا ۋكرەپلەنيا ەكونوميكي كازاحستانا كاك فۋندامەنتا بلاگوسوستويانيا نارودا ۆىدۆينۋلا ۆ چيسلو ۆاجنەيشيح پريوريتەتوۆ ۆنەشنەي پوليتيكي ەكونوميچەسكۋيۋ ديپلوماتيۋ. زاداچا نەۋكلوننوگو ناراششيۆانيا ەكسپورتنوگو پوتەنتسيالا سترانى نازۆانا ۆ چيسلە ۆاجنەيشيح پريوريتەتوۆ سوتسيالنو-ەكونوميچەسكوگو رازۆيتيا كازاحستانا. ۆوزروسشي وبەم مەجدۋنارودنىح سۆيازەي، زاداچي ينتەگراتسي كازاحسكوي ەكونوميكي ۆ سيستەمۋ سوۆرەمەننىح ميروحوزيايستۆەننىح سۆيازەي ي ەففەكتيۆنوگو يسپولزوۆانيا يمەيۋششەگوسيا وتەچەستۆەننوگو ناۋچنو-تەحنيچەسكوگو پوتەنتسيالا، ناستوياتەلنو ترەبۋيۋت وبنوۆلەنيا وسنوۆنىح پرويزۆودستۆەننىح فوندوۆ، ۆنەدرەنيا نوۆەيشيح زارۋبەجنىح تەحنولوگي.

 

ارداقتى اعايىن!

بۇگىن ءبىز پاتريوتتىق تاربيە تۋرالى اڭگىمەمىزدى جالعاستىرامىز، بىراق ادەتتەگىدەي مەن الدىندا ءوز وتىنىشتەرىمدى ايتىپ كەتەيىن. بىرىنشىدەن كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا مينيسترلىگىن ءبىر ايدىڭ ىشىندە ازاماتتىق اۆياتسياسىنىڭ تاجىريبەلى ماماندارىمەن بىرىگىپ ازاماتتىق اۆياتسيا سالاسىنىڭ كازىرگى جاعدايىن زەرتتەپ ساراپتاما جاساۋدى سۇرايمىن، ويتكەنى ءبىز ءبىلۋىمىز كەرەك بۇل سالادا قانداي قاتەلىكتەر ءبىز جاسادىق، الدە قانداي ىستەردى اتقارمادىق، نە جاساۋمىز كەرەك، ايتپەسە اۋە كەمەلەرىمىز قۇلاپ جاتىر ەشقانداي شەشىمدەر جاسالىنباي جاتىر، ەشقانداي شارالار قولدانىلماي جاتىر، ال ادامدار اپاتتاردا قىرىلىپ جاتىر. بۇنداي جاعداي مەنى قاناعاتتىرمايدى. مىسالى بىزدە ۇشاقتاردى جۇرگىزە الاتىن بىلىكتى مامانداردى دايارلايتىن جۇيە جوق دەپ ەستىدىم، ۇشاقتاردىڭ بولشەكتەردىڭ ساپاسىن ەشكىم تەكسەرمەيدى دەيدى. ال مەن بىرەۋدىڭ ايتقانىن ەمەس، ماماندار دايىنداعان ساراپتامانى كورۋىم كەرەك، سوسىن دۇرىس شەشىم قابىلداۋعا بولادى. ال ەندى پاتريوتتىق تاربيە تۋرالى اڭگىمەنى جالعاستىرايىق.

مەنىڭ  ويىمشا، ءوسىپ كەلە جاتقان جاس بۋىنداردىڭ بويىندا ۇلتجاندىق سەزىمىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن مەكتەپ وقۋشىلارى  قازاق حالقىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن، ءوز بولمىسىندا ەش بۇرمالاۋسىز تانىپ، ءبىلۋى شارت. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ بويىندا ۇلتجاندىق سەزىمدى قالىپتاستىرۋدا  انا ءتىلى پاندەرىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. وتانىن سۇيگەن، ەلىن جاۋدان قورعاۋ ءۇشىن قاسىق قانى قالعانشا ايانباي شايقاساتىن قوبىلاندى، قامبار، ەر تارعىن، الپامىس تۇلعالارى، اقىن - جىراۋلاردىڭ، بيلەردىڭ تاتۋلىققا، ادامگەرشىلىككە، ەلىن سۇيۋگە شاقىرعان ولەڭ جىرلارى، شەشەندىك سوزدەرى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ بويىندا ۇلتجاندىق سەزىمدى قالىپتاستىرۋدا ماڭىزى وتە زور.  ۇلتجاندىق سەزىمنىڭ وبەكتىسى مەن قاينار كوزى - وتان دەسەك، ونىڭ مازمۇنى: تۋعان جەر، تابيعات، ونىڭ بايلىقتارى، ءتىل ، ءداستۇر، تاريحي ەسكەرتكىشتەر، تۋعان ولكەدەگى تاماشا كيەلى ورىندار. ولاردىڭ ادام كوكىرەگىنە جىلىلىق، جاقىندىق، تۋىسقاندىق سەزىمدەردى ۇيالاتىپ، ىزگى دە ەرلىك ىستەردىڭ قاينار كوزىنە اينالۋى ۇلتجاندىققا تاربيەلەۋدىڭ ارقاۋى. قاسيەتتى سەزىم انانىڭ سۇتىمەن بىرگە وزىنەن - ءوزى كەلمەيتىن بالانىڭ بويىندا بىرتىندەپ قالىپتاساتىن قۇدىرەتتى سەزىم. بۇل سەزىم اركىمدە ءار كەزەڭدە ويانىپ، كەيىن كامەلەتكە كەلگەندە ءبىرجولا بۋىنى قاتىپ، تاجىريبەمەن، ۋاقىتپەن، بىلىممەن، قورشاعان ورتانىڭ ىقپالىمەن، بالاباقشا، وتباسى، مەكتەپ، جوعارعى وقۋ ورىندارى، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى، قوعامدىق ۇيىمدار مەن قوزعالىستار اسەرىمەن قالىپتاسادى.  ۇلتجاندىق سەزىم تۇلعادا تاربيە ارقىلى ءوسىپ جەتىلىپ ۇلتجاندىق سانا تۇرىندە قالىپتاسادى. سونداي-اق جەكە ادام ءوز ۇلتىنىڭ قاسيەتتەرىن بويىنا ءسىڭىرۋى كەرەك.

مەكتەپ وقۋشىلارىن ۇلتجاندىققا تاربيەلەۋ ماسەلەلەرىن قاراستىرساق، عىلىمي - پەداگوگيكالىق، پسيحولوگيالىق، مەكتەپتەگى ءىس-تاجىريبەلەرىن زەرتتەپ باقىلاۋ ناتيجەسىندە مەكتەپ وقۋشىلارىن ۇلتجاندىققا تاربيەلەۋدىڭ باعىتتارى تومەندەگىدەي ماسەلەلەردى كوزدەيدى: مۇعالىمدىك پراكتيكاداعى مۇمكىندىكتەردى بارىنشا تولىق قامتىپ ءبىرتۇتاس تۇردە وقۋشىنىڭ جەكە تۇلعاسىنا ىقپال ەتۋدىڭ جۇيەسىن جاساۋ; ءارتۇرلى پاندەردى وقىتۋدا  جانە تاربيەلىك جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋدا تىرەك بولاتىنداي سيپاتقا يە بولۋ، بۇل باعىتتا جاس بۋىندى ۇلتجاندىققا تاربيەلەۋدىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىنا قاتىستى قازاقي ۇلتتىق تاجىريبەلەرمەن ءىس جۇزىندە قولدانۋ جولدارىنا كومەكتەسۋى كەرەك.

مەكتەپ وقۋشىلارىن ۇلتجاندىققا تاربيەلەۋ ماسەلەلەرىن زەرتتەگەن عالىمداردىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ قورىتىندىلارى مەن تىكەلەي مەكتەپ پراكتيكاسىنداعى مۇعالىمدەردىڭ ءىس-تاجىريبەلەرىنىڭ ناتيجەلەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، ءبىز مەكتەپتە ۇتجاندىق تاربيلەۋ - وقۋشىلاردىڭ ناقتى ءىس-ارەكەتى، مىنەز-قۇلقىن ۇيىمداستىرۋ، وعان باعىت بەرۋدى نەگىزگە الۋ كەرەك دەپ ۇيعاردىق. ۇلتجاندىققا تاربيەلەۋ ءۇردىسىنىڭ  تانىمدىق ءمانىن ەستەن شىعارۋعا بولمايدى، بىراق ول ءاربىر وقۋشىدا ۇلتجاندىق سانا، ۇلتجاندىق سەزىم قالىپتاستىرۋدان  باستاۋ العاندا عانا ءتيىمدى بولماق. سوندىقتان وقىتۋشىلار ءوز قىزمەتىندە  تەرەڭ ۇلتجاندىق – وتانعا، قازاق ەلىنە، ءوز قازاق حالقىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك. وسى باعىتتا كوپتەگەن ءىس شارالار جۇرگىزۋ كەرەك. 

سونىمەن ايتايىن دەگەنىم ادامدى جاراتۋشى تابيعات، ال ۇلتجان بولىپ قالىپتاستىرۋشى ول ارينە قوعام. سوندىقتان قوعامدا ەشقاشاندا تاربيە جۇمىسى توقتالماۋ كەرەك. سوڭىندا ايتايىن دەگەنىم بۇل وسىنداي وي - جاڭا، باسقا، ەكىنشى وتان ادامدا بولمايدى. سوندىقتان بار وتاندى ارقاشاندا قورعاپ دامىتۋ كەرەك. مەنىڭ ويىمشا ءوز وتانمەن بايلانىستى سەزبەيتىن ادام ول بوس شەلەك سياقتى، ءسوزى دە بوس، ىستەگەن ىستەرى دە بوس. ال وتانمەن بايلانىس ول قارىندا ەمەس، ول جۇرەكتە.

ەندى حالىق تۇسىنگەن شىعار، قازاقتىڭ ۇلتتىق مادەنيەتى ول قازاقتىڭ تۋى بولعانىن، ۇلتجاندى حالىق ول جەڭىمپاز حالىق بولعانىن، قازاق وتباسى ول ۇلتتىڭ ۇياشىعى بولعانىن، قازاق وتباسى ادامگەرشىلىك جانە ءتارتىپ مەكتەبى بولعانىن، قازاق وتباسى قاراپايىم قازاق ازاماتتىڭ باقىتتى ءومىرىنىڭ دىڭگەگى بولعانىن، حالىق لايىقتى كوشباسشىلارسىز ارقاشاندا ازعىندايتىنى، نادان ادام ارقاشاندا تەك بوق قارىنىن عانا ويلاتىنىن، ال ادامگەرشىلىگى بار ادام ول ارقاشاندا ەلدى ويلايتىنى، ال قازاق ساياساتكەرلەرگە ەڭ كەرەكتىسى ول ۇلتجاندىق، ادامگەرشىلىك جانە مەيىرىمدىلىك.

ەندى ءبىلىم جانە عىلىم تۋرالى ءبىراز ءسوز ايتايىن، اباي اتا ايتقان كەزىندە ءبىلىم تاپپاي ماقتانبا، مەنىڭ ويىمشا بۇل وتە ماڭىزدى سوزدەر، ءبىلىم ادامدى ادام قىلدىرادى، ونىڭ دەڭگەيىن كوتەرەدى. ويشىل ازاماتقا ەڭ كەرەكتىسى ءومىر بويى وقۋ جانە جاڭا ءبىلىم الۋ، بىراق ءبىلىم ويلاۋ قابىلەتتىلىكسىز پايداسىز. سوندىقتان ناعىز عالىم ەڭ بىرىنشىدەن ويلاۋ قابىلەتتىلىكتى وزىندە تاربيەلەۋ كەرەك. ويلاۋ قابىلەتتىلىك بىلىمگە تىرلىك بەرەدى، لوگيكا بايلانىس بەرەدى، قيال بيىك ۇشۋ بەرەدى. ءبىلىم قيالسىز، زەرتتەۋسىز، ويلانۋسىز، تالاپسىز، ءمانىڭ ءتۇسىنۋسىز، تالداۋسىز ادامدى تەك جۇرەتىن عالامناما قىلدىرادى. سوندىقتان ءبىلىم كەرەك بىراق بۇل از، سونىمەن قاتار ناعىز عىلىمدا ويلاۋ قابىلەتتىلىگى بولۋ كەرەك، تاپقان ءبىلىمدى پايدالانۋدى ءبىلۋ كەرەك.

قوعامنىڭ جانە مەملەكەتتىڭ ەڭ ماڭىزدى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى ول ادامي كاپيتالدى دامىتۋ، بولاشاق ءۇشىن، مەملەكەتتى دامىتۋ ءۇشىن ونىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ، بۇل ارقاشاندا مەملەكەتتكە ماڭىزدى ماقسات. ال وسى ماسەلەنى شەشۋ جۇمىستا مەكتەپتىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. ءبىزدىڭ قازاق مەكتەپ ۇلتشىل، ويشىل، رۋحاني ءومىرى باي، ءبىلىمى تەرەڭ، دەنى ساۋ جانە ەسى دۇرىس قازاق ازاماتتى تاربيەلەۋ كەرەك، سونىمەن قاتار ءار بالانىڭ بەرىلگەن دارىندارىن دامىتۋعا كومەكتەسۋ كەرەك، ءوزىنىڭ ەرەكشەلىگىن تۇسىنۋگە جانە دامىتۋعا كومەكتەسۋ كەرەك. مىسالى ءبىر بالا كوشباسشى بولۋعا دارىنى بار، باسقا بالا دارىندى ينجەنەر بولا الادى، باسقا بالادا مۇمكىن عىلىمعا دارىنى بار، ال وسى دارىندارىن جانە ەرەكشىلىگىن كورىپ جانە دامىتۋعا ۇلەس قوسۋ ول ناعىز قازاق مۇعالىمنىڭ پارىزى. ساباققا قوسىمشا بالالاردى جيناپ ارنايى لەكتسيا وقىپ، ارنايى ويىن ويناتقىزىپ، تەستىلەۋ جۇمىسىن وتكىزىپ، سەمينار وتكىزىپ تۋرۋ كەرەك. بىراق ءبىزدىڭ مەكتەپتە وكىنىشكە وراي، وسىنداي جۇمىس جۇرگىزىلمەيدى، سوندىقتان وسى جۇمىستى جۇرگىزۋ كەرەك، ال جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بىرىنشىدەن باعدارلاما جاساۋ كەرەك.

كەلەشەكتە ءبىز قازاقتار جاڭا بىلىمدە، يننوۆاتسيالىق عىلىمدا  جانە ينتەللەكتۋالدىق جەتىستىكتەردە نەگىزدەلگەن جاڭا ۇلتتىق ەكونوميكانى كۇراستىرۋىمىز شارت. بۇل جاڭا ەكونوميكانى ماقساتى جاڭا تەحنولوگيالارمەن تەحنيكانى تاۋىپ، پايدالانىپ قازاقتاردىڭ الەۋمەت جاعدايىن دەڭگەيىن كوتەرۋ. ەگەردە ءبىز وسىنداي جاڭا ەكونوميكانى قۇراستىرساق وندا ارينە باسقا مەملەكەتتەرمەن سالىستىرعاندا الدىعا وزىپ كەتەمىز.

ال وسىنداي جاڭا يننوۆاتسيالىق ەكونوميكانى قۇراستىراتىن ماسەلەنى شەشۋ جۇمىستا جوعارعى مەكتەپتىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. مەنىڭ ويىمشا قازاق جوعارعى مەكتەپ ارقاشاندا عىلىمي ورتالىقتارمەن بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋ كەرەك، سەبەبى وسىنداي عىلىم وردالاردا جاس عالىمدار اتاقتى تاجەريبەلى ارىپتەستەردەن ۇيرەنەدى، سوندا جوعارى وقۋ ورىنداردا ءبىلىم الىپ عىلىمي ورتالىقتاردى جۇمىس ىستەپ، پراكتيكادان ءوتىپ ۇلكەن عالىم بولىپ وسۋگە مۇمكىنشىلىگى بولادى. مىسالى مەنىڭ ويىمشا جاس ستۋدەنتتەردى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياعا، سونىڭ ىشىندەگى عىلىمي ينستيتۋتتار مەن ورتالىقتارعا ۇيرەنۋگە جىبەرۋگە بولادى، سونىمەن قاتار اتاقتى جانە تاجەريبەلى عالىمداردى لەكتسيا وقۋعا ءبىزدىڭ ينستيتۋتتارعا شاقىرۋعا بولادى.

ۇشىنشىدەن، ارينە يننوۆاتسيالىق ەكونوميكانى قۇراستىرۋ ءۇشىن، عىلىمدى دامىتۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە قولداۋ بەرەتىن مەملەكەتتىك جۇيە بولۋ كەرەك، ال كازىر وكىنىشكە وراي وسىنداي مەملەكەتتىك جۇيە جوق جانە بولاشاقتا بولادى دەپ ايتا المايمىن. سونىمەن قاتار مەملەكەت ارقاشاندا دارىندى ادامداردى قولداپ تۋرۋ كەرەك، ينتەللەكتۋالدىق ەركىندىكتە، ۇلتجاندىق سەزىمدە جانە ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىكتە جاستاردى تاربيەلەۋ كەرەك.

ەندى مەن ويلايمىن، كازىرگى جاستار ءتىپتى حالىقتىڭ كوبىسى وكىنىشكە وراي، كىتاپتى از وقيتىن بولدى ال بۇل دۇرىس ەمەس قوي. مەنىڭ ويىمشا، وسى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلاما جاساۋ كەرەك دەپ ويلايمىن، «قازاق كىتابى» دەگەن. بۇل ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلاما ارقىلى قازاق كىتاپتى وقىعاندى جاڭعىرتۋ كەرەك دەپ ويلايمىن، وسى باعدارلاما ارقىلى مەملەكەتتەن قاراجات بولىنەدى، وسى باعدارلاما ارقىلى ارنايى كىتاپ جارمەنكەلەر مەن كورمەلەر وتەدى، وسى باعدارلاما ارقىلى قازاق جازۋشىلاردىڭ كىتاپتارى ەلگە تارالادى، وسى باعدارلاما ارقىلى قازاق جازۋشىلارعا قولداۋ بەرىلەدى، وسى باعدارلاما ارقىلى قازاق تاريحىنا، مادەنيەتىنە، تىلىنە، دىلىنە جانە مەملەكەتىنە ارنالعان كىتاپتار ەل اراسىندا تارالادى، وسى باعدارلاما ارقىلى قازاق كىتاپتى شاعىرۋعا جانە تاراتۋعا جەڭىلدىكتەر بەرىلەدى، وسى باعدارلاما ارقىلى مەملەكەتتىك مەكەمەلەر كوپتەگەن قازاق كىتاپتاردى ساتىپ الىپ ءار مەكەتەپكە، ءار كىتاپحاناعا جەتكىزەدى، وسى باعدارلاما ارقىلى قازاق جازۋشىلارعا ينتەرنەت سايت اشىلىپ بەرەدى، ايتەۋىر قازاق كىتاپتى تارايتىن جۇيە قۇراستىرىلادى. ال بۇل باعدارلامانىڭ تۇپكى ماقساتى قازاق حالقىنىڭ سانا سەزىمىن ءوسىرۋ، ۇلتتىق ءتىرى ونەرلى وي، ۇلتتىق يدەيانى، ۇلتتىق رۇحتى جاڭعىرتۋ.

مەنىڭ ويىمشا ءالى كۇنگە دەيىن ۇلتتىق يدەيا ءار قازاققا جەتكەن جوق، ءار قازاقتىڭ جۇرەگىنە سىڭگەن جوق، ال وسى ۇلتتىق يدەيانى ءار قازاققا جەتكىزى ءۇشىن، ۇلتتىق رۇحتى جاڭعىرتۋ ءۇشىن قازاق كىتاپتى ءار قازاق وقىرماندارعا جەتكىزۋ كەرەك.

سوندىقتان مەن ءار قازاق جازۋشىنى، ءار قازاق قوعام قايراتكەردى، ءار قازاق ساياساتكەردى قازاق كىتاپتى قازاق وقىرماندارعا جەتكىزۋ ءۇشىن مەنىمەن ءبىر قاتارعا تۇرۋعا شاقىرامەن.

ءار قازاقتى، ءار قازاق ازاماتتى قازاق كىتاپتى ساتىپ الۋعا جانە وقۋعا، قازاق كىتاپتى قولداۋعا شاقىرامىن. ءسوز ارقىلى قازاق كىتابى تۋعان قازاق ەلىمىزدى سۇيۋگە ۇيرەتەدى، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق سانا سەزىمىن وسىرەدى، ۇلتتىق رۇحتى جاڭعىرتادى، ۇلتتىق ءتىرى ءھام ونەرلى ويدى دامىتادى.

ءار قازاقتى ينتەللەكتۋالدىق كۇش بولۋعا شاقىرامىن، سوندا ءبىزدىڭ ويىمىز، تاجيرەبىمىز، دارىندارىمىز، قۋاتىمىز تۋعان قازاق ەلىمىزگە پايدالى بولادى. مەنىڭ ويىمشا، قازاق كىتابى اتا بابالارىمىزدىڭ دانالىعىن، ادامگەرشىلىك قاعيداتتارىن، قازاق ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن، ۇلتتىق يدەيانى قازاق وقىرماندارعا، قازاق حالقىنا جەتكىزەدى، ال قازاق حالقى وسىعان تىرەلىپ داميدى، الدىعا جىلجيدى، مىقتى حالىق بولادى، الەمگە ءوز ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن، ۇلتتىق داۋىسىن، ۇلتتىق جۇرەگىن، ۇلتتىق سەزىمىن قازاق كىتابى ارقىلى بىلدىرەدى. ال مەنى قولدايتىن ناعىز قازاق ازاماتتارعا مەن ەرەكشە العىس، شەكسىز راحمەتىمدى ايتقىم كەلەدى. قازاق ەلى جاساسىن!.

قۇرمەتتى وتانداستار، شەتتە جۇرگەن اعايىن، قۇرمەتتى ءارى قامبىتتى مەنىڭ قازاق حالقىم! كەلە جاتقان تاۋەلسىزدىك كۇنى مەيرامىمەن قۇتتىقتايمىن! اعىمداعى جىلدا ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا جيىرما ەكى جىل بولدى. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا جەلتوقساننىڭ ون التىنشى كۇنىڭ ورنى ەرەكشە. ال قازاق ەلىنىڭ جاڭا تاريحىندا بۇل كۇن ەڭ ماڭىزدى كۇن بولادى دەپ ويلايمىن. جەلتوقساننىڭ ون التىنشى كۇننىندە جيىرما ءۇش جىل بۇرىن ءبىزدىڭ حالقىمىز ۇلت نامىسى ءۇشىن، ەل بولاشاعى، ەركىندىك ءۇشىن ەرلىك ەتىپ الاڭعا شىققان، جەلتوقساننىڭ ون التىنشى كۇنىندە 1991 جىلدا تاۋەلسىزدىك تۋرالى زاڭ قابىلداندى. مەنىڭ ويىمشا، تاۋەلسىزدىك كۇنى ۇلكەن قازاقتىڭ تاريحي جەڭىسى، قازاقتىڭ ماقتانىشى، وسى كۇنى ءبىز جيىرما ءۇش جىل بۇرىن قازاق حالقى بار ەكەنىڭ كورسەتتىك، قازاقتىڭ مىڭداعان جىلدار بويى تاريحى بار ەكەنىڭ كورسەتتىك، قازاقتىڭ جارقىن بولاشاعى بار بولعانىن كورسەتتىك، قازاقتىڭ نامىسى بار ەكەنىن كورسەتتىك. 

وسى ون سەگىز جىلدار ىشىندە كوپ نارسەلەر بولدى بىراق ءبىز ىشىمىزدە، سانامىزدا تاۋەلسىز جانە ەركىن بولدىق پا الدە جوق پا، مەنىڭ ويىمشا ءالى ءبىز تاۋەلدىمىز، ءالى كۇنگە دەيىن وكىنىشكە وراي، قۇلدىق سانادان ءالى كۇنگە دەيىن، قۇتىلعان جوقپىز. 

سوندىقتان ءار قازاق وزىنە ايتۋ كەرەك مەن قازاقپىن، ءار قازاق وزىنەن سۇراۋ كەرەك مەن ەلگە قانداي پايدا اكەلدىم، ال پايدالى بولۋ ءۇشىن ءبىز بىرلەسۋىمىز كەرەك، بىرلەسىپ قازاق ۇلتتىق يدەيامىزدى تۋعان جەردە تاراتۋىمىز كەرەك، ۇلى قازاق ەلىنىڭ تاريحىنا، تاعدىرىنا، رۇحىنا، دەنەسىنە بابالارىمىزبەن جانە بالالارىمىزبەن بىرگە جاتقانىمىزدى ءبىز جۇرەك ارقىلى سەزىنۋىمىز كەرەك. سەبەبى ەل تاعدىرى بابالارىمىزدىڭ اماناتى، ءبىزدىڭ تاعدىرىمىز، بالالارىمىزدىڭ، نەمەرەلەرىمىزدىڭ، ۇرپاقتارىمىزدىڭ بولاشاعى. 

مەنىڭ ويىمشا، ءار قازاق ۇلتتىق مەملەكەتتى سىيلاۋ كەرەك جانە ونى ساقتاۋ كەرەك، ءار قازاق مەنىڭ ويىمشا، قازاق ۇلتىنا قىزمەت ەتۋ كەرەك، ۇلتتى سىيلاۋ كەرەك، ساقتاۋ كەرەك، دامىتۋ كەرەك، ءار قازاق مەنىڭ ويىمشا قازاق وتباسىنى قۇرىپ دۇنيەگە جاڭا قازاق ۇرپاقتاردى اكەلۋ كەرەك. بۇنىڭ ءبارى كەرەك ءبىزدىڭ قازاق ۇلتتى دامىتۋ ءۇشىن، ۇلتتىق يدەيانى جاڭعىرتۋ ءۇشىن، قازاقتىڭ ساياسي تاجىريبەنى بايىتۋ ءۇشىن، قازاقتىڭ ازاماتتىق قوعامدى دامىتۋ ءۇشىن، قازاقتىڭ مادەنيەتىن دامىتۋ ءۇشىن، بۇل جۇمىستى ءاربىر قازاققا اتقارۋ ءتيىس.

وسى تاۋەلسىزدىك كۇننىڭ الدىندا ۇلتتىق يدەيانى جاڭعىرتۋ كەرەگىن ايتايىن دەدىم. سەبەبى ۇلتتىق يدەيا ارقاشاندا قازاق ۇلتقا تىرەك. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ۇلتتىق، دامىعان جانە يننوۆاتسيالىق ەل بولۋ. ءار قازاق مەنىڭ ويىمشا، وسى قازاق ەلىنىڭ يەسى بولعانىن سەزىنۋ كەرەك، ءتۇسىنۋ كەرەك. 

ء ار قازاق وسى قازاق ەلىنىڭ يەسى بولعانىن سەزىنىپ تۇسىنسە ارينە ءار قازاققا بۇل سەزىم كۇش قۋات، ەركىندىك بەرىپ تۋرادى، ال كۇشتى قازاق ارقاشاندا قازاق ەلىنە مىقتى تىرەك.

مەن شەتتە جۇرگەن قانداستارىمىزعا مىنانداي ءسوز ايتقىم كەلەدى، الەمنiڭ ءاربiر ەلiنە تارالىپ كەتكەن قانداستارىمىز ءبىزدىڭ قازاق ۇلتتىڭ اجىراماس بولiگi, قازاقپەن بiر تiلدە سويلەپ جۇرگەن، بiر ءاندi شىرقاپ جۇرگەن، ءوزiنiڭ ۇلتتىق بولمىسى مەن كەسكiنiن ساقتاپ وتىرعان، ورتاق ۇلى مۇراتقا ۇلەسiن قوسا الادى. اراداعى تەمiر قابىرعالار مەن بولات شىمىلدىقتار بiزدiڭ ۇلتتىق تۇتاستىعىمىزعا قيانات جاساعانىمەن زيانات جاساي المايدى، ۇلتتىڭ ءوز iشiندەگi بايلانىسىن، ساباقتاستىعىن بۇزا المايدى. بۇكىل الەمدە قازاقتىڭ سانى 15 ميلليون بولىپ تۇر، ال 15 ميلليون ادام ول ارينە ۇلى كۇش، قازاققا پايدالى بولا الاتىن. سوندىقتان ارقاشاندا بىرگە بولىپ قازاققا پايدالى بولايىق اعايىن!.

