“جاس الاشتىڭ“ تۇراقتى اۆتورى، كورنەكتi اقىن ەسەنعالي راۋشانوۆپەن ورايى كەلگەن بۇل سۇحباتتى جاريالاي وتىرىپ، اۆتوردىڭ پiكiرلە­رiمەن كەلiسۋ نەمەسە كەلiسپەۋ ءار وقىرماننىڭ ءوز ەركiندەگi ماسەلە ەكەنiن ەستەرiڭiزگە سالامىز. قايتكەندە دە اقىننىڭ ويلارى سiزدi بەيجاي قالدىرماسى انىق.

 – بiزدiڭ گازەتتە جاقىندا جارىق كورگەن “ارمان تاۋدا تۇرا بەرمەك جاز ماڭگi” (23 شiلدە، 2013 جىل) دەگەن توپتاما ولەڭدەرiڭiزدەن سوڭ رەداكتسيامىزعا كوپتەگەن حاتتار كەلiپ ءتۇستi. وزiڭiزگە حابارلاس­قاندار دا كوپ شىعار؟

– مەن تەلەفونىمدى جوعالتقام، جاڭاسىن ءالi العام جوق. انىقتاماداعى ادرەسiم دە وزگەرiپ كەتتi. سوندىقتان “مال قۇلاعى ساڭىراۋ” دەمەكشi, ەشتەڭەدەن حابارىم جوق.

– دەمەك، جۇرت ايتىپ جۇر­گەندەي، گازەت وقىمايتىنىڭىز راس بولدى عوي. بۇل جولى بiراق سiزدi ماقتاعانداردان گورi, اشىعىن ايتۋعا تىرىسا­يىن، نارازىلىق بiل­دiر­­گەندەر، تۇسiن­بە­گەندەرiن اشىپ ايتقاندار كوپ بولسا شە، ولاردى دا وقى­مايسىز با؟ ءوز باسىم سiز­دiڭ گازەت وقىمايمىن دەگەنiڭiزگە سەن­گiم كەلمەيدi.           

“جاس الاشتىڭ“ تۇراقتى اۆتورى، كورنەكتi اقىن ەسەنعالي راۋشانوۆپەن ورايى كەلگەن بۇل سۇحباتتى جاريالاي وتىرىپ، اۆتوردىڭ پiكiرلە­رiمەن كەلiسۋ نەمەسە كەلiسپەۋ ءار وقىرماننىڭ ءوز ەركiندەگi ماسەلە ەكەنiن ەستەرiڭiزگە سالامىز. قايتكەندە دە اقىننىڭ ويلارى سiزدi بەيجاي قالدىرماسى انىق.

 – بiزدiڭ گازەتتە جاقىندا جارىق كورگەن “ارمان تاۋدا تۇرا بەرمەك جاز ماڭگi” (23 شiلدە، 2013 جىل) دەگەن توپتاما ولەڭدەرiڭiزدەن سوڭ رەداكتسيامىزعا كوپتەگەن حاتتار كەلiپ ءتۇستi. وزiڭiزگە حابارلاس­قاندار دا كوپ شىعار؟

– مەن تەلەفونىمدى جوعالتقام، جاڭاسىن ءالi العام جوق. انىقتاماداعى ادرەسiم دە وزگەرiپ كەتتi. سوندىقتان “مال قۇلاعى ساڭىراۋ” دەمەكشi, ەشتەڭەدەن حابارىم جوق.

– دەمەك، جۇرت ايتىپ جۇر­گەندەي، گازەت وقىمايتىنىڭىز راس بولدى عوي. بۇل جولى بiراق سiزدi ماقتاعانداردان گورi, اشىعىن ايتۋعا تىرىسا­يىن، نارازىلىق بiل­دiر­­گەندەر، تۇسiن­بە­گەندەرiن اشىپ ايتقاندار كوپ بولسا شە، ولاردى دا وقى­مايسىز با؟ ءوز باسىم سiز­دiڭ گازەت وقىمايمىن دەگەنiڭiزگە سەن­گiم كەلمەيدi.           

– مەن گازەت، تV, سپورت جانە ماسا مەن ەسەكتiڭ نەگە كەرەگi بارىنا تۇسiن­بەيمiن. ەسەسiنە، جىلىنا بiر رەت، كەيدە بiرنەشە رەت قايتالاپ وقيتىن دۇ­نيەلەرiم بار. مىسالى دەيسiز بە؟ مىسالى اعالارىمدى ساعىنعاندا. قادىر، تۇمانباي، ساعي، جۇمەكەن، مۇقاعالي، جاراسقان، كەڭشiلiك، جۇماتايلاردى... قۋان اعاڭ بولەك. توقاش كو­كەم، سىراعاڭ مەن عافەكەڭ ەكi­باستان دەگەندەي. ولەڭدi مەن سول كiسiلەر­دiڭ تۇسىندا باستادىم. مەنi ادەبيەتكە اكەلگەن سولار، سولار ماعان “جاز!” دەدi. ال ادەبيەتتە اتى جوق، زاتى تاعى جوق، كەزدەيسوق بiرەۋلەرگە ۋاقىت شىعىنداۋدىڭ نە كەرەگi بار؟ كەز كەلگەن قويتانبايعا “مىناۋ ولەڭ بىلاي، مىنا شۋماقتى بىلاي ءتۇسiن” دەپ باس بارماق، بالاڭ ۇيرەكتەتiپ وتىرۋ مەنiڭ ستيلiم ەمەس. البەتتە، قارا جەر بارiمiزگە جەتەدi, وندا ءومiر سۇرۋگە اركiمنiڭ دە حاقى بار. تەك بۇل قاعيدات ادەبيەتتە جۇرمەۋگە تيiس. وسى تۇستا بiر اڭگiمە ايتىپ بەرەيiن، قاجەت بولسا گازەتiڭە بەرەرسiز، بەرمەسەڭiز، وكپە جوق. ال­قيسسا، عافەكەڭ مارقۇمنان (عافۋ قايىربەكوۆ) ەرتەرەكتە تور­عاي جاقتا بولعان ايسا دەگەن كiسiنiڭ “ولەڭدەرiن” ەستiگەنiم بار ەدi. ايسانىڭ “جانرى” ءالi انىقتالماعان، ياكي ونىڭ “ولەڭدەرiنە” ادەبيەتتانۋ عىلىمى ءالi ات قويىپ، ايدار تاققان جوق. اعىلشىندار ونداي ولەڭدەردi “Topsy turvy” دەي­دi, ياكي بال­دىر-باتپاق، شالدىر-شاتپاق بiر­دە­ڭەلەر دەگەن ءسوز. بiر مىسال: تورعايدا ۇلان-اسىر توي ءوتiپ جاتسا كەرەك، ايسا “اقىن” وتىرعاندا كiم ءسوز باستاسىن، جۇرت قوعاداي جاپىرىلىپ بiر اۋىزدان كەزەكتi اۋەلi سوعان بەرگەندە “اقىنىڭىز” داستارقان باسىندا قاتار وتىرعان بiر كەلiن­شەككە قاراپ الىم جوق، بەرiم جوق ”مايدا جال، ەگەۋ قۇيرىق قۇداشام-اي، مەنiڭ دە كۇيەۋiم جوق دەپ ماقتانباشى-اي، بيعاش-اي، قاسىڭنىڭ قارا قيعاشى-اي” دەپ شىرقاي جونەلگەن كورiنەدi. قىران-توپان كۇلكiگە باتقان ەل ەسiن جيعان ءسات توپ iشiنەن بiرەۋ تۇرىپ: ”ساداعاڭ كەتەيiن، ايسەكە، ”ولەڭiڭ” كەرەمەت قوي، بiراق ناق وسى جەردە ەگەۋقۇيرىقتىڭ نە قاتىسى بار ەدi?” دەپ سۇراسا كەرەك، سوندا ايسەكەڭ اسپاي-ساسپاي “اي، بالامىسىڭ دەگەن، سونى دا ءسوز دەپ سۇراپ تۇر­سىڭ-اۋ، ولەڭ بولعان سوڭ ۇيقاسى بولماۋشى ما ەدi!” دەپ جۇرتتىڭ تاعى iشەك-سiلەسiن قاتىرسا كەرەك. “ەلەنبەي جۇرگەن تالاي ەسiل ەر­لەردiڭ”، ونى ايتاسىز، ەلەنiپ جۇر­گەندەردiڭ دە اراسىندا پوەزيا تۋرالى بiلiگi سول ايسە­كەڭنiڭ “ولەڭiن” ەسكە تۇسiرەتiندەر قانشاما؟! بۇل كەمسiتۋ ەمەس، كەكەتۋ دە، مازاقتاۋ دە ەمەس. بۇل –شىندىق. مەن كورiپ وتىرعان شىندىق. سiز كورiپ جۇر­گەن شىندىق باسقا بولسا، پاتشا كوڭiلiڭiز بiلسiن.

