وتكەن عاسىردىڭ باسىندا ۇلت ءۇشىن ولشەۋسىز قىزمەت جاساعان الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ىشىندە ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ ەسىمى ەرەكشە قۇرمەتپەن اتالادى.

ءنازىر 1892 جىلى قازان ايىندا وزبەكستاننىڭ قوقان قالاسىندا تۋىلعان. اكەسى تورەقۇل زاڭ قىزمەتكەرى، ءارى كاسىبي ماقتا ساۋداگەرى بولعان. ول قىزمەت بابىمەن وزبەكستاننىڭ قوقان قالاسىنا كوشىپ كەلگەن. ءنازىردىڭ جاستىق شاعى وزبەك جەرىندە وتكەن. ءنازىر باستاپقىدا اۋىل مولداسىنان جانە جەرگىلىكتى مەدرەسەدە ءبىلىم العان. ول  ماسكەۋدە ءبىلىم الىپ، ەلىنە ورالعان سوڭ كوپتەگەن جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتەردى اتقارادى.

ءنازىر ماسكەۋگە شاقىرىلىپ، 1922-1928 جىلدارى ورتالىق باسپا باسقارماسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن اتقاردى. 1928-1936 جىلدارى كسرو-نىڭ ساۋد ارابياسىنداعى وكىلەتتى ەلشىسى قىزمەتىن اتقارادى.

1937 جىلى شىلدە ايىندا تۇتقىندالىپ، 3-قاراشا كۇنى «حالىق جاۋى» دەگەن ايىپپەن اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. دەنەسى ماسكەۋ تۇبىندەگى كوممۋناركا قورىمىنا جەرلەنەدى.

ءنازىر تورەقۇلوۆ شەبەر ديپلومات رەتىندە ءوز مەملەكەتىنىڭ بەدەلىن لايىقتى دارەجەدە ۇستاپ تۇرۋ، ونىڭ ساياسي، ساۋدا-ەكونوميكالىق، باسقا دا ماقساتتارىن تاباندى تۇردە قورعاۋ جانە اسا قاجەتتى اقپاراتتاردى دەر كەزىندە وي ەلەگىنەن وتكىزە ءبىلۋ سياقتى سالالاردى تەرەڭ مەڭگەرىپ، وسىلاردى ءوز قىزمەتىندە بۇلجىتپاي ورىنداپ وتىردى. ول سول كەزەڭدە ءوزى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى بولىپ وتىرعان كەڭەس وداعىنىڭ بەدەلىن كوتەرۋگە كۇش سالدى،  ءار ءتۇرلى دارەجەدەگى كەلىسسوزدەردى  بىلىكتىلىكپەن جۇزەگە اسىرىپ وتىردى.

ءنازىر تورەقۇلوۆ 1958 جىلى اقتالعانىمەن، كەڭەس زامانىندا ول تۋرالى زەرتتەۋلەر مەن ىزدەنىستەر جوقتىڭ قاسى بولاتىن. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاق عالىمدارى ءنازىر تورەقۇلوۆ تۋرالى جان-جاقتى زەرتتەي باستادى. تۇركىستاندا  العاش رەت 1996 جىلى ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ 105 جىلدىعى كەڭ كولەمدە اتالىپ ءوتتى.

قوعام قايراتكەرى ىبىراي ىسمايىلوۆ – ءنازىر تورەقۇلوۆ تۋرالى ىزدەنىپ، وزبەكستان، رەسەي ءتىپتى سوناۋ ساۋد ارابياسىنا دەيىن ىزدەپ بارعان ازامات. وسى ىزدەنىستىڭ ناتيجەسىندە تۇركىستاندا ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ اتىنا مەكتەپ، مەشىت-مەدرەسە، كىتاپ ءۇيى اشىلىپ، قالانىڭ ورتاسىنان ءنازىر تورەقۇلوۆ اتىنا كوشە بەرىلدى جانە مۋزەيى اشىلدى.

ءنازىر تورەقۇلوۆ – تاريحي تۇلعا. ونىڭ اسىل بەينەسىن، ەل الدىنداعى ەرەن ەڭبەگىن ءاردايىم ەستە ساقتاعان ءجون. مۋزەي قىزمەتكەرلەرىنىڭ مىندەتى – ءنازىر تورەقۇلوۆتىڭ ەسىمىن وشىرمەي، وسكەلەڭ ۇرپاققا جەتكىزۋ.

باعلان تاشيموۆ

Abai.kz