مەملەكەتقۇراۋشى قازاق حالقى جاساسىن!

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

كازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ حالىقتىڭ الدىندا تۋرعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ول قازاق ءتىلى ماسەلەسى. قازاق ءتىلى قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق مىنەزىندە تۋعان جەرگە سۇيىسپەنشىلىك، شەكسىز وتانسۇيگىشتىك بار ەكەنىن انىق كورسەتىپ تۋر. دانالى قازاق حالقى ايتقان تۋعان ەل – تۇعىرىڭ، تۋعان ءتىل – قىدىرىڭ. عابيت مۇسىرەپوۆ اتامىز بىلاي دەگەن تىلدەن اسقان بايلىق جوق، تىلدەن تەرەڭ تەڭىز جوق، ءسابيت مۇقانوۆ اتامىز بىلاي دەگەن اركىمنىڭ تۋعان ءتىلى – تۋعان شەشە، وعان بالا مىندەتتى سان مىڭ ەسە. شىڭعىس ايتماتوۆ ءتىل تۋرالى بىلاي دەپتى ءتىل جوق جەردە ۇلت جوق.           

انا ءتىلىمىز ول قازاقتىڭ جانى جانە ءتىرى تاريحى، مىڭداعان جىلدار بويى كەلە جاتقان مادەنيەتى، قازاقتىڭ وزىنشەلىكتىڭ، وزىندىك مادەنيەتىنىڭ نەگىزى جانە جارقىن بولاشاعىنىڭ كەپىلى.

ءتىلىن جوعالتقان حالىقتىڭ ءوزى دە جوعالادى. حالىق – انا ءتىلى ءومىر سۇرگەندە عانا ءومىر سۇرەدى. ءتىل ۇلتتىق بولمىستىڭ ايشىقتارىن اشادى. ول ۇلتتىق بولمىستىڭ ءومىر ءسۇرۋىن  قۇبىلىس رەتىندە قۇپتاپ قانا قويماي، ونىڭ از بايقالاتىن اسپەكتىلەرىن كورسەتەدى. تىلدەر ايىرماشىلىعى ۇلتتىق بولمىستىڭ ايىرماشىلىعىن بىلدىرەدى.

انا ءتىلى! انا ءتىلى تۋرالى قانشا ايتىلمادى! تۋعان ءتىلدىڭ عاجايىبىن ءتۇسىندىرۋ قيىن. تەك بالا كەزدەن قالىپتاسقان تۋعان ءتىل عانا جانىڭدى حالىقتىق تاجىريبەدەن تۋعان پوەزيامەن سۋسىنداتا الادى جانە ادام بويىندا ۇلتتىق مارتەبەنىڭ العاشقى تۇسىنىگىن وياتادى. بالالىق شاق قىزىقتى ءسات قانا ەمەس، بالالىقشاق – بولاشاق تۇلعانىڭ يادروسى. ءدال بالالىق شاقتا تۋعان ءتىلدى ءبىلۋ قالىپتاسادى جانە ءدال سول كەزدە قورشاعان ورتاعا، تابيعاتقا، بەلگىلى ءبىر مادەنيەتكە، ۇلتقا دەگەن قاتىستىلىق سەزىمى تۋادى.

جاڭا ادام تاربيەسىندە (ازاماتتىڭ،پاتريوتتىڭ،كۇرەسكەردىڭ) ەڭ الدىمەن تۋعان تىلگە، كوركەم سوزگە كوڭىل ءبولۋى كەرەك. بۇنداي تاربيە وتە ەرتە جاستان باستالۋى قاجەت.

كەز-كەلگەن ۇلتتىڭ اجىراماس بەلگىسى - ول حالىقتىڭ تاريحىن ساقتايتىن، ونىڭ مەملەكەتتىلىگىن بىلدىرەتىن جانە بولاشاققا باستايتىن ءتىلى. ءتىل - كەڭىستىكتە جانە ۋاقىتتا وزگەرەتىن ءتىرى ورگانيزم سياقتى. ءتىل - ءبىزدىڭ باستى بايلىعىمىز. ول - تاريحتىڭ، ۇلتتىق رۋحتىڭ، الەمدىك الپىنىستىڭ جانە سان عاسىرلىق تاجىريبەسىنىڭ جۇيەسى. ءتىلىمىزدى ساقتاپ قالساق قانا، ءبىز بۇگىن دە جانە بولاشاقتا دا ۇلت رەتىندە قالا الامىز.

قازىر ەلىمىز ءۇشىن دە، باسقا دا ايماقتار ءۇشىن دە قيىن كەزەڭدە پاتريوتتىق تاربيە اسا قاجەت، بىراق ول تۋعان تىلگە دەگەن ماحابباتسىز مۇمكىن ەمەس. تۋعان ءتىلدى ءبىلۋ - رۋحسىزدىقتان ساقتايدى. قازاق ءتىلى تۇركى تىلدەردىڭ ىشىندە ەرەكشە ورىن الادى. قازاق ءتىلى ەشقاشان ايماقتىق ءتىل بولعان ەمەس، ول ۇلكەن كەڭىستىكتىڭ، كەرۋەن جولدارىنداعى جانە كوشپەلى ساۋدا جولدارىنداعى كەزدەسۋلەردىڭ ءتىلى. وسىدان ونىڭ سالتاناتتىلىعىن، شىنايىلىعىن، قارىم-قاتىناسىن بايقاۋعا بولادى. بايلىقتان دا جوعارى سانالاتىن ناقتىلىق، تاپقىرلىق، تەرەڭ ويلىلىق كوبىرەك باعالانادى. ءتىلدىڭ باي مۇراسى اباي، ماحامبەت، جامبىل، كەنەن سياقتى مىقتىلاردى تاڭ قالدىردى.

ايتىستان قازاق ءتىلىنىڭ بايلىعى كورىنەدى. جۇيەلى ءسوزدىڭ سۇلۋلىعى - ول قايدان پايدا بولدى؟ الەمنىڭ ەش جەرىندە ايتىس سياقتى ونەر جوق.... ءسوزدى وسىلاي جۇيەلەپ ايتۋ ءۇشىن ءتىلدى، ونىڭ بايلىعىن، يىلگىشتىگىن سەزىنە ءبىلۋ كەرەك.

نەمەسە قازاق پوەزياسىن وقىساق. پوەزيانىڭ ءتۇرلى ريتمدەرىنەن تۇياق دىبىسى دا ەستىلەدى. ماحامبەتتى وقىعاندا ەۋروپالىق ولشەمگە ۇقسامايتىن شابىستى ريتم بايقالادى. قازاق ءتىلىنىڭ قازىناسى حالىقتىڭ اقىندىق ەنەرگياسىنان تولىسىپ وتىرادى.

قازاق ءتىلى - ۇلى مادەنيەتتىڭ ءتىلى. ونى ۇيرەنۋ الەم سۇيەنىپ تۇرعان ۇلى مادەنيەتپەن ارالاسۋعا قاجەت.

قازاق ءتىلى - بارىنە تۋعان ءتىل!.

قازاق ءتىلى جاساسىن! قازاق ۇلتى جاساسىن!

تاعى دا ايتايىن دەگەنىم، مەن ارماندايمىن بولاشاقتا قازاق ەلى ىرگەلى ەل بولسىن دەپ ارماندايمىن، قازاق حالقى اتوم كۇش قۋاتىن پايدالانسىن دەپ ارماندايمىن، ەلىمىزدە ەلەكترونيكا، سۋپەركومپيۋتەرلەر مەن اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى دامىسا دەپ ارماندايمىن، نانوتەحنولوگيا مەن بيوتەحنولوگيالاردى قازاقتار پايدالانسا دەپ ارماندايمىن، قازاق حالقىنىڭ اراسىنان جاڭا عالىمدار مەن فيلوسوفتار تۋىنداسا دەپ ارماندايمىن، ەلىمىزدە ماشينا جاساۋ مەن ەنەرگەتيكا سالالارى دامىسا دەپ ارماندايمىن. ال ول ءۇشىن ارينە عىلىمدى دامىتۋ كەرەك، وكىنىشكە وراي كەزىندە عىلىمي اكادەميا جابىلعان، ال عىلىمدى دامىتپاعان ەلدىڭ كوسەگەسى ەشۋاقىتتا كوگەرمەيدى.

ال ەندى توي تۋرالى سويلەسەيىك. قازاق حالقى دا بارشا حالىقتار سياقتى، ەڭسەسىن سالا ەڭبەك ەتە بىلەتىن، تالاي ۇلتتار مەن جۇرتتاردى وزىق ونەرىمەن تامساندىرعان، دۋمانشىل – ساۋىقشىل ەلدەردىڭ ءبىرى. «توي دەسە، قۋ باس دومالايدى» دەپ بەكەرگە ايتىلماعان.

توي – وتكەندەگى ىزگىلىكتەر مەن جاقسىلىقتاردى، وزىق داستۇرلەردى جاڭعىرتىپ، جالعاستىرىپ وتىراتىن ءتالىمى مول مەرەكە.

توي – اعا ۇرپاق پەن بالا ۇرپاق اراسىنداعى دانەكەر كوپىر.

توي – بۇگىنگى باردى باعالاۋ، كەلەلى ىستەر جايىندا اقىل قوسۋ.

توي – تاربيە مەكتەبى. توي – تاماشادا تالاي جەز تاڭداي، كۇمىس كومەي شەشەندەر، ءبىلىمدارلار، كوپتى كورگەن كونە كوزدەر، ەل ارداقتىلارى، ارداگەر ەڭبەك ەرلەرى مەن مايدان باتىرلارى وي – تولعانىستارىن ورتاعا سالادى، تاعىلىم ۇسىنادى. كەيدە ون كىتاپتان تابا المايتىن وي – پىكىرلەردى، ادامگەرشىلىك عيبراتىن ءبىر توي ۇستىندە ەستىپ – ءبىلۋىڭ، كوكەيىڭە قوندىرۋىڭ عاجاپ ەمەس. سويلەگەندەر ەگەدى، تىڭداعاندار ورادى.

توي – ادام تانۋ مەكتەبى، ادام ەڭبەگىن قاستەرلەۋ مەكتەبى.

توي وتكىزۋ اناۋ ايتقان جەڭىل – جەلپى، جەردىم – باردىم شارۋا دا ەمەس. توي – تاماشانى كوڭىلدەن شىعارداي، ۇمىتىلماي ەستە ۇزاق قالارداي ەتىپ وتكىزۋ ءۇشىن تالاي نارسەنى الدىن الا ءبىلۋ قاجەت.

تويدىڭ ءساتتى – ءساتسىز ءوتۋى، ەڭ الدىمەن، اساباعا تاۋەلدى. اسابالىققا اسا ابىرويلى ازامات، ەل الدىندا بەدەلدى ەڭبەككەر، جۇزدەگەن جاندى اۋا جايىلدىرماي ۋىسىندى ۇستاي الاتىن شەبەر ۇيىمداستىرعىش، بۇگىنگى زامان ۇعىمىنداعى ءبىلىمدار، مورالدىك تۋرعىدان كىرشىكسىز تازا زامانداس، ونەرلى كىسى تاڭدالىپ الىنسا ابزال.

اسابالىق – اسا ارداقتى ادامعا بۇيىرار سىي ءارى سەنىم. اسابالىققا قولى جزتكەندەر ەل – ءجۇرتتىڭ سول سەنىمىن دە، سىي – قۇرمەتىن دە باعالاي بىلگەنى ءجون.

اسابا – اتام زامانعى ازىن – اۋلاق بىلىمىنە سەنىپ، ازدى – كوپتى تاجىريبەسىنە ارقا سۇيەپ، ەسكى سۇرلەۋمەن تارتا بەرمەۋى ءتيىس. اۋديتوريا الدىندا لەكتسيا وقيتىن وقىمىستىلار، شاكىرتتەر الدىندا ءدارىس بەرۋگە ۇستازدار الدىن الا قالاي ازىرلەنسە، اسابا دا كەزەكتەگى تويعا سولاي دايىندالۋى شارت. تويدا باستى نازاردى نەگە بۇرعان ابزال؟ بۇگىنگى رۋحاني ءومىرىمىزدىڭ كوكەيكەستى قانداي تاقىرىپتارىنا كوپتىڭ ءىلتيپاتىن اۋدارعان ءجون؟ ارينە، بۇل سياقتى ماسەلەلەردى ءسوز ەتكەندە ۇزاق سونار شۇبىرىندى شيىرعا ءتۇسىپ الىپ، شۇبىرتۋ ەرسى بولار ەدى. كوكەيىڭدەگىنى كورىكتى سوزبەن جۇپ – جۇمىر ەتىپ جەتكىزە ءبىلۋ – اساباعا دا، باسقا سويلەۋشىلەرگە دە، – سىن. ءبىزدىڭ قىزۋ قيمىلدى زامانىمىزدا  بسقالاردىڭ قىمبات ۋاقىتىنا قيانات جاساماۋ دا – مادەنيەتتىلىك نىشانى ەكەنىن اسابا وزىنە دە، وزگەلەرگە دە ۇقتىرعنى دۇرىس. ءبىر اسابالاردىڭ ءوزى ءۇشىن الدىن الا كونسپەكت – تەزيس جاساپ نەمەسە اركىمگە ءسوز بەرۋ رەتىن انىقتاپ، ارا – تۇرا ايتار اڭگىمە، كۇلدىرگى – سىقاق، ماقال – ماتەلدەردى دە ءتىزىپ، سويلەۋشىلەرگە بەرىلەر قىسقاشا ادامي، ازاماتتىق سيپاتتامالاردى دا جازىپ قويعانىنا تالاي كۋا بولدىق. البەتتە، سونىڭ ءبارىن قاعازعا تۇمسىقتى قاداپ قويىپ، ءۇدايى ءۇڭىلىپ وقىپ وتىرسا، جيىندى جالىقتىرىپ الار ەدى عوي، زەردەسى ۇتقىر اسابالار الدىن الا ازىرلەنگەن ستسەناريدەگى جازىلعاندى كۇنى بۇرىن جاتتاپ جاتتىققاندارىن دا كوردىك، تابان استىندا تاپقىرلىق تانىتىپ، ورايلى سوزدەردى وقىستا تاۋىپ وتىرعانداي اسەر قالدىراتىن اسابالار – الگىندەي جادى جاقسى، زەرەك اسابالار، زەيىندى جاندار. الدىندا جازىلعانعا اندا – ساندا كوز قيىعىن تاستاپ قويۋ ورەسكەلدىككە جاتپايدى. وسىنىڭ ءبارى قوبىراتپاي، جامىراتپاي، كوپتىڭ تويىن جيناقى باسقارۋعا كومەكتەسەتىن ۇردىستەر...

اۋىلداعى تويلاردى باسقارا – باسقارا اققاپتال بولعان اسابالاردىڭ تاجىريبە الماسقانى دا ارتىق ەمەس. ءباسپاسوز بەتتەرىندە اسابالاردى سويلەتىپ، تاجىريبەلەرىن ورتاعا سالعىزساق قۇبا – قۇپ. اسابا كەشە ايتقانىن بۇگىن قايتا ايتپاي، ءار تويعا ارنايى ازىرلەنىپ، ايتار وي – پىكىرلەرى مەن يدەيالارىن جاڭارتىپ وتىرۋى – پارىز.جاستارىمىزدى جاڭا ءبىر يگى قادامدارعا باستاۋدى دا توي ۇستىندە ۇمىتپاعان ابزال. ماسەلەن، قازاق جاستارىنىڭ اسكەري وقۋ ورىندا وقىپ، وفيتسەرلىك ۇمتىلۋى نەمەسە اۆياتسياعا قۇلاش ۇرۋى. نەمەسە ينستيتۋتتا وقىپ ينجينەر، پروگرامميست، دارىگەر بولۋ جانە تاعى باسقا...ەبىن تاۋىپ ايتا بىلسەك، ەلدىك مۇددەلەردى جاستار قۇلاعىنا ءسىڭىرۋ قيىن شارۋا ەمەس! ەندى ءبىر پارا اڭگىمە – اسابالاردىڭ كەيبىرەۋلەرىنىڭ باسىندا كەزدەسىپ قالىپ جۇرەتىن كەلەڭسىز مىنەز – قۇلىقتار جايىندا. مايموڭكەلەيتىن ەشتەڭەسى جوق: الدەبىر اسابالار توي باسقارۋدى تابىس كوزىنە اينالدىرىپ، اقشاعا – پۇلعا، دۇنيەگە قۇنىعىپ قيسىق جولعا تۇسكەنى، ءتۇسىپ جۇرگەنى جۇرتقا بەلگىلى. «پالەن سوم بەرمەسەڭ، پالەندەي جاعالى كيىم كيگىزبەسەڭ، تويىڭىزدى باسقارۋعا بارا المايمىن»، – دەپ كەرگىپ كەكجيەتىندەر بار كورىنەدى. اقشاعا قۇنىققان اسابالاردىڭ ابىرويى قانداي دارەجەدە بولماق!؟ دۇنيەقوڭىزدىق – ءدۇيىم قىرسىق دەپ قارالۋى كەرەك. «وسىنشاما جۇرتتىڭ اراسىنان ءوزىڭدى تاڭداپ الىپ، تويىن باسقارتىپ قويسا، جالپاق جاماعاتقا وزىق ونەگە، ادامگەرشىلىك پەن ازاماتتىق تاعىلىم ۇسىنسىن دەپ سەنىم ارتسا، سەنىڭ سول سەنىمدى، مىناۋ كوپشىلىكتى سىيلاماۋدىڭ قالاي؟» – دەپ، ونداي ۇجدان – ۇياتتى ويلاماي كەتەتىن اسابالارعا ءسوزدى باتىرا ايتىپ، ەكىنشىلەي توي ءتورىنىڭ اعالىعىنا شاقىرماۋ – ادىلدىك بولماق.

تويعا كەلگەندەر تۇگەل سويلەۋى مۇمكىن ەمەس. وعان وراي قايدا؟! ەكىنشىدەن، ءسوز تيەتىن سىيلىلاردىڭ ءبارى بىردەي الدىمەن سويلەي المايدى. مىنە، وسىندايدا ءسوز رەتى كەش تيگەنگە بۇرتىڭداپ، وكپە – ناز ايتىپ، كەيدە ءتىپتى توي وتكەن سوڭ دا ۇزاق ۋاقىت تەرىس قاراپ جۇرەتىندەر دە ۇشىراسادى. مۇنداي مىنەز كەلىسسىز. ادەتتە مىنانى ەسكەرگەن ءجون: بۇرىن سويلەگەن ۇتپايدى، مىعىم سويلەگەن ۇتادى. سوندىقتان توي داستارقانىنان ءدام تاتۋشىلاردىڭ ارقايسىسى تويدا الدىن الا ويلانىپ – تولعانىپ، ايتارىن ايشىقتاپ جەتكىزگەنى ابزال. الدىڭعى سويلەۋشىلەردىڭ ايتقانىن قايتالاعاننىڭ قادىرى بولمايتىنىن ەسكەرگەن دۇرىس.

وقۋعا العاش باراتىن بالدىرعانعا وزىنەن جاسى ۇلكەن اعا – اپكەلەرىنىڭ مەكتەپكە قالاي بارعانىپ قىزعىلىقتى ەپيزود، عيبراتتى دەتالدار ارقىلى ايتىپ بەرسە، ول كەزدەگى مەكتەپ پەن بۇگىنگى مەكتەپتى سالىستىرا كورسەتسە، ءتىپتى وقۋداعى ءوز سالاقتىقتارى مەن وپىق – وكىنىشتەرىن دە جاسىرماي ايتسا، و دا تاعىلىم. سويلەۋشىلەر بالالاردىڭ جاس ەرەكۋشەلىگى، وي ورەسى، قابىلداۋ قابىلەتىن ەسكەرۋى ءتيىس.

ادەتتە، تويدىڭ اتى بالانىكى دە، زاتى ۇلكەندەرگە اۋىسىپ كەتەتىنى بار. اسىرەسە بالانىڭ تۋعان كۇنگى تويى وسىنداي. توي يەسى ءبۇلدىرشىن ايدالادا سىرت قالادى دا، ۇلكەندەر وزىمەن – ءوزى بولىپ، قىزىقتاپ – قيقۋلاپ جاتادى. كىشكەنتاي بالانىڭ قۇلاعىنا كىرىپ شىقپايتىن قيىن ۇعىمداردى، كۇردەلى ءپالساپانى قارشا بوراتىپ سويلەيتىن ەرەسەكتەر ونىڭ كوڭىلىن قالدىرادى، بالا داستارقان باسىنان تەزىرەك تايىپ، دالاعا جىلىستاعىسى كەلەدى.

وقۋعا ەندى باراتىن بوبەكتىڭ تويى ءوزى تەڭدەس كىشكەنتايلاردىڭ ونەر جارىسىنا، سپورت جارىسىنا اينالسا ۇتىمدى: ءان جارىس، جۇمباق جارىس، جاڭىلتپاش ايتىسۋ، جاياۋ جارىس، شاحمات بايگەسى... بالا تويى ءوزى تەڭدەستەر ورتاسىندا وتسە قىزىق! ەرەسەكتەر كوپ بوپ، بالا جاپادان – جالعىز داستارقان باسىندا وتىرسا، دۋمان قىزعان ساتتەگى ونىڭ قاباعىنداعى كوڭىلسىزدىكتى شامالاپ كورىڭىزشى!

قارۋلى كۇشتەر قاتارىندا قىزمەت اتقارۋعا اتتاناتىن جاستار كۋرورتقا، ساياحاتقا، ايت پەن تويعا بارا جاتقان جوق. اسكەردەگى قىزمەت دەگەنىمىز – ۇيقىسىز تۇندەر، مازاسىز كۇندەر. ۇزاق جورىقتار، مەحناتتى ءسات – ساپارلار، قاس قاقپاس كۇزەتتەر، دوستىق پەن جولداستىقتى، ادالدىق پەن تاباندىلىقتى، وتانشىلدىق پەن وجەتتىلىگىڭدى سىناۋ! سوندايدا وسالدىققا جىعىلىپ، ۇياتقا قالماۋدى ويلاۋ – نامىس تۋىن جوعارى ۇستاۋ باستى پارىز! قيىندىقتا قينالساڭ دا، سىر بەرمەي بارىنە ءتوزۋىڭ قاجەت! اسكەر قاتارىندا شىعارىپ سالۋ تويىندا قارۋلى كۇشتەرگە شاقىرىلعان ءاربىر جاستى جاۋىنگەرلىك ارىن بيىك ساقتاۋعا شاقىرۋدى، نامىس سەزىمىن وياتۋدى كوزدەۋىمىز كەرەك. ءار جاستىڭ زەردەسىنە قۇيارىمىز وسىنداي نامىسشىلدىق تالاپتارى. جاس جىگىتكە وي سالىپ، وتانشىلدىق سەزىمدى وياتۋ ءۇشىن سەن ءوزىڭ قالاي تاۋىپ سويلەۋىڭ كەرەك، اسەرلى سويلەۋىڭ كەرەك ەكەنىن كۇنى بۇرىن تولعاپ، تويعا ويلانىپ بارۋىڭ شارت ەكەن! مەنەن دە باسقالار بار عوي، ايتقىشتار تابىلادى عوي دەپ نەمقۇرايدى، سالعىرت قاراساڭ، تويدىڭ تاعىلىمدىق سالماعىن باسەڭدەتكەنىڭ، تويدىڭ تاربيەلىك ىقپالىن وسالداتقانىڭ. تويعا جاي ءىشىپ – جەۋشىلەردىڭ ءبىرى بوپ كەلمەي، قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋشى تاربيەشىلەردىڭ ءبىرى بوپ كەلگەنىڭدى ۇمىتا كورمە، ەندەشە.

توي يەلەرىنىڭ – ياعني وسى اۋلەتتىڭ، وسى وتباسىنىڭ ۇلكەندەرىنىڭ – ەڭبەككەر جاندارىنىڭ ەل داۋلەتىنە قوسقان ۇلەستەرىن، سىڭىرگەن ەڭبەكتەرىن، قايرات – جىگەرىن، ۇلى وتان سوعىسىنداعى نە باسقا كەزەڭدەردەگى اسكەري قىزمەتتەردەگى باتىرلىق پەن ەرلىكتەرىن، سولارعا سايكەس العان ناگرادالارىن جينالعان كوپشىلىكتىڭ كوزىنشە اسابانىڭ دا، سويلەۋشى وزگەلەردىڭ ارنايى توقتالىپ اتاپ وتكەندەرى – جاسامىستار ءۇشىن، اسىرەسە جاستار ءۇشىن قىمبات عيبرات.

ناۋرىز تويى ەلىمىزدە 1988 جىلدان بەرى قايتا جاڭعىرىقتى. بۇل – بۇكىلحالىقتىق ەڭبەك مەيرامى. بۇل بارىمەن كوپ الدىندا ابىروي الاتىن، جوعىڭدى انىقتايتىن كەمشىلىك – كەنجەلىكتەرگە ارنالاتىن كۇن. الدىمەن ايتىسقا تۇسكەن اقىن – جىراۋلار ءوز جاعىنىڭ وزىعىن تىلگە تيەك ەتسە، قارسى جاقتىڭ توزىعىن دا قاعاس قالدىرمايدى. مەيرامعا ارنايى شاقىرىلعان عالىمدار، ونەر ساڭلاقتارى، جازۋشىلار، قوعامىمىزدىڭ ءزارۋ ماسەلەلەرىنىڭ الۋان تۇرلەرىن العا تارتسا، پىكىر تالاستىرا، كوپشىلىكتىڭ ويىنا قوزعاۋ سالسا، قۇبا – قۇپ.

مۇندايدا قۇر قىزىقتاۋشى بولماي، ءار ازامات تالقىلانعان ماسەلە توڭىرەگىندە كوكەيتەستى ويلارىن جاڭىلىپ، جازا باسارمىن – اۋ دەپ يمەنىپ، ىركىلمەي ورتاعا سالسا، قۇبا – قۇپ!

ناۋرىز تويى حالىق فولكلورى گەرويلارىن تەاترلانعان كورىنىستەرى ارقىلى جاس بۋىنعا جاندى تۇردە تانىستىرىپ، زەيىن – زەردەسىن بايىتۋعا دا كومەكتەسەدى. قيلى جارىستار مەن قىزىقتى ويىندار ونەرپازدار مەن سپورتشىلاردىڭ نامىسىن جانىپ، قابىلەتتەرىن شىڭداۋعا سەبىن تيگىزەدى.

توي – تاربيە مەكتەبى. ءار تويدان كوڭىلدەرگە ءىز قالادى. ول ىزدەر – ىزگىلىك، جاقسىلىق ىزدەرى بولۋعا ءتيىس. ارتىندا كىرلى ىزدەر، مۇڭلى ىزدەر قالماسىن! جىلداردى ەرتىپ جىل اسسىن، تويلارعا تويلار ۇلاسسىن!.

 

دوروگيە سووتەچەستۆەننيكي!

Cەگودنيا يا حوتەل بى وبراتيتسيا ك مولودەجي ناشەي رەسپۋبليكي تاك – كاك يمەننو مولودەج ياۆلياەتسيا ساموي اكتيۆنوي چاستيۋ وبشەستۆا. نا موي ۆزگلياد، مى دولجنى چتيت منوگوۆەكوۆۋيۋ مۋدروست پرەدكوۆ، زاۆەششاۆشيح نام ۋۆاجات كورني سۆوي – روديتەلەي ي پرودولجەنيە سۆوە ۆ دەتياح. يا وبراششايۋس ك مولودىم: ۆوزۆەليچيۆايتە ۆ سەبە چەلوۆەكا، ۋسترەملەننوگو ك ۆىسشيم دۋحوۆنىم تسەننوستيام. كاك سولنتسە ي لۋنا ودني نا نەبە، تاك ي جيزن داەتسيا چەلوۆەكۋ ودين راز.

گوسۋدارستۆەننايا نەزاۆيسيموست ستانوۆيتسيا ۋستويچيۆوي ي كرەپكوي توگدا، كوگدا كاجدىي چلەن وبششەستۆا تسەنيت ەيو، وبەرەگاەت ەيو كاك ۆەليكوە يستوريچەسكوە دوستويانيە، سچيتاەت سۆوبودۋ ي نەزاۆيسيموست وسنوۆوي سۆوەگو سچاستيا  ي سچاستيا بۋدۋششيح پوكولەني ناتسي.

