جول قاتەلىكتى كەشىرمەيدى. بۇكىلالەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ ەسەپتەۋىنشە، 15 پەن 29 جاس ارالىعىنداعى جاستاردىڭ ولىمىنە ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە جول-كولىك اپاتتارى سەبەپ ەكەن. تاس جولدا جان تاپسىرۋشىلار سانى جاعىنان ءبىزدىڭ ەلىمىز دە كوشتىڭ باس جاعىندا تۇر. سوڭعى جىلدارى قوس دوڭگەلەكتى كولىكتەردەن كەلەر قاۋىپ كوپ. ەشبىر رۇقسات قۇجاتىن قاجەت ەتپەيتىن، ەشبىر مەكەمەدە تىركەلمەيتىن سكۋتەرلەر مەن موپەدتەردى مىنگەن تالاي جاس قىرشىنىنان قيىلۋدا. وسى ورايدا كامەلەتكە تولماعان بالالارىنا «قاۋىپتى ويىنشىقتى» ساتىپ اپەرگىش اتا-انالاردىڭ دا كىناسى بارىن ايتقانىمىز ءجون. كوبى بالالارىنا سىيلىق جاساۋدى بىلگەنىمەن، جول ەرەجەسىن ۇيرەتۋدى ۇمىتىپ كەتەتىن سياقتى.

بۇگىندە جول اپاتى جايلى اقپاراتپەن ەشكىمدى تاڭعالدىرا المايتىن كۇنگە جەتتىك. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى كۇن قۇرعاتپاي حابار بەرىپ جاتادى. دەگەنمەن سوڭعى كەزدەردەگى مالىمەتتەرگە كوز جۇگىرت­سەك، جولدا جاڭا ءبىر قاۋىپتىڭ پايدا بولعا­نىن كورەمىز. ول – كۇن جىلىنا قۇمىرسقاشا قاپتاپ شىعا كەلەتىن قوس دوڭگەلەكتى كولىكتەر. جانە جىل وتكەن سايىن تۇرلەرى دە، سانى دا ارتىپ كەلە جاتىر. الايدا ول ەشبىر ورگاندا تىركەۋگە الىنبايتىندىقتان، رەسمي تۇردە جوق بولىپ ەسەپتەلەدى، ياعني ساناتتا بار، ساندا جوق.

جول قاتەلىكتى كەشىرمەيدى. بۇكىلالەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ ەسەپتەۋىنشە، 15 پەن 29 جاس ارالىعىنداعى جاستاردىڭ ولىمىنە ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە جول-كولىك اپاتتارى سەبەپ ەكەن. تاس جولدا جان تاپسىرۋشىلار سانى جاعىنان ءبىزدىڭ ەلىمىز دە كوشتىڭ باس جاعىندا تۇر. سوڭعى جىلدارى قوس دوڭگەلەكتى كولىكتەردەن كەلەر قاۋىپ كوپ. ەشبىر رۇقسات قۇجاتىن قاجەت ەتپەيتىن، ەشبىر مەكەمەدە تىركەلمەيتىن سكۋتەرلەر مەن موپەدتەردى مىنگەن تالاي جاس قىرشىنىنان قيىلۋدا. وسى ورايدا كامەلەتكە تولماعان بالالارىنا «قاۋىپتى ويىنشىقتى» ساتىپ اپەرگىش اتا-انالاردىڭ دا كىناسى بارىن ايتقانىمىز ءجون. كوبى بالالارىنا سىيلىق جاساۋدى بىلگەنىمەن، جول ەرەجەسىن ۇيرەتۋدى ۇمىتىپ كەتەتىن سياقتى.

بۇگىندە جول اپاتى جايلى اقپاراتپەن ەشكىمدى تاڭعالدىرا المايتىن كۇنگە جەتتىك. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى كۇن قۇرعاتپاي حابار بەرىپ جاتادى. دەگەنمەن سوڭعى كەزدەردەگى مالىمەتتەرگە كوز جۇگىرت­سەك، جولدا جاڭا ءبىر قاۋىپتىڭ پايدا بولعا­نىن كورەمىز. ول – كۇن جىلىنا قۇمىرسقاشا قاپتاپ شىعا كەلەتىن قوس دوڭگەلەكتى كولىكتەر. جانە جىل وتكەن سايىن تۇرلەرى دە، سانى دا ارتىپ كەلە جاتىر. الايدا ول ەشبىر ورگاندا تىركەۋگە الىنبايتىندىقتان، رەسمي تۇردە جوق بولىپ ەسەپتەلەدى، ياعني ساناتتا بار، ساندا جوق.