اسىلى، ادام شاماسى كەلەتiن، ورەسi جەتەتiن iسپەن اينالىسۋى كەرەك. ولەڭدە بۇگiنگi پروزاداعىداي، بۇگiنگi جۋرناليستيكاداعىداي، نە زاماناۋي ادەبيەتتانۋداعىداي ورتا تۇس دەگەن بولمايدى. ولەڭ نە بار، نە جوق. وسى ەكەۋiنiڭ بiرەۋi. اتىن كەلەسi جولى ايتايىن، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، كونە ادەبيەتتiڭ “بiلگiرi” (ويتكەنi ول قىتايدان كەلگەندە “ۇسىلي جاديدتi” وقىپ كەلگەن) بiر اعالارىڭ بار، سول كiسiنiڭ ابايدىڭ “ولسەم ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما؟” دەگەن تارماعىن تالداۋى بىلاي: “اباي نە دەگەن عالامات اقىل يەسi, ول وسى ولەڭiندە جەردiڭ بەتi قۇرعاق بوپ كەۋiپ جاتسا دا استىڭعى قاتپارى سۋىق جانە ىزعارلى، سىزدى بولاتىنىن بۇل جاعداياتتى كور قازعاندار جاقسى بiلەتiنiن قالاي ءدال باسىپ ايتقان دەسەڭiزشi. ويتكەنi جاس كەزiندە اباي دا تالاي توبىقتىنىڭ كورiن قازعان عوي”.

– “الماتىنىڭ اسپانىندا بۇ­رىن جۇلدىز بولعان ەمەس” دەگەن جولىڭىزدى تۇسiنبە­گەندەر كوپ. ءوزiن-ءوزi اتىپ ولتiرگەن اقىن تۋرالى ولەڭ دە ەكiۇداي پiكiر تۋعىزدى. جاقىندا بiر سايتتا سiزدiڭ بالا كەزدەن بiرگە وسكەن جولتاي جۇمات دەگەن دوسىڭىز ەسسە جازىپ، تاعى دا باياعى “ايەلدەن اقىن شىقپايدى” دەگەن جىرىڭىزدى ايەلدەردi قورلاۋ دەگەنگە سايدى، بۇعان نە ايتاسىز؟

– مەن ەكi ولەڭگە تۇسiنiك بەرمەيمiن. بiرi – “قارا باۋىر قاسقالداق”، ەكiنشiسi –“ايەلدەن اقىن شىقپايدى”. بiراق مەنiڭ جولتاي جۇمات دەگەن دوسىم دا، تانىسىم دا جوق. بولعان دا ەمەس. بالا كەزدە تiپتi دە بولعان ەمەس. ادەبيەتتە ونداي اتتى ەستiمەپپiن دە. بالكiم، جۇمات تiلەپوۆ شىعار، سونداي عالىم بار، قازۇۋ-دە ساباق بەرەدi. بiراق ول ءوزi دە كەزiندە ولەڭ جازعان، پوەزيانى بiر ادامداي تۇسiنەتiن كiسi. جاڭاعىداي “ايەلدi قورلادى” دەگەن قىلمىستىق iس قوزعاۋعا دايىندالعان جاندارمەريالىق تۇجىرىمدى پروتسەسسۋالدىق فاكت تۇرعىسىنان ول ايتپايدى. جوق، بiلمەيمiن. بالكiم، بiرەۋدiڭ پسەۆدونيمi شىعار، ونداي-ونداي بولادى. “اعايىنى ەدiم، دوسى ەدiم، بiرگە ءوسiپ ەدiك، بiرگە iشiپ ەدiك” دەيتiندەردi ەستiپ جاتامىن، بiراق شىنىم سول، سولاردىڭ كوبi بiلمەيتiن كiسiلەرiم بوپ شىعادى. قالاي بولعاندا دا، سiز وعان ايتىڭىز، ەسسە جازسا راقمەت، سىناسا دا راقمەت، قورلاۋ دەسە دە راقمەت. بiراق تۇسiنiگi باعاناعى ايسەكەڭنiڭ تۇسiنiگi سەكiلدi ونداي جولتاي، بالتايلاردى وقۋعا ۋاقىتىم جوق، ۋاقىتىم بولسا دا وقىمايمىن.