ۆ ۋسلوۆياح ۆوزراستايۋششەي ناپرياجەننوستي پروتسەسسوۆ گلوباليزاتسي دليا ناس، ي وسوبەننو دليا پودروستكوۆ ي مولودەجي ناشەي زەملي، پونياتيە رودينا، مات، يازىك، كۋلتۋرا ي ناتسيونالنىە تراديتسي، ا تاكجە ۋۆاجەنيە ي پوچيتانيە ناتسيونالنىح ي گوسۋدارستۆەننىح سيمۆولوۆ ي سۆياتىن يمەيۋت جيزنەننو ۆاجنوە زناچەنيە.

ليۋبيت رودينۋ، گورديتسيا ەيۋ، بىت گوتوۆىم ك ەيو زاششيتە، تسەنيت مير، سپوكويستۆيە، ەدينستۆو ي نەزاۆيسيموست، بىت بلاگودارنىم زا سۋۆەرەنيتەت ياۆليايۋتسيا تەمي تسەننوستيامي، كوتورىمي دولجنى رۋكوۆودستۆوۆاتسيا ناشا مولودەج ۆ پوۆسەدنەۆنوي  جيزني ي ونا دولجنا ۆەريت، چتو تولكو ۆ تاكوم سلۋچاە مى سموجەم سوزدات دەيستۆيتەلنو پروتسۆەتايۋششۋيۋ ي پروگرەسسيۆنۋيۋ سترانۋ.

يسكرەننيايا ليۋبوۆ ك رودينە ي ەتوي زەملە، پوچيتانيە ناتسيونالنىح تسەننوستەي ي سترەملەنيە ك يح زاششيتە ي پريۋمنوجەنيۋ، ا تاكجە نەپريميريموست ك چۋجدىم يدەيام ي تەچەنيام، ۆ تسەلوم، سوستاۆليايۋت ناتسيونالنۋيۋ يدەيۋ. ناتسيونالنايا يدەيا، ۋسيليۆايا پروتسەسس رازۆيتيا ميروۆوززرەنيا پرەدستاۆيتەلەي ناتسي، ناپراۆلياەت مولودەج ك ساموسوزنانيۋ ي ساموپوزنانيۋ.

مى نادەەمسيا، چتو مولودەج ۆ پروتسەسسە پرەوبرازوۆانيا وبششەستۆا پوسرەدستۆوم ۋكرەپلەنيا نوۆىح يدەي ي مىسلەي، وسوبەننو زاششيتى گوسۋدارستۆەننوي نەزاۆيسيموستي ي ەيو دوستيجەني، فۋندامەنتالنىح تسەننوستەي فورميروۆانيا ناتسي، گوسۋدارستۆەننوگو سترويتەلستۆا اكتيۆنو بۋدەت سوترۋدنيچات س گوسۋدارستۆوم.

يبو نوۆوە پوكولەنيە، بلاگوداريا سۆويم گلۋبوكيم زنانيام، شيروكومۋ ميروۆوززرەنيۋ ي نەزاۆيسيمومۋ مىشلەنيۋ، ۆىسوكوي گراجدانسكوي وتۆەتستۆەننوستي دولجنو چۋۆستۆوۆات سۆوي سىنوۆني دولگ پەرەد نارودوم ي رودينوي، ۆەستي ناشە وبششەستۆو ۆپەرەد ك نوۆىم سوزيدانيام ي پوبەدام.

پوەتومۋ پروبلەما پوۆىشەنيا ۋروۆنيا پوليتيچەسكوگو ي پراۆوۆوگو پروسۆەششەنيا، ساموسوزنانيا مولودوگو پوكولەنيا دولجنا پرەۆراتيتسيا ۆ ودنو يز گلاۆنىح ناپراۆلەني رازۆيتيا ناشەي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي.

وبششەناتسيونالنىە تسەننوستي سۆوبودنوگو ي نەزاۆيسيموگو كازاحستانا ي زاششيتا ينتەرەسوۆ سترانى دولجنى بىت پرەۆىشە ۆسەح درۋگيح ينتەرەسوۆ ي فۋندامەنتوم پاتريوتيچەسكوگو ۆوسپيتانيا مولودەجي.

زاششيتا گوسۋدارستۆا، ناتسي، گرانيتس ي تەرريتوري سترانى، پرەجدە ۆسەگو، ۆوزلوجەنا نا ۆاس – چەستنوي، گوردوي ي سمەلوي مولودەجي رودينى. ۆى دولجنى ليۋبيت رودينۋ، سلوۆنو سۆويۋ مات، سۆويۋ جيزن، دولجنى تسەنيت ەيو ي زاششيششات كاك زەنيتسۋ وكا.

مولودەج ياۆلياەتسيا ۆەرنىم زاششيتنيكوم رودينى، بەزوپاسنوستي گوسۋدارستۆا ي ناتسي، يستوچنيكوم ينيتسياتيۆ ي زولوتىم فوندوم كادروۆ. بولەە توگو،  ۆ دەموكراتيچەسكيح پرەوبرازوۆانياح ي سوزيداتەلنىح دەلاح كازاحستانا  ونا ياۆلياەتسيا نادەجنوي وپوروي گوسۋدارستۆا.

ناشا مولودەج، كاك سوزيداتەل بۋدۋششەگو رودينى، دولجنا ۆسەگدا سترەميتسيا ك پويسكۋ ناۋكي، زناني، وسۆوەنيۋ سوۆرەمەننىح پروفەسسي ي رەمەسەل، يزۋچەنيۋ گوسۋدارستۆەننوگو ي ينوستراننىح يازىكوۆ.

كاجدىي مولودوي چەلوۆەك دولجەن زنات، چتو بەز پرەكراسنوگو ۆلادەنيا گوسۋدارستۆەننىم يازىكوم ي زنانيا ينوستراننىح يازىكوۆ، ا تاكجە يسپولزوۆانيا سوۆرەمەننىح كوممۋنيكاتسيوننىح تەحنولوگي ۆ دالنەيشەم ۆەسما ترۋدنو بۋدەت پرودۆيگاتسيا پو جيزني.   

پولزۋياس مومەنتوم، ەششە راز پودچەركنۋ، چتو ناشۋ سۆياششەننۋيۋ رودينۋ نيكتو، كرومە ناس ساميح، وسوبەننو مولودەجي، نە بۋدەت بلاگوۋسترايۆات.

سۆەتلوە بۋدۋششەە كازاحستانا ي دوستوينايا جيزن ەگو نارودا زاۆيسيات وت ناس س ۆامي. يبو مى، سەگودنياشنەە پوكولەنيە، دەلاەم ۆسە، چتو موجەم، رادي پروتسۆەتانيا رودينى، پروگرەسسا كازاحستانا ي سپوكويستۆيا سترانى.  ي ۆى وبيازانى سەگودنيا يزۋچات ناۋكي، زنانيا، پروفەسسي ي رەمەسلا، وبلاگوراجيۆات زاۆتراشني دەن رودينى ي وبەسپەچيت بۋدۋششەە سپوكويستۆيە ناتسي.

يا ۆ سۆويح ۆىستۋپلەنياح ي بەسەداح پوستوياننو پودچەركيۆايۋ، چتو تولكو گراموتنايا ي پروفەسسيونالنايا مولودەج، تو ەست پروسۆەششەننىە ي ۆىسوكوكۆاليفيتسيروۆاننىە سپەتسياليستى موگۋت بلاگوۋسترويت رودينۋ، پروسلاۆيت ەيو.

ناريادۋ سو سترەملەنيەم ك وبلاگوراجيۆانيۋ رودينى، جيزنەننوي زاداچەي ناشەي مولودەجي ياۆليايۋتسيا ۋۆاجەنيە روديتەلەي، ستارشيح، سوبليۋدەنيە دوبرىح ناتسيونالنىح تراديتسي، چيستوتى رودنوگو يازىكا.

ۆ سۆيازي س ەتيم حوچۋ ناپومنيت ەششە ودين ۆاجنىي ۆوپروس، كوتورىي ياۆلياەتسيا چاستيۋ ناشيح دوبرىح ناتسيونالنىح تراديتسي.

ابسوليۋتنومۋ بولشينستۆۋ يز ۆاس روديتەلي يلي درۋگيە وبرازوۆاننىە ي مۋدرىە ليۋدي دالي حوروشيە ي زۆۋچنىە كازاحسكيە يمەنا. ۆ سۆويۋ وچەرەد، ۆى تاكجە دولجنى پرودولجيت ەتۋ دوبرۋيۋ تراديتسيۋ ي نازىۆات سۆويح دەتەي زناچيمىمي، كراسيۆىمي ي زۆۋچنىمي كازاحسكيمي يمەنامي ي پومنيتە، چتو حوروشەە يميا توجە نەسەت ۆ سەبە دوبروە ي ۆوسپيتىۆاەت چەلوۆەكا.

تسەننوە ي ۆسەميرنو يزۆەستنوە ليتەراتۋرنوە ناسلەديە كازاحوۆ، ياۆلياياس سوكروۆيششنيتسەي ي يستوچنيكوم ۆوسپيتانيا ي فورميروۆانيا پولنوتسەننوگو چەلوۆەكا، ۆ تەچەنيە ستولەتي يگرالو بەستسەننۋيۋ رول ۆ دۋحوۆنوم ۆوسپيتاني كازاحسكوگو نارودا.

ۆ بوگاتوم ناسلەدي ناشيح پرەدكوۆ مى موجەم نايتي تىسياچي ستروك، ۆ كوتورىح وبرازنو ۆوسپەتى ۆىسوكايا مورال، پوچيتانيە روديتەلەي ي ۆووبششە ستارشيح، ۋۆاجەنيە يح ترۋدا.  

دوروگايا مولودەج!

ەسلي مەنيا سپروسيات، چتو يا دۋمايۋ و بۋدۋششەم كازاحستانا، موي وتۆەت بۋدەت تاكيم: «يا ۆيجۋ كازاحستان ۆ بۋدۋششەم كاك بلاگوۋستروەننۋيۋ، رازۆيتيۋ، سۆوبودنۋيۋ ي دەموكراتيچەسكۋيۋ سترانۋ، ياۆليايۋششەيسيا گوردوستيۋ كاجدوگو چلەنا وبششەستۆا».

ليۋبيت ي زاششيششات ەتۋ زەمليۋ پرەدكوۆ، بلاگوۋسترايۆات ەتوت پرەكراسنىي كراي، سدەلات گوسۋدارستۆو كازاحوۆ سيلنىم ي موگۋششەستۆەننىم - كاجدىي چەستنىي جيتەل ەتوي زەملي دولجەن سچيتات سۆويم جيزنەننىم دولگوم ي ۆەزدە گوردو زاياۆليات: «يا كازاح! يا ياۆليايۋس ناسلەدنيكوم ابايا، ماحامبەتا، كەنەنا، ماگجانا، ال فارابي، سىرىما داتۋلى، سۇلتانماحمۋتا تورايعىروۆا، يلياسا ەسەنبەرلينا، ءازىلحانا نۇرشايىقوۆا، مۋحتارا اۋەزوۆا، ورالحانا بوكەيا، جۋبانا مولداگاليەۆا ي درۋگيح سىنوۆ وتەچەستۆا.

ۋ مەنيا ەست پرەكراسنايا رودينا ي بلاگوۋستروەننوە گوسۋدارستۆو، سۆياششەننوە نازۆانيە كوتوروگو – سۆوبودنىي كازاحستان.

يا گورجۋس ەتوي رودينوي، وبەرەگۋ ي بلاگوۋسترويۋ ەيو. يا پوسۆياششۋ سۆوە سۋششەستۆو ي جيزن ەتوي ناتسي، ەتوي رودينە ي ەتومۋ گوسۋدارستۆۋ». ۆوت و چەم دولجنا دۋمات ناشا كازاحسكايا مولودەج.

نا ەتوم سۆەتە سۋششەستۆۋەت ليۋبوۆ، كوتورۋيۋ نەۆوزموجنو كۋپيت. نەۆوزموجنو پوددەلات، ۆنۋشيت يلي پريۆيت. ەتا ليۋبوۆ پريحوديت نە سرازۋ، نە زا ودين دەن.  ونا نە ۆوزنيكاەت س «پەرۆوگو ۆزگليادا»، ا فورميرۋەتسيا ۆ سوزناني چەلوۆەكا ۆ تەچەنيە ۆسەي ەگو جيزني. ەتو ليۋبوۆ ك رودينە.

 ليۋبوۆ ك رودنومۋ كرايۋ — نە پافوس ي نە فالش. ەتو يستيننوە چۋۆستۆو. تاكوە جە رەالنوە، كاك چيستايا سۆەتلايا نەجنوست ي پريۆيازاننوست رەبيونكا ك ماتەري. ۆەد مات، كاك ي وتچيزنۋ، مى ليۋبيم نە زا چتو-تو، ا پروستو زا تو، چتو ونا ەست. ي ۆ تو جە ۆرەميا، ليۋبوۆ ك رودينە – ەتو ۆەليكوە بلاگو، كوتوروە تولكو موجەت بىت داروۆانو نام وكرۋجايۋششيم ميروم.

 ەتوت دار ۆنۋتري ناس. ون پەرەدايوتسيا نام س مولوكوم ماتەري، س تراديتسيامي رودنوگو نارودا، سو زنانيامي ي ناۆىكامي، پريوبرەتاەمىمي نا پروتياجەني ۆسەگو جيزنەننوگو پۋتي. رودينا – ەتو سۆياششەننايا زەمليا، نا كوتوروي جيلي منوگيە پوكولەنيا ناشيح پرەدكوۆ، بۋدەم جيت مى ي ناشي دەتي.

 يمەننو پوەتومۋ ناش سامىي گلاۆنىي چەلوۆەچەسكي دولگ – بەرەچ ناش وبششي دوم، ۋكرەپليات ەگو موشش، پروسلاۆليات ەگو بلاگوداريا دەيانيام ۆىدايۋششيحسيا سىنوۆەي ي دوچەرەي، ۆوسپيتىۆات ناشيح دەتەي ي پوسلەدۋيۋششيە پوكولەنيا ۆ دۋحە ۋۆاجەنيا ي ليۋبۆي ك وتەچەستۆۋ، كاك ك سۆويم سوبستۆەننىم روديتەليام.

 يا ليۋبليۋ ي گورجۋس سۆوەي رودينوي. ۋۆەرەن، چتو نە تولكو يا يسپىتىۆايۋ تاكيە جە چۋۆستۆا، دۋمايا و رودنوم گوسۋدارستۆە. سوتني، تىسياچي ي ميلليونى درۋگيح ليۋدەي – ۆزروسلىح ي دەتەي، پوچتەننىح، مۋدرىح ستارتسەۆ ي پوكا ەششيو نەوپىتنىح، نو ەنەرگيچنىح يۋنوشەي ي دەۆۋشەك، پرەدستاۆيتەلەي پوكولەنيا نەزاۆيسيموگو كازاحستانا پريسوەدينياتسيا ك مويم سلوۆام. ك تومۋ جە، نە ليۋبيت كازاحستان، كوتورىي پوكورياەت سۆوەي كراسوتوي ي موششيۋ داجە ينوستراننىح گوستەي، پروستو نەۆوزموجنو.

پۋست مولودەج ناشەي نەزاۆيسيموي سترانى ۆسەگدا بۋدەت دۆيجۋششەي سيلوي، دوستوينوي ناسلەدنيتسەي ناتسي ي گوسۋدارستۆا، سوزيداتەلنيتسەي  سەگودنياشنەگو ي بۋدۋششەگو نەزاۆيسيموگو كازاحستانا!

پۋست مولودەج ۆىسوكو پودنيمەت زناميا ناتسيونالنوگو ەدينستۆا، ميرا، ۋستويچيۆوي بەزوپاسنوستي، سوزيداتەلنوي ۆولي، پۋست ونا شاگاەت ۆپەرەدي سوزيداتەلەي رودينى!

پۋست ناشا مولودەج گورديتسيا رودينوي، ناتسيەي، يازىكوم ي سۆويمي دوستوينىمي پرەدكامي، پۋست زاششيتا زاۆوەۆاني نەزاۆيسيموستي، تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي، بەزوپاسنوستي ي سپوكويستۆيا دوروگوگو كازاحستانا ستانەت يح جيزنەننىم كرەدو ي تسەليۋ!

جەلايۋ ۆسەي مولودەجي سترانى ي ۆسەمۋ سلاۆنومۋ نارودۋ  ناشەگو دوروگوگو كازاحستانا ميرا، سپوكويستۆيا، جيزنەننىح بلاگ ي دوستاتكا، سچاستيا ي كرەپكوي ۆولي.

ۋسپەحوۆ ۆام ي بلاگ!

 

ارداقتى اعايىن!

بۇگىن ءبىز ايتىس تۋرالى سويلەسەيىك بىراق ادەتتەگىدەي الدىندا مەن ءبىر ەكى ءوتىنىشىمدى ايتىپ كەتەيىن بىرىنشىدەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىن ءبىر ايدىڭ ىشىندە تۋبەركۋلەزدى الدىن الۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلامانى ازىرلەۋدى سۇرايمىن. ەكىنشىدەن مادەنيەت مينيسترلىگىن ءبىر ايدىڭ ىشىندە قازاقتىڭ قولونەرىن كولداۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلامانى ازىرلەۋدى سۇرايمىن.

مەنىڭ ويىمشا، قازاقتىڭ ەلدىگىن ساقتايتىن قازاق ازاماتتاردىڭ ادالدىعى، حالىقتىڭ ءوز مىندەتتەردى اتقارۋى، تۇرعىنداردىڭ قىلمىس پەن جەمقورلىقتى جەككورۋشىلىگى، سايلاۋشىلاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمى، ەل اعالارىنىڭ مەملەكەتشىلدىگى، زيالى قاۋىمىنىڭ ازاماتتىق باتىلدىعى، جاۋىنگەرلەردىڭ تەمىر ءتارتىبى مەن ەرلىگى. وسى شارتتار بولسا قازاق ەل بولادى، بولماسا ەلدىگىن جوعالتادى.

قازاقتا «باقىت» دەگەن ۇعىم بار. شىن مانىندە باقىت دەگەن نە؟ باقىت – سەنىڭ تاۋەلسىز وتانىڭ، ۇلى تۇعىرىڭ. وتان دەپ ءلۇپىل قاققان جۇرەك بولسا، وتان دەپ اعىنداعان تىلەك بولسا، وتان دەپ قايىسقان لەك بولسا ارمانىمىزدىڭ ورىندالعانى بولار. ال مەن... مەن ءوز التىن مەكەنىمنىڭ پاتريوتىمىن. قازاقستان – مەنىڭ وتانىم، مەنىڭ جەرىم! جۇرەكتى جارىپ شىققان وسىنداي ەلىمە دەگەن  قىمبات ويلارىمدى سۇيىكتى  جەرىمە جەتكىزۋ مەن ءۇشىن زور مارتەبە. ءبىزدىڭ سانامىزدا وتان مەن انا دەگەن قاسيەتتى ەكى ءسوزدىڭ ورىن تەبۋى تەگىن ەمەس. وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى – وتانشىلدىق، وتانىن سۇيەتىن ادامداردى – وتانشىل دەپ اتايدى. بىزدەي جانكۇيەرلەرى، جاناشىرلارى بولسا، كوك تۋى كوكتە جەلبىرەگەن وتاننىڭ تۇعىرى ارقاشان دا بيىك بولماق. وتان – باقىت پەن شاتتىقتىڭ، ماحاببات پەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ، تاتۋلىق پەن بەيبىتشىلىكتىڭ، مەيىرىمدىلىك پەن ادامگەرشىلىكتىڭ قاينار كوزى. مەنىڭ ماقساتىم – تۋعان ءتىلىمنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتىپ، جەر بايلىقتاردى قازاق حالقىنا قايتارىپ، جەرىمنىڭ تاريحىن، ادەبيەتىن، مادەنيەتىن، سالت-ءداستۇرىن جاڭعىرتىپ، قازاق ەلىمنىڭ اتاعىن، داڭقىن جوعارى كوتەرۋ. بىزدەر باردا بولاشاقتىڭ  تاڭى جارقىن بولادى، تۋىمىزدى بيىك كوتەرگەن ەركىن ەل بولامىز!

دۇنيەدە جۇزدەگەن ەل بار، بىراق قازاقستان مەن ءۇشىن اسا اياۋلى. ول – مەنىڭ جالعىز انامداي ەڭ جاقىن جاناشىرىم، تىرەگىم. قازاقستان مەنى جاستايىمنان كەڭپەيىلدىلىك پەن دارىندىلىققا باۋراپ، قازاق ءتىلىنىڭ اسەم دە جانارلى سوزدەرىن بويىما دارىتقان. ەڭ العاش  لۇپىلدەگەن جاس جۇرەگىمە رۋح سىيلاعان دا وسى تۋعان جەر بولسا كەرەك.

     قازاق جەرى ەرتەدەن تابيعاتىنىڭ كوركەمدىگىمەن ايگىلى. اسەم باقتار، كۇن نۇرىنا بولەنىپ وسكەن الۋان ءتۇرلى گۇلدەر يىسىمەن مۇرىن جارادى. كوگىلدىر اشىق اسپانى، جارقىراعان كۇن نۇرى جۇرەگىڭە جىلى لەبىز قۇيادى. تۋعان جەرىمنىڭ ەرتىسى ءار جاققا تولقيدى. بىتپەيتىن ءبىر ولەڭ جىرداي. مەن ونىڭ ءان سالعان كەربەزىن تامسانا تىڭدايمىن.

تۋعان جەرىمە دەگەن وتانشىلدىق سەزىم ماعان انامنىڭ اق سۇتىمەن دارىدى. الىس ساپارعا اتتانىپ كەتسەم، تۋعان جەرىمدى ساعىنامىن. كوڭىلىم نە نارسەگە بولسىن تويماي، جۇرەگىم تامسانىپ، قاتتى مازاسىزدانامىن. تۋعان جەرىمنىڭ اجارلى كەلبەتى تۇسىمە كىرەدى، ول ماعان قۇشاق جايىپ، قول بۇلعاپ شاقىرادى. شىركىن، تۋعان جەرىمنىڭ ءيىسى قانداي كەرەمەت! قانشا جول الىستاپ كەتسەڭ دە تانيسىڭ، ەش باسقا ەلدىڭ يىسىمەن تەڭدەستىرە المايسىڭ.

وتانىمنىڭ ءار قۋانىشى ماعان قۇت-بەرەكە، توي-دۋمانداي بولادى. سەبەبى، تۋعان جەرىم – مەنىڭ بايلىعىم، باقىت-بازارىم. سودان بولسىن، مەنىڭ ءبىر ويلايتىنىم -  وتانىمنىڭ ەرتەنى، ەلىمنىڭ، جەرىمنىڭ تاعدىرى. حالقىم بولاتتاي قاجارلى، رەسپۋبليكام ءوز الدىنا دەربەس بولعاندىقتان، مەن بولاشاققا نىق سەنىممەن، ۇلكەن ۇمىتپەن قارايمىن. ءبىز، ەركىن ەلدىڭ ۇلتجاندى ازاماتتارى، تۋعان ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتاۋعا، تالاي تەپەرىشكە توزباعان ۇلتىمىزدىڭ اسىل مۇراسىن، سالت-ءداستۇرىن، بيىك رۋحىن قادىرلەپ، ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكىزۋگە پارىزدارمىز.

ال ەندى ايتىس تۋرالى سويلەسەيىك. ايتىس – حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ەرەكشە ءبىر ءتۇرى. كەيبىر زەرتتەۋشىلەر ايتىستىڭ العاشقى شىعۋ تەگى وتە ەرتە زاماننان كەلە جاتقانىن ايتادى. بىراق قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتىندەگى ايتىستىڭ ەڭ ەسكى ءتۇرى بادىكتى الساق، ونىڭ ءوزى ادامنىڭ وي – ساناسى اناعۇرلىم ءوسىپ ەر جەتكەنىن، تابيعاتتىڭ كوپ سىرلارىن تۇسىنبەسە دە، وعان ىقپال ەتۋگە تالپىنا بىلگەن كەزەڭدە تۋعانىن انىق كورۋگە بولادى. ءسويتىپ، ايتىستىڭ ەسكى ءتۇرى دەپ ەسەپتەلەتىن بادىك ايتىسىنىڭ نەگىزىندە ادام بالاسىنىڭ تابيعاتقا اسەر ەتۋ ماقساتى جاتسا، باسقا ايتىستاردىڭ ىشىندە قايسىسى ەرتە، قايسىسى كەش تۋدى، ونى ايتۋ قيىن.

دەگەنمەن كەيبىر ايتىستاردىڭ مازمۇنىنا، سوزدىكتەرىنە، سويلەم قۇرىلىستارىنا قاراپ، قاي زاماندا پايدابولعانىن توپشىلاۋعا بولادى. مىسالى، جانۋارلار ايتىسىنا، ءولى مەن ءتىرىنىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، جۇمباق ايتىسىنىڭ اناعۇرلىم كەش تۋعاندىعى ايدان انىق.

سالت ايتىسىنىڭ ەسكى ءتۇرى قىز بەن جىگىت ايتىسىندا نەگىزگى تاقىرىپ – جاستىق كوڭىل كۇيى مەن ونەر سىناسۋ بولسا، اقىندار ايتىسىندا ونەر سالىستىرۋ، ءسوز سىناسۋدىڭ ۇستىنە ءار اقىن ءوز رۋىن دارىپتەي جىرلاۋشىلىق كەلىپ قوسىلعانىن كورەمىز. اسىرەسە بۇل – XIX عاسىردا ەتەگىن كەڭىرەك جايعان. وسى داۋىردە ءومىر سۇرگەن اتاقتى اقىندار: شوجە، بالتا، ورىنباي، كەمپىرباي، تەزەكباي، ءسۇيىنباي، تۇبەك، ومارقۇل، ءتابيا، مۇرات، سۇگىر، جاسكىلەڭ، بالا ومار، ءبىرجان، سارا ت.ب. ءتۇرلى تاقىرىپتا شىعارعان قىسقا ولەڭدەرىمەن قاتار، ايتىسقا ءتۇسىپ، سان الۋان ءسوز تارتىستارىن باستارىنان كەشىرگەن جانە تاريحتا كوپشىلىگىنىڭ اتتارى وسى ايتىس ارقىلى ساقتالعان.

ايتىس جانرى قازاق اۋىز ادەبيەتىندە سانى جاعىنان دا، ساپاسى جاعىنان دا ايرىقشا ورىن الادى. تەك قازاق قانا ەمەس، بۇكىل شىعىس ەلىندە بار ايتىس ءوزىنىڭ جانرلىق قاسيەتىن، ءتۇرىن تەك قازاق ادەبيەتىندە عانا ساقتاپ قالىپ وتىر.

قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتىندە ايتىستىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار: 1. بادىك، 2. جانۋارلار مەن ادامنىڭ ايتىسى، 3. جۇمباق ايتىسى، 4. سالت ايتىسى – قىز بەن جىگىتتىڭ ايتىسى، اقىندار ايتىسى، 5. وسى كۇنگى ايتىستار، 6.ءولى مەن ءتىرىنىڭ ايتىسى.

بۇل ايتىستاردىڭ ارقايسىسىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى جانە وزىندىك ءمانى بار. وي – ساناسى سابيلىك داۋىرىندە ادام بالاسىندا تابيعاتتىڭ ءار ءتۇرلى كۇشتەرىن ءتاڭىر دەپ تانۋشىلىق بولعان. سوندىقتان ول جاقسىلىقتىڭ، جاماندىقتىڭ ءوز ءتاڭىرى، ءوز يەسى بار، ولارعا سوزبەن اسەر ەتۋ كەرەك دەپ بىلگەن. مىنە، وسىنداي كەزەڭدە ادامنىڭ دۇنيە تانۋ دارەجەسىنىڭ نانىم – سەنىمدەرىنىڭ ەلەسى سياقتانىپ، سالت جىرىنىڭ ارىدەن كەلە جاتقان ءبىر ءتۇرى وسى بادىك ايتىسى تۋادى.

بادىك ايتىس. ەرتە كەزدە اينالشىق اۋرۋىمەن اۋىرعان مالدى «بادىك بولدى» دەپ، اۋرۋدى ۇركىتۋ ماقساتىمەن «بادىك» ايتاتىن بولعان. ول ءۇشىن كەشقۇرىم اۋىل جاستارى جينالىپ، كەش وتكىزەدى. ايتىستىڭ تاقىرىبى – بادىك. بادىك – ولارشا اينالشىق اۋرۋىنىڭ يەسى. سوعان ولەڭمەن اسەر ەتۋ كەرەك. سوزبەن بىردە جالىنىپ، بىردە قورقىتىپ، اۋرۋ مالدىڭ باسىنا قونعان پالەنى كوشىرۋ كەرەك.