دەگەنمەن جول پوليتسەيلەرىنىڭ اپاتتار جايلى اقپاراتتارىندا ءجيى كەزدەسەتىن بولدى. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ جول پولي­تسياسى كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، وتكەن 2012 جىلى قوس دوڭگەلەكتى كولىكتەردىڭ قا­تى­سۋىمەن 175 جول-كولىك اپاتى ورىن العان ەكەن. 18 ادام كوز جۇمىپ، 164-ءى ءار­تۇر­لى دەنە جاراقاتتارىن العان. بۇل تەك رەس­مي تۇردە تىركەۋگە الىنعان مالىمەتتەر، ەلەن­بەي قالعان ۇساق-تۇيەك اپاتتار قان­شاما؟

جىل باسىنان بەرى قىزىلجاردا ءدال وسى سكۋتەرلەردىڭ قاتىسۋىمەن بەس بىردەي اپات تىركەلگەن. قالانىڭ جۇمىسشىلار كەنتىندە كەشكى ۋاقىتتا سكۋتەر مىنگەن 14 جاسار بوزبالا سولعا بۇرىلاردا قارسى باعىتتا كەلە جاتقان جەڭىل كولىككە جول بەرۋ قاجەتتىگىن ەسكەرمەگەن. اپات كەسىرىنەن قوس دوڭگەلەكتى كولىكتىڭ ارتقى ورىندىعىندا وتىرعان سەگىز جاسار بالا جاراقات الىپ، اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەن، ال رۋلدە بولعان ءجاسوسپىرىم كولىگىن تاستاپ، قاشىپ كەتكەن ەكەن. دەگەنمەن پوليتسەيلەر ونىڭ كىم ەكە­نىن انىقتاپ، اپات جايلى اتا-اناسىنا حابارلادى. بۇگىندە اۆتو-تەحنيكالىق سوت ساراپتاماسى ءجۇرىپ جاتىر.

بۇل وقيعا اڭعارتقانداي، اپاتقا كىنالى كولىك يەسى كوبىنە-كوپ جازادان قۇتىلىپ كەتەدى. سەبەبى سكۋتەر مەن موپەدتىڭ يەسى كىم ەكەنىن انىقتاۋ وڭاي ەمەس، ولار ەش جەردە تىركەلمەگەن، ەشقانداي قۇجاتى جوق. نە­گىزىنەن، قوزعالتقىشىنىڭ كولەمى 50 تەك­شە سانتيمەتردەن اساتىن كولىكتەر تىر­كەۋگە الىنۋى قاجەت، الايدا شىعارۋشى زاۋىتتار زاڭدى اينالىپ ءوتۋ ءۇشىن بۇل اقپاراتتى ارنايى كورسەتە بەرمەيدى. ال جولدىڭ شەتىندە ساعاتىنا 40-50 شاقىرىمدىق جىلدامدىقپەن ءجۇرۋى ءتيىس سكۋتەرلەردىڭ كەيبىرى اۆتوكولىكتەردى دە باسىپ وزادى. كەيبىرى ساعاتىنا 100 شاقىرىم جىلدام­دىق شىعارا الادى ەكەن.

مۇنداي كولىكتى كەز كەلگەن قالانىڭ بازارىنان تابۋعا بولادى. قىزىلجار با­زار­لارىندا ولاردىڭ باعالارى جۇيرىكتى­گىنە بايلانىستى 100 مىڭ مەن 200 مىڭ تەڭگەنىڭ ارالىعىندا تۇرادى. ساتۋشىدان سۇراساڭىز، دۇكەنىندەگى سكۋتەرلەر جايلى تۇگەل ايتىپ بەرەدى. ءتىپتى جول قوزعالىسى تۋرالى زاڭدى قالاي اينالىپ ءوتىپ جاتقاندارىنا دەيىن تاپتىشتەپ باياندايدى.