“الماتىنىڭ اسپانىندا بۇرىن جۇلدىز بولعان ەمەس” دەگەنگە سەنبەگەندەر تاپ بۇگiن تۇندە باجايلاپ قايتادان بiر قاراپ كورسiن، جۇلدىزدار قازiر دە جوق. ال مەن ولەڭ جازىپ جۇرگەن جىلدارى جۇلدىزدار سۇمدىق كوپ بولاتىن.   

– قازiر قاي اقىننان سۇراساڭ دا قازاق اۋىز ادەبيەتiنەن ۇيرەندiم دەگەننەن جاڭىلمايدى. وسىلاي ايتسام قاتەلەسپەيمiن دەيتiن بولسا كەرەك. قالاي ويلايسىز، وسى جاساندىلىق ەمەس پە؟

– بي اعاڭ ايتپاقشى، “داۋدىڭ باسى دايرابايدىڭ كوك سيىرى” فولكلور بوپ تۇر عوي بۇگiندە. ادەبيەتتانۋدىڭ تەرەڭ بiلiم، بيiك ينتەللەكت، جوعارى مادەنيەتتi, قىسقاسى تالانتتى قاجەت ەتەتiن وزگە سالالارىنا بارۋدىڭ ورنىنا اتىراۋ قازاقتارى ايتاتىن “بالىق تەرەڭدi, ەر ەرەندi سۇيەدiنi” جوققا شىعارىپ (مىسالى، ادەبيەت تەورياسى، بۇگiنگi تەندەنتسيالار، زاماناۋي پروبلەمالاردىڭ ادەبيەتتەگi كورiنiسi, شەتەل ادەبيەتتەرiمەن بايلانىس، قازاقى ولەڭنiڭ تەحنيكاسى جانە ت.ب), باياعى سول جۋاس تۇيە جۇندەۋگە جاقسىنىڭ كەرiمەن ايتا بەرەتiن اۋىز ادەبيەتiن اينالدىرۋ سالتقا اينالدى.

ال ەندi سiز بەن بiز بالا كەزiمiزدەن بiلەتiن “ەلiم-اي” ەكi-ءۇش شۋماق ولەڭ ەدi, ەكi-ءۇش شۋماق بولسا دا كوركەم، كوڭiلگە قونىمدى، ساي-سۇيەگiڭدi سىر­قىراتاتىنداي زارلى بولاتىن، “بiلە­تiنiڭ بiر توعىز، بiلمەيتiنiڭ توقسان توعىز”، جوق، ول كوش-قۇلاش داستان ەكەن، ونى قوجابەرگەن دەگەن جىراۋ جازىپتى. بۇنى از دەسەڭiز، ول “ەلiم-اي” اتتاس ءان دە، كۇي دە شىعارىپتى-مىس. بولسىن. بولعانى جاقسى ەمەس پە؟ تاريحتا قوجابەرگەن دەگەن جىراۋدىڭ وتكەنiنە سەنەمiن.ونىڭ عاجاپ قولباسشى بولعانى دا كۇمان تۋعىزباس. تiپتi كپسس تاريحىنىڭ بiلگiرi بولعان، مارقۇم تاريحشى م.قوزىباەۆتىڭ ولەرiنەن ءسال بۇرىن جامبىل جاباەۆتىڭ اتىنان جازعان   “اتىڭنان اينالايىن قوجابەرگەن، مەن-داعى ۇرپاعىڭمىن سوڭىڭا ەرگەن، جولىڭدى كەس-كەستەمەي دانا بابا، جامبىلمىن ءوز ەلiڭدi قايتىپ بەرگەن” دەگەن كەرەمەت كوركەم، اقىندىقتىڭ شىرقاۋ شىڭىنا جەتكەن عاجا­يىپ شۋماعىنداعى عالامات ۇسىنىستىڭ جۇزەگە اسۋىنا دا قولداۋ تانىتار ەدiك. بiراق مەنiڭ سەنبەيتiن بiر نارسەم بار. مەن سەنبەسەم، ونىڭ وسىنشالاقتى ناشار اقىن بولعانىنا سەنبەيمiن. القيسسا، “بابا تiل”دەگەن داستانىن تىڭداپ كورiڭiز:

“شاعاتاي تiلi – توپتىق تiل (؟),ءسوز قورى(؟) از باسقادان. ەسكi تiلگە(؟) اينالىپ، كادەگە كەيiن اسپاعان. شاعاتاي تiلi تازا ەمەس، اراپ-پارسى ءسوزi ارالاس, ەكi ءجۇز جىل بۇرىن توقتالعان، كونە تiلمەن قارايلاس...تاتار تiل مەن قازاق تiل، توركiنi بiر بولسا دا، ايىرماسى ەداۋiر، كەمەلدەنiپ تولسا دا. ەسكi تۇرiك تiلiنەن،  ءسوز نەگiزi ساقتالعان، ءسوزدiڭ شىعۋ توركiنi, سول كونەدەن باستالعان” دەپ زاماناۋي تۇركiتانۋ iلiمiنiڭ جىقپىل-جىرالارىن بiر شارلاپ كەتiپ، ەندi بiر ءسات ءوزiنiڭ كiم ەكەنiن تانىستىراردا: “جەتi جارعىنى” جازۋدا، جەتەكشi بولدىق,شىنىمەن. كوپ ساناستىم اسىقپاي، ەلiمنiڭ ماقسۇت، مۇڭىمەن” دەيدi. وقىرمان وسى سوزiمە سەنبەي قالمادى ما ەكەن دەگەندەي كەلەسi شۋماقتا “جەتi جارعىنى”جازۋدا, ەڭبەك ەتتiم بiر­تالاي” دەپ اۆتورلىعىن تاعى قايتالاپ ناقتىلاي تۇسەدi...