بادىك جىرى بۇدان بىلايعى جەردە بادىكتى قايدا، قالاي كوشىرۋدىڭ ايلا – ءتاسىلىن ىزدەپ، وعان جايلى قونىس تاۋىپ بەرىپ، الداپ باسقا جاققا كوشىرمەك بولادى.

زامان وزىپ، ادامنىڭ وي – ساناسى ەسەيگەن سايىن بادىككە دە كوزقاراس وزگەرىپ، بادىك ايتىسىنىڭ مازمۇنى جاڭعىرا باستايدى. مالدىڭ اۋرۋىن ەمدەيتىن، بادىكتى كوشىرەتىن بۇرىڭعى بادىك كەشى ەندى جاستاردىڭ ساۋىق كەشىنە اينالدى. ونىڭ مازمۇنى اۋرۋدى ەمدەۋ جايىندا ەمەس، جاستاردىڭ كوڭىل كۇيىن كوتەرەتىن، ءازىل – قالجىڭ رەتىندە ايتاتىن سالت ولەڭى دارەجەسىندە عانا قالعان.

ءتورت تۇلىك حالىق اۋىز ادەبيەتىندە ەرەكشە ورىن الادى. وندا جانۋارلار مەن ادامنىڭ ايتىسى دا كەزدەسەدى. مىسالى ءۇشىن: يەسى مەن سيىردىڭ ايتىسى، پەسى مەن اتىنىڭ ايتىسى، اڭشىنىڭ اڭدارمەن ايتىسى ت.ب. اۋىز ادەبيەتىندە كەزدەسەدى. بۇل ايتىستاردان حالىقتىڭ كۇن كورىس، تىرشىلىگىن، حالىقتىڭ ءبىر كەزدەردەگى دۇنيە تانۋ كوزقاراسىن اڭعارۋعا بولادى.

ءولى مەن ءتىرىنىڭ ايتىسى، ادەتتە، ماقساتتارىنا جەتە الماي كەتكەن ەكى جاستىڭ ارمانىن، جالعىزىنان ايرىلعان كۇيىكتى انانىڭ، جارىنان ايرىلعان قارالى سۇلۋدىڭ مۇڭى مەن زارىن سىرتقا شىعارۋ تۇرىندە بولىپ كەلەدى. سوندىقتان مۇندا پسيحولوگيالىق سەزىم دۇنيەسىن سۋرەتتەۋ باسىم.

ايتىستاردىڭ ىشىندە ەرەكشە ورىن الاتىن ءتۇرى – جۇمباق ايتىسى. جۇمباق ايتىستا كەز كەلگەن اقىن بەل بايلاپ ايتىسۋعا شىعا المايدى. بۇل ايتىسقا ءتۇسۋ ءۇشىن، ءوز جانىنان ولەڭ شىعارا ءبىلۋ جەتكىلىكسىز. سونىمەن قاتار اقىن ءومىردىڭ بارلىق سالاسىنان حابارى بار، ءبىلىمدى ادام بولۋى كەرەك. جۇمباق ايتىستا جۇمباق بەرۋشىنىڭ نە نارسەنى جۇمباق ەتەمىن دەسە دە ەركى بار. ءومىردىڭ ءار قۇبىلىسىن الىپ، بەينەلەۋ تۇرىندە جۇمباق ەتە بەرەدى. ونى شەشۋ ءۇشىن، ايتۋشىنىڭ نە نارسەنى جۇمباق ەتىپ وتىرعانىن بولجاي ءبىلۋ كەرەك. سوندىقتان جۇمباقپەن ايتىسۋشىلار وتە سيرەك كەزدەسەدى. مىسال ءۇشىن قۇبالا مەن شوكەي قىزدىڭ ايتىسىن الساق، بۇدان ەكى اقىننىڭ دا ءومىردى جەتە بىلەتىندىگىن كورەمىز.

سالت ايتىسى ەكىگە بولىنەدى: قىز بەن جىگىت ايتىسى، اقىندار ايتىسى.

قىز بەن جىگىت ايتىسى توي – دۋمان، ويىن – ساۋىق، جاي كەزدەردە ايتىلا بەرەدى. كوبىنە ويىن – تويدا ايتىلادى. ول ويىن – تويدىڭ ءبىر ءبولىمى بولىپ كىرۋى ونىڭ سالت ولەڭى ەكەندىگىن ايقىندايدى.

قىز بەن جىگىتتىڭ ايتىسى – سالت ايتىسىنىڭ جوعارعى ساتىسى دەپ ەسەپتەلەتىن اقىندار ايتىسىنىڭ دايارلىعى، سونىڭ باستاماسى سىقىلدى. قانداي ءىرى اقىن بولماسىن، ەر جەتىپ، ەل نامىسىن قورعاۋ ءتارىزدى كۇردەلى مايدانعا ءتۇسۋ ءۇشىن، الدىمەن اۋىل اراسىنداعى توي – توپىرلاردا ايتىسۋ تاجىريبەسىنەن وتەدى. سول ايتىستارعا ءتۇسىپ ىسىلادى.

ايتىستا شەگىنىس، ءومىر ماسەلەسىنىڭ كەيبىر جاقتارىنا توقتالا كەتۋ بار. بىراق ءسوز تارتىسىنىڭ قازىعى – ەكەۋىنىڭ ءبىر – بىرىنە بەرگەن ۋادەسىنىڭ ءار ءتۇرلى سەبەپتەرمەن ورىندالماي قالىپ، ارماندا بارا جاتقاندارى. اياعىندا كەلىپ، ەكەۋى دە لاجدىڭ جوقتىعىن مويىندايدى.

قىز بەن جىگىتتىڭ ايتىسى كەيدە كۇلدىرگىگە قۇرىلادى. «ومارقۇل مەن ءتابيانىڭ» ايتىسىندا دا ول از كەزدەسپەيدى.

اقىندار ايتىسى – ايتىس جانرىنىڭ كەيىنگى دامۋ كەزەڭىنىڭ جەمىسى. ول قازاق اۋىز ادەبيەتىندەگى ايتىستار نەگىزىندە ءورىس الىپ، دامىعان. اقىندار ايتىسىنىڭ نەگىزگى تارتىستارى رۋ ماسەلەسىنىڭ اينالاسىندا بولادى. اقىندار ايتىسىندا سۇيەنىش، تىلگە تيەك بولاتىن ءار رۋدىڭ باتىرلارى، ولاردىڭ ەل ءۇشىن جاساعان ەرلىكتەرى. ءار رۋدىڭ اقىنى ءوز باتىرلارىن ماقتان ەتىپ، ولاردىڭ ەرلىك ىستەرى بۇكىل ەل مۇڭى، جۇرت پايداسى ءۇشىن جۇمسالعانىن ايتىپ، قارسى جاعىنا اسپاس بەل ەتەدى.

جالپى حالىق اقىندارىنىڭ كوپشىلىگى ءوز ويىن باتىل ايتا العان. حالىق اقىندارىنىڭ ىشىندە دە ءوز كەزىندەگى ازۋى التى قارىس شونجارلاردىڭ جاۋىزدىق – زۇلىمدىقتارىن بەتتەرىنە باسىپ، اشكەرەلەي سويلەيتىندەر از بولماعان. جانكىسىنىڭ قوقان حانىنا، شەرنيازدىڭ بايماعامبەتكە، شوجەنىڭ بايتىككە، ءسۇيىنبايدىڭ تەزەككە ايتقان سوزدەرى – بۇعان دالەل. ايتىستا ءار اقىننىڭ ارقا سۇيەيتىن بەلگىلى ءبىر كۇشتەرى بار. ولار، ءبىر جاعىنان، سولارعا سۇيەنە، ەكىنشىدەن، ءار اقىن ءوزىنىڭ اقىندىق نامىسىن قولدان بەرمەۋگە، قارسى جاعىن جەڭۋگە تىرىسادى. ولاردىڭ ەڭ مىقتى تىرەگى، ارينە، حالىق. شىن اقىن دارەجەسىندە تانىلعاندارعا ءسوز كەڭشىلىگىن بەرىپ، ولاردىڭ ەركىن سويلەۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزۋ – ەلدىڭ ەسكى ءداستۇرى. مىسالى: «قۇلمامبەت پەن تۇبەكتىڭ» ايتىسىندا سول كەزدە ۇلى جۇزگە سۇلتاندىق قۇرىپ، دەگەنىن ىستەپ وتىرعان تەزەكتىڭ ۇرلىعى مەن سۇمدىعى باتىل تۇردە اشكەرەلەنەدى. قۇلمامبەت ونى قورعاي سويلەمەك بولىپ قانشاما دىلمارلىققا سالىنسا دا، شىندىققا سۇيەنگەن تۇبەك ونى جەڭىپ شىعادى.

تەزەكتىڭ جاۋىزدىق ىستەرىنىڭ بەتىن اشۋدا ءسۇيىنباي تۇبەكتەن دە اسىپ تۇسەدى. «شوجە مەن بالتانىڭ» ايتىسىنان دا وسىنداي جايتتاردى كورەمىز.

ايتىستىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى بار. اقىندار شارشى توپ الدىندا ءسوز سايىسىنا تۇسەدى. ونىڭ تىڭداۋشىسى دا، تورەشىسى دە قالىڭ كوپشىلىك. ولەڭدى ولار جوپپەلدەمەدە، تابان استىندا ايتادى. ايتىس ۇستىندە تالاي تىعىرىققا، توسىن جايلارعا كەزدەسەدى. ونان مۇدىرمەي ءوتۋ ۇلكەن ونەردى، اقىندىقتى، بىلىمدىلىكتى كەرەك ەتەدى. ايتىس اقىندارى ءومىردىڭ ءار سالاسىن، ەل – ەلدىڭ شەجىرەسىن، تاريحىن، گەوگرافياسىن، ەتنوگرافيالىق ەرەكشىلىكتەرىن، سونداي – اق ءدىن قاعيدالارىن ءبىلىپ، سودان حاباردار بولۋى شارت. بۇعان جەتىك بولماعان اقىن ۇلكەن ءسوز سايىسىنا تۇسە المايدى. اسىرەسە رۋ اتىنان شىعىپ سويلەيتىن ايتىس اقىندارى سول ايتىسقا ءتۇسۋ ءۇشىن شەجىرە، تاريح بىلەتىن ادامداردان ءسوز سۇراپ، ۇيرەنۋ كەزەڭىن باستان وتكىزەتىنى كوپ اقىنداردىڭ ومرىنەن اڭعارىلادى.

اقىندار ايتىسىنىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىنىڭ ءبىرى – «ءبىرجان مەن سارا» ايتىسى. «ءبىرجان مەن سارا» ايتىسى – ءوزىنىڭ قۇرىلىسى جاعىنان بولسىن، كوركەمدىگى جاعىنان بولسىن، قازاقتىڭ اقىندار ايتىسىنىڭ ىشىندەگى ۇزدىگى. «ءبىرجان مەن سارا» ايتىسى ايتىستىڭ ەكى ءتۇرىنىڭ (قىز بەن جىگىت ايتىسى، اقىندار ايتىسى) ەكەۋىن دە تولىق قامتيدى. ءبىر جاعىنان، بۇل ونەر تالاستىرعان ساڭلاق اقىن جىگىت پەن شەشەن اقىن قىزدىڭ دارىندى ايتىسى بولسا، ەكىنشى جاعىنان، رۋ اتىنان سويلەيتىن ەكى اقىننىڭ دا ايتىسىنىڭ ۇلگىسى بولىپ سانالادى.

مەنىڭ ويىمشا، بۇگىنگى تاڭدا ايتىس ونەردى قايتادان جاڭعىرتۋ كەرەك. ويتكەنى قازاق حالقىنىڭ كونەدەن كەلە جاتقان مۇراسى – ايتىس جالعاسىپ كەلەشەك ۇرپاقتارعا امانات بولۋ كەرەك.

 

دوروگيە سووتەچەستەننيكي!

سەگودنيا مى پوگوۆوريم و رەگيونالنوي پوليتيكە. نا موي ۆزگلياد ەسلي بۋدۋت سيلنىمي رەگيونى كازاحستانا تو ي سترانا بۋدەت سيلنا. پوەتومۋ وەگيونالنوي پوليتيكە مى دولجنى ۋدەليات ساموە پريستالنوە ۆنيمانيە. 

رەگيونالنايا پوليتيكا ي رازۆيتيە مالىح گورودوۆ

رەگيونالنايا ەكونوميچەسكايا پوليتيكا دولجنا پرەدۋسماتريۆات وبەسپەچەنيە روستا بلاگوسوستويانيا ناسەلەنيا نەزاۆيسيمو وت مەستا ەگو پروجيۆانيا، پوۆىشەنيە ۋروۆنيا كومپلەكسنوگو رازۆيتيا پرويزۆوديتەلنىح سيل ي كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي ەكونوميكي رەگيونوۆ. پري وبششەم روستە ۋروۆنيا بلاگوسوستويانيا ناسەلەنيا ۆاجنەيشەي زاداچەي ياۆلياەتسيا وپەرەجايۋششەە ۋۆەليچەنيە دوحودوۆ ي ۋلۋچشەنيە ۋسلوۆي پروجيۆانيا جيتەلەي تەح رەگيونوۆ، گدە ەتي پوكازاتەلي نيجە، چەم ۆ سرەدنەم پو سترانە.

دليا پوۆىشەنيا ۋروۆنيا ي كاچەستۆا جيزني ليۋدەي ۆ پروبلەمنىح رەگيوناح نەوبحوديمو:

سوزدات ۋسلوۆيا دليا اكتيۆيزاتسي يننوۆاتسيوننوي ي ينۆەستيتسيوننوي دەياتەلنوستي، رازۆيتيا پرەدپرينيماتەلستۆا، وسوبەننو ۆ وتراسلياح، سپوسوبنىح وبەسپەچيت بىسترۋيۋ وتداچۋ وت ۆلوجەننىح سرەدستۆ;

اكتيۆيزيروۆات دەياتەلنوست ۆ نوۆىح سفەراح پريلوجەنيا ترۋدا (پريگرانيچنىي سەرۆيس، وبسلۋجيۆانيە ترانسپورتنىح كوريدوروۆ، تۋريزم ي درۋگيە), ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد ۆ رايوناح، گدە يمەيۋتسيا وبەكتيۆنىە پرەدپوسىلكي دليا يح فورميروۆانيا;

وبەسپەچيت پەرۆووچەرەدنوە رازۆيتيە پرويزۆودستۆ ي ۆيدوۆ دەياتەلنوستي، وريەنتيروۆاننىح نا يسپولزوۆانيە مەستنىح رەسۋرسوۆ;

پوۆىسيت ۋروۆەن كومپلەكسنوستي رازۆيتيا سوتسيالنوي ينفراسترۋكتۋرى، پرەجدە ۆسەگو ۆ رايوناح س بولەە نيزكيم رازۆيتيەم سەتي ەە ۋچرەجدەني;

وبەسپەچيت گوسۋدارستۆەننۋيۋ پوددەرجكۋ رەگيونوۆ س سۋششەستۆەننوي دولەي نەەففەكتيۆنو رابوتايۋششيح پرەدپرياتي، پوستراداۆشيح وت دەياتەلنوستي سەميپالاتينسكوگو پوليگونا، ا تاكجە مالىح گورودسكيح پوسەلەني س ودنيم گرادووبرازۋيۋششيم پرەدپرياتيەم.

وسوبوگو ۆنيمانيا سو ستورونى گوسۋدارستۆا ترەبۋيۋت پروبلەمى رازۆيتيا مالىح گورودوۆ. ۆ نيح نەوبحوديمو پرەدۋسماترەت ۋسكورەننوە رازۆيتيە سترويتەلستۆا جيليا ي سفەرى ۋسلۋگ، سوزدانيە نوۆىح رابوچيح مەست.

نا موي ۆزگلياد، دولجنا پروۆوديتسيا تسەلەناپراۆلەننايا پوليتيكا ستيمۋليروۆانيا رازمەششەنيا نوۆىح پرەدپرياتي، فيليالوۆ ي تسەحوۆ دەيستۆۋيۋششيح پرويزۆودستۆ، ا تاكجە راسشيرەنيا سفەرى پرەدپرينيماتەلستۆا، سۆيازاننوگو س وبسلۋجيۆانيەم ناسەلەنيا، سەلسكيم حوزيايستۆوم، پەرەرابوتكوي سەلسكوحوزيايستۆەننوي پرودۋكتسي ي ۆىپۋسكوم پرودۋكتسي يز مەستنوگو سىريا.

 

ۆنەشنەەكونوميچەسكايا دەياتەلنوست ي ەكسپورت

وسنوۆنىمي ناپراۆلەنيامي ۆنەشنەەكونوميچەسكوي دەياتەلنوستي دولجنى ستات راسشيرەنيە ەكسپورتا كازاحستانا، راتسيوناليزاتسيا وبەما ي سترۋكتۋرى يمپورتا، ۋگلۋبلەنيە ۆزايمودەيستۆيا س ميروۆىم رىنكوم، وسۋششەستۆلەنيە ەففەكتيۆنوي ۆنەشنەتورگوۆوي پوليتيكي، ۆزايموۋۆيازاننوي س ماكروەكونوميچەسكوي ي پرومىشلەننوي پوليتيكوي، وبەسپەچيۆايۋششيە ديناميچنوە رازۆيتيە ۆنەشنەەكونوميچەسكوگو كومپلەكسا سترانى ي زاششيتۋ ينتەرەسوۆ ناتسيونالنوگو رىنكا وت نەبلاگوپرياتنوگو ۆوزدەيستۆيا ميروۆوي كونيۋنكتۋرى.

دليا ەتوگو پوترەبۋيۋتسيا:

ۋسيلەنيە كونكۋرەنتنىح پوزيتسي نا ميروۆىح رىنكاح كازاحسكيح پرويزۆوديتەلەي-ەكسپورتەروۆ زا سچەت سنيجەنيا زاترات نا پرويزۆودستۆو ەكسپورتنوي پرودۋكتسي، ۆنەدرەنيا نوۆىح تەحنولوگي، وبەسپەچيۆايۋششيح سووتۆەتستۆيە ەتوي پرودۋكتسي ترەبوۆانيام مەجدۋنارودنىح ستاندارتوۆ;

اكتيۆيزاتسيا يمپورتوزامەششەنيا;

سوزدانيە نوۆىح ەكسپورتووريەنتيروۆاننىح پرويزۆودستۆ نا وسنوۆە وتەچەستۆەننىح ناۋچنو-تەحنيچەسكيح رازرابوتوك;

پوۆىشەنيە دولي ناۋكوەمكوي پرودۋكتسي ۆ وبششەم وبەمە ەكسپورتا;

اكتيۆنوە پريمەنەنيە نوۆىح فورم تورگوۆلي (سوزدانيە كازاحسكيح تورگوۆىح كومپاني زا رۋبەجوم، فينانسوۆو-پرومىشلەننىح گرۋپپ س ينوستراننىمي پارتنەرامي، ەكسپورت تەحنولوگي، وتكرىتيە سبوروچنىح پرويزۆودستۆ س ودنوۆرەمەننىم فورميروۆانيەم سەتەي تەحنيچەسكيح تسەنتروۆ، پرەدستاۆيتەلستۆ پرەدپرياتي ۆ ستراناح بليجنەگو ي دالنەگو زارۋبەجيا);

وپتيميزاتسيا ي سبالانسيروۆاننوست تورگوۆىح ي پلاتەجنىح وتنوشەني ۆو ۆنەشنەي تورگوۆلە;

ۆنەدرەنيە ۆ نوۆىە رىنوچنىە نيشي وتەچەستۆەننوي پرودۋكتسي، سوزداننوي س يسپولزوۆانيەم ۆىسوكيح تەحنولوگي;

سوۆەرشەنستۆوۆانيە مەحانيزما ۋپراۆلەنيا ي رەگۋليروۆانيا ۆنەشنەەكونوميچەسكوي دەياتەلنوستي;

نەوبحوديمو دالنەيشەە رازۆيتيە ەكسپورتا ۋسلۋگ – ۆاجنوگو يستوچنيكا ۆاليۋتنىح پوستۋپلەني، نە ترەبۋيۋششەگو بولشيح ينۆەستيتسي. ۆ سترۋكتۋرە يح ەكسپورتا پەرۆوستەپەننوە زناچەنيە دولجنى يمەت رازۆيتيە ۋسلۋگ ترانسپورتا، سۆيازي، ۋسلۋگ، سۆيازاننىح س وبسلۋجيۆانيەم ينفراسترۋكتۋرى رىنوچنوگو حوزيايستۆا (بانكوۆسكيە، ستراحوۆىە، پراۆوۆىە، ماركەتينگوۆىە، كونسالتينگوۆىە، ينفورماتسيوننىە), ا تاكجە پرودۆيجەنيە نا ۆنەشنيە رىنكي ۋسلۋگ، سپوسوبستۆۋيۋششيح اكتيۆيزاتسي چەلوۆەچەسكوگو فاكتورا (ينتەللەكتۋالنىە، وبرازوۆاتەلنىە، مەديتسينسكيە، پروفەسسيونالنىە، تۋريستسكيە), ۋسلۋگ ۆوەننو-تەحنيچەسكوگو نازناچەنيا.

ۆ سيستەمە ۆنەشنەەكونوميچەسكيح سۆيازەي ۆاجنەيشايا رول پرينادلەجيت سوترۋدنيچەستۆۋ س گوسۋدارستۆامي – ۋچاستنيكامي سودرۋجەستۆا نەزاۆيسيمىح گوسۋدارستۆ، ا تاكجە س درۋگيمي ينتەگراتسيوننىمي وبرازوۆانيامي.

رازۆيتيە ينتەگراتسيوننىح سۆيازەي سو سترانامي ۆنە سنگ نەوبحوديمو ناپراۆيت نا وبەسپەچەنيە سبالانسيروۆاننوستي تورگوۆىح وپەراتسي ي سوزدانيە ۋسلوۆي دليا زاكرەپلەنيا كازاحسكيح پرويزۆوديتەلەي نا وسۆوەننىح رىنكاح ي راسشيرەنيا گەوگرافي ەكسپورتنىح رىنكوۆ.

اكتيۆيزاتسيا سوترۋدنيچەستۆا س تاكيمي مەجدۋنارودنىمي فينانسوۆىمي ي ەكونوميچەسكيمي ورگانيزاتسيامي، كاك مەجدۋنارودنىي ۆاليۋتنىي فوند، ۆسەميرنىي بانك، ەۆروپەيسكي بانك رەكونسترۋكتسي ي رازۆيتيا، پروگرامما رازۆيتيا وون، ەۆروپەيسكايا ەكونوميچەسكايا كوميسسيا وون، ورگانيزاتسيا وبەدينەننىح ناتسي پو پرومىشلەننومۋ رازۆيتيۋ (يۋنيدو), بۋدەت سپوسوبستۆوۆات دوپولنيتەلنومۋ پريۆلەچەنيۋ كرەديتنىح رەسۋرسوۆ ي تەحنيچەسكوي پوموششي دليا رازۆيتيا ناتسيونالنوي ەكونوميكي، راسشيرەنيۋ ۋچاستيا مەجدۋنارودنوگو سووبششەستۆا ۆ رەشەني دولگوسروچنىح سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيح، ناۋچنو-تەحنيچەسكيح ي مەديتسينسكيح پروبلەم، سۆيازاننىح س پرەودولەنيەم پوسلەدستۆي يسپىتاني نا سەميپالاتينسكوم پوليگونە.

ودنو يز ناپراۆلەني اكتيۆيزاتسي ۆنەشنەەكونوميچەسكوي دەياتەلنوستي – رازۆيتيە سۆوبودنىح ەكونوميچەسكيح زون ۆ تسەلياح ناراششيۆانيا ەكسپورتنوگو پوتەنتسيالا، رازۆيتيا يمپورتوزامەششايۋششيح پرويزۆودستۆ، ورگانيزاتسي نوۆىح رابوچيح مەست س ۋچەتوم پروۆوديموي سترۋكتۋرنو-ينۆەستيتسيوننوي پوليتيكي، سوزدانيا پوليۋسوۆ ۋسكورەننوگو روستا پۋتەم پريۆلەچەنيا كازاحسكوگو ي ينوستراننوگو كاپيتالا، ا تاكجە ۆنەدرەنيا پەرەدوۆىح تەحنولوگي.

 

ارداقتى اعايىن!

بۇگىن مەن ءوز سوزدەرىمىدى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە ارناعىم كەلەدى بىراق الدىندا ادەتتەگىدەي مەن ءوز ويلارىممەن بولىسەيىن.

مەن ايتايىن دەگەنىم ول ەلباسى قانداي بولۋ كەرەك، مەنىڭ ويىمشا ەلباسى اسقارتاۋ سياقتى قىستادا جازدادا سۇتتەي اپپاق بولۋ كەرەك، دانالى جانە ونەگەلى ادام بولۋ كەرەك، سوزدەرى ساليقالى جانە سالماقتى، ويلارى دانالى، ىستەرى ونەگەلى، سەزىمدەرى ۇلتجاندى، ءبىلىمى مول، اقىلى كوپ، جىگەرى تەمىردەي سەبەبى ەلباسىنا بۇكىل حالىق كەرەك بولسا ادامزات قاراپ تۇر، ەلباسىنا قاراپ بۇكىل ەلدى باعالايدى.

ءاربىر قازاق ازاماتى مەنىڭ ويىمشا ءتۇسىنۋ كەرەك ءبىزدىڭ قازاق حالقىنىڭ داڭعىل جولى رۋحاني جانە ينتەللەكتۋالدىق ءوزىن ءوزى دامىتۋ، وزدىگىنەن دامۋ جانە ەلىمىزدى كوركەيتۋ، سونىمەن قاتار ەكونوميكامىزدى ءوسىرۋ وعان جاڭا تەحنولوگيالاردى ەڭگىزۋ، ىرگەلى ەل بولۋ، ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى دامىتۋ، انا ءتىلىمىزدى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جۇمىسىنا ەڭگىزۋ، ساياسي قۇدىرەتتىلىككە جانە بىلىكتىلىككە قول جەتكىزۋ. وسى ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ داڭعىل جولى.

مەنىڭ ويىمشا قازاق حالقىنىڭ جۇرەگى بۇل ساندىق، وسى ساندىققا مەن ءىنجۋ – مارجان سياقتى اسىل ويلاردى، جانە التىنداي اقىل سوزدەردى تەرىپ جاتقان سياقتىمىن، بابالاردان قالعان بايلىققا ءوز ۇلەسىمدى قوسىپ جاتىرمىن، سوندىقتان مەنىڭ ويىمشا جاستار بابالاردىڭ ايتقان اقىل سوزدەردى جانە مەن جازىپ جاتقىن اسىل ويلاردى جاتتاپ العان ءجون، سەبەبى بۇل دانالى ويلار مەن دۇرىس ۇستانىمدار ولاردىڭ ومىرىندە ارقاشاندا تىرەك بولماق.

مەنىڭ ويىمشا قوعامدى وزگەرتۋ ءۇشىن ونىڭ سانا سەزىمىن ءوسىرۋ كەرەك، قوعامنىڭ ساناسى وسسە ونىڭ تالاپتارى وسەدى، تالاپتارى وسسە ەلدە وزگەرىستەر بولادى، سوندىقتان مەن ناسيحات جۇمىسىن جۇرگىزىپ جاتىرمىن.

تاعى مەن ويلايتىن بىزگە ەكونوميكالىق ديپلوماتيا ورنىعۋ كەرەك، وسى جاقتان ءبىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ جۇمىسىن كۇشەيتۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ايتپەسە ءبىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىگىمىز پيار اگەنتتىك بولىپ كەتتى.

ال ەندى مەن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنە ءبىراز ءسوز ايتايىن.

قۇرمەتتى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى، قۇرمەتتى قارجى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى!

مەنىڭ ويىمشا، سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس ەشۋاقىتتا توقتالماۋ كەرەك، اسىرەسە ءىرى جەمقورلاردى، سىبايلاس جەمقورلىقتى ۇيىمداستىرۋشىلاردى جاۋاپقا تارتۋ كەرەك. بۇل جۇمىستا قىلمىسكەرلەردىڭ ەشقانداي وتىرعان قىزمەت ورنىنا قاراماۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.