اندرەي بوگومولوۆ، ساتۋشى:

 – سكۋتەر، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە ءوزىنىڭ ارزان باعاسىمەن قىزىقتىرادى. ەكىنشىدەن، ونى ساتىپ العان سوڭ تىركەۋدىڭ قاجەتى جوق. سالىق تولەمەيسىڭ، تەحنيكالىق بايقاۋدان ءوتۋ مىندەتتى ەمەس. ساقتاندىرۋ ءپوليسىن سا­تىپ الىپ شىعىندالمايسىڭ. مەنىڭ بىلۋىم­شە، ەلىمىزدە سكۋتەر مەن موپەد جۇرگىزۋشى­لە­رىنە ارنايى جۇرگىزۋشى كۋالىگىن الۋدى مىندەتتەيتىن زاڭ قابىلدانادى دەگەلى ءۇش-ءتورت جىل بولدى. ايتادى دا قويادى.

شىنىمەن دە، قازاقستاندا بۇل سالانى رەت­تەيتىن جۇيە جوق. «ايتا-ايتا التايدى، جامال اپام قارتايدى» دەمەكشى، شاعىن ليت­راج­دى موتوكولىك يەلەرىنە ارنايى جۇرگىزۋشى كۋالىگىن الۋدى مىندەتتەيدى دەگەلى قاي زامان؟ ءالى ءبىر ناتيجە شىعا قويعان جوق.

جالپى، قوس دوڭگەلەكتى كولىكتى تىزگىندەۋ ءجاسوسپىرىم تۇگىل، ەرەسەك ادام ءۇشىن دە وڭاي ەمەس. جول پوليتسەيلەرىنىڭ ايتۋىنشا، مو­تو­كولىكتىڭ قاۋىپسىزدىگى اۆتوكولىككە قاراعان­دا بەس ەسەگە دەيىن تومەن ەكەن. باستى كەم­شىلىگى – ورنىقسىزدىعى جانە جۇرگىزۋشىنىڭ قورعالماعاندىعى. دەگەنمەن جول-كولىك اپاتىنا كوبىنە كولىك يەلەرىنىڭ مىناداي كەمشىلىكتەرى سەبەپ بولادى ەكەن: بىرىنشى­دەن، ءرۋلدى ءبىر قولمەن ۇستاپ ءجۇرۋ، مۇنداي قىلىق جاستاردىڭ اراسىندا وتە كوپ، ەكىنشىدەن، ءبىر كىسىگە ارنالعان موتوكولىككە ەكى-ۇشتەن مىنگەسىپ الۋ، ارتىق سالماقتان كولىكتى باسقارۋ قيىندايدى، ۇشىنشى­دەن، سكۋتەرگە نەمەسە موپەدكە كولەمى ۇلكەن جۇك ارتۋ، بۇل قوس دوڭگەلەكتى كولىكتىڭ ءبىر جا­عىنا اۋىپ كەتۋىنە اسەر ەتەدى.

كوپتەگەن اپاتقا جول ەرەجەسىندەگى ولقى­لىقتار سەبەپ بولىپ وتىرعانى بەلگىلى. بىراق بارلىق كىنانى زاڭعا جاۋىپ قويۋ دا ابەستىك بولار ەدى. سەبەبى قاۋىپتى كولىكتى بالالارىنا ساتىپ اپەرمەس بۇرىن اتا-انالاردىڭ دا ويلانعانى دۇرىس. كامەلەتتىك جاسقا جەتپەگەن، ءالى وڭى مەن سولىن تاني قويماعان جەتكىنشەككە تەمىر تۇلپار مىنگىزىپ، جولعا شىعارىپ جىبەرۋ ولىمگە ءوز قولىڭمەن يتەرۋدەن ەش كەم ەمەس. سوندىقتان دا بالانىڭ تۋعان كۇنىنە نەمەسە تاعى ءبىر سەبەپتەرمەن سىيلىق جاسا­ماس بۇرىن جول ەرەجەسىن مۇقيات وقىت­قان ارتىقتىق ەتپەس ەدى.

Abai.kz