مۇنىڭ الدىندا “ەلiم-اي” دەگەن داستاندى دا، كۇيدi دە، ءاندi دە باسقا ەمەس، ءوزi شىعارعانىن ايتىپ ەسكەرت­كەنi ەسiمiزدە. ول قازاقتىڭ جۇگەن-قۇرىق تيمەگەن اردا كەزi, اكتيۆ لەكسيكوندا “مەن” دەگەننەن گورi “بiز” دەگەن ەسiمشە كوبiرەك قولدانىلعانى ءمالiم. “مەن iستەدiم دەگەنشە، بiز iستەدiك دەسەيشi” دەگەن تiركەستەر سول شالداردىڭ زامانىنان قالعان. مەن انا كۇيدi شىعاردىم، بالا-شاعا، قاتىن-قالاشتى شوپ­پەن ەمدەدiم، داستان جازدىم، “سپەتس گرۋپپاعا رۋكوۆوديت ەتتiم” دەگەن سەكiلدi سوزدەردi ول زاماننىڭ ءاپايتوس اقىندارى اۋىل-ايماقتىڭ iشiندە، بوتا-تايلاقتىڭ اراسىندا ايتىلاتىن ۋاق-تۇيەك، مايدا-شۇيدە، قيقىم-سيقىم اڭگiمە رەتiندە قاراعان. ال قوجەكەڭ جارىقتىقتى اۆتورلىق قۇقىق ماسەلەسi قاتتى تولقىتقان سەكiلدi. ول ابىز كەۋدەلi اردا جىراۋ دا ەمەس، جەر قايىس­قان قالىڭ اسكەردi باستاعان الىپ قولباسشى دا ەمەس، اۋداندىق “قازاق تiلi” قوعامىنىڭ زەينەتكە شىققان سوڭ بالالارعا اقىل ايتىپ جۇرەتiن شالاساۋات قىزمەتكەرi سەكiلدi سويلەيدi: “اينالايىن، بوزداقتار، ارالاس تiلگە ۇڭiلمە، بابا تiلدi قادiرلە, بولاشاقتان تۇڭiلمە” دەپ جالاڭ ۇگiت، جاداعاي سوزگە سالىپ سىدىرتا جونەلەدi.

قازiر جەر-جەردە قۇرىلىپ، بiراق ماندىتىپ جۇمىس iستەي الماي جاتقان “قازاق تiلi” قوعامىنىڭ دابىل ۇراندارى بۇدان گورi تالانتتىراق ەمەس پە؟

تەكستولوگ-عالىمدار ءار عاسىردىڭ ءوز ءسوز ساپتاۋلارى، ءسوز قورى، ونى قولدانۋ جۇيەلەرi بولاتىنىن ايتۋمەن كەلەدi. بۇگiنگi اينالىمداعى كوپ سوزدەر احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ “قازاق” گازەتi ارقىلى 1913-14 جىلدارى قازاق تiلi نورمالارىن قالىپتاستىرۋداعى وراسان ەڭبەكتەرiنەن سوڭ ورنىقتى. سiز بەن بiز پايدالانىپ جۇرگەن ء“سوز توركiنi”، “نەگiز، ءسوز نەگiزi”، “ەڭبەك، ەڭبەك سiڭiرۋ، ەڭبەك ەتۋ ”، “قۇرىلىم”، “توپ”، “تاپ”، “وسiمدiك”، “انا تiلi”، “جە­تەكشiلiك” دەگەن سەكiلدi سوزدەردi ال­عاش قولدانىسقا سالعان احاڭ بولاتىن. بۇل جونiندە بەلگiلi تەكستولوگ، مۇراتانۋشى-عالىم ع.انەس مىرزا جازىپ تا، ايتىپ تا ءجۇر. بiز عالىمدارعا قۇلاق اسپايمىز، عىلىممەن اينالىسىپ جۇرگەن­دەردiڭ سيقى اناداي. باياعىدا عابەڭ مارقۇم (اكادەميك جازۋشى عابيت مۇسiرەپوۆ) قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا زاماناۋي قازاق تiلi مەن قازاق ادەبيەتi پروبلەمالارىنا ارنالعان ارنايى كونفەرەنتسيانىڭ وتۋiنە مۇرىندىق بولعان ەدi. بۇگiندە ونداي اۋىزى دۋالى اقساقالدارىمىز از.

بiز نەگە سەنبەيمiز؟ بiز جاساندىلىققا سەنبەيمiز. بiرiنشiدەن، قوجابەرگەن ءومiر سۇرگەن تۇستاعى قازاق ولەڭiنiڭ كوركەمدiك دەڭگەيi بۇدان الدەقايدا جوعارى بولاتىن. ول تۇستىڭ وت تiلدi, وراق اۋىز اقىندارى تاپ مىناۋ سىقىلدى ارiسi “ەگەمەن قازاقستان”، بەرiسi “انا تiلi”گازەتiنiڭ لەكسيكونىن پايدالانىپ ولەڭ جازباعانى (ەگەر جازعانى اقيقات دەگەن كۇننiڭ وزiندە) انىق. ول زاماندا قازاق ابىزدارىن تiل تانۋ عىلىمىنان گورi باسقا ماسەلەلەر قاتتى تولعانتتى. “ورازا، ناماز توقتىقتا” دەگەندi ايتپاي-اق قويالىق، بiراق ول كەزدiڭ جىراۋلارى كوركەم سويلەدi, جەرiنە جەتكiزە سويلەدi, بۇحارەكەڭ باستاعان، ۇمبەتەي، تاتiقارا، كوتەش سەكiلدi ءسوز زەرگەرلەرi ابىلاي ماڭىندا توپتاستى. ارقايسىسى جەكە-جەكە تاۋ سەكiلدi ەمەس پە ەدi? سالىستىرىپ كورiڭiز، زامان لەبiن، زامانعا لايىق ولەڭ داۋىلىن ايقىن كورەسiز.

 ادەبي جانە عىلىمي اينالىمدارعا كەشە تۇسكەن تiل تانىم تەرميندەرi, بۇي­رەگiنەن سيراعى شىعىپ تۇرعان ناسيحات، كۇلدiبادام ۇگiت، قاراپايىم ەمەس، قارابايىر ورالىمدار، پوەزياعا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن كوسەم­سوز­شiلدiك، ولاق تiلشi جازعان شولاق ماقالانىڭ ءسوز ساپتاۋلارى قوجابەرگەنگە ابىروي اپەرمەيدi.