ەكونوميكا سالاسىندا دا مەنىڭ ويىمشا كوپ قىلمىس ىستەلىنىپ جاتىر، وسى سالاعا قارجى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن كوڭىلىن ءبولدىرۋ كەرەك دەپ ويلايمىن، كازىر قىلمىسكەرلەر مەملەكەتكە وسى سالادا قاۋىپ ءتوندىرىپ جاتىر. ەكونوميكا سالاسىندا قىلمىسكەرلەر كۇن سايىن وزگەرەدى، سوندىقتان سىزدەردە قىلمىسكەرلەرگە قارسىلاسۋ ءۇشىن ينتەلەكتۋالدىق ارتىقشىلىق بولۋ كەرەك، ال ينتەلەكتۋالدىق ارتىقشىلىق بولۋ ءۇشىن وقۋ كەرەك. سونىمەن قاتار ەكونوميكا سالاسىندا تۇراقتى جانە جۇيەلى تۇردە باقىلاۋ جۇمىسى اتقارىلىپ تۋرۋ كەرەك، كەلەڭسىز تەندەنتسيالاردى بولجامداۋ كەرەك. بانك سالاسىندا قىلمىستار از ەمەس. جەر سالاسىندا دا قىلمىستار از دەپ ايتالمايمىن، ال وسى سالالارىنىڭ بارىندە قىلمىستىققا قارسىلاسۋ كەرەك.

مىندەتتى تۇردە قازاق پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى جۇمىستارىن قازاق تىلىندە جۇرگىزۋ كەرەك، سونىمەن قاتار قازاق پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى ادامگەرشىلىك جانە مادەنيەت دەڭگەيىن كوتەرۋ كەرەك.

مەنىڭ ويىمشا كادر تۇراقتىلىق ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك. كادر ماسەلەسىن شەشۋ بۇل پوليتسيانىڭ تۇراقتى جانە جەمىستى جۇمىسىن كەپىلدەندىرۋ دەگەن ءسوز. مەن كامىل سەنەمىن ءوز جۇمىسىن جاقسى بىلەتىن كاسىبي ماماندار ءوز ەلىنە ادال قىزمەت ەتەتىن پوليتسيادا ەڭ باستاپقى قوزعاۋشى كۇش. جۇيەلى جانە تۇراقتى تۇردە پوليتسيا كادرلەردى دامىتۋ مەنىڭ ەڭ ءبىرىنشى تالابىم. 

مەملەكەتتىڭ مىندەتى سىزدەرگە قۇرمەتتى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى جاعداي جاساۋ، جەمىستى جۇمىس بولۋ ءۇشىن كاسىبي جاعداي جاساۋ، سونىمەن قاتار الەۋمەتتىك قورعاۋ دەڭگەيىن كوتەرۋ جانە تۇرمىس ماسەلەلەردى شەشۋ. جارلى پوليتسيا قىزمەتكەرى بۇل قىلمىس دەپ ويلايمىن. سىزدەردىڭ قۇرمەتتى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى ءال-اۋقات دەڭگەيىن كوتەرۋ ماسەلەسىن مەملەكەت جۇيەلى تۇردە شەشۋ كەرەك.

مەن سىزدەردىڭ كاسىپقورلىقتارىڭىزعا، كۇشتەرىڭىزگە، وتانعا بەرىلگەندەرىڭىزگە كامىل سەنەمىن!. ارى عاراي دا ءسىز ءوزىڭىزدىڭ بورىشىن، قىزمەتتەرىڭىزدى ادال اتقاراتىنىڭىزعا مەن سەنەمىن!.   

مەن سىزدەردىڭ ادال قىزمەت ەتكەنىڭىز ءۇشىن ەرەكشە العىس ايتام!

سىزدەرگە قۇرمەتتى ءتارتىپ ساقشىلار، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى جانە سىزدەردىڭ وتباسىلارىڭىزعا مەن مىقتى دەنساۋلىق، باقىت پەن بەرەكە تىلەيمىن!.

سىزدەر قازاق ەلىنىڭ تىرەگىسىڭدەر!

كوڭىل بولگەنىڭىزگە راحمەت!   

 

مەنىڭ ويىمشا ءبىز قازاقتار ءتۇسىنۋىمىز كەرەك ەركىن ەل بولعانىمىزدى، ال ەركىن ەلدىڭ، ەگەمەندى حالىقتىڭ الدىندا جاڭا مىندەتتەر جانە جاڭا ماقساتتار تۋرادى، ەڭ بىرىنشىدەن ەگەمەندى ەل ءوزىنىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق، رۋحاني، اقپاراتتىق، مادەني تاۋەلسىزدىگىن كۇندىز ءتۇنى كۇشەيتىپ تۋرۋ كەرەك، دامىتۋ كەرەك. ال ەگەمەندىكتى كۇشەيتۋ ءۇشىن، ەركىندىك مانگى بولۋ ءۇشىن ءبىز قازاقتار ارقاشاندا ۇلتجاندى بولۋىمىز كەرەك، جىگەرلى بولۋىمىز كەرەك، ويشىل بولۋىمىز كەرەك، نامىستى بولۋىمىز كەرەك، ساۋاتتى بولۋىمىز كەرەك جانە بىرىگۋىمىز كەرەك ءبىر اناسىنىڭ بالاسىنداي. سوندا عانا ءبىز وتانىمىزدى وزگەرتەمىز جانە جاڭارتامىز، جاڭا قازاق ەلىنى قۇراستىرامىز، جەمقورلىقتان مەملەكەتتى تازارتامىز، جاڭا يننوۆاتسيالىق ەكونوميكانى قۇراستىرامىز.

ءبىزدىڭ ەكونوميكا مەنىڭ ويىمشا كوپ قاتپارلى بولۋ كەرەك، ەڭ ۇستىندە ءىرى مەملەكەتتىك كاسىپورىندار، ونىڭ استىندا ارالاس ورتاشا كاسىپورىندار، بىرەۋى مەملەكەتتىڭ قولىندا، بىرەۋى ادال جەكەنشىك كاسىپكەرلەردىڭ قولىندا، ال ەڭ استىندا ۇساق جانە كىشىگىرىم كاسىپورىندار بولۋ كەرەك، ۇساق كاسىپورىندار تەك جەكەمەنشىك كاسىپكەرلەردىڭ قولىندا بولعان ءجون، مەنىڭ ويىمشا.

كازىر كوپ ايتىپ جاتىر بىزگە ۇلتتىق يدەيا كەرەك دەپ، مەنىڭ ويىمشا بىزدە قازاق ۇلتتىق يدەيا بولۋ كەرەك. بۇل قانداي يدەيا، قازاق ۇلتىنىڭ جانە قازاق مەملەكەتىنىڭ جان جاقتان دامۋ يدەياسى، ەكونوميكا جاقتان، ءتىل جاقتان، ساياسات جاقتان، دەموگرافيا جاقتان، مادەنيەت جاقتان، اقپارات جاقتان، ءبىلىم جاقتان، عىلىم جاقتان جانە تاعىسىن تاعى، سونىمەن قاتار قازاق ۇلتىنىڭ دامۋىنا جاعداي جاساۋ. ايتەۋىر قازاق ۇلتى جانە قازاق مەملەكەتى توقتاۋسىز دامۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.

مەنىڭ ويىمشا، شەكسىز وتانسۇيگىشتىك قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق مىنەزىنىڭ اجىراعىسىز ەرەكشەلىگى. تۋعان جەرگە سۇيىسپەنشىلىك بۇكىل قازاق ادەبيەتى مەن قازاق پوەزياسىنا ءسىڭىپ، وزەكتەن ءوتىپ، نەگىزگى يدەيا بولىپ قالىپتاسقان.

مەنى كەي كەزدە سۇرايدى ناعىز قازاق ازاماتتا قانداي قاسيەتى ەڭ باستاپقى بولۋ كەرەك، بىرەۋلەر ايتادى اقىل، ءبىلىم، ساۋاتتىلىق، يا بۇل قاسيەتتەر ارينە كەرەك، بىراق ناعىز قازاق ازاماتتا ەڭ باستاپقى قاسيەتى ۇلتجاندىلىق بولۋ كەرەك. ۇلتجاندىلىقتان باسقا قاسيەتتەردى ءوز وزىندە ءار ادام تاربيەلەپ دامىتا الادى، ال ۇلتجاندىلىقسىز ادام ول ادام ەمەس ول تىشقان ءوزىنىڭ ءبىر تاپقان تارىنى جەپ جۇرەتىن، ال قيىن زامانداردا نەمەسە اقشا ءۇشىن ۇلتجاندىلىقسىز ادام وتاندى ساتىپ كەتۋ مۇمكىن.

ۇلتجاندى ازاماتتار كوبەيۋ ءۇشىن مەملەكەت، جوعارى وقۋ ورىندار، مەكتەپ جانە قوعام كۇندىز ءتۇنى تاربيە جۇمىسىن جۇرگىزۋ كەرەك. ناتيجەسىندە ءبىز بۇكىل ميلليونداعان قازاق حالقىنى ۇلتجاندى ازامات بولىپ تاربيەلەۋمىز كەرەك، وتانىنا ادال قىزمەت ەتەتىن، تىلىنە جانە ۇلتتىق مادەنيەتىنە اۋا جۇتىممەن بىردەي مۇقتاج بولاتىن.

كازىر جاھاندانۋ پروتسەسى ءجۇرىپ جاتقاندا جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار دامىعىن كەزدە ۇلت بولىپ ساقتانۋ ءۇشىن ءار قازاق بۇكىل ۇلتپەن رۋحاني بىرلىكتە بولۋ كەرەك جانە وسى رۋحاني بىرلىكتى قورعاپ كۇشەيتۋ كەرەك، ءار قازاق ۇلتتىق مادەنيەتپەن، تاريحپەن، داستۇرمەن، بابالارمەن تەرەڭ بايلانىسىن سەزىنىپ ۇلتتىڭ الدىندا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىگى بار ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك.

جاھاندانۋدىڭ ءبىر جاعى ول مادەنيەتتىك باسقىنشىلىق، ەگەردە ءبىز قورعالماساق وندا جاھاندانۋ پروتسەسى ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدى، رۇحانياتىمىزدى جانە مادەنيەتىمىزدى ەزىپ باسىپ كەتەدى، ال ەكونوميكاسىز، رۇحانياتسىز، مادەنيەتسىز ۇلت ءوزىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنان جانە ۇلتتىق جىگەرىنەن ايىرىلادى. وسى ايتىلعانىنا باسقا ەلدەردىڭ تاجىريبەسى كۋاگەر.

مەنىڭ ويىمشا، بىزدە قازاقتاردا كوللەكتيۆشىلدىك بولۋ كەرەك، ەل بولىپ ءبىر بىرىمىزگە قولداۋ كورسەتىپ تۋرۋىمىز كەرەك، بىزدە مەملەكەتتىڭ جانە حالىقتىڭ تاعدىرىنا جاۋاپكەرشىلىك بولۋ كەرەك، ءبىز قوناقجاي بولۋىمىز كەرەك ءبىر ءبىرىمىزدى تويعا شاقىرىپ، ءبىز بالالارىمىزدى تەك قازاقتارمەن وتبىسىنى قۇرۋعا ءماجبۇر ەتۋمىز كەرەك، سونىمەن قاتار ارينە ءتارتىپ بولۋ كەرەك، تۇسىنىسپەنشىلىك بولۋ كەرەك. وتاننىڭ تاعدىرىنا بۇكىل قازاق حالقى جاۋاپتى، ۇجىمدىق جاۋاپكەرشىلىك بولۋ كەرەك. اتام قازاق بەكەر ايتپاعان بىرلىك بار جەردە تىرلىك بار دەپ.

قازاق كوللەكتيۆشىلدىك قانداي بولۋ كەرەك، مەنىڭ ويىمشا ءار قازاق ۇلتجاندى، اسىل، تاۋ تۇلعا بولىپ بۇكىل ۇلتپەن رۋحاني، تابيعي، مادەني بايلانىستا بولۋ كەرەك، جانە وسى بايلانىس ارقىلى بۇكىل ۇلتپەن بىرگە حالىقتىڭ بولاشاعى ءۇشىن ەرەڭ ەڭبەك ەتۋ كەرەك، وتاندى قورعاۋ كەرەك.

كازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ حالىقتىڭ الدىندا تۋرعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ول قازاق ءتىلى ماسەلەسى. قازاق ءتىلى قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق مىنەزىندە تۋعان جەرگە سۇيىسپەنشىلىك، شەكسىز وتانسۇيگىشتىك بار ەكەنىن انىق كورسەتىپ تۋر. دانالى قازاق حالقى ايتقان تۋعان ەل – تۇعىرىڭ، تۋعان ءتىل – قىدىرىڭ. عابيت مۇسىرەپوۆ اتامىز بىلاي دەگەن تىلدەن اسقان بايلىق جوق، تىلدەن تەرەڭ تەڭىز جوق، ءسابيت مۇقانوۆ اتامىز بىلاي دەگەن اركىمنىڭ تۋعان ءتىلى – تۋعان شەشە، وعان بالا مىندەتتى سان مىڭ ەسە. شىڭعىس ايتماتوۆ ءتىل تۋرالى بىلاي دەپتى ءتىل جوق جەردە ۇلت جوق.           

انا ءتىلىمىز ول قازاقتىڭ جانى جانە ءتىرى تاريحى، مىڭداعان جىلدار بويى كەلە جاتقان مادەنيەتى، قازاقتىڭ وزىنشەلىكتىڭ، وزىندىك مادەنيەتىنىڭ نەگىزى جانە جارقىن بولاشاعىنىڭ كەپىلى.

ءتىلىن جوعالتقان حالىقتىڭ ءوزى دە جوعالادى. حالىق – انا ءتىلى ءومىر سۇرگەندە عانا ءومىر سۇرەدى. ءتىل ۇلتتىق بولمىستىڭ ايشىقتارىن اشادى. ول ۇلتتىق بولمىستىڭ ءومىر ءسۇرۋىن  قۇبىلىس رەتىندە قۇپتاپ قانا قويماي، ونىڭ از بايقالاتىن اسپەكتىلەرىن كورسەتەدى. تىلدەر ايىرماشىلىعى ۇلتتىق بولمىستىڭ ايىرماشىلىعىن بىلدىرەدى.

انا ءتىلى! انا ءتىلى تۋرالى قانشا ايتىلمادى! تۋعان ءتىلدىڭ عاجايىبىن ءتۇسىندىرۋ قيىن. تەك بالا كەزدەن قالىپتاسقان تۋعان ءتىل عانا جانىڭدى حالىقتىق تاجىريبەدەن تۋعان پوەزيامەن سۋسىنداتا الادى جانە ادام بويىندا ۇلتتىق مارتەبەنىڭ العاشقى تۇسىنىگىن وياتادى. بالالىق شاق قىزىقتى ءسات قانا ەمەس، بالالىقشاق – بولاشاق تۇلعانىڭ يادروسى. ءدال بالالىق شاقتا تۋعان ءتىلدى ءبىلۋ قالىپتاسادى جانە ءدال سول كەزدە قورشاعان ورتاعا، تابيعاتقا، بەلگىلى ءبىر مادەنيەتكە، ۇلتقا دەگەن قاتىستىلىق سەزىمى تۋادى.

جاڭا ادام تاربيەسىندە (ازاماتتىڭ،پاتريوتتىڭ،كۇرەسكەردىڭ) ەڭ الدىمەن تۋعان تىلگە، كوركەم سوزگە كوڭىل ءبولۋى كەرەك. بۇنداي تاربيە وتە ەرتە جاستان باستالۋى قاجەت.

كەز-كەلگەن ۇلتتىڭ اجىراماس بەلگىسى - ول حالىقتىڭ تاريحىن ساقتايتىن، ونىڭ مەملەكەتتىلىگىن بىلدىرەتىن جانە بولاشاققا باستايتىن ءتىلى. ءتىل - كەڭىستىكتە جانە ۋاقىتتا وزگەرەتىن ءتىرى ورگانيزم سياقتى. ءتىل - ءبىزدىڭ باستى بايلىعىمىز. ول - تاريحتىڭ، ۇلتتىق رۋحتىڭ، الەمدىك الپىنىستىڭ جانە سان عاسىرلىق تاجىريبەسىنىڭ جۇيەسى. ءتىلىمىزدى ساقتاپ قالساق قانا، ءبىز بۇگىن دە جانە بولاشاقتا دا ۇلت رەتىندە قالا الامىز.

قازىر ەلىمىز ءۇشىن دە، باسقا دا ايماقتار ءۇشىن دە قيىن كەزەڭدە پاتريوتتىق تاربيە اسا قاجەت، بىراق ول تۋعان تىلگە دەگەن ماحابباتسىز مۇمكىن ەمەس. تۋعان ءتىلدى ءبىلۋ - رۋحسىزدىقتان ساقتايدى. قازاق ءتىلى تۇركى تىلدەردىڭ ىشىندە ەرەكشە ورىن الادى. قازاق ءتىلى ەشقاشان ايماقتىق ءتىل بولعان ەمەس، ول ۇلكەن كەڭىستىكتىڭ، كەرۋەن جولدارىنداعى جانە كوشپەلى ساۋدا جولدارىنداعى كەزدەسۋلەردىڭ ءتىلى. وسىدان ونىڭ سالتاناتتىلىعىن، شىنايىلىعىن، قارىم-قاتىناسىن بايقاۋعا بولادى. بايلىقتان دا جوعارى سانالاتىن ناقتىلىق، تاپقىرلىق، تەرەڭ ويلىلىق كوبىرەك باعالانادى. ءتىلدىڭ باي مۇراسى اباي، ماحامبەت، جامبىل، كەنەن سياقتى مىقتىلاردى تاڭ قالدىردى.

ايتىستان قازاق ءتىلىنىڭ بايلىعى كورىنەدى. جۇيەلى ءسوزدىڭ سۇلۋلىعى - ول قايدان پايدا بولدى؟ الەمنىڭ ەش جەرىندە ايتىس سياقتى ونەر جوق.... ءسوزدى وسىلاي جۇيەلەپ ايتۋ ءۇشىن ءتىلدى، ونىڭ بايلىعىن، يىلگىشتىگىن سەزىنە ءبىلۋ كەرەك.

نەمەسە قازاق پوەزياسىن وقىساق. پوەزيانىڭ ءتۇرلى ريتمدەرىنەن تۇياق دىبىسى دا ەستىلەدى. ماحامبەتتى وقىعاندا ەۋروپالىق ولشەمگە ۇقسامايتىن شابىستى ريتم بايقالادى. قازاق ءتىلىنىڭ قازىناسى حالىقتىڭ اقىندىق ەنەرگياسىنان تولىسىپ وتىرادى.

قازاق ءتىلى - ۇلى مادەنيەتتىڭ ءتىلى. ونى ۇيرەنۋ الەم سۇيەنىپ تۇرعان ۇلى مادەنيەتپەن ارالاسۋعا قاجەت.

قازاق ءتىلى - بارىنە تۋعان ءتىل!.

قازاق ءتىلى جاساسىن! قازاق ۇلتى جاساسىن!

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

ءسوز الدىندا مەن بىرىنشىدەن اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگىن وتاندىق قۇس ءوندىرۋ سالاسىن دامىتۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلامانى ءبىر ايدىڭ ىشىندە ازىرلەۋدى سۇراعىم كەلەدى.

بىزگە مەنىڭ ويىمشا، مەملەكەتتىك ءتىل جىلى كەرەك، وسى جىلدى پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىمەن جاريالاۋ كەرەك. مەملەكەتتىك ءتىل جىلدا ءبىز ءبىراز قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا پايدالى ءىس شارالار اتقارۋىمىز كەرەك.

ناعىپ مەن يندۋستريالدى – يننوۆاتسيالىق ساياساتتى ويلاپ تاپتىم، ويتكەنى بۇكىل ادامزات تاريحى بۇل يننوۆاتسيا تاريحى. ماسەلەن كونە زاماندا ادام ساداقتى ويلاپ تاپتى، دوڭگەلەكتى ويلاپ تاپتى، وتتى پايدالانۋعا ۇيرەندى، بۇل يننوۆاتسيالار ادامزاتتىڭ تاريحىن قۇرت وزگەرتتى، كەيىن ادامزات ويلاپ تاپتى قاعازدى، زەڭبىرەكتى، جارلعىش زاتتىردى، بۇل وزگەرىستەر دە ادامزاتقا ءوز سەپتىگىن تيگىزدى، ودان كەيىن ادامزات ويلاپ تاپتى اۆتوكولىكتى، زاماناۋي يندۋستريانى، ەلەكترقۋاتىن پايدالانۋعا ۇيرەندى. ءمىنى قالاي تاريح وزگەرگەن، ال يننوۆاتسيالارعا ءبىرىنشى قول جەتكىزگەن ۇلتتار ەڭ وزىق ءارى داۋلەتتى ۇلتتار بولعان. دەمەك، قازاق وزىق، دامىعان ءارى داۋلەتتى ۇلت بولۋ ءۇشىن، قازاق يننوۆاتسيالى ەل بولۋ كەرەك ەكەن. كازىرگى تاڭدا يننوۆاتسيالار جاساۋ ول ەلدىڭ جارقىن بولاشاعىن قامتاماسىز ەتۋ دەگەن ءسوز. ال يننوۆاتسيا عىلىمسىز بولا ما، ۇلكەن جەتىستىكتەر عىلىمي زەرتتەۋسىز بولۋ مۇمكىن بە، ارينە جوق، دەمەك قازاق وزىق ەل بولۋ ءۇشىن، ءوزىنىڭ ۇلتتىق عىلىمي جۇيەسىن دامىتۋ كەرەك، ال عىلىم ساپالى ءبىلىمسىز بولۋ مۇمكىن با، ارينە جوق، دەمەك يندۋستريالدى – يننوۆاتسيالىق ساياساتتى جۇرگىزۋ ءۇشىن، عىلىمدى دامىتۋ كەرەك، ال عىلىمدى دامىتۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرى سالاسى مىقتى بولۋ كەرەك. جاستارىمىز ءبىلىمدى بولسا بولاشاعىمىز باياندى بولادى. ارينە مەملەكەت ءوز قولداۋىن كورسەتۋ كەرەك، ال قانداي قولداۋ كەرەك تۋرالى مەن كەيىنرەك ايتايىن.

قازاق ەلى! مەنىڭ تاۋەلسىز، سۇيىكتى وتانىم! مەن بۇل سوزدەرىمدى ساعان باعىشتادىم، ويتكەنى سەن مەنىڭ وسىناۋ تەبىرەنىسىمە ءوز جەرىڭنىڭ بارشا تىنىسىمەن ءۇن قوسىپ، قوشتاپ جاتقانىڭدى بىلەمىن، شىن بەرىلگەن، ريزا ۇلىڭ رەتىندە بار ماحابباتىممەن ايمالايمىن. مەن ساعان بۇكىل عۇمىرىمدى ارنايمىن، سەن ۇلى قازاق مەملەكەتى بوپ، بويىڭداعى بارشا عاجايىپتىڭ كۇش پەن قۋاتقا اينالۋى ءۇشىن بارىمدى سارقىپ بەرەمىن!

قازاقستان! سەن بىزگە قىمبات ءارى سۇيىكتىسىڭ، ويتكەنى سەنى ءبىزدىڭ بابالارىمىزدىڭ بىرنەشە عاسىر بويى ورىندالماعان اياۋلى ارمانىنان كوككە كوتەردىك. سەنى تۇرعىزۋ ارقىلى ءبىز اتالارىمىزدىڭ جولىن جاڭعىرتىپ، سول جولدا ەڭسەمىزدى تىكتەپ، العا باستىق.

ءبىزدىڭ دۇعامىزدىڭ ءبارى – ساعان، قاسيەتتى قازاقستان! ءبىز سەنى قاسيەتتى جەردە تۇرعىزدىق، سوندىقتان دا سەن قادىرلى مەملەكەتسىڭ. سەنىڭ ءانۇرانىڭ – دۇعا، ادىلدىكتىڭ دۇعاسى، سەنىڭ ەلتاڭباڭ – ادىلدىكتىڭ ەلتاڭباسى، سەنىڭ كوك تۋىڭ – ماڭگى اسپاننىڭ نىشانى! سەنەن، مەنىڭ قازاقستانىم، قازاق عاجايىبى باستالادى. سەنەن بيىك تەك قانا ءتاڭىر!

مەنىڭ وتانداستارىم، اعا – ءىنى، قارىنداستارىم، ارداقتى اكەلەر مەن سۇيىكتى انالار!

بۇل ءسوزىمدى سەندەرگە ارنادىم: تۋعان جەردى سۇيىڭدەر، تەك سەندەردىڭ ماحابباتتارىڭ عانا ونى جاسىل جەلەك جۇپارىنا بولەپ، التىن استىقتىڭ شالقارىنا اينالدىرىپ، ونىڭ عاجاپ جەمىسىن نارلەندىرە تۇسەدى!

ەرتەدە ءبىزدىڭ جەرىمىزدىڭ سىيقىرى جايلى اڭىزدار تاراعان. مەن سەندەرگە سونىڭ بىرەۋىن ايتايىن. ءبىر حانننىڭ ۇلى ارۋعا عاشىق بولادى. قىزدىڭ اكەسى، ول دا ۇلكەن پاتشا، جاس جۇبايلارعا پاتشانىڭ قويماسىنا سىيمايتىنداي كوپ التىن سىيلايدى. ونى حالىققا ءبولىپ بەرەدى. التىننىڭ كوپتىگى سونشا، تالاي كەرۋەنگە جۇك بولىپ، ولاردى جەرگە، كەلەسى ۇرپاقتار ءۇشىن كومىپ تاستايدى.

ول ۇرپاق – مىنا بىزدەرمىز، وتانداستارىم! ەندى ءوز جەرىمىزدىڭ التىن قازىناسىن قازىپ الۋ بىزگە بۇيىرعان.

ال ءبىز بولساق جەر قازبا بايلىقتاردى حالىققا قايتارىپ بابالاردىڭ سالتى بويىنشا كەلەر ۇرپاققا قايتا وركەندەگەن مەملەكەت قالدىرۋىمىز كەرەك. ەندەشە، ءومىر سۇرەيىك، ەڭبەكتەنەيىك، قايتا وركەندەۋ جولىنا تۇسەيىك، جەر قازبا بايلىقتاردى حالىققا قايتارايىق، الداعى ماقساتىمىزعا، كوزدەگەن ارمانىمىزعا جەتەيىك!. سەندەردىڭ نۇرلى جۇزدەرىڭنەن قۇلكى تايماسىن، باقىتتى ەلدە ءومىر سۇرۋدەن ارتىق باقىت جوق جالعاندا!

ەڭسەلەرىڭ بيىك بولسىن، قازاق باۋىرلار! قاشان دا رۋحتارىڭ مىقتى بولسىن، ءار باسقان ادىمدارىڭنان ۇشقىن اتسىن! ەستەرىڭە ساقتاڭدار، ءبىز ءبارىمىز – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتتارىمىز!

قىمباتتى مەنىڭ وتانداستارىم!

كەز كەلگەن حالىقتىڭ سان عاسىرلىق تاريحي اقىل – ويىنىڭ باستى قاسيەتى – ونىڭ بارشا كۇشىن ءبىر جەرگە توعىستىرا بىلۋىندە.

قازاق حالقىنىڭ تاريحى مەملەكەت نەگىزدەۋشى ۇلت رەتىندەگى رۋحاني تاجىريبەسىن بىلاي قويعاننىڭ وزىندە، ول ءوز ءداۋىرىنىڭ كونتراستى ارقىلى مەملەكەتتىڭ ءرولى مەن ماقساتىن ادامزات وركەنيەتىنىڭ دامۋى بارىسىندا ايقىنداي بىلۋىندە. قازاق تاريحىندا مەملەكەتتىڭ گۇلدەنۋ ساتىمەن قاتار ونىڭ ءبىرجولا كۇيرەۋى، ۇلتتىق رۋحتىڭ ماقۇرىم بولعان كەزدەرى دە قاتتالعان.

سوڭعى بىرنەشە عاسىرداعى مىڭداعان سوعىستا قازاقتار تايتالاستىڭ بارشا جوقشىلىعى مەن تاۋقىمەتىن تارتتى. سەگىز عاسىر بويى ونى قورشاعان الىس – جاقىن مەملەكەتتەر «بولشەكتە دە بيللەي بەر» ادىسىمەن قازاق جۇزدەر مەن رۋلارىن ىدىراتىپ، ونىڭ جەرىن جاۋلاپ العان.

كەڭەس ءداۋىرى ۇلتتىق كۇيرەۋىن ودان ءارى جەرىنە جەتكىزدى، ەڭ اۋىر ادىسپەن – ۇلتتىق مەملەكەتتىلىكتى اۆتوريتارلىق مەملەكەتكە اۋىستىرۋ ارقىلى. بيلەپ تۇرعان كەڭەس مەملەكەتى ءوزىنىڭ تاريحي مەكەنىندەگى جەرگىلىكتى ۇلتتىڭ ءوسىپ – وركەن جايۋىنا قۇلىقتى بولعان جوق، كەرىسىنشە ونى شەگەرۋگە تىرىستى. ماتەريالدىق بايلىقتان وقشاۋلاۋ رۋحاني قۇندىلىقتاردان اۋلاقتاتۋمەن قاتار ءجۇردى.

ال شىندىعىندا، حالىقتىڭ ەڭ كورنەكتى، ەڭ قۋاتتى رۋحاني كۇشتەرى مەن مۇمكىندىكتەرى ۇلتتىق مەملەكەتتە عانا وركەن جايادى.

مەملەكەت – ۇلتتى بىرىكتىرۋدىڭ امالى مەن ءادىسى. ۇلتتىق مەملەكەت – ۇلتتىڭ ءوز ءومىرىن ىشتەي رەتتەستىرۋشىنىڭ تاريحي ءادىسى. تەك ۇلتتىق مەملەكەتتە عانا ۇلتتىڭ ومىرشەڭدىگى بايقالادى، ويتكەنى ۇلتتىق ءومىردىڭ رەتكە كەلۋى، ونىڭ ۇيلەسىمدىلىگى بار عانا بەلگىلى جەردە بولادى. سونىمەن بىرگە، ۇلتتىڭ ۇلتتىق مەملەكەتى قۇراتىنداي قابىلەتى ونىڭ تاريحي ومىرگە، ءوزىنىڭ بولاشاعىن پايىمداۋعا دەگەن قابىلەتى.

ۇلتتىق مەملەكەت – الىستان اكەلىنىپ، جەرگىلىكتى توپىراققا وتىرعىزىلعان اعاش ەمەس. ونداي اعاش قۇرعاپ قالادى، سۋ دا، توپىراق تا جاقپايدى. ۇلتتىق مەملەكەت – ءوز توپىراعىندا، ونىڭ ەرەكشىلىگىنە ساي وسكەن اعاش، سوندىقتان ونىڭ تامىرى تەرەڭگە كەتەدى. ەلىكتەۋ دەگەن قاي ىستە دە پايداسىز، ال مەملەكەتتىڭ قۇرىلىمى دەيتىن بولساق، ول تۇبەگەيلى زيان: بۇل بۇكىل ۇلتتىڭ مۇددەسى مەن بولاشاعىنا بايلانىستى عوي.

مەملەكەت قۇرۋ – ۇلتتىڭ تولىققاندى ءومىرىن قامتاماسىز ەتۋ، ساياسي، ەكونوميكالىق، قوعامدىق، اقپاراتتىق جانە رۋحاني سالادا قۇندىلىقتار دۇرەتۋگە قولايلى جاعداي جاساۋ.

مەملەكەت – ۇلتتىق رۋحتىڭ قايماعى. سوندىقتان دا ۇلتتىق مەملەكەت ۇلتقا قاتىستى بارشا رۋحاني – ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردىڭ، ونىڭ ساياسي ورە كومەگىمەن ىڭعايلاسۋىنىڭ كورىنىسى.

ەگەر حالىق – قوعامداستىق بولسا، ۇلت – دارالانۋ، ويتكەنى قوعامداستىق – ساندىق كورسەتكىش، ال دارالىق – ساپانىڭ كورسەتكىشى.

حالىق – قوعامدىق ءداستۇرلى گرۋپپاداعى جۇرتشىلىقتىڭ ءبىر – بىرىمەن كەزدەيسوق، ستيحيالىق تۇردە ارالاسۋىنان پايدا بولادى. ستيحيالى، كەزدەيسوق دەپ اتاپ وتىرعانىم – ولار بەلگىلى ءبىر ساياسي نەمەسە باسقا دا ەرەجەلەر مەن زاڭدار ارقىلى قۇرىلمايدى.

ۇلت – بۇل دارالىق، مەملەكەت مۇمكىندىكتەرىنە يە دارالىق. ءارتۇرلى ساياسي، ەكونوميكالىق جانە قوعامدىق مۇمكىندىكتەر ارقىلى ىشتەي ۇيىمداسا بىلەتىن حالىق ۇلتقا اينالادى. ال بۇنداي قابىلەت مەملەكەتتىلىكتىڭ بارلىعىن، مەملەكەتتىڭ بار ەكەندىگىن كورسەتەدى.

ۇلت – بۇل ورتاق ءتىلى، ءدىلى مەن ءدىنى، سالتى مەن ءداستۇرى، تاعدىرى مەن مەملەكەتى بار ادامداردىڭ بىرلەسۋى. وسىنداي دارالىققا قول جەتكەن كەزدە حالىقتىڭ تاريحي بولاشاعى ايقىن بەدەرگە يە بولادى. وتباسىنى ءجوندى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ونىڭ مۇشەلەرى، وت باسى، وشاق قاسىنىڭ جاعدايلارى قانداي قاجەت بولسا، ۇلتتىڭ قالىپتاسۋى ءۇشىن مەملەكەت سونداي قاجەت.

مەملەكەت – حالىق ءۇشىن ۇلكەن ءۇيى. ول ۇيدەگى ءومىردىڭ ويداعىداي بولۋى ءۇشىن ونىڭ ءاربىر مۇشەسىنىڭ ءتيىستى ورىنى جانە مىندەتتەرى بولۋى كەرەك. سول مىندەتتەردى ىقىلاسپەن ورىنداۋ – مەملەكەت ءومىرىن ءجوندى جولعا سالادى.

مەملەكەت ەشقاشان جوقتان پايدا بولمايدى. بارلىق ەپيكالىق جىرلاردا، داستانداردا جانە جۇزدەگەن قازاق اقىندارىنىڭ ولەڭدەرىندە ارقاشان حالىقتىڭ بىرلىگى جىرلانۋى تەكتەن – تەك ەمەس. قازاقستان تاۋەلسىزدىگى جاريالانعان العاشقى كۇندەردەن – اق حالىقتىڭ ونى ءوزىنىڭ قانى ءبىر، جانى ءبىر، تالاي عاسىرلار ارمانداپ، تاڭىردەن سۇراپ العان ۇلتتىق مەملەكەتى رەتىندە قابىلداعانى دا تەكتەن تەك ەمەس.

قازاقتاردىڭ ۇلتتىق مەملەكەتى وسى جەردى بارلىق قۇقىقپەن پايدالانۋ دەگەن ءسوز. ۇلتتىق مەملەكەت ماتەريالدىق بايلىقتى ەلدىڭ ازاماتتارىنا جۇمسايدى، ونىڭ رۋحاني جەتىستىكتەرىن رەتتەيدى. دەمەك، مەملەكەت ۇلتتىڭ تاريحي ءومىرىنىڭ ۇيىمداستىرۋشى كۇشى رەتىندە پايدا بولىپ، ءومىر سۇرەدى.

مەملەكەتكە قىزمەت ەتۋ – ۇلتتىڭ وزىندىك ىشكى قۋاتىنا قىزمەت ەتۋ دەگەنىمىز. مەملەكەتكە قىزمەت كورسەتە وتىرىپ، بۇكىل ۇلت ءوزىنىڭ بۇگىنگى مەن ەرتەڭىن قامتاماسىز ەتەدى.

ارداقتى اعايىن!

بۇگىن ءبىز مۇمكىندىكتەرى شەكتەلگەن ازاماتتاردىڭ تاعدىرى تۋرالى سويلەسەمىز، ادەتتەگىدەي مەن الدىندا ءوزىمنىڭ ءبىراز ويلارىمدى ايتىپ كەتەيىن.

وتىنەم سىزدەردى اعايىن ەشقاشاندا ءبىز قازاق بولعانىمىزدى ۇمىتپاڭىزدار، قازاقتىڭ رۇحىن ساقتايتىن بولىڭدار، قازاق ءتىلدى قولدايتىن بولىڭدار قۇرمەتتى اعايىن! ال مەن ەشقاشاندا قازاقتىڭ تاعدىرىن، قازاق ءتىلى ماسەلەسىن ەشقاشاندا ويىمنان تاستامايمىن، كۇشىم كەلگەنشە ارقاشاندا قورعايمىن. مەنىڭ ايتقان ءسوزىمنىڭ ءبارىنىڭ تۇبىندە قازاق ۇلتتىق سانا سەزىمدى ءوسىرۋ جانە دامىتۋ ماسەلەسى، ەلدى دامىتۋ ماسەلەسى وسىنى قولداۋعا ءسىزدى شاقىرمىن. ۇمىتپاڭدار قۇرمەتتى اعايىن بۇل جەردىڭ، ەلدىڭ شىن يەسى قازاق حالقى، بيلىك كەلەدى كەتەدى ال حالىق ماڭگى بولادى!. ۇلتتى دامىتۋ بۇل وڭاي ەمەس، بۇل ۇلكەن توقتامايتىن جۇمىس، سوندىقتان قازاقتىڭ بولاشاعى ءۇشىن بىرىگىپ حالىققا جۇمىس ىستەيىك، اعايىن!.

كەي ءبىر كەزدە مەن مىسالى كونسەرۆاتورمىن، اسىرەسە ۇلتتىق قۇندىلىقتارمەن بايلانىستى نارسەلەر تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا، بىراق مەنىڭ كونسەرۆاتور بولعانىم ەرەكشە، ونىڭ ماعىناسى وسىنداي: ارقاشاندا انا ءتىلىمىزدى، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى، ۇلتتىق مۇددەلەردى، ۇلتتىق مادەنيەتتى باسشىلىققا الا وتىرىپ، بابالاردىڭ جولىن قۋىپ، زاماناۋي نارسەلەردى پايدالانىپ جاڭا جەتىستىكتەرگە جەتۋ.

تاعى ايتايىن دەگەنىم ارقاشاندا وتانشىل بولىڭدار باۋىرلار، ويتكەنى وتانشىلدىق رۋحاني كۇش قۋات بەرەدى، ال بۇل كۇشپەن سىزدەر ءبارىن جەڭەسىزدەر، ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتەسىزدەر، ارقاشاندا جەڭىمپاز بولاسىزدار، قۇرمەتتى وتانداستار.

سوسىن مەنىڭ ويىمشا ءبىلىم بەرۋ مينيسترلىگى 12 جىلعا مەكتەپتەگى وقۋدى سوزعىسى كەلەدى، بۇل مەنىڭ ويىمشا قاتەلىك. بۇرىنعىداي 10 جىل وقۋ كەرەك، ويتكەنى 12 جىلعا كوشۋ ءۇشىن ەشقانداي سەبەپ جوق، ال كەمشىلىكتەر بار، ول بىرىنشىدەن مەكتەپتەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، ەكىنشىدەن قاراجات كوپ كەتەدى تاعى ەكى جىل وقۋشىلاردى مەكتەپتە ۇستاساق. ودانشا ءبىلىم بەرۋ مينيسترلىككە كوبرەك كاسىبي ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرگە كوڭىل ءبولۋ كەرەك. ايتپەسە، ەرتەڭ جۇمىس ىستەيتىن ادام تابىلمايدى. ال ەندى مۇمكىندىكتەرى شەكتەلگەن ازاماتتاردىڭ تاعدىرى تۋرالى سويلەسەيىك.

قۇرمەتتى وتانداستار!

ءبىزدىڭ ارامىزدا مۇمكىندىكتەرى شەكتەلگەن ازاماتتار ءومىر ءسۇرىپ ءجۇر بۇل مۇگەدەك ازاماتتار. ەلىمىزدە 388,7 مىڭ مۇگەدەك ازاماتتار بار ەكەن. ولار قوعام اراسىندى تولىق ءومىر سۇرگىسى كەلەدى، ەلگە پايدالى بولعىسى كەلەدى. ويلاستىرايىق وتانداستار ولارعا ءبىز قانداي قولداۋ كورسەتتىك، قالاي كومەكتەستىك، مۇگەدەك ادامدارعا كورسەتكەن كومەگىمىز جەتكىلىكتى مە، وسى سالادا ىستەگەن ءىس پەن شارالار جەتكىلىكتى مە. قاراستىرايىق، وتانداستار مۇگەدەك ادامداردا مۇمكىندىكتەر بار ما ەركىن جىلجۋعا جانە قوعامدا تولىق ءومىر سۇرۇگە، جۇمىس ىستەۋگە، كىتاپحانالارعا، اۋرۋحانالارعا، كونتسەرتەرگە، كينوتەاترلارعا بارۋعا.

مەنىڭ ويىمشا مۇگەدەك ادامدارعا كورسەتكەن كومەگىمىز از بولىپ تۇر، ىستەگەن ءىس پەن شارالار ءوزىنىڭ ماقساتىنا ءالى تولىق جەتكەن جوق. وكىنىشكە وراي، مۇگەدەك ازاماتتارعا ارنالعان ارنايى دارىگەرلىك ورتالىق جوق، جۇمىس جوق، دارىلەر قىمبات، عيماراتتاردا پاندۋستار جوق.

مۇگەدەك ادامدارعا كومەك كورسەتۋ، الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەردى كۇشەيتۋ، باسقا ازاماتتارمەن تەڭ بولاتىن مۇگەدەك ادامدارعا مۇمكىندىكتەر بەرۋ بۇل مەملەكەتتىڭ جانە قوعامنىڭ پارىزى.

  ورتالىق اتقارۋشى ورگانداردىڭ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ باسقارۋشىلارعا، پارلامەنت پەن ماسليحات دەپۋتاتتارىنا ايتاتىنىم وسى، تۇراقتى جانە جۇيەلى رەتىندە قازاق مۇگەدەك ازاماتتارعا كوڭىل ءبولىپ جۇرىڭىزدەر، ەركىن جىلجۋعا جانە قوعامدا تولىق ءومىر سۇرۇگە، جۇمىس ىستەۋگە، مەملەكەتكە جانە وتباسىلارىنا پايدالى بولۋعا زاڭ رەتىندە، جان جاقتان قولداۋ بەرۋدى سۇرايمىن.

 كاسىپكەر ازاماتتارعا ايتايىن دەگەنىم جاڭا جۇمىس ورىنداردى اشقاندا ەشۋاقىتتا مۇگەدەك قازاق وتانداستاردى ۋمىتپاۋدى سۇرايمىن. ولاردا ءبىلىم دە بار، جۇمىس ىستەگىسى كەلەدى، ەڭبەك پوتەنتسيالدارىدا بار، ادامگەرشىلىگى دە بار، جىگەرى دە بار. ال سىزدەرگە قۇرمەتتى  كاسىپكەرلەر بۇل ءوزىنىڭ مەيىرىمدىلىگىن جانە ادامگەرشىلىگىن كورسەتۋگە ناقتى مۇمكىندىك.

مۇگەدەك ادامدارعا ايتايىن دەگەنىم وسى، وپتيميستتەر بولىڭدىر قۇرمەتتى مۇمكىندىكتەرى شەكتەلگەن وتانداستار، ءسىزدىڭ تاعدىرىڭىز وڭاي تاعدىر ەمەس. ءسىز بىزدەرگە بەرىكتىك، شىدامدىلىق، باتىلدىق، قايتپاس جىگەرلىك ۇلگىسى بولىپ جۇرسىڭدەر.

سىزدەرگە قۇرمەتتى مۇمكىندىكتەرى شەكتەلگەن وتانداستار مەن شىن جۇرەكتەن زور دەنساۋلىق، باقىت، بەرەكە مەن وپتيميستىك سەزىم تىلەيمىن!

قۇرمەتتى وتانداستار!

بۇگىن مەن سىزدەرمەن تاعى دا ءوز ويلارىممەن بولىسەيىن. ادەتتەگىدەي مەن الدىندا ءوزىمنىڭ ءبىراز وتىنىشتەرىمدى ايتىپ كەتەيىن.  مەنىڭ ويىمشا ەلدىڭ دەنساۋلىعى بۇل ۇلت بايلىعى، سوندىقتان بۇل بايلىقتى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن مەملەكەت ايانباي جۇمىس ىستەۋ كەرەك. سوندىقتان مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىن جۇرەك اۋرۋلارىن الدىن الۋعا ارنالعان ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلامانى ءبىر ايدىڭ ىشىندە ازىرلەۋدى سۇرايمىن.

مەنىڭ ويىمشا، ازاماتتىق اۆياتسيا سالاسىندا قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋ ءۇشىن بىرىنشىدەن اۋە كودەكستى قابىلداۋ كەرەك جانە ازاماتتىق اۆياتسيا سالاسىندا قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋگە ارنالعان ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلاما بولۋ كەرەك. سوندىقتان مەن كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا مينيسترلىگىن ءبىر ايدىڭ ىشىندە اۋە كودەكستىڭ جوباسىن ازىرلەپ، پارلامەنتكە قابىلداۋ ءۇشىن جىبەرۋدى سۇرايمىن، ەكىنشىدەن ازاماتتىق اۆياتسيا سالاسىندا قاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋگە ارنالعان ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلامانى ءبىر ايدىڭ ىشىندە ازىرلەۋدى سۇرايمىن. بوسقا وتىرا بەرگەندى قويۋ كەرەك، ازاماتتىق اۆياتسيا سالاسىندا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ءۇشىن جۇيە بولۋ كەرەك جانە كولىك جانە كوممىنيكاتسيا مينيسترلىگى جۇيەلى تۇردە جۇمىس ىستەۋ كەرەك. مەنىڭ تالاپتارىم وسىنداي. وكىنىشكە وراي ۇكىمەتتە بۇل جۇمىسقا كوڭىل بولمەيدى. سوندىقتان ۇكىمەتكە دە وتىرا بەرگەندى قويىپ جۇمىس ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ال ەندى مەن ءوز ويلارىممەن بولىسەيىن.

ءبىز مەنىڭ ويىمشا وسى دۇنيەدە ارداقتى انالاردى قۇرمەتتەۋمىز كەرەك، ارداقتى انالارىمىزعا ءبىز قامقور ەتۋمىز كەرەك. ويتكەنى قازاقتىڭ انالارى ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ باعا جەتپەس بايلىعى، ولاردىڭ قۋانىشقا تولعان كوزدەرى – ۇلتىمىزدىڭ تۇمارى، ولاردىڭ تىلدەرى – دۇعا، ال سوزدەرى مەيىرىمدى انالىق جۇرەكتەن شىققان.

ءبىزدىڭ تاۋەلسىز وتانىمىز ءبىزدىڭ التىن دىڭگەگىمىز، جاۋدان قورعايتىن قامالىمىز، ءبىزدىڭ ءۇمىتىمىز.

ءبىزدىڭ تاۋەلسىز جولىمىز انالىق مەيىرىمدىلىگىمەن ورنەكتەلگەن. وتكەنى ولار الەمدى تەربەتەدى.

قازاقتار مەنىڭ اسىل باۋىرلارىم!

ءبىز جايىندا كىمدەر نەنى ايتسا، سونى ايتسىن، نەنى ويلاسا سونى ويلاسىن، قۇداي قالاي جاراتسا، سولاي بوپ قالامىز، ءبىزدىڭ رۋحىمىز دا، تاريحىمىز دا مىزعىماۋعا ءتيىس. ءبىز قۇدايدىڭ الدىندا قىزارمايمىز، ارۋاقتاردان تىلەنبەيمىز – بىزگە بەرىلگەننىڭ ءوزى جەتكىلىكتى، ءبىز تەك ءوزىمىزدىڭ جەر قازبا بايلىقتارىمىزدى وزىمىزگە قايتارىپ الىپ، قازاقتىڭ يگىلىگىنە پايدالانىپ جاقسى ءومىر ءسۇرۋىمىز كەرەك قوي!

تاريحتان الا الماعان ءبىر عانا ەنشىمىز بار، دۇرىسىن ايتساق، ابايسىزدا ءوزىمىز بەرىپ العان، ول – ءوزىمىزدى باعالاي ءبىلۋ. ءبىز ونى تومەندەتۋ ارقىلى كۇللى زيانعا قالدىق. بۇنىڭ ءوزى دە ءبىزدىڭ پايدامىزعا شەشىلدى، قازاقتارعا ەشقانداي كىردىڭ جۇقپايتىنىن ۋاقىت ءوزى دالەلدەدى. قازاقتار – جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ اراسىنا شەگەن شەكارا سالعان حالىق.

قازاقتاردىڭ كوزىنە قاراڭىز، ونىڭ تازالىعىن كورەسىز بۇلاق سۋىنداي ءمولدىر، اسپانداي اشىق.

قازاقتاردىڭ جانى دا سۇلۋ، سىرماقتىڭ ورنەگىندەي، كوركەم، سازدارىنداي سەرگەك تە سىلقىم، قورشاعان تابيعاتىنداي تاماشا. قازاقتاردا ءتۋابىتتى كىشىپەيىلدىك بار.

ۇلت تا ادام سەكىلدى، ءتانى، جۇرەگى، اقىل – ويى بار. ونىڭ ءتانى – ۇلتتىق مادەنيەت، ونىڭ جۇرەگى ءتىلى مەن مۋزىكاسى، ونىڭ اقىل ويى – ساناسى مەن حالىق فيلوسوفياسى.

قازاقتار كوپتەگەن عاسىرلار بويى ءتىلدىڭ تازالىعىن، ۇلتتىق اۋەنىن، مەرەكەلەردىڭ ەرەكشەلىگىن ساقتاپ كەلگەن. وسىلاردىڭ بارىندە وزىندىك سۇلۋلىقپەن بوي كوتەرگەن ۇلتتىق ماقتانىش تۇر. سوندىقتان دا ءبىز بۇگىن مىڭداعان جىلدار بۇدان بۇرىنعى رۋحاني مۇرالارعا جول تاپتىق. قوجا احمەت ياسساۋي، ۇلى ابايدىڭ، بۇقار جىراۋدىڭ، ماحامبەتتىڭ شىعارمالارىن، نەمەسە قوبلاندى باتىر، قامبار باتىر، قورقىت اتا، ەر تارعىن ەپوستاردى وقي وتىرىپ، ولاردى ءدال وزىمىزدەي تۇسىنەمىز، ولاردان وزىمىزگە ءتان ويلار مەن تولعانىستاردى تابامىز.

ءبىز ءوز ءتىلىمىزدىڭ تازالىعىن ساقتاۋعا ءتيىسپىز، ونىڭ تازالىعى ۇرپاقتار جالعاستىعىن ساقتاپ، ۇلتتىق عۇمىرىن ۇزارتادى. كەڭەس جىلدارىندا ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدى بوگدە حالىقتىق سوزدەردى ەنگىزۋ ارقىلى بايىتپاقشى بولدى. تاۋەلسىزدىك ءبىزدى سول «قامقورلىقتان» قۇتقارىپ، ءتىلىمىز كىرمە سوزدەردەن قۇتىلىپ، تار شەڭبەردەن شىعىپ، ەندى جان – جاقتى بايىپ، كەمەلدىككە، كوركەمدىككە يە بولا باستادى.

ارينە، وڭايلىقپەن قۇتىلا المايتىن، ءبىر قاتار حالىقارالىق تەرميندەر بولادى. ەگەر وعان بالاما سوزدەر ءوز تىلىمىزدەن تابىلىپ جاتسا، ولاردى حالقىمىزعا جات ستەرەوتيپتەردەن قۇتىلۋ ءۇشىن تەزدەتىپ پايداعا اسىرۋ كەرەك.

ءبىز بۇدان بىلاي دا بۇل ماسەلەنى شەشە تۇسپەكپىز. ءتىلدىڭ تازالىعىمەن سالاۋاتتىلىعى ويدىڭ دالدىگى مەن سالاۋاتتىلىعىن دالەلدەيدى. ۇلتتىق ويدىڭ قىزمەتى ءۇشىن كەڭەستىك كەڭەيە تۇسكەندە، ونىڭ ءتىلى دە بايدى.

ەگەر دە قازاقتاردىڭ باي دا قۇنارلى ءتىلى بولماسا، عاسىر بويى جاساپ كەلە جاتقان ادەبي مۇرالارى بولار ما ەدى.

جالپى، قازاق ادەبيەتى – ومىرشەڭ، قاناتتى ادەبيەت، ول – ولاردىڭ ءومىرىنىڭ جالعاسى، بايىرعى كۋاگەرى. ولار قازاقتاردىڭ جان – دۇنيەسىندە ءان بولىپ، جىر بولىپ جاڭعىرىپ مۋزىكادا، ۇلتتىق اۋەندە اسەم جالعاسىن تابادى.

قازاق مۋزىكاسى – ۇلتتىڭ جانى ونىڭ رۋحاني مازمۇنىنىڭ شىڭى. ول تەرەڭ ءپالساپالى، سوندىقتان دا ءمانى جاعىنان اسا سابىرلى. قازاق اۋەنىنىڭ وزىندىك وزىندىك دارالىعىن، ءۇنىنىڭ تازالىعىن الەم باياعىدا – اق مويىنداعان. بۇل دۇنيەنى قابىلداۋدىڭ، ونىڭ كوركەمدىك اسەرىنىڭ ەرەكشە ورگانيكاسى. دومبرانىڭ سيقىرلى ءۇنى ۇلتتىڭ شىعارماشىلىق دارىننىڭ تامىرى تارتىلعان عاسىرلار قويناۋىنا بويلاتىلادى. ءسوز ونەرى سەكىلدى مۋزىكادا دا مەيىرىم مەن ءومىر سۇلۋلىعىن دارىپتەگەن قازاقتاردىڭ رۋحاني دانالىعى ايقىن كورىنەدى.

دانىشپاننان سۇراپتى:

دۇنيە قايدان باستالادى؟

سەنىڭ ەكى كوزىڭنەن – دەيدى داناگوي.

مەنىڭ كوزىم تەك جاقسىلىقتى كورگەي! ويتكەنى جاماندىق ءوزىن – ءوزى كورسەتەدى.

جاراتقان جەردەگىنىڭ بارىنە كوز سىيلاعان. كوزدىڭ مىندەتى – كورۋ، ماسەلە نەنى، قالاي كورۋدە – ءومىردىڭ تەرەڭ فيلوسوفياسى وسى.

كەيبىرەۋ سۇتكە قاراپ قان كورەدى، ەندى بىرەۋ قاندى كورىپ، ونى سۇتكە بالايدى...

كەيبىرەۋگە وت – دۇنيەنىڭ تىرەۋى، ەندى بىرەۋگە – دۇنيەنىڭ جۇتى...

ءبىر عانا نارسە تالاسسىز: مىناۋ الەمگە، ومىرگە، ادامدارعا قۇدايدىڭ كوزىمەن قاراۋ كەرەك. الايدا ەشكىم ەشقاشان قۇدايدىڭ ءوزىن كورگەن جوق، ونى جەتە تۇسىنگەن جوق، سوندىقتان بارىنە دە ءتاڭىردىڭ ءوزى جىبەرگەن ۇياتتىڭ كوزىمەن قاراۋ كەرەك.

قازاق ادام جايلى تەكتەن – تەك عايبات ءسوز ايتپايدى. «ەگەر ونىڭ كەمىستىگى بولسا، جەتىستىگى دە بار شىعار» دەيدى. نەمەسە: «ادامدى قۇداي جاراتقان، تىم بولماعاندا ول مەن سەكىلدى، الدە سەن سەكىلدى بولار» دەيدى.

قازاقتاردىڭ ۇلتتىق رۋحىنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى – ولاردىڭ دىنگە دەگەن كوزقاراسى. بارلىق ۋاقىتتا، دىنگە دەگەن كوزقاراس اۋلاداعى ساياساتقا بايلانىستى سان وزگەرىپ جاتقاندا، قازاقتار ءوزى قالاعان دىنگە بەرىك بولعان. ونىڭ سەبەبى قازاقتاردىڭ ىشكى مادەنيەتىندە، بولمىستاعى تازا زايىرلىلىقتا جاتسا كەرەك. ءتۇرلى قاراما – قايشىلىقتارى مەن زاڭدىلىقتارى بار ناعىز ءومىردى ولار بارىنەن بيىك قويعان. ءتىپتى يسلامنىڭ ءوزىن ولار وزدەرىنشە قابىلداعان، بىراق شىن كوڭىلدەن. يسلامنىڭ باستى قاعيدالارىن ءارى بۇزباي، ءارى بۇلدىرمەي، سونىمەن قاتار، قازاقتار وزدەرىنىڭ يسلامعا دەيىنگى سەنىمدەرى مەن داستۇرلەرىنەن باس تارتپاعان. بۇنىڭ ءوزى قازاقتاردىڭ ۇلت رەتىندەگى ءومىرىن ۇزارتىپ، ونىڭ ارقاۋىنىڭ بوساماي، شيراي تۇسۋىنە اسەر ەتتى.