وسى دا ولەڭ بە؟ وسىنى قوجابەرگەن سەكiلدi جىراۋدىڭ قالامىنان شىقتى دەپ قالاي ايتا الامىز؟ قالامدى قيماساق، اۋزىنان شىقتى دەپ قالاي ايتا الامىز؟ اتانى سىيلاۋ كەرەك، ال مىناۋ – سىيلاۋ ەمەس، قورلاۋ. ەسكi قازاقتان قالعان بiر انايى ماقال بار “كوتەرگەنiڭ نە كەرەك...” دەپ باستالادى، ار جاعىن ايتپايمىن. الدىڭعى بۋىن بiلەدi, ەرتەرەكتە ارنايى بiلiمi بولماسا دا، ەل iشiنەن فولكلور جينادىم دەپ رەداكتسيالاردى ارالاپ جۇرەتiن قاراتاي بيعوجين دەگەن كiسi بولدى. مارقۇمنىڭ جيعان-تەرگەندەرi­نiڭ اراسىندا اسىلىنان جاسىعى كوپ ەكەنiن بiلەتiن عافەكەڭ (عافۋ قايىربەكوۆ) ونىڭ “جۇلدىزعا” ۇسىنعان “ەل اۋزىنان”دەگەن توپتاماسىن وقىپ كورiپ “ولەڭiڭ ءوزiڭ سياقتى ەكەن” دەپ قۋىپ شىققانى بار. راسىندا، وسىنداي دوس­قا كۇلكi, دۇشپانعا تابا مۇگەدەك “تولعاۋلار” سول قاراتاي مارقۇمنىڭ قورجىنىندا كوپ بولاتىن. ارتىق قىلامىن دەپ تىرتىق قىلۋ سول سەكiلدi “iزدەۋشi­لەردiڭ” قولتاڭباسى ەمەس پە ەكەن دەگەن وي كەلەدi...

مەن بiر عانا مىسال كەلتiردiم. كە­لەسi جولى سiز دە بiر مىسال كەلتi­رiڭiز، جۇرتتى سايراتا بەرگەنشە... ادەبيەت شىندىقتى ايتسا وڭالادى...

– وسىنداي داۋلى شىعارمالاردى تالداپ، تالعام تارازىسىنان وتكiزۋ قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ iسi ەمەس پە؟

– جوق، ول – بارشامىزدىڭ iسiمiز. مىسالى، م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادە­بيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ، ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى تiل بiلiمi ينستيتۋتىنىڭ، ب.سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شى­عىس­تانۋ ينستيتۋتىنىڭ دا جۇمىسى. بiرi كوركەمدiك دەڭگەي-دارەجەسiنە، ەكiن­شiسi ءسوز قۇرىلىمدارى، اينالىمعا سالىپ وتىرعان تiركەستەرiنە، پايدالانىپ وتىرعان تەرميندەرiنە ءدال، ءادiل باعا بەرە السا (بەرە الاتىنىنا سەنەمiز), ارتىق داۋدىڭ كەرەگi جوق. بۇدان قوجابەرگەننiڭ ابىرويى كەمiپ قالمايدى، كەمiسە قولدان تاريح جاساعاندار مەن وتiرiك ولەڭشiلەر انىقتالىپ، سولاردىڭ ابىرويى كەميدi. اسىلى، بۇرىن­عى شالداردى جوق جەردەن كومپوزيتور، جوق جەردەن ءانشi, كۇيشi ەتۋدiڭ كەرەگi جوق، ولاردىڭ ءوز ابىرويلارى وزدەرiنە جەتەدi. سول تازا قالپىندا قالسا دا از باقىت ەمەس. ەسەك مiنگەندi ەسەك مiندi دەۋ كەرەك، ونى ارعىماقپەن جۇرەتiن ەدi دەپ وڭەش جىرتۋدىڭ تۇككە كەرەگi جوق. ول ەسەگiمەن-اق تالاي اتتىنى شاڭ قاپتىرعان. اڭگiمە ونىڭ التىن زەرلi شاپان كيگەن-كيمەگەنiندە ەمەس، التىن سارايداي كوكiرەگiندە.

ال جازۋشىلار وداعى دەگەنiڭiزگە كەلسەك، ونىڭ وسىنشالىقتى قۇلدىراعان كەزi جوق. ول كەشەگi قازاق تiلi ابدەن تۇرالاعان كەزدە دە دال مۇنداي بەيشارا حالگە ۇشىراماعان.   بiر مىسال ايتايىن. ۇلت كوسەمi اتانىپ كەلە جاتقان قىرشىن جاس التىنبەك سارسەنبايۇلى وپاسىزدىقپەن ولتiرiلگەن سوڭ جانازاسى عىلىم اكادەمياسىندا شىعارىلدى. “شىندىقتى ايتپايمىز با؟” دەپ سۇرادىم توراعادان. “سونداعى ءماريامنىڭ ايتقان ءسوزi” بىلاي بولدى: “شىندىقتى ايتقانداردىڭ نە بولعانىن كورiپ تۇرعان جوقسىڭ با؟” مiنە، سiزگە پوزيتسيا، مiنە، سiزگە اقىندىق.

– اعالارىمدى ساعىنامىن دەدi­ڭiز، بۇل جالعىزدىق پا، الدە دوسى جوقتىق پا؟ اقىندار قالاي باعالانۋدا؟

– دوس از، ول راس. كوپ دەگەن ول تانىس-بiلiستەر، ال دوستار قاي كەزدە دە از. اسiرەسە، مەن سياقتى ادامنىڭ دوسى كوپ بولۋى، دوس دەيسiز، تiپتi ارالاساتىن ادامدارىنىڭ كوپ بولۋى دا مۇمكiن ەمەس قوي. مەن ونى جاقسى تۇسiنەمiن جانە سوعان كونگەنمiن دە. جۇمەكەن ناجiمەدەنوۆ دۇرىس ايتقان: “قاشان عانا تارقار ەكەن بۇل بازار، وڭاشا بiر كەشiم ەدi جىر جازار”. تۇمانباي اعامىز “قوناققا بارسام تەزiرەك، تۇرادى ۇيگە قايتقىم كەپ” دەپ جازعاندا مەنiڭ جاسىمدا ەكەن.