قازاقتاردىڭ ۇلتتىق مىنەزىنىڭ زايىرلى ەكەندىگى ونىڭ تاريحي ءومىرىنىڭ دەموكراتيزمىمەن تىعىز بايلانىستى. ساياسي نەمەسە باسقا دا ماڭىزدى ماسەلەلەردى شەشكەندە باي مەن جارلىنىڭ تەڭدىگى، وزىڭدە بارمەن بەتكە ۇرماي، كەدەيدىڭ دە، باردىڭ دا جاراتقان الدىندا بىردەي ەكەندىگىن ەسكەرۋ، ايەلدەر تەڭدىگى، ونىڭ وتباسىندا عانا ەمەس، قاۋىمدىق ماسەلەلەرگە دە ارالاسۋى – بۇنىڭ بارلىعى قازاقتاردىڭ ءدىننىڭ كوزجۇمباي فاناتيكتار بولماۋىنا اسەر ەتتى. قازاق قوعامىندا ءدىندارلار ەشقاشان بولەكشە كاستا بولعان ەمەس، وزگەشە تۇرمىس كەشپەگەن. نەگىزىنەن ولار ءار ءتۇرلى ءدىني راسىمدەردى جۇزەگە اسىرعان – ازان شاقىرعان، نەكە قيعان، ءسابي سۇندەتتەگەن، جانازا شاقىرعان...

ءدىن باسىلارىنىڭ ساۋاتتىلىعى جالپى ءبىلىمدى تاراتۋعا قولايلى جاعداي تۋدىرعان. الايدا ءدىندى ساياسي كۇرەس قۇرالى ەتۋ ەشكىمنىڭ باسىنا كىرىپ شىقپاعان، ءوزى سىندى ادامدى قاناۋ كوزدەلمەگەن. قازاقتار ءۇشىن ءدىن ارۋاقىتتا دا وزىندىك كوزقاراستى بەكىتۋگە، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى دامىتۋعا داعدىلاندىرعان.

نەگىزىندە، اسا كۇردەلى تاعدىرلار كوشىنەن امان وتكەن قازاقتار وزدەرىن وزدەرى جەتىلدىرىپ، مىنەزىن شىڭداپ، اينالادا بولىپ جاتقان الاساپىران وقيعالارعا ءوز تۇرعىسىنان باعا بەرىپ، وزباستىق پىكىرمەن ءومىر ءسۇرۋ مارتەبەسىنە جەتتى.

قازاق حالقى – ءتاڭىر جارىلقاعان حالىق. قۇداي ءبىزدى سۇيەدى. ونىڭ راستىعى – تەك اللا راحىمىن تۇسىرگەن حالىق قانا بەس مىڭ جىل ءومىر سۇرە الادى. ەگەر دە ول قازاق حالقىن سۇيمەسە، باياعىدا – اق ونى ۋاقىت اتتى ايداھاردىڭ اۋزىنا تاستاعان بولار ەدى، حالىق ءبىرجولا جۇتىلىپ كەتكەن بولار ەدى. سوندىقتان قازاقتارعا ارتىلعان مىندەت زور:  اللا تاعالاعا ۇناعان – ءبىزدىڭ ءدىلىمىزدى، ءتىلىمىزدى، ۇلتتىق مىنەز – قۇلقىمىز بەن ءداستۇرىمىزدى ساقتاپ، جاڭا تاريحي داۋىردە دە ونى العا قاراي جالعاستىرۋ.

قازاق حالقىنىڭ ۇلت رەتىندەگى تۇتاستىعى – كوكتەگى مەن جەردەگىنى قوسا، حالىقتىق ءتۇپ – تۇقياندى ماڭگىلىكتىڭ ۇلى ۇردىستەرىمەن قوسا بىلۋىندە. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى – حالىقتىڭ ەڭ قالاۋلى بايلىعى بولۋ كەرەك. بۇرىن جەردىڭ كەڭەستىگىمەن ءھام ەرلىگىمەن داڭقى شىققان قازاقستان، بۇگىنگى كۇنى ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ اسقاق رۇحىن ايعاقتايتىن ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىگىمەن بۇكىل الەمگە ايان. ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز شەكسىز. ول ورتاق مۇددەگە قىزمەت ەتىپ، جۇرتتىڭ بارىنە پايدا اكەلۋى جاعىندامىز. سوندىقتان دا ءبىز تەڭ قۇقىقتىق ارىپتەستىككە، ەكى جاقتى پايدالى قارىم – قاتىناسقا دايىنبىز. وعان قازاقستاننىڭ گەوساياسي جاعدايى – ەۋروپا مەن ازيادا بىردەي حالىقارالىق بايلانىستىڭ ورتالىعى ەكەندىگى، سونىمەن بىرگە ەلىمىزدىڭ تاڭ قالارلىقتاي تابيعي بايلىعىنىڭ مول ەكەندىگى مۇمكىندىك بەرەدى. بۇنىڭ ءبارى قازاق حالقىنىڭ يگىلىگىنە پايدالانۋ كەرەك.

تاريحي عۇمىرىمىزعا سۇيەنىپ جانە وتكەن تاجىريبەنى پايدالانا وتىرىپ، ءبىز قايتا جاڭعىرتۋ جولىنا ءتۋسۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىم ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن ساقتاي وتىرىپ، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى ۇلاعاتتايتىن جالپى ادامزاتتىق نورمالارعا ساي بولۋ كەرەك.

تالاي عاسىرلار بويى ءوزىنىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن ساقتاي وتىرىپ، قازاق حالقى رۋحاني قۋاتتىڭ مول قازىناسىن جينادى. ءبىز ۇلتتىق مەملەكەت بولعانىمىزدى، جاڭا مەملەكەتتىك ۇلت بولعانىمىزدى ورىندى ماقتانىش ەتەمىز.

اندا، كوكجيەكتەن الىس ەمەس جەردەن، ءبىزدىڭ جارقىن بولاشاعىمىزدى، حالقىمىزدىڭ باقىتتى ءومىرىن كورەمىن. بۇل باقىتتى بولاشاعىمىز قازاق حالقىنىڭ قايتا جاڭعىرتۋ ءداۋىرى، بۇل بولاشاقتا بۇكىل مەملەكەتتىك ورگاندار قازاق تىلىندە ىستەردى جۇرگىزەتىن بولادى، بۇل بولاشاقتا بۇكىل اۋىلدارعا تەگىن سۋ مەن گاز جۇرگىزىلەدى، ءتىپتى كوممۋنالدىق قىزمەتتەر تەگىن بولادى، الەۋمەتتىك نىساندار مەن جۇمىسپەن ەلىمىزدىڭ اۋىلدارى مەن قالالارى تولادى. بالالارعا تەگىن بالاباقشالار مەن پيونەرلاگەرلەر بولادى. يندۋستريالدىق – يننوۆاتسيالىق باعدارلاما ارقىلى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى داميدى. جاڭا تاۋەلسىز قارجى جۇيەسى قۇرىلادى. بۇكىل قازاقتارعا تەگىن ۇيلەر سالىنادى. اسكەرىمىز كۇشەيەدى، ەلىمىزدىڭ كوسەگەسى كوگەرەدى. جوعارى وقۋ ورىنداردا وقۋ تەگىن بولادى، ال جاتاقحانالاردىڭ ستۋدەنتتەر تەگىن تۋرادى. جەر قازبا بايلىقتارىمىز قازاق حالقىنا قايتارىلادى. قازاق جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارى كەڭ تارايدى. ەشقاشاندا شەتەلدىكتەر ءوز ەلىندە، ءوز جەرىندە قازاقتاردى مازاقتامايتىن بولادى. بىراق وسىعان بارىنە قولىمىزدى جەتكىزۋىمىز ءۇشىن ماعان بيلىككە كەلۋ ءۇشىن كومەكتەسۋ كەرەك، بۇل ماعان ەمەس بۇل بۇكىل قازاققا كەرەك نارسە.

 

بۇگىن مەن قۇرمەتتى وتانداستار ءوز ويلارىمدى ارى عاراي جالعاستىرا بەرەيىن.

ادەتتەگىدەي الدىندا مەن ءوز ويلارىممەن بولىسەيىن. بىرىنشىدەن كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا مينيسترلىگىن قازاقستان تەمىر جولى كومپانياسىمەن بىرىگىپ ءبىر ايدىڭ ىشىندە وتاندىق تەمىرجولداردى ەلەكتروفيكاتسياعا ارنالعان ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلامانى ازىرلەۋدى سۇرايمىن. بۇل مەملەكەتتىك باعدارلاما تەمىر جول ارقىلى تاسىمالدىڭ وزىندىك قۇنى تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

ەكىنشىدەن كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا مينيسترلىگىن ءبىر ايدىڭ ىشىندە وتاندىق اۋەجايلاردى جاڭارتۋعا ارنالعان ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلامانى ازىرلەۋدى سۇرايمىن. ال ەندى ءوز ويلارىمدى ارى عاراي جالعاستىرا بەرەيىن.

قۇرمەتتى باۋىر، وتانداس قازاق، مەن تاعى دا ءسوزىمدى ساعان ارنايمىن!

مەن ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى شەكسىز ماقتان ەتەمىن!

مەنىڭ ايتارىم: سەرپىل، كوزىڭدى اش، وتكەن وتارشىلدىق داۋىردەن بەرى جانىڭ مەن تانىڭە جابىسقان بوگدە قاسيەتتەردىڭ بارىنەن ارىل، ناعىز قازاق بول! ءبىز بۇگىن ۇلى بابالار وسيەت ەتكەن بىرلىككە جەتتىك.

بۇگىن قازاقتار ءوزىنىڭ ەگەمەندى، تاۋەلسىز قازاقستانىندا ءبىر داستارحاننىڭ اينالاسىنا جينالدى. ءبىزدىڭ اتا – بابالارىمىزدىڭ تىلەگى ورىندالدى!

بۇگىن ءبىزدى ءبىر داستارحان باسىنا جيناعان – تۋعان ءتىل، مىنەز – قۇلىق، كەسكىن – كەلبەت، سالت پەن ءداستۇر، قايتالانبايتىن تابيعات.

قازاق جەرىنىڭ ەركە جەلى قازاقشا سوعىپ تۇر، ول جانىمىزعا جايلى ەسەدى...

كوكتى تىرەگەن اسقار شىڭ دا قازاقشا اسقاقتاپ، قازاقتاردىڭ تۋعان تىلىندە ونىڭ كەڭ دالاسى، جالپاق قۇمى دا سويلەپ جاتقانداي، كوكىرەگىمىزگە كوكتەم نۇرىن قۇيادى. بۋىرقانعان قازاق وزەندەرى ءبىزدىڭ تاعدىرىمىزدى بويلاي اعىپ، تۇڭعيىق تەڭىز ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى ماڭگىلىك شابىتقا بولەپ جاتىر...

ءبىزدىڭ بابالارىمىزدىڭ مۇردەسى قازاق توپىراعىنا يگىلىك ءدانى بوپ تۇسكەن. بۇل جەرگە تامعان ءار تامشى تەر ءبىزدىڭ داستارحانىمىزعا قۇت بولىپ ورالادى...

وسى جەردى ءسۇيۋ ارقىلى ءبىز قازاق ۇلتىنا اينالدىق...

ەگەر دە قازاق ءوز جەرىنە دەگەن شەكسىز ماحابباتتان باستالسا، قازاق حالقى بىرىگۋدەن باستالادى. ءبىزدىڭ بىرەگەي ۇلتىمىز قايتا تۇلەدى، تەك بەكەم، بەرىك، تۇتام ۇلت قانا ءبىزدىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ قادىرلى يەسى بولا الادى.

بۇگىن ءبىز قازاقتاردىڭ بۇكىل تاريحى – ولاردىڭ ۇلتتىق مەملەكەتكە يە بولۋىنىڭ تاريحى دەپ باتىل ايتا الامىز، ول ۇلت كەمەلدىگىنىڭ ايعاعى جانە بولاشاق بەكەمدىگىنىڭ كەپىلى. قازاق حالقى – بىرىككەن، بەكەم، بولىنبەيتىن تۇتاس ورگانيزم!

مەنىڭ قىمباتتى وتانداستارىم!

ءبىزدىڭ جولىمىز – ۇلى بابالارىمىز وسيەت ەتىپ كەتكەن ۇلتتىق بىرىگۋدىڭ جولى. ەسكە الىڭدارشى، سوناۋ ون توعىزىنشى عاسىردى ابايدىڭ اقىندىق ايقايى الاس ۇرماپ پا ەدى، قازاقتاردىڭ بىرلىگىن اڭساپ جار سالدى، بىراق ەشكىم قۇلاق اسقان جوق!

مەملەكەت پەن حالىق قانداي جاعدايدا مىزعىماس بولادى؟ ءبىز جان – جۇرەگىمىزبەن بىرلىككە ۇمتىلىپ، وعان تابىنعان دا عانا...

بىرلىك وزىنەن ءوزى كەلمەيدى، ونى كۇش پەن بۇيرىقتىڭ كومەگىمەن ۇستاپ تۇرا المايسىڭ. ەگەردە ءبىز دۇرىس، مەن كورسەتكەن ۇلتتىق جولمەن جۇرمەسەك، ەشقانداي دا ۋاعىزبەن ەلدەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاي المايمىز. ەگەمەندى مەملەكەتتە بەيبىتشىلىك پەن بەرەكە بولۋى ءۇشىن قازاقستاننىڭ ون بەس جارىم ميلليون تۇرعىندارى مۇددەلى ەكەندىگى دە ولاردى بىرىگە تۇسۋگە ىنتالاندىرادى.

قايتا وركەندەۋ داۋىرىندە قازاق حالقى ءوزىنىڭ كورشىلەرىمەن – قىتاي مەملەكەتىمەن، رەسەي مەملەكەتىمەن، تۇرىكمەن حالقىمەن، قىرعىز حالقىمەن بەيبىت، كەلىسىمدى قارىم – قاتىناستا بولادى.

  ساعان بولسا، ازامات باۋىرىم، ەڭ اۋەلى مەنى قولدا، جاقىندارىڭمەن قايىرىمدى قارىم – قاتىناس جاسا;

ەگەر دە ءبىز بەيبىت ءومىردى ءوز وتباسىمىزدان باستاساق، ءبىزدىڭ بىرلىگىمىزدى ەش نارسە شايقالتا المايدى. ءار مۇشەسى ءبىر – بىرىمەن دوس وتباسى عانا باقىتتى. تۇرعىندارى تاتۋ – ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان اۋىلدىڭ حالقى باقىتتى.

تەڭىزدەن كوبىك جانى بۇلت بولىپ كوككە كوتەرىلىپ، جەرگە جاڭبىر بولىپ قايتا ورالادى. مۇنارعا ورانعان قارا تاۋلاردىڭ ماحابباتى قاينار، بۇلاقتار جوعارىدان جەرگە قاراي قۇلديلايدى. ەگەر جە جەردىڭ ءبىر بۇرىشىندا ماڭگىلىك كوكتەم تۇرسا، ەكىنشى ءبىر جەردە جايساڭ جاز سالتانات قۇرادى، ءبىر جاقتا التىن كۇز، اپپاق قىس كەلەسى كوكتەمدى دايىنداپ جاتادى.

وسىنشاما ۇلكەن، جومارت ولكەدە جاساي وتىرىپ، ءبىز دە بارىنشا مىرزا ءھام كەڭپەيىل بولۋعا ءتيىسپىز، ولاي بولماسا تۋعان جەر ءبىزدى كەشىرمەيدى.

قازاقتار ەلۋ عاسىر بويى وسى كوگىلدىر اسپاننىڭ استىندا، قۇت دارىعان جەردە ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى، ولار ءدال وسى جەردە ۇلت بولىپ قالىپتاستى.

ءبىز وسىندا تۋدىق، وسىندا وستىك، وسى وتان اياسىندا بىرىكتىك. وسى اسپان استىندا جاڭا قايتا وركەندەۋ داۋىرگە اياق باسايىق. ال، جاڭا قايتا وركەندەۋ ءداۋىرى بىزدەن جاڭا ساناداعى قارىم – قاتىناستى تالاپ ەتەدى. ۇلت پەن مەملەكەت، سول سەكىلدى تابيعات پەن ادام اراسىنداعى قارىم – قاتىناستى.

مەنىڭ قىمباتتى قازاقتارىم!

كىشىپەيىل بولىڭدار، سونىمەن بىرگە باستارىڭدى بيىك ۇستاڭدار، ول اسقار تاۋدىڭ ءور شىڭدارىنا ۇقسايتىن بولسىن. ءبىزدىڭ اتا – بابالارىمىز سىندى اقىلگوي، انالارىمىز سىندى باۋىرمال، قايىرىمدى بولىڭدار.

بايلىق دەگەننىڭ سالماعىن كەز كەلگەن كوتەرە بەرمەيدى. ول ءۇشىن ۇلكەن سالماقتىق كەرەك. ءتانىر، باي نەمەسە جارلى قىلىپ، ءبىزدى سىنايدى. بايلىقتى كوتەرە الماعان ادام جولدان تايادى، ازادى. كەدەيلىكتى جەڭگەن ادام ماقساتىنا جەتەدى، قادىرلى بولادى.

باۋىرىم، بايمىن دەپ ماسايراما، ونىڭ قاسىندا كەدەيلىك تۇر!

باۋىرىم، كەدەيمىن دەپ قايعىما، ەرەڭ ەڭبەك ەتسەڭ ءتاڭىر ساعان ءوز كومەگىن بەرەدى!

ارام مەن ادال – يسلامداعى ەڭ باستى ولشەم. ارام مەن ادال جايلى وندا جان – جاقتى ايتىلعان، الايدا، يسلامنان بۇرىن دا قازاقتار جاماندىق پەن جاقسىلىق جايلى پايىمىن قالىپتاستىرعان.

قازاقتار قاشان دا تازالىققا – ادالعا ۇمتىلعان، سوندىقتان ولار ارامنان اۋلاق بولعان، بالالارىنا دا سونى ۇيرەتكەن. ويتكەنى ولار ارامنىڭ بۇگىن بولماسا ەرتەڭ جەلكەلەرىنەن شىعارىن بىلەدى. قازاقتار ءۇشىن ۇرلاعاندى جەۋ – ءوز ەتىن ءوزى جەۋمەن بىردەي!

ەگەر دە سەن بىرەۋدەن ۇرلاپ جەسەڭ كۇنادان اقتالۋعا بولار، ەسەسىن قايتارىپ بەرىپ، نەمەسە كەشىرىم سۇراپ. بىراق سەن مەملەكەتتى، ءوز حالقىڭدى توناعان بولساڭ – ونىڭ ورنىن قالاي تولتىرۋعا بولار؟!

قىمباتتى مەنىڭ باۋىرلارىم، ءبىزدىڭ دە توق، باي تۇراتىن كەزىمىز جەتتى. مەنىڭ تاڭىردەن سۇرايتىنىم، ءبىزدى تايدىرماي، بارشىلىقتىڭ اۋىر جۇگىن ادال كوتەرىپ وتۋگە كومەكتەسە كور.

قازاقتىڭ ءوزىنىڭ داستارحانى سىندى تازا بولعاي. ويتكەنى ءبىزدىڭ حالقىمىزدى تازالىق مارتەبەلەيدى. حالىق ۇلى بولسا – مەملەكەت تە ۇلى بولادى!

قادىرلى وتانداستار!

21 عاسىر – سەنى مەن ءبىزدىڭ عاسىرىمىز. وسى عاسىردا قازاقتار قازاق بولۋعا ءتيىستى. ءبىز جالپىادامدىق رۋحاني قۇندىلىقتاردى جوققا شىعارمايمىز، ولاردى قولدانىسىمىزدان شەكتەتپەيمىز. سەبەبى، قازاقتاردىڭ دا ۇلتتىق قۇندىلىقتارى الەمدىك نەگىزگى قۇندىلىقتارعا جات ەمەس، رۋحاني – ادامگەرشىلىك نەگىزدەرى بىرگە قايناسقان. جانە كەرىسىنشە، جالپىادامدىق ءبىز ءۇشىن ءبىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزدى ايقىنداۋعا كومەكتەسسە عانا – قاجەتتى.

تۇلعا باستاۋىن ۇلتتان الادى. وسى ەكى كاتەگوريانىڭ ءتۇبى ءبىر. ۇلتتىڭ دامۋ بارىسى تەرەڭدەگەن سايىن كەمەلدەنگەن، جان – جاقتى تۇلعانىڭ قالىپتاسۋ مۇمكىندىگى دە كوبەيەدى.

قۇداي ادامدى جاراتقاندا بوستاندىقتى دا، قۇلدىقتى دا قاتار سالعان. ادال دا تازا ادام ءوزىنىڭ ىشكى بوستاندىعىمەن شابىتتانادى، ول وزىمەن كەلىسىمدى ءومىر سۇرەدى. ونداي ادامنىڭ باسىنا قانشا قيىنشىلىق تۇسسە دە، وزىمەن ءوزى، ادامدار مەن قۇدايدىڭ الدىندا اق – ادال بولعاندىعىنان، بويىنان قيىندىققا قارسى تۇرار قاجىر مەن قايراتتى تابا بىلەدى، تاۋقىمەتتى جەڭىپ شىعادى. ونداي ادامعا كىر جۇقپايدى. ونىڭ جانى مەن جۇرەگى تاپ – تازا بوپ جينالعان ءۇي سەكىلدى، وعان وڭباعانداردىڭ كىرۋىنە قۇدايدىڭ ءوزى قارسى.

وسال ادام وڭباعاندىققا جاساسا، ونى وزگەلەردەن جاسىرۋ ءۇشىن، نەبىر وتىرىككە، ەكىجۇزدىلىككە بارادى. ونداي ادام ارقاشان قورقىنىشتا ءومىر ءسۇرىپ، وتىرىگىم شىعىپ قالاما دەپ ءوز ىشىندە ءوزى جاسىرىنباق بولادى. بىراق ول ودام قۇتىلمايدى، كەرىسىنشە كۇناعا بەلشەسىنەن باتا تۇسەدى. مۇلايىمسىگەن ءار ءسات سايىن ونى مەيىرىمسىز باتپاق تەرەڭىنە سورا تۇسەدى. ەندى ول ودان ەشقاشان شىعا المايدى، ويتكەنى ول ەڭ باستى قۇندىلىقتان – ىشكى ادامگەرشىلىك بوستاندىقتان ايىرىلدى.

ادال ادامنىڭ قورعاۋشىسى ءوزىنىڭ ىشىندە، ال ارام ادامنىڭ جاۋى ارقاشان قاسىندا.

مەن بۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىن؟ قازاق ۇلتىنىڭ 21 عاسىرداعى رۋحاني دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىراتىن مەنىڭ وتانداستارىم مەنى تۇسىنسە ەكەن.

دوستارىم مەنىڭ!

ءبىر قاراعاندا، ادام ءومىرى – وي مەن مۇددەنىڭ ساپىرىلىسقان جيىنتىعى. بىراق تەرەڭىرەك ويلانار ويلانار بولساق ءبارى تۇسىنىكتى...ءارى كۇردەلى. حاوستىڭ ىشىندە ادام ءومىر سۇرە المايدى، تۇلعا اسىرەسە. ءومىردى رەتتەۋ ۇلتتىڭ اياسىندا، ونىڭ سانا ساباعى مەن وزىندىك قوزعالىسىندا جۇزەگە اسادى.

ءاربىر ۇلت – ءتاڭىردىڭ ءوز باعىنا ەككەن گۇلى. ءتاڭىر يەم ءۇشىن ونىڭ اربىرەۋىنىڭ جۇپارى بولەك. ءبىزدىڭ گۇلىمىز كۇنى بۇرىن سولىپ، جۇپارىن جوعالتۋىنا جول بەرمەيمىز. ەگەر ءبىز ۇلتتىڭ ارمەن قاراي گۇلدەنۋىن قالايتىن بولساق، وندا ءاربىر ادامنىڭ تاربيەسىنە ءمان بەرۋگە ءتيىسپىز.

ۇلت دەڭگەيدە ءبىز ۇلى تاريحي ماقساتتاردى العا قويىپ، وعان باتىل دا شەشۋشى قادامدار جاساۋمىز كەرەك. ءاربىر قازاقتىڭ يىعىنا وسى تاريحي ءارى اسا سالماقتى مىندەتتى جەرىنە جەتكىزۋ جۇگى ارتىلدى. سوندىقتان ول وسى جالپىۇلتتىق ماسەلەنى شەشۋدە جەكە جاۋاپكەرشىلىگىن كورسەتە بىلۋگە ءتيىستى.

ءبىز جەردەگى ءومىردى كەزدەيسوق دەپ ەسەپتەمەيمىز، ءبىز ونى ءتاڭىردىڭ بىزگە دەگەن تارتۋى، تارالعىسى دەپ ەسەپتەيمىز. ءوزىمىزدىڭ قازاقي رۋحىمىزدى بارىنشا اشىپ كورسەتۋ ءۇشىن جىبەرىلگەن مۇمكىندىك دەپ قابىلدايمىز. ەگەر ءبىز وسى مۇمكىندىكتى پايدالانا الماساق، ونى قۇدايدىڭ الدىندا كىنالى بولامىز، ونىڭ سەنىمىن الدايمىز. سوندىقتان ەن ءبىرىنشى، ەڭ باستى مىندەت: قازاققا نەمقۇرايلىق، ءوز ومىرىنە دەگەن جايباراقاتتىق جات بولۋعا ءتيىستى، ول جالقاۋلىقتان، جايباسارلىقتان ادا بولۋعا ءتيىستى.

قازاق جۇرەگى ۇلت جۇرەگىمەن قاتار سوعىپ، ونىڭ رۋحاني – ادامگەرشىلىك بولمىسى ۇلتتىڭ رۋحاني – ادامگەرشىلىك بولمىسىنا ساي كەلۋى كەرەك. جاڭا قايتا وركەندەۋ داۋىردە بىزگە وتان دەپ سوعاتىن جۇرەك، سول ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن اقىل – وي كەرەك.

قازاقتاردى جۇتاتقان كەڭەس كەزىندە بابالارمەن بايلانىس ءۇزىلدى، ۇلتتىق نەگىز بۇزىلدى. سولاي پايدا بولعان بوس قۋىس ناعىز ۇلتتىق قۇندىلىقتارمەن، ونىڭ رۋحاني، ادامگەرشىلىك، دۇنيەتانىمدىق داسەلدەرىمەن تولتىرىلۋعا ءتيىس. وسىنى تاريحي ءسات تالاپ ەتىپ وتىر، ويتكەنى بۇدان بىلاي ءھام ءار ۋاقىتتا ءبىز ءبىرتۇتاس بولامىز.

ءبىزدىڭ قازاق ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز ءبىزدى ءاۋزىبىر، ءبىرتۇتاس ۇلتتىق وتباسى بولۋىمىزعا كومەكتەسۋگە ءتيىس. تۋىستار ءبىر – بىرىنە تۋىسشا قاراۋى كەرەك. قازاق قازاققا دوس، باۋىر. قازاقتىڭ ساناسى جالپى ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا باعىتتالۋى كەرەك، ول رۋلىق كوزقاراستان بيىك بولۋ كەرەك.ول ءۇشىن ءبىز تاريحي مەزگىلدىڭ شەڭبەرىن مەڭگەرە الۋىمىز كەرەك، ءوز تاريحىمىزدى كەڭىستىك پەن ۋاقىت اياسىنداعى بىرەگەي پروتسەسس، ماڭگىلىككە دە، بەيدەرەككە دە قاتىستى دەپ قابىلداۋىمىز كەرەك.

ماڭگىلىك ءبىز ءۇشىن – ۇلتىمىز، بەيدەرەك – بولىنگەنىمىز، وتكەن قايعى كۇندەرىمىز.