مەن وزiمنەن بۇرىنعىلاردى كوپ وقىدىم. جاقسى كورەتiنiم دە سودان. بiردە تۇماعاڭ “قالاي ويلايسىڭ، مەن ولگەن سوڭ مىنا مۇقاش اعاڭا (مۇقاعاليدى ايتادى) قويعانداي ماعان دا ەسكەرتكiش قويا ما؟” دەپ سۇرادى. تو­بەمنەن مۇزداي سۋ قۇيىپ جiبەرگەندەي بولدى. “سiز ولمەيسiز!” دەدiم تۋرا قۇدايدىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكiلەتتi ەلشiسi سەكiلدi. سول جولى ء“اي، شىراعىم-اي، ونداي سوزگە سەنەتiن كەزدەن مەن ءوتiپ كەتتiم عوي، قويماسا قويماسىن، تەك داۋرەندi قورلاماسا ەكەن ءبۇيتiپ...” دەپ جالعىز ۇلىنىڭ بولاشاعى ءۇشiن قورقىپ، كوزi جاساۋراعان قايران اعامنىڭ كوڭiلiن كوتەرەيiن دەپ، بiزدiڭ اۋىلدىڭ بiر اڭگiمەسiن ايتىپ بەردiم. “تۇماعا، بiزدiڭ ەلدە “جەمەنەيگە ۇزاتىلعان اپاڭ ايتپاقشى” دەپ باستالاتىن ءازiل-شىنى ارالاس تسيكل اڭگiمەلەر بار. جەمەنەي دەگەنi – مىنا پروفەسسور جاۋىنباي قاراەۆ iنiڭiزدiڭ اۋىلى. بiزدiڭ بiر اپامىز بويجەتكەن سوڭ، بالا كەزiنەن ايتتىرىلعان جەمەنەي اۋىلىنىڭ بiر جiگiتiنە ۇزاتىلادى. ول كۇندە قازاق كوشiپ-قونىپ جۇرەدi. سول جىلى قىس قاتتى بولىپ، قار قالىڭ تۇسەدi دە، اپامىزدىڭ سوڭىنان ەشكiم iزدەپ بارا الماسا كەرەك، كەلەسi جىلى قىس قىستاۋعا قۇلاعاندا سوڭىنان ات تەرلەتiپ، ارا قونىپ جەتكەن iنiلەرiنە جىلاپ كورiسكەن اپامىزدىڭ اشۋعا بۋلىعىپ ايتقان ءسوزi ەكەن دەيدi: “اۋىلىمنىڭ قونعان جەرi تورى ات تاعى، باسىنا قارعا-قۇزعىن قوناقتادى، سەندەر iزدەمەسەڭدەر، iزدەمەي-اق قويىڭدار، سەندەر اپا دەمەسەڭدەر دەمەي-اق قويىڭدار، قۇداي اپا دەسە بولاد-داعى”. سول مەنiڭ جەمەنەيگە ۇزاتىل­عان قوجاناسىرلاۋ اپام ايتپاقشى، رەسمي بيلiك قويماسا قويماسىن، سiز ەلiڭiزدiڭ جۇرەگiنە جىردان ەسكەرتكiش سوققان اقىنسىز، تۇماعا”.

سويتكەن تۇماعاڭنىڭ ەسكەرتكiش تۇرماق، ەڭ بولماسا ءوزi تۋىپ-وسكەن اۋىلعا اتىن دا قيماي وتىرمىز. ونى ايتاسىز، ءوزi ولەردەي سۇيگەن الماتىسىندا بiر كوشەنiڭ اتى بەرiلگەن جوق. مارقۇم ماسانچي اتىنداعى كوشەدە تۇردى. ماسانچي دەگەن كiم ەدi? ماعاز ماسانچي اتىشۋلى رەۆوليۋتسيونەر بولدى، جەتiسۋدا كەڭەس وكiمەتiن ورتاتۋ جولىندا كۇرەستi, قازاقستاننىڭ باسقا ايماعى ونداي دۇنگەندi بiلمەيدi دە. الاش ءبالاسى ۇشiن ول جاساعان توڭكەرiستەن گورi قازاق رۋحانياتىندا تۇماعاڭ جاساعان وزگەرiستەر قۇندىراق ەمەس پە؟ تۇماعاڭنىڭ اۋدانىنىڭ اتى – ەڭبەكشi قازاق، اۋىلىنىڭ اتى – كازاتكوم، وسىنىڭ ەكەۋi دە كەلiسiپ تۇرعان ات ەمەس. اسىلى، وزگەرiس (قاي وزگەرiس تە) ولiلەرگە ەمەس، تiرiلەرگە كەرەك. ەشتەڭە وزگەرمەسە دە تۇماعاڭنىڭ ەشتەڭەسi كەتپەس، قادىر تiرiلiپ كەلiپ، ءوز اتىنا كوشە سۇرامايدى. احمەتجان ەسiموۆتiڭ ساعي جيەنباەۆ دەگەن اقىننىڭ ولەڭi تۇرماق، اتىن ەستiمەگەنiنە وز باسىم قاتتى سەنەمiن. ەسiموۆ ەستiمەگەن نارسە كوپ، بiراق بۇل ەستiمەي كەتەدi دەگەن ءسوز ەمەس، ءبارi ءۇشiن جاۋاپ الىنادى ەرتەڭ. بiر كەزدەگi مەملەكەتتiك حاتشى قانات ساۋداباەۆ تۋرالى زيالى قاۋىم نە ايتپادى، نە جازبادى، بiراق ونى قۇلاعىنا iلگەن ەشكiم جوق، ەندi شۋلاي باستادىق.

بiر قىزىعى، بەلگiلi بiر توپ بار، ولار سۋعا باتپايدى، وتقا جانبايدى. حالىقپەن ساناسۋ دەيسiز؟ امەريكاندىقتاردا ىلعي بiر فرازامەن ياكي “كiسiنiڭ كۇلكiسiن كەلتiرمەي تىنىش وتىرشى!” (don’t be ridiculous, please!) دەگەن سوزبەن اياقتالاتىن انەكدوتتار توپتامى بار.

– ەڭ قينالعان، ەڭ قۋانعان ساتتەرiڭiز تۋرالى ايتاسىز با؟

– جوق، ايتپايمىن. ونداي جىلاۋىق، جىلبىسقى، جىلىمشى سۇراقتاردى ايەلدەرگە نەمەسە ايەل سياقتى ەركەكتەر بولادى، سولارعا قويارسىز.

راس، كەشەگi قانقۇيلى جاڭاوزەن وقيعاسىنان كەيiن اۋرۋحانادا جاتىپ شىقتىم. جەلتوقساننىڭ ىزعىرىعىندا الماتىدا وقىپ جۇرگەن بiزدiڭ ەلدiڭ (مەنiڭ اتامەكەنiم سول ماڭعىستاۋ) بالالارى كەلiپ، “اعا، نە iستەيمiز؟” دەگەندە جاۋاپ تاپپاي قاتتى قينالدىم. الدەكiمدەر ولارعا “اكەلەرiڭ كوتەرi­لiس­كە قاتىسسا، وزدەرiڭدi وقۋدان شىعارامىز” دەپ قوقان-لوققى كورسەتسە كەرەك. ونسىز دا جارىلۋعا ءسال-اق قالىپ تۇرعان جاستاردىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزعان تاعى بiر جايت، اۋىلمەن، بۇكiل ماڭ­عىستاۋمەن تەلەفون بايلانىسىن ءۇزiپ تاستاعانى بولدى. ءتۇرلi وسەكتەر تارادى. وبلىس اكiمشiلiگiنە، قىرىمبەك كوشەرباەۆقا، تiپتi بولماعان سوڭ ۇيiنە تەلەفون شالايىن، المايدى، ورىنباسارلارىنىڭ تەلەفوندارى دا ءسوندi­رۋلi. اۋىلعا، شەشەمنiڭ ۇيiنە زۆانداسام، تۇك ەستiلمەيدi. الماتى مەن استانا دۋ-دۋ گاپ. ءار جەر-ءار جەردەن “ماڭ­عىستاۋ سەپاراتيزمi” دەگەن سوزدەر ەستiلiپ جاتتى. قازاق دەمەي، ءبولiپ الىپ، “اداي بۇزىقتارى” دەگەنگە قۇلاق ۇيرەنە باستادى. بيلiكتiڭ بۇدان دا سوراقىسىنا باراتىنىن، ەشكiمدi ايامايتىنىن، ارامنان تاپقان مالىن ساقتاپ قالۋ ءۇشiن قازاقتىڭ قانىن سۋداي اعىزۋعا دايىن ەكەنiن جاقسى بiلگەندiك­تەن ون ەكiدە بiر گۇلi اشىلماعان ستۋدەنت جاستاردى قازاعا، بالەگە ۇرىندىرماۋدىڭ بارلىق جولىن قاراستىرۋ كەرەك بولدى. “سەندەرگە ەشكiم تي­مەيدi, وقۋدان شىقپايسىڭدار” دەگەندi رەسمي وكiلەتi بارلاردىڭ اۋزىنان ايت­قىزعانشا جانىم تىنبادى. بەكەر قىرىلماسا ەكەن دەگەن وي بولدى. كەرەمەت ەرلiك جاسادىم دەمەيمiن، بiراق بالالاردىڭ وقۋدان شىقپاي امان-ەسەن قالۋىنا سەپتiگiم تيگەنiن بiلەمiن. ال ادام ءومiرiن امان ساقتاپ قالۋدان ارتىق نە بار؟ مەن ەكi جۇزگە تارتا ستۋدەنتتi قازاقستان جازۋشىلار وداعىنا جيناپ جاتقانىمدا ەسكi ۇكiمەت ءۇيiنiڭ تاساسىنا تىعىلىپ ءۇش اۆتوبۋس ومون ساربازدارى اڭدىپ تۇرعانىن دا بiلەمiن. كەشكە مەنiڭ ءۇيiمدi تورۋىلداپ جۇرگەندەردi دە بiلەمiن. كەلەسi كۇنi كەڭكەبايدىڭ كەڭكەلەس بالاسى مەن سەركەبايدىڭ ەركەمسوق بالاسى مەن تۋرالى نە جازعانىن دا بiلەمiن. سول جولى مەن الگiلەر ايتاقتاعانداي “ال كەتتiك، ال اتتان، كوتە­رiلەيiك!” دەپ ۇرانداتسام، قانشا بالانىڭ وبالىنا قالار ەدiم؟ اسىلى، ساياساتتا دا، ونەر­دە دە اۋرۋ ادامدار جۇرمەگەنi ماقۇل. جىندىنى، قۇداي اياسىن، جىندىحانادا ۇستاعان ءجون. بiزدە كەيدە كەرiسiنشە جىندى كوشەدە، ال ساۋ ادام جىندىحانادا وتىرادى. بiرسىپىرا ەل مەنi “نەگە جازۋشىلار وداعىنا جينادىڭ، نەگە ورازالين ءسوز سويلەدi?” دەپ كۇس­تانالادى. قالا اكiمشi­لiگiنiڭ سول كەزدەگi بولiم مەڭگە­رۋشiسi, مەنiڭ دوسىم ك.ماتىجانوۆ پەن اكiم ورىنباسارى س.سەيدۋمانوۆ كۋا، ول كۇندەرi جازۋشىلار وداعىنان باسقا عيماراتتا بوس زال بولعان جوق. ۇيiمە جيناۋعا ماڭعىستاۋدىڭ بارلىق ستۋ­دەنت­تەرiن سىيعىزا الماس ەدiم، بوس زال iزدە­گەندە تاپقانىمىز وداق بولدى.

مەنi قۋاندىرعان بiر نارسە، سول كۇندەرi ماڭعىستاۋلىق ستۋدەنتتەر جال­عىز بولعان جوق، التاي – اتىراۋ اراسىن جايلاعان الاش جاستارىنىڭ ءبارi دە مەنiڭ iنi-قارىنداستارىممەن بiرگە ءجۇردi, سولاردىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن بiرگە جوقتاستى. ماڭعىستاۋ جات iشiندەگi جالعىزداي جەكە قالعان جوق. “ەل ەكەنبiز عوي، ۇلت بوپ قالىپتاسىپپىز عوي” دەدiم iشتەي ماقتانىپ. جۇرەكتi قويشى، ول اۋىرادى، قويادى... رەسمي بيلiكتiڭ وزدەرi ويدان شىعارعان سەپاراتيزم دەگەن ساندىراعىنا ىلىققان ەشكiم بولمادى. بيلiك جەڭiلدi, بيلiك وڭباي قۇلادى، بيلiك السiزدiك تانىتتى، ويتكەنi ول كۇش قولداندى. قۇلدان تۋعان قۇل باۋلىلار اتاسى باسقالىعىن تانىتتى، وزەككە تەپسە كەتپەس ءوز ۇلاندارىمىز ناعىز قازاق ەكەنiن كورسەتتi. كەيبiر الجىعانداردىڭ “ولاردى قابىرعاعا تاقاپ قويىپ اتۋ كەرەك” دەگەنiن، “ماڭعىستاۋعا باسقا جاقتان ورالمان كەلمەسiن” دەگەن ساندىراقتارىن، استانانىڭ تاپسىرماسىمەن ۇكiمەتتەن بارعان جۋانقارانىڭ ايەلدەرمەن ايەلدەرشە سالعىلاسىپ ۇرىسىپ “سۋ مىلتىقتىڭ” استىندا قالعانىن، “حابار”مەن “قازاقستان” تەلەارنالارىنىڭ توككەن ءناجiس، اقتارعان قوياسى مەن قۇسىعىن ەسەپكە العان ەشكiم جوق. سول بiر تەكەشiك تiلشi مەن ەشكiباس جۋرناليست ايەل قازiر جوق. قايدا كەتكەنiن ەشكiم بiلمەيدi...

مەن ول كۇندەرi بiر-اق نارسەنi ويلادىم، قالاي بولعاندا دا جاستار قىرىلماۋى كەرەك. باسقاسىن كەيiن كورە جاتارمىز. ويتكەنi, 1986 جىلعى جەلتوقساندى كوزiمەن كورگەن اداممىن، قازاقتى وزگە جاقتان سولدات اكەلiپ ساباتتى دەيمiز، سول ءسوزدiڭ كوبi وتiرiك، تاياعىن شوشاڭداتىپ “شەشەڭدi دە اكەڭدi...” دەپ الاسۇرىپ جۇرگەن ءوزiمiز­دiڭ قازاقتىڭ ميليتسيالارى ەدi. تۋرا سونداعىداي جاڭاوزەندە دە جاس بالالاردى قۋالاپ ءجۇرiپ اتقان قازاق پوليتسەيلەرi بولدى. مەنiڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى Iشكi iستەر مينيسترiنە قويار ساۋالىم جوق، ول حالىقتىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرمەسە بەرمەسiن، ەرتەڭ قۇدايدىڭ الدىندا جاۋاپ بەرەدi, ول قۇرىقتان قاشىپ قۇتىلعان ەشكiم جوق. مەن ءوز iسiم ءۇشiن ءوزiم جاۋاپ بەرمەسەم، ەرتەڭ بالام جاۋاپ بەرەدi. ال ادام بالاسى پەرزەنتi ءۇشiن ءومiر سۇرەدi عوي، ەگەر ول شىنىمەن ادام بولسا. تەك تۇسiنبەيتiن بiر نارسەم بار. پوليتسياعا سونداي ادامداردى قايدان عانا تاۋىپ الادى ەكەن، ا..؟

 كەيiن “جازۋشى” باسپاسى “جادىمداسىڭ، جاڭاوزەن”دەگەن كiتاپ شىعاردى. كiتاپتى الۋعا كەلگەن بiرەۋلەر تاقاۋدا جاڭاوزەن جەندەتتەرiنiڭ اتى-جوندەرiن جاريالاۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادى. ونداي تiزiم مەندە جوق، بiراق تiزiمنiڭ باسىندا كiمدەر تۇراتىنىن بiلەتiن سەكiلدiمiن. ول جەندەتتەردiڭ اكە-شەشەلەرi بار، قارىنداستارى بار، بالا-شاعالارى بار، ەرتەڭ ءبارi اشىلادى.

جاستاردىڭ ەكiنشi رەت كەلiپ اقىل سۇراعانى بيلiكتiڭ جاڭاوزەندi “بەكەت اتا” قالاسى دەپ وزگەرتۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىسىن قولداۋ، قولداماۋ تۋرالى بولدى. البەتتە، مۇنداي ايارلىققا جول بەرمەۋ كەرەك ەدi. بيلiك ەكiنشi رەت جەڭiلدi. ول ءوزiنiڭ شارشاعانىن، جاڭا يدەيالاردىڭ جوقتىعىن، حالىقپەن اراسى مۇلدە الشاقتاپ كەتكەنiن، بۇگiنگi قازاقستاننىڭ بۇدان ون جىل، تiپتi بەس جىل بۇرىنعى قازاقستان ەمەس ەكەنiن، قازاقشا ايتقاندا، باسقارمانىڭ قوجىراي باستاعانىن تاعى بiر رەت دالەلدەدi.

ماڭعىستاۋمەن ويناۋعا بولمايدى!

ماڭعىستاۋ تۋرالى مەنiڭ ايتارىم بۇل عانا ەمەس. بۇل – باسى عانا. بۇگiنگi اكiمشiلiككە ەلدi باسقارۋ مۇلدە قيىن تيiپ وتىر. جاڭا باسشىلىق قانشا تىرىسقانمەن ەلدiڭ سەنiمiنە يە بولۋ قيىن. جاعداي ءماز ەمەس. الەۋمەتتiك سالادا iلگەرi باسۋ – جوقتىڭ قاسى. وسىدان ون جىل بۇرىنعى ماڭعىستاۋ سول ماڭعىستاۋ، جاڭاوزەن سول جاڭاوزەن. وڭ وزگەرiستەر از. “فوربوس” جۋرنالىنىڭ مالiمەتi بويىنشا، از-اق جىلدا ميل­لياردتاعان اقشا تاپقان اناۋ iنiمiز بەن مىناۋ قارىنداسىمىز سول مۇنايدىڭ ارقاسىندا بايىپ وتىرىپ، سول ماڭ­عىس­تاۋعا ينەنiڭ جاسۋىنداي جاقسىلىق جاساۋعا جاراماسا، ونى قايسى كورگەن­دiلiككە جاتقىزا الاسىز؟

اۋرۋدى جاسىرماۋ كەرەك. بيلiك كادر ساياساتىندا ادامنىڭ قيالىنا كەلمەيتiن، اقىلعا مۇلدە سىيمايتىن iستەردi iستەۋمەن كەلەدi, ونى ءتۇسiنۋ مۇمكiن ەمەس. ءسويتiپ، ءوزiن-ءوزi ابىرويسىزدىققا ۇرىندىردى. ونىڭ وبەك­تيۆتi جانە سۋبەكتيۆ­تi سەبەپتەرi بار. بiر ءساتi تۇسكەندە ول تۋرالى كەڭiرەك اڭگiمەلەپ بەرەرمiن. ال سiز قينالعان ساتتەرiڭiز بولدى ما دەيسiز... جۇرەكتi قويشى، ول اۋىرادى...

– الداعى جوسپارىڭىز، نە جازىپ ءجۇرسiز؟

– جازىپ جۇرگەنiم جوق، وقىپ ءجۇرمiن. سiز دە ءسويتiڭiز، وقۋعا دەندەپ كiرiسسەڭiز بولدى، جازۋ جايىنا قالادى. اسىلى، قولدان كەلسە جازباعانعا نە جەتسiن. اسiرەسە، ولەڭدi.

– اڭگiمەڭiزگە راقمەت!

اڭگiمەلەسكەن ءامiر نۇرتايۇلى

«جاس الاش» گازەتى

تاقىرىپ وزگەرتىلىپ الىندى. تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: «قولدان كەلسە جازباعانعا نە جەتسiن!»