ءوزىنىڭ بەس مىڭ جىلدىق تاريحىندا ءبىزدىڭ حالقىمىز نەنى كورمەدى دەيسىز! بىراق قازاقتار قازاقشىلىعىن ۇمىتقان جوق. قيىنشىلىقتان قىنعان جوق، باقىتقا ماسايراعان جوق. قازاق تاريحى قانشاما تۇلعالاردى، دارىن مەن شابىتتى شارىقتاتقان ادامداردى دۇنيەگە اكەلدى!

شابىت – كوتەرىڭكى كوڭىل كۇي، ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ كوبىنە تابىناتىن ءحالى. ول ادامعا ارقاشان كەرەك، اسىرەسە تاريحتىڭ تايسالعان تۇسىندا، پەندەنى پەندەشىلىك، قورعانسىزدىق، جالعىزدىق باۋراعان ساتتەردە. ادام شابىت كوزىن تابا بىلۋگە ءتيىستى، الگى ايتىلعان وسالدىقتان، كۇيرەكتىكتەن امالسىزدىقتان سول عانا قۇتقارادى. ادامنىڭ تابيعاتى تۇپتەپ كەلگەندە سابىر – ساۋقاتىنا قاراماستان، جالعىزدىققا جاراتىلماعان، ول سىرلاسقاندى ۇناتادى. بۇل رەتتە ۇلكەندەر كەيدە قيالى شەكسىز بالاعا ۇقساپ كەتەدى. ادام دا سول سياقتى ءوز قيالىندا وزىنە قارسى تۇراتىن كۇشتى ەلەستەتىپ، اركەز سودان قورعانىپ جۇرەدى.

قورعانا ءبىلۋ ادامنىڭ تابيعي بولمىسىنا كىرىككەنى سونشا، ول بارلىق دەڭگەيدە دە: ءوزارا قاتىناستان مەملەكەتارالىق قاتىناسقا دەيىن ەڭ باستى قاجەتتىلىكتەردىڭ بىرىنە اينالادى. ەسە قايىرۋ، ءوزىندى قورلىققا بەرمەۋ بەيبىت كۇندە دە قاجەت. بىراق، مەن بۇنى ايتقاندا، سىرتقى ەمەس، ىشكى فاكتورلاردى قاپەرگە الىپ وتىرمىن. ءبىز ءوز ازاماتتارىن قورعاي بىلەتىن، حالىققا، ءار ادامعا جاعداي جاساي الاتىن ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋىمىز كەرەك. الايدا ونىڭ ىشكى قورعانىس قۇدىرەتى شارىقتاعان شابىت ءار تۇلعانى ءوزىن – ءوزى باعالاي الاتىنداي عىپ سەرپىلتكەندە عانا كۇشىنە ەنەدى. ال، شابىتتىڭ قاينار كوزى – جان كەمەلدىگى، ونىڭ بالاماسى كەڭپەيىلدىك، ساليقالى سابىر.

وسىلاردىڭ بارلىعى ەڭ قاجەت ومىرلىك قۇندىلىقتار بوپ قابىلدانۋى ءۇشىن وپالى وي – ءورىس كەرەك. تەك وپالى وي – ءورىس قانا ادامعا جانى مەن جۇرەگىن اشىپ، اناۋ – مىناۋ وپاسىز قاتەردەن اۋلاق بولۋعا كومەكتەسەدى.

بالكىم، اقىل – ويدىڭ ازابىن كەشكەندەر بار شىعار، بىراق ەشكىمگە زيان بولعان ەمەس.

وي مەن سەزىم، ادامگەرشىلىك پەن مىنەز – قۇلىق – بۇل كاتەگوريالار 21 عاسىرداعى قازاق تۇلعاسىنىڭ قالىپتاسۋىنا كومەكتەسەدى. جۇرتتىڭ ءبارىن تاڭ قالدىراتىن، جۇرتتىڭ ءبارىن شابىتتاندىراتىن قالىپتا كورسەم سەنى، قازاق!

شابىتىڭ شالقىسىن، تۋىسقان!

 

ۆنەدرياەتسيا ەلەكتروننىي دوكۋمەنتووبوروت دليا پرەدۆاريتەلنوگو ينفورميروۆانيا

تاموجەننىح ورگانوۆ ۋكراينى و پەرەۆوزيمىح ترانزيتوم چەرەز تەرريتوريۋ

سترانى.

تاك، كونتسەپتسيا گوسۋدارستۆەننوي تسەلەۆوي پروگراممى رازۆيتيا اەروپورتوۆ نا پەريود دو 2023, كونتسەپتسيا گوسۋدارستۆەننوي تسەلەۆوي ەكونوميچەسكوي پروگراممى رازۆيتيا اۆتوموبيلنىح دوروگ وبششەگو پولزوۆانيا نا 2013-2018 گگ،

 

قۇرمەتتى وقىرماندار بۇگىن ءبىز قازاق مەملەكەتى تۋرالى سويلەسەيىك. بىراق ادەتتەگىدەي مەن الدىندا ءوز ويلارىمدى ايتىپ كەتەيىن. بىرىنشىدەن كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا مينيسترلىگىن ءبىر ايدىڭ ىشىندە وتاندىق اۆتوكولىك جولداردىڭ تورابىن دامىتۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك 2013-2018 جىلدىق تۇجىرىمدامانى ازىرلەۋدى سۇرايمىن.

ەكىنشىدەن قارجى مينيسترلىگىن كەدەندىك باقىلاۋ كوميتەتىندە ەلەكتروندىق قۇجات الماسۋ جۇيەنى ەڭگىزۋدى سۇرايمىن، اسىرەسە شەتەلدىك اوىپتەستەرمەن وسى جۇيە ارقىلى جۇمتسىس ىستەۋدى سۇرايمىن. ۇكىمەتتى وسى جۇمىستاردى ءوزىنىڭ قاتال باقىلاۋىنا الۋدى سۇرايمىن. ال ەندى مەن ءوز ويلارىمدى جالعاستىرا بەرەيىن.

قىمباتتى مەنىڭ وتانداستارىم!

قازاقتار ءوزىنىڭ ۇزاق تاريحىندا كوپتەگەن مەملەكەتتەر قۇرعان. مەملەكەتتىككە ۇمتىلىس – قازاق ۇلتىنىڭ ەرەكشە قاسيەتى، ونىڭ توركىنى مەن سەبەبى تىم ارىدە، الەۋمەتتىك، مادەني ورگانيزمنىڭ سانا مەن ساپاسىندا جاتسا كەرەك. ەجەلگى كەزدە شىعىستا مەملەكەت قۇرعىن كەلسە قازاقتى شاقىر دەپ بەكەر ايتپاعان بولار.

الەمدىك وركەنيەتتىڭ تاريحى تۇپتەپ كەلگەندە – وركەن جايعان مەملەكەتتىكتىڭ تاريحى. ادامزات ەندى عانا كامىلەتتىككە اياق باسقاندا، الەمدە قىتاي، ءۇندىستان، مىسىردىڭ داڭقى جەر جارىپ تۇرعان ەدى. قازاق حالقى دا ونداي دارەجەدەن كەندە ەمەس.

قازاقتار مەملەكەتى، تاس داۋىرىنەن باستاپ، ازيا مەن ەۋروپا تاعدىرىنا وشپەيتىن تاريحي ءىز قالدىردى. كونە قازاقتاردىڭ مەملەكەتتەرى عۇنن مەملەكەتى، اتيللانىڭ مەملەكەتى، كونە تۇرك مەملەكەتى، قىپشاق ەلى، التىن وردا مەملەكەتى، موعۋليستان مەملەكەتى، ءسىبىر حاندىعى، قازاق حاندىعى، بابىر حاننىڭ مەملەكەتى، سۇلتان بەيبارستىڭ مەملەكەتى الەمنىڭ تاريحي – ساياسي اۋا رايىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتتى، سول كەزدەگى ءداۋىردىڭ وركەنيەتىنە ۇلەس قوسىپ، ەكونوميكاسى مەن مادەنيەتىن بيىك دەڭگەيگە كوتەردى.

بىراق، ايتارلىقتاي كەلەڭسىزدىك مىنادا: قازاق رەنەسسانسى الەمدىك تاريحتىڭ بىردە ءبىر وقۋلىعىنا كىرمەگەن، ءتيىستى باعاسىن الماعان. بۇنى كەزدەيسوق جاعداي، نەمەسە تاعدىردىڭ تالكەگى دەۋگە بولا ما؟ وسىنداي ورىنسىز تاريحي ۇمىتشاقتىقتىڭ سەبەبى نەدە، بۇنداي وكىنىشتى ولقىلدىق ءتۇپ – توركىنسىز بولمايدى عوي.

تاريحي قۇجاتتاردى زەرتتەي كەلە، مەن مىناداي شىندىققى كوزىم جەتتى، شىعىس تاريحشىلارى، اراب – يران نەمەسە قىتاي ءتىل مادەنيەتىن يگەرگەندەر تاريحي جەتىستىكتەردىڭ ءبارىن ءوز تەگىنىڭ ەلىنە ەنشىلەۋگە تىرىسقان، ال ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاريحشىلار تاريحي وقيعالارعا ۇلتتىق باعا بەرە الاتىن سول كەزدە وكىنىشكە وراي بولماعان. ارينە بىرەۋدىڭ جازۋى بىزگە جاعىمدى بولمايدى. ءوز كەزەگىندە كەڭەس مەكتەبىنەن شىققان تاريحشىلار دا، اراب – يران نەمەسە قىتاي تاريحناماسىنا سۇيەنە وتىرىپ، ونداعى بۇعىپ جاتقان جاسىرىن تۇسپالدى، كۇشتى ەلدىڭ اگرەسسيالىق پوزيتسياسىمەن بىلدىرەتىن ساياسي مازمۇنعا ءمان بەرگەن جوق.

قىمباتتى مەنىڭ وتانداستارىم!

وسى كەيبىر دانالىق ويلارىنا نازارلارىڭدى تەرەڭىرەك اۋدارا وتىرىپ، ونى سەندەردىڭ ويلارىڭا سىڭگەنىن قالايمىن، ويتكەنى وندى حالىق ءومىرىنىڭ الەۋمەتتىك جانە رۋحاني نەگىزدەرىن اشاتىن كىلت بار، سەن دە سونىڭ قۇرامدى بولشەگىسىڭ.

جەر – انا تۋرالى:

جەردە ەڭبەك ەتىپ، تەر توككەن ادام، تىنىشتىقتى دا سودان تابادى.

اعاش وتىرعىزعان جان ۇزاق جاسايدى.

ءوز جەرىن سۇيمەيتىن ادام وتانىن دا سۇيە المايدى.

جەردى سۇيە الماعان قازاق ەمەس. ءبىر جاپىراقتى جۇلۋ ارقىلى ءبىر جىلدىق جاسىڭدى كەمىتەسىڭ، بۇتاقتى سىندىرساڭ – قولىڭدى، نەمەسە اياعىڭدى سىندىردىم دەي بەر، بۇتانى تامىرىمەن جۇلساڭ – ءومىرىڭدى زايالايسىڭ، اعاشتى كەسسەڭ – ءوز تاعدىرىڭدى كەسكەنىڭ.

التىن الما، توپىراق ال!

سۋ اكەڭ، توپىراق – اناڭ.

جەر – ءتانىڭ، اسپان – جانىڭ.

باسىڭ اسپان استىندا بولسا دا، جەرگە تاعزىم ەت!

ءتىل تۋرالى:

ءتىل جوق بولسا، ۇلت تا جوق.

جۇرەكتەن شىققان ءسوز عانا كۇشتى.

اقىلدى ءسوز كوركەمدەيدى.

ءتىل بايلىعى – ەل بايلىعى.

ادامنىڭ اقىلدىسى تىلدەردى ۇيرەنەدى.

جان دۇنيەسى باي ادامنىڭ ءتىلى – اتىلعان وق.

دانالى ءسوز ماڭگىلىك.

بالاڭا ءتىلدى ماعىناسىمەن ۇيرەت.

مەنىڭ ويىمشا، قازاقتاردىڭ ەڭ باستى قاسيەتى ولار بىرىككەن كەزدە كورىنەدى. قازاقتار بىرىككەن كەزدە، ولار قۇرمەتتى، جومارت، قوناقجايلى، باي ءارى مەيىرىمدى بولادى. بىرىككەندە قازاقتاردىڭ قولىنان كەلمەيتىن ءىس جوق. كەرەك كەزدە تەز جينالادى. كەرەك بولسا جۇمىستى ۇيىمداستىرا الادى، ءتارتىپ ورناتادى. قادىرلى، اۋىل – ايماققا بەلگىلى. كۇشتى، تيىم سالىنعان ادەتتى ىستەمەيدى. جۇمىسقا يكەمدى، تىندىرىمدى. جاۋ كەلگەن جەرگە بىردەن كەلەدى. رۋحى كۇشتى. ومىردەگى ەڭ قاجەتتى نارسەسى قىزىل ءتىل مەن وتكىر قىلىش دەپ ەسەپتەيتىن. ارلى – وجداندى، دانالى ءارى ءتارتىپتى بولۋىن قالاعان. اقجارقىن، اقكوڭىل، مۇقتاجدارعا كومەكتەسەدى. كوپكە سۇيكىمدى.

بايىاتاپ وقى تۋىسىم، وسىناۋ قاراپايىم سوزدەردىڭ ماعىناسىنا تەرەڭىرەك ۇڭىلسەڭ، ودان قازاق بولمىسىن كورەسىڭ، بابالاردىڭ مىنەز – قۇلقى مەن رۋحىنا ءوزىنىڭ قانشالىقتى قاتىستى ەكەندىگىن سەزىنەسىڭ. بابالارعا ەلىكتەپ وسىنداي بولعاي، باۋىرىم!.

ۇلتىمىزدىڭ كۇش – قۋاتىن سىنايتىن الدىمىزدى جاڭا، قايتا وركەندەۋ ءداۋىرى تۇر. جاڭا، قايتا وركەندەۋ داۋىرىنە جەتۋ ءۇشىن بۇرىڭعى ۇرپاقتاردىڭ قاسيەتتى رۋحىن ءوز كوكىرەگىمىزدە توعىستىرا ءبىلۋىمىز كەرەك. سوندىقتان دا ەجەلگى قاينارعا قايتا ورالىپ، قازاقتار بۇلاعىنا باس قويالىق.

قازاقتاردىڭ ۇلى حۋن مەملەكەتى. حۋنداردىڭ ۇلى مەملەكەتىنىڭ ەڭ مىقتى باسقارۋشىلارىنىڭ ءبىرى مودە حان بولعان، ول كونە حۋن- قازاق تايپالارىن بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرعان، ۇلتتى تەك وسى جولمەن ساقتاپ، قاۋىپتەن امان الىپ شىعۋعا بولادى دەپ ەسەپتەگەن. مودە حاننىڭ اكەسى دۋمان بەيگي بولعان. ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى 380 جىلى ول ءوز مەملەكەتىنىڭ اۋماعىن قىتايعا دەيىن كەڭەيتىپ، تورەمىن دەگەن اتپەن بەلگىلى بولىپتى. كەيىن ونىڭ بالاسى مودە حان حۋنداردىڭ ۇلى مەملەكەتىنىڭ باسقارۋشىسى بولىپ، قول استىندا 26 مەملەكەتتى بىرىكتىرىپ، ونى 84 ايماققا بولگەن. مودە حاننىڭ تۇسىندا ىسقىرعىش وقتار شىعارىلا باستايدى، ساداق جاسايتىن ارنايى شەبەرحانالار اشىلا باستايدى.

مودە حان وزىنە باعىندىرعان كەڭەستىكتىڭ اۋماعى 18 ميلليون شارشى كيلومەتر. حۋن مەملەكەتىنىڭ شەكاراسى قارا تەڭىزدەن باستاپ يندياعا ءبىر جاعىنان، ەكىنشى جاقتان گيمالاي تاۋلارىنان سىبىرگە دەيىن سوزىلعان. 

قىتاي مۇراعاتتارىندا مودە حان مەن قىتاي باسقارۋشىسى جازىسقان حاتتارى ساقتالعان. ءوز زاماننىڭ رۋحىن ساقتاعان بۇل حاتتاردىڭ قۇندىلىعى: وندا بەيبىتشىلىك، كەلىسىم، ادامداردىڭ كەلىستى ءومىرى جايلى تولعانىس بار.

«ءتاڭىردىڭ ەركىمەن تاققا وتىرعان ۇلى حۋن، قىتايدىڭ باسقارۋشىسىنا ىستىق سالەم جولداپ، وعان مىقتى دەن ساۋلىق تىلەيدى. ۇلى مارتەبەلى ودان الىنعان حاتتا، ءبىزدىڭ ارامىزداعى جاقىن جانە بەيبىت قاتىناستارعا ريزاشىلىق ءبىلدىرىپتى. بۇل ەكى جاقتىڭ دا ىنتىماعىنا جاۋاپ بەرەدى، سوندىقتان دا وندا ايتىلعان تىلەكتەردىڭ ءبارى ورىندالادى.

جاقىندا عانا شەكارادا بولعان قاقتىعىسقا كەلسەك، مىنانى حابارلايمىن. سوڭعى كەزدەرى سىزدەردىڭ شەكارا قورعاۋشىلارىڭىز ءبىزدىڭ باتىس حانزادامىزعا توقيعا استامشىلىق كورسەتكەن، ول بولسا مەنىڭ رۇحساتىمسىز حۋ – حۋ نانچجۋدىڭ اسەرىنە ءتۇسىپ، قىتاي قىزمەتكەرلەرىمەن قاقتىعىسقا بارعان، سول سەبەپتى حان تۋىستارىن كورشىلەرگى قارسى قويدى. ەكى مەملەكەتتىڭ كەلىسىمىنە قايشى كەلەتىن ارەكەتكە باردى، ءبىزدىڭ ارامىزداعى دوستىق قاتىناسقا نۇقسان كەلتىردى. قىتاي باسقارۋشىسىنىڭ نارازىلىعى مەن اشۋىن ايعاقتايتىن ەكى حات الدىق. جاۋاپ حاتپەن اتتانعان ەلشىمىز ءالى قايتىپ ورالعان جوق. قىتاي ەلشىسى دە كەرەكتى جەرگە ءالى جەتە قويماسا كەرەك، بۇنىڭ ءبارى ەكى سىبايلىس مەملەكەتتىڭ اراسىنداعى كيكىلجىڭدى شەشۋگە قولبايلاۋ بولىپ تۇر. بۇل كيكىلجىڭ بىرنەشە كىشى قىزمەتكەرلەردىڭ ءوزارا كەلىسپەۋشىلىگىنەن تۋىنداعاندىقتان مەن حانزادا توكيعا بۇلىكشىلەرگە بارىپ، كىنالىلەردى جازالا دەپ بۇيىرعام.

ءتاڭىردىڭ كومەگى ارقاسىندا ءبىزدىڭ نوكەرلەرىمىز امان – ساۋ، قۋاتتى، اتتارىمىز قاجىرلى، اسكەرلەرىمىز وتكىر نايزانىڭ ۇشىمەن، اق بىلەكتى كۇشىمەن، قىلىشتىڭ وتكىر جۇزىمەن قارسىلاس جاۋدى جەڭىپ، بەرىلۋگە ءماجبۇر ەتتى. سوڭعى كەزدە ءبىز ورتا ازيادا 26 تايپانى باعىندىردىق، ولاردىڭ ىشىندە سەليان، ۋسۋن، حۋكۋت ت.ب. بار. ول ەلدىڭ ادامدارى ءبىزدىڭ نوكەرىمىز بولدى، ءبىزدىڭ حالىقپەن بىرىگىپ، ءبىر ءۇي بولدى. سولتۇستىك ولكەدە بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى ورناتىپ بولعان سوڭ، مەن جورىقتى دوعارىپ، اسكەرلەرگە تىنىم بەرىپ، اتتاردى جەمگە كويامىن. ءبىزدىڭ ارامىزدى بولعان كيكىلجىڭدى ۇمىتىپ، بۇرىڭعى كەلىسىمدى جاڭعىرتپاقشىمىن. بۇرىڭعى كۇندەردەگىدەي شەكارا تۇرعىندارى بەيبىت تە بەيقام تىرلىك كەشسىن، بالالار ءوسسىن، قارتتار قامىقپاسىن. ۇرپاقتار جالعاسىپ، جاندارى جاماندىق كورمەي، بەيبىتشىلىك پەن تىنىش ءومىردىڭ قىزىعىن كورسىن. قىتاي مەملەكەتىنەن ءالى كۇنگە دەيىن جاۋاپ كەلمەگەنىنە بايلانىستى، وسى حاتتى سارا ءۋازىرى حە ۋ تزينەن جىبەرىپ وتىرمىن. ەگەر باسقارۋشى حۋندار قىتاي شەكاراسىنا جاقىنداماسىن دەسە، شەكاراشىلار مەن شەكارا تۇرعىندارىنا شەكارادان كەتسىن دەپ ۇكىمىن ايتسىن».

قىمباتتى وقىرمان، وسى تاريحي قۇجاتپەن سەن قىزىعا تانىستىڭ دەپ ويلايمىن، وندا العاشقى بىرىككەن حۋن – قازاق مەملەكەتى ساياساتىنىڭ بەت – بەدەرى بار. سوندىقتان دا مەن ونى وسى كىتاپقا تولىقتاي كىرگىزدىم.

كونەتۇرك – قازاق مەملەكەتى. كوك تۇركىلەر – قازاقتار، كوككە، كوكتەگى قۇدايعا سەنگەن. مەملەكەتتىڭ اتى سودان شىققان . حۋندار ديناستياسىن جالعاستىرۋشىسى بۋمىن قاعان 552 جىلى قۇرعان كوكتۇرك – قازاق مەملەكەتىنىڭ گۇلدەنۋى بىلگە قاعان تۇسىندا بولدى. ول 683 جىلى تۋىپ، 33 جاسىندا كوكتۇركىلەردىڭ – قازاقتاردىڭ ۇلى قاعانىنا اينالدى. ءوزىنىڭ قۇلپىتاسىنا بىلاي دەپ جازدىرعان:

مەن اش حالىقتىڭ قارىنى توق،

جالاڭاش حالىقتىڭ كويلەگى كوك قىلدىردىم

مەن از حالىقتى كوپ قىلدىردىم،

بوداندىقتا بولعان حالىقتى مەن ەركىن قىلدىردىم!

ارقاشاندا مەن تەك جاقسىلىق ىستەدىم!.

بۇل وتە ۇلكەن مەملەكەت يران، رۋم جانە قىتايمەن ىرگەلەس، ىشكى جانجال جانە بيلىككە تالاس، سونىمەن قاتار سىرتقى كۇشتىڭ ىقپالى ناتيجەسىندە شىعىس كوكتۇرك – قازاق قاعاناتى، ىلە – شالا باتىسى دا شايقالعاننان كەيىن ءوزى دە ءبىرجولا قۇلادى. بۇل عارلىق پەن كونە ۇيعىرلاردىڭ شابۋىلىنان كەيىن 745 جىلى بولدى.

اڭىزدىڭ ايتۋىنشا كوكتۇرك – قازاق مەملەكەتىنىڭ ۇلى باسقارۋشىسى بىلگە حاننىڭ قازاق حالقىنىڭ ءۇيىن ەشكىم ەشقاشان بۇزا المايدى دەگەن ءسوزى ورحون – ەنەساي تاس جازۋىندا بەلگىلەنگەن دەيدى.

كوكتۇرك – قازاقتاردىڭ ءوز الىپپەسى، دامىعان مونۋمەنتالدىق ونەرى بولعان، حالىقتىڭ بىرلىگى، ۇلتتىق ءداستۇرىنىڭ ومىرشەڭدىگىن ولار مەملەكەتتىڭ كۇشتىلىگى دەپ بىلگەن.

قادىرلى مەنىڭ وتانداستارىم!

قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ تاريحىنا ماڭگىلىككە ەنىپ، ەسىمدەرى وتكەن داۋىرلەردىڭ داڭقىنا بولەنگەن ايگىلى اتا – بابالارىمىزبەن ماقتانۋعا ءبىز ابدەن حاقىلىمىز. ولار قازاقتاردىڭ ۇلى پەرزەنتتەرى مودە حان، بىلگە قاعان، بابىر، بەيبارىس، كوشىم حان، كەرەي مەن جانىبەك حاندار، ابىلاي حان، بوگەنباي باتىر، قابانباي باتىر، سىرىم باتىر، كەنەسارى حان، باۋىرجان مومىشۇلى، وسپان باتىر، ەسقوجا باتىر...ءبىز بۇل تۇلعالارمەن ماقتاناتىن سەبەبىمىز – وزدەرىنىڭ اقىل – ويىمەن، ەرلىگىمەن، باتىرلىعىمەن بۇكىل الەمگە قازاقتاردىڭ اتىن ايگى ەتتى، ولار تەك بەلگىلى جاۋىنگەرلەر عانا ەمەس، ۇلى ويشىلدار. اتتارى اڭىزعا اينالعان قازاقتار جايلى كىتاپتار جازىلۋعا ءتيىس، ۇلتتىڭ ۇلاعاتتى ۇلدارىن، ولاردىڭ ۇلگى – ونەگەلەرىن بارىنشا دارىپتەۋگە مىندەتتىمىز، ولاردىڭ ارۋاعى ءاربىر قازاقتىڭ ازاماتتىق سەزىمىن وياتىپ، ولاردىڭ تۋعان جەرگە، تۋعان توپىراققا دەگەن ماحابباتىن ورشىتۋگە كومەكتەسەدى.

تاۋەلسىز قازاقستان. جۇزدەگەن جىلدارعا سوزىلاتىن ازاپتى جولدارمەن قازاق حالقى ءوز بوستاندىعىنا ۇمتىلعان، مەملەكەتتىلىكتىڭ ءتالىم – تاربيەسىن جيناعان. ونى ۇلت رەتىندە ساقتاعان دا سول تاجىريبەنىڭ ارقاسى. سول تاجىريبە عانا ونى قولدانۋعا، بويىنداعى بارشا قۋاتتى بەكەمدەپ، تاريحتاعى ءوزىنىڭ قاسيەتتى قۇقىن يەمدەنىپ، ءوز ورنىن الۋعا كومەكتەستى. مىنە، سول ۇلى مۇمكىندىك بىزگە دە تيەسىلى بولدى، قۇمەتتى وتانداستار!

بۇگىن ءبىز، بابالارىمىزدان ەستافەتانى قابىلداي تۇرىپ، ءوزىمىزدىڭ جاڭا مەملەكەتىمىزدى تۇرعىزىپ، وسى جالعاستىقتى دالەلدەدىك. ەندى ءبىز جاڭا، قايتا وركەندەۋ جولىنا ءتۇسۋىمىز كەرەك، جەر قازبا بايلىقتاردى قازاق حالقىنا قايتارۋىمىز كەرەك، انا ءتىلىمىزدىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋىمىز كەرەك. كوپ جىلدار كۇتكەن ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز، شىندىعىنا كەلگەندە، ءبىر ۇيدە باس قوسۋدى، ءومىر ءسۇرۋدى ارماندايتىن قازاقتاردىڭ ەجەلگى ءداستۇرىنىڭ كورىنىسى ءھام سونى جالعاستىرۋشى. وزىنەن بۇرىڭعى مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردى قۇرمەتتەي وتىرىپ، ولاردىڭ تاريحي اتتارىن جاڭعىرتىپ، سول ارقىلى ءبىزدىڭ ۇستىمىزدەگى ۇلى الاشا حان بابامىزدىڭ ۇگەدەي سارىندى ۇزىلمەس رۋحىن ءتىرىلتتى.

جاڭا قازاق مەملەكەتىنىڭ پايدا بولۋ دەرەگى كەزدەيسوق ەمەس، ول ارماننىڭ باستاۋى سوناۋ ەجەلگى تاريحتىڭ شىمىراۋ تەرەڭىنەن باستالىپ، بولاشاقتىڭ كەمەل كوكجيەگىنە بەت العان. بۇل تابيعي بايلانىس قازاق مەملەكەتىنىڭ جاڭا ساپالىق مازمۇنىن ايقىندادى، ءۇش نەگىزگى جانە ەرەكشە قاسيەتىن العا تارتتى: ۇلتتىق تاۋەلسىزدىك، ۇلتتىح رۋح، جانە مەنىڭ ساياسي جازبالارىم. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ وسىنداي مىزعىماس مۇراتتارى جايلى كەلەسى رەت، سىر شەرپەكپىن، مەنىڭ وقىرمانىم!.

 

رۇستەم ءمۇسىلىمالىۇلى دوسىمقۇلتەگى

استانا 2013-